Zakażenia układu

oddechowego

Zakażenia górnych dróg

oddechowych

• jama nosowa – zapalenie, błonica,

twardziel, cuchnący nieżyt nosa

• gardło i migdałki – błonica, twardziel,

zapalenia wirusowe i bakteryjne,
angina

Zakażenia dolnych dróg

oddechowych

• krtań – zapalenie, błonica, twardziel
• tchawica – zapalenie (najczęściej

wirusowe)

• oskrzela (główne, płatowe,

segmentowe) – zapalenia wirusowe i
bakteryjne

• pęcherzyki płucne – zapalenia płuc

typowe i atypowe, bakteryjne i
wirusowe; gruźlica

Czynniki predysponujące do

zakażeń

• wiek
• zły stan odżywienia
• palenie papierosów, alkoholizm
• niedobory odporności (wrodzone i nabyte)
• przyjmowanie leków immunosupresyjnych
• choroby przewlekłe (astma)
• inwazyjne zabiegi
• długotrwała antybiotykoterapia
• długotrwała hospitalizacja

Czynniki chroniące przed

zakażeniami

• flora fizjologiczna
• nabłonek migawkowy pokryty śluzem
• IgA, komórki fagocytarne
• odruchy kaszlu i kichania
• „kręta” budowa układu oddechowego

Flora fizjologiczna układu

oddechowego

• Paciorkowce zieleniejące (np.

Streptococcus viridans)

• Dwoinki G (-) (Neisseria, Branhamella)
• Gronkowce tlenowe i beztlenowe

(S.epidermidis)

• Maczugowce rzekome

(Corynebacterium sp.)

• Drożdżaki (Candida)

Drogi szerzenia się zakażeń

• kropelkowa
• kontakt bezpośredni
• przez ciągłość
• droga hematogenna (krwiopochodna)
• reaktywacja w stanach obniżonej

odporności (gruźlica)

Wirusowe czynniki

etiologiczne

• Adenovirus – zakażenia górnych dróg

oddechowych u dzieci oraz w dużych
zbiorowiskach ludzkich; przenoszone drogą
kropelkową

• Rhinovirus – przeziębienia i infekcje

śluzówki nosogardzieli; przenoszone drogą
kropelkową i przez kontakt

• RSV – infekcje dróg oddechowych u dzieci i

niemowląt; przenoszone drogą kropelkową i
przez kontakt

Wirusowe czynniki

etiologiczne

• Influenza virus – grypa; przenoszone

drogą kropelkową

• Parainfluenza virus – grypa rzekoma;

przenoszone drogą kropelkową

• Morbilli virus – odra; szerzenie drogą

kropelkową

Wirusowe czynniki

etiologiczne

• do grupy Enterowirusów należą: wirusy

Coxackie, Echowirusy, Enterowirusy -
aseptyczne zapalenie opon mózgowo-
rdzeniowych; zakażenie przez kontakt
bezpośredni, kropelkowo, przez jedzenie

• wirus Coxackie – zespół dłoni, stóp i ust

• Coronavirus - infekcje podobne do

nieżytu nosa, przeziębienia, SARS

Bakteryjne czynniki

etiologiczne

• Staphylococcus aureus –

zakażenia szpitalne; zapalenie płuc

• Streptococcus pyogenes – zapalenie

gardła, angina, zapalenie płuc

• Streptococcus pneumoniae –

zapalenie płuc, oskrzeli i zatok

Bakteryjne czynniki

etiologiczne

• Haemophilus influenzae - zapalenie

zatok, ostre bakteryjne zapalenie
nagłośni, zapalenie płuc

• Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas

aeruginosa – zakażenia szpitalne,
zakażenia oportunistyczne, zakażenia
u osób z obniżoną odpornością;
zapalenia płuc i ropnie

Bakteryjne czynniki

etiologiczne

• Chlamydia pneumoniae, Ch.

psittaci, Legionella sp. ,
Mycoplasma pneumoniae,
Coxiella burnetti – atypowe
zapalenie płuc, szczególnie u ludzi
starszych
Ch. Psittaci – ornitoza (choroba
papuzia)

Bakteryjne czynniki

etiologiczne

• Enterobacter, E. Coli, Proteus spp.,

Yersinia spp. i inne pałeczki jelitowe –
zakażenia dolnych dróg
oddechowych, głównie zapalenia płuc

• Moraxella Catarrhalis – zapalenie

zatok szczękowych, ucha
środkowego, oskrzeli i płuc

Bakteryjne czynniki

etiologiczne

• Corynebacterium diphtheriae –

błonica nozdrzy przednich, gardła,
migdałków, krtani (krup)

• Bordetella pertussis – krztusiec

(koklusz)

• Mycobacterium tuberculosis – gruźlica

Grzybicze czynniki

etiologiczne

• Candida sp. – grzybica górnych dróg

oddechowych; zakażenia endogenne

• Aspergillus sp. – reakcja alergiczna u

chorych na astmę, aspergilloma

• Cryptococcus neoformans –

kryptokokoza płuc

Metody stosowane w diagnostyce

zakażeń układu oddechowego

• Wywiad, badanie fizykalne
• Techniki obrazowe : RTG, TK
• Badania mikrobiologiczne:
- preparat bezpośredni
- posiew (rutynowy lub ukierunkowany)
- testy serologiczne
- testy immunologiczne (immunofluorescencja

bezpośrednia i pośrednia, techniki
immunoenzymatyczne)

- metody biologii molekularnej (PCR)

Drobnoustroje wykrywane w

badaniu ogólnym

• Streptococcus pyogenes
• Streptococcus pneumoniae
• Haemophilus influezae
• Staphylococcus aureus
• Klebsiella pneumoniae oraz inne pałeczki

jelitowe

• Pseudomonas aeruginosae oraz inne

pałeczki niefermentujące

• Moraxella catarhhalis

Drobnoustroje wymagające

badań ukierunkowanych

• Bakterie wywołujące atypowe zapalenia płuc:
- Mycoplasma pneumoniae
- Chlamydia pneumoniae
- Chlamydia psittaci
- Legionella pneumophila
- Coxiella burnetti

• Mycobacterium tuberculosis
• Corynebacterium diphteriae
• Bordetella pertussis
• Wirusy i grzyby

Diagnostyka atypowych

zapaleń płuc

• Oznaczanie miana przeciwciał w

surowicy

• PCR
• Posiew – agar węglowy z wyciągiem z

drożdży (L. pneumophila)

• Namnażanie w linii komórkowej (C.

pneumoniae)

• Oznaczanie antygenu L. pneumophila w

moczu

Rodzaje materiałów do

badań mikrobiologicznych

• Zakażenia górnych dróg oddechowych:
- wymaz z gardła, nosa, krtani
- punktaty z zatok

• Zakażenia dolnych dróg oddechowych:
- plwocina
- wydzielina z oskrzeli, popłuczyny oskrzelowe
- bioptaty, wycinki tkankowe
- płyn opłucnowy
- krew

Zasady pobierania i przesyłania

materiałów diagnostycznych do

laboratorium

• Wymaz z gardła:
- pobrać materiał jałową wymazówką do

jałowej probówki

- transport w temp. Pokojowej nie dłużej niż

2 h

- jeśli transport przedłuży się powyżej 2 h

pobrać materiał na podłoże transportowe i
przechowywać w temp. pokojowej

• Plwocina:
- najlepiej pobrać rano (1 h po przebudzeniu)
- przed odkrztuszeniem wypłukać starannie

jamę ustną przegotowaną wodą

- ważne jest, aby nie pomylić plwociny ze śliną
- plwocina powinna zostać odpluta do jałowego

pojemnika w ilości 1-5 ml

- transport do 2 h w temp. pokojowej
- jeśli transport poniżej 2 h niemożliwy to

przechowywać w temp. 4ºC nie dłużej jednak

niż 24 h

• Krew:
- pobierać przed antybiotykiem lub przed następną

dawką, najlepiej w czasie narastania gorączki

- należy dokładnie odkazić miejsce pobrania
- pobierać na podłoże transportowo-namnażające

ogrzane do 37ºC co najmniej z 2 wkłuć

- krew pobrać w stosunku 1 ml krwi na 10 ml

podłoża

- nie wolno pobierać krwi z wkłuć założonych na

stałe

- przesyłać w temp. 37ºC

Znaczenie i interpretacja preparatów

bezpośrednich

• Jest to szybka i tania metoda,

niewymagająca specjalistycznego sprzętu

• Wadą jest niska czułość i brak możliwości

precyzyjnej identyfikacji

• Metoda ta pozwala na ograniczenie liczby

prawdopodobnych czynników etiologicznych

i daje podstawy do ustalenia terapii

empirycznej

Kryteria oceny przydatności plwociny

do badań mikrobiologicznych

• Przydatność plwociny do badań mikrobiologicznych

oceniamy przez wykonanie preparatu bezpośredniego

barwionego metodą Grama na podstawie stosunku

liczby komórek nabłonkowych do liczby leukocytów

• Ślina:
- <10 leukocytów
- >25 komórek nabłonkowych
- różnorodna flora bakteryjna
• Plwocina:
- >25 leukocytów
- <10 komórek nabłonkowych
- liczna flora bakteryjna, dominuje jeden gatunek

Ogólne zasady interpretacji badań

serologicznych

• Należy wykonać badanie serologiczne

2 próbek krwi: pierwszej w ostrej
fazie choroby, drugiej 2-3 tyg. później

• Dowodem zakażenia badanym

czynnikiem etiologicznym jest co
najmniej 4-krotny wzrost miana
przeciwciał pomiędzy badanymi
próbkami

Leczenie

• Nieżyt nosa i zatok przynosowych:
- rynowirusy (24-50%), wirus grypy (11%)
- S. pneumoniae (20-43%) – PRSP
- H. influenzae (22-35%) – niektóre szczepy

wytwarzają β-laktamazy (30% inwazyjnych

szczepów opornych na penicylinę i ampicylinę)

- M. catarrhalis (2-10%)
- S. pyogenes (3-9%)
- Bakterie beztlenowe(0-9%)
- S. aureus (0-8%)