Jan Łazowski

Psychologia dla Fizjoterapii

Wykład 5.

Funkcje poznawcze,

choroby umysłowe,

stany terminalne

2

Przypomnienie:

Psychika składa się z:



Napędów z emocjami, do

zaspokojenia potrzeb



Funkcji poznawczych – pamięć,

spostrzeganie, myślenie i in.



Funkcji scalających – inteligencja,

osobowość, świadomość



Realizuje się w zachowaniu –

dokonywanym narządem ruchu.

3

Przypomnienie:

Funkcje poznawcze
(intelektualne)



Uwaga



Spostrzeganie



Język i mowa



Pamięć



Myślenie, rozważanie



Tworzenie wiedzy



Wyobraźnia i fantazja

4

Mechanizmy poznawcze



Przetwarzanie i zachowywanie
informacji, tworzenie wiedzy



Kodowanie



Reprezentacje



Wiedza semantyczna (erudycja)



Wiedza proceduralna (umiejętności)



Automatyzmy i system kontroli

5

Czynności poznawcze

Za ich pomocą człowiek spostrzega,

porządkuje, przechowuje informacje i
przekształca je w wiedzę o świecie i o sobie.

Spostrzeganie i poznawanie to wysoko

skomplikowane zespolone funkcje narządów
zmysłów i umysłu.

Dostarczają prawdziwych informacji

niezbędnych do utrzymania życia
osobniczego i gatunku.

6

Przekonania



Pozytywne (zdrowe) o:



Tożsamości



Autonomii



Sprawczości, skuteczności



Kontroli (kierowaniu, panowaniu)



Negatywne



Bezradność wyuczona



O zależności, nieracjonalnych ograniczeniach,



brak celu, brak wartości

7

Granice poznania



Umysł doskonale działa dla celów
przetrwania w warunkach naturalnych



W warunkach nienaturalnych poznanie
może dawać błędne informacje - złudzenia



Zaburzenia narządu poznania również
mogą powodować błędne spostrzegania
nazywane omamami (halucynacje) lub
błędy myślenia - urojenia

8

Złudzenie perspektywy



Widzenie
trójwymiarowe
daje orientacje w
przestrzeni



Złudzenie
perspektywy
pozwala rysować
ze złudzeniem
trój-
wymiarowości

Białe belki mają takie

same wymiary

9

Złudzenie pomocne w
opanowaniu świata



Pola A i B mają takie same
natężenie barwy

10

Czytanie twarzy



Obraz twarzy w mózgu zajmuje

stosunkowo dużo miejsca



Pamięć twarzy to najbardziej

charakterystyczne wspomnienie i

rozpoznanie innego człowieka



Oczy – spojrzenie, usta – mimika

najważniejsze części i narzędzia ekspresji



Umysł koduje i „rozwiązuje” obrazy w

sposób typowy dla natury

11

Rysunek dwuznaczny.
Spostrzegamy to co
chcemy ?!



Młoda kobieta czy starsza pani ???

12

Choroby umysłowe

lub psychiczne

13

Rozpoznanie choroby
umysłowej



Trudne, bo różne zaburzenia

poznawania, zachowania i emocji

zdarzają się często ludziom zupełnie

zdrowym.



Dawniej kryteria były różne i

zmieniane

(np. homoseksualizm był chorobą).

Obecnie ustalono, że do rozpoznania

choroby psychicznej trzeba zespołu trzech

cech: cierpienia, niesprawność umysłowa,
zagrożenie dla innych i dla siebie

.

14

Najważniejsze grupy
schorzeń



Zaburzenia psychoorganiczne i otępienie



Psychozy schizofreniczne, paranoje



Choroby afektywne (depresja, mania)



Zaburzenia lękowe



Zaburzenia psychofizjologiczne



Zaburzenia osobowości



Uzależnienia (narkomanie, alkoholizm)



Zaburzenia rozwojowe

15

Zaburzenia
psychoorganiczne



Są spowodowane uszkodzeniem mózgu i
nie należą do chorób umysłowych
(psychiatrycznych), lecz do chorób
neurologicznych, mimo że występują w nich
często zaburzenia poznawcze, emocjonalne
i zachowania, które diagnozuje psychiatra.



Takim pacjentom często stosuje się metody
fizjoterapii, z powodu różnych niedowładów
i innych zaburzeń ruchu

16

Organiczne uszkodzenie mózgu
2

Zaburzenia ruchowe i czuciowe



HEMIPAREZY (niedowłady połowicze)

i hemiplegie (porażenia połowicze)



Apraksja, ataksja: – niezborność ruchów



Agnozje: – przedmiotowa, wzrokowa,

słuchowa i in.



Aprozodia



ruchowa – brak ekspresji emocjonalnej,



czuciowa – nie rozumienie ekspresji innych

17

Organiczne uszkodzenie mózgu
3

Zaburzenia mowy



AFAZJA RUCHOWA (Brocka) trudności

wymawiania, znajdowania słów



AFAZJA CZUCIOWA (Wernickego) trudności

rozumienia,



Logorea – potok mowy,



Afazja występuje przy porażeniach połowiczych

prawostronnych, bo ośrodki mowy leżą w

półkuli lewej. Uszkodzenie lewej półkuli mózgu

powoduje porażenie prawostronne.

18

Schizofrenia



Najpoważniejsza choroba umysłu



Ciągle jeszcze tajemnicza



Uleczalna



Bardzo trudno ją rozpoznać, stąd
duża ostrożność psychiatrów,
błędne rozpoznanie wyrządzić
może dużą krzywdę.

19

Rozpoznanie schizofrenii



Objawy schizofrenii występują
najsilniej w funkcjach poznawczych
mózgu



Funkcje poznawcze to ogromnie
skomplikowane czynności mózgu



Wiele osób ma drobne objawy i
nigdy nie choruje.

20

PSYCHOZY SCHIZOFRENICZNE
Główne objawy



DEZADAPTACJA – niedostosowanie



OMAMY - zaburzenia spostrzegania
zmysłowego



UROJENIA - zaburzenia myślenia



AMBIWALENCJA - rozdwojenie
dążeń, tożsamości



AUTYZM - zaburzenia kontaktu

21

Najważniejsze zaburzenia
afektywne



Depresja



Mania



Choroba
dwubiegunowa

22

Objawy - dotyczą sfery
napędowej



Smutek – rozpacz



Osłabienie napędu – niczego się
nie chce



Poczucie obniżonej wartości



Poczucie winy



Brak nadziei na przyszłość



Myśli samobójcze

23

Maski depresji – objawy
somatyczne utrudniają
rozpoznanie



Brak apetytu i spadek wagi



Dolegliwości sercowe



Zaburzenia miesiączkowania



Dolegliwości gastryczne



Bóle głowy, bóle stawów, bóle o
różnym umiejscowieniu



Niechęć do leczenia

24

Przyczyny



Skłonność osobnicza,
powoduje łatwość nawrotów



Straty i niepowodzenia
życiowe, np. kalectwo



Niekorzystne wpływy
środowiska społecznego

25

Lęk, strach - objawy

Ostry (strach)



Znieruchomienie lub niepokój ruchowy.



Bicie serca, napięcie mięśni, zblednięcie,

pocenie się.

Przewlekły (niepokój)



Nie można sobie znaleźć miejsca.



Dolegliwości sercowe, gastryczne,

mięśniowe



Nasilenie dolegliwości chorobowych



Uporczywe szukanie lekarza i diagnozy

26

Zaburzenia lękowe



Napady paniki – po ostrym
stresie



Nerwice lękowe – strach, lęk
naturalny ale nadmierny,



Fobie – lęk ukierunkowany,
często bezsensowny



Lękliwość – cecha osobowości

27

Rodzaje lęku (fobii)
Patologiczny, gdy zaburza
zachowanie



Fobia społeczna-lęk przed

wystąpieniami publicznymi



Lęk przed zwierzętami np. myszy,

pająki



Lęk związany ze środowiskiem: lęk

przestrzeni (agorafobia), lęk wysokości,



Lęk przed krwią i chorobami: lęk przed

zarażeniem się, przed dentystą,

kancerofobia.

28

Uzależnienia



Są spowodowane używaniem substancji

psychoaktywnych:



Alkohol



Opioidy (opiaty) np. morfina, heroina



Kanabinole np konopie, trawka



Kokaina



Tytoń



Lotne rozpuszczalniki



Substancje halucynogenne

29

Alkoholizm - pijaństwo



Nadużywanie alkoholu



głupota, brak rozwagi, naśladowanie. 



Zawsze ostre objawy zatrucia, kolejno



1.  ograniczenie czynności poznawczych -



2.  zaburzenie czynności popędowych



3.  zaburzenie trawienia i przemiany

materii 



W wyniku upodlenie i nietrwałe obniżenie

sprawności umysłowej, emocjonalnej i

społecznej.

30

UZALEŻNIENIE OD
ALKOHOLU

Jest to ciężka choroba degenerująca



Spowodowane: piciem dla jego własności

toksycznych, dla obyczajów rodzinnych i

towarzyskich, są skłonności genetyczne. 



1.  zatrucie przewlekłe i ostre



2.  głód alkoholowy



3.  degeneracja umysłowa



4.  degeneracja narządowa (wątroba i

mózg)



5.  degradacja społeczna, dyssocjalizacja. 

31

Leczenie choroby
alkoholowej



Uleczalna przy upartej motywacji

do leczenia



Przeszkoda w głodzie alkoholowym



W zatruciu – detoksykacja



Terapie odwykowe



Alkoholik abstynent (na odwyku)

nie ma głodu. Konieczność

utrzymania abstynencji

32

Narkomania



Uzależnienie biologiczne od

substancji psychoaktywnych



Wywołują głód – chcicę, craving



Stres domowy jest często

początkiem brania i utrudnia

uwolnienie się od nałogu, dlatego na

chcących się uwolnić z nałogu nie

należy krzyczeć, gderać, lecz

rozmawiać – zrozumieć, pomagać.

33

Rodzaje narkotyków



Stymulanty – efedryna, kokaina, crack,

amfetamina (złudne poczucie mocy i agresja)



Dołowniki – heroina, morfina, opiaty, kompot

(dają apatie, nieczułość)



Halucynogeny – Marihuana (marycha, trawka)

Haszysz, konopie - kanabole, ecstazy (MDMA),

LSD , meskalina - peyote, grzybki.



Inhalanty – benzyna, propan-butan, kleje,

rozpuszczalniki, lakiery i farby.



Sterydy anaboliczne – testosteron i pochodne,

używane przez sportowców i kulturystów

34

Szkodliwość



Zaburzenia umysłowe i emocjonalne w w trakcie

intoksykacji i pozostające po wydaleniu narkotyku



Głód – chcica zmuszająca do czynów

przestępczych a nawet kryminalnych



Degeneracja narządów wewnętrznych: wątroby i

nerek a także mięśni (zależy od substancji użytej)



Nieodwracalne uszkodzenia narządów zmysłów i

mózgu.



Groźba uzależnienia z degradacją społeczną i

moralną

35

Okres terminalny –
człowiek u kresu życia.



Dążenie do zachowania życia, usunięcie

zagrożenia to podstawowy obowiązek

medycyny. Gdy stwierdzi się nieuchronność

śmierci należy jdnak zmienić strategię i

kierunek postępowania. Jest to decyzja

trudna, chciałoby się się walczyć

„heroicznie”, lecz to nie przynosi skutku

jedynie powiększa cierpienie chorego.



Tylko lekarze mogą ocenić kiedy należy

walkę o życie zmienić w walkę o dobrą

śmierć.

36

Dobre umieranie



Z akceptacją nieuchronności śmierci



Wiedząc, że cierpienia, żalu i smutku nie
da się całkowicie usunąć i że te uczucia
mogą być korzystne.



Ze świadomością odchodzenia, wśród
towarzyszącej rodziny



Po uregulowanie swoich materialnych i
emocjonalnych spraw ziemskich i boskich

37

Emocje wobec złej wieści



To „normalne” reakcje występujące u
większości ludzi, w następującej kolejności



Lęk



Gniew



Przygnębienie i poczucie winy



Nadzieja i przystosowanie



Te uczucia trzeba tolerować i pomagać je
przeżyć aż do uzyskania przystosowania z
nadzieją

38

Stan fizyczny w okresie
terminalnym



Ma wielkie znaczenie, należą tu:



Postępujące osłabienie



Przyćmienie świadomości, majaczenia

i urojenia



Silne dolegliwości jak: duszność, brak

łaknienia, nudności, zawroty głowy,

porażenia, biegunki, nietrzymanie

kału i moczu itp.



Podstawą jest opieka pielęgniarska

39

Zaburzenia
przystosowania w okresie
terminalnym



Depresja z poczuciem winy, małej

wartości, rozpaczą, myślami

samobójczymi, beznadziejnością



Nastrój gniewu, agresji, pełen

pretensji i żądań, dezakceptacja

leczenia



Zespół regresji – bierności,

egocentryzmu, liczne wymagania,

niezadowolenia, żądanie obsługiwania

40

Hospicjum



Instytucja opiekująca się chorymi
nieuleczalnymi, u których medycyna
wyczerpała możliwości leczenia



Hospicjum stacjonarne – instytucja jak
szpital lub sanatorium, główne zadanie
opieka.



Hospicjum domowe – forma najwłaściwsza
– organizuje pomoc terminalną w domu,
wśród rodziny chorego.

41

Pomoc rodzinie chorego



Często większe problemy emocjonalne i
zaburzenia przystosowania występują
w rodzinie umierającego niż u niego
samego.



Pomoc rodzinie jest równie ważna jak
pomoc choremu – wsparcie psychiczne,
towarzyszenie, pomoc w organizacji i
wykonaniu opieki nad chorym.

42

Osierocenie



Poważny problem psychologiczny,
gdy ludzie byli bardzo zżyci ze
sobą



Przebieg osierocenia

43

Osierocenie



W pierwszym roku osierocenia

zachorowalność jest do 10x większa

niż przed osieroceniem



Umieralność jest 2 do 4 razy większa



Przebycie zwyczajowych obrządków

pogrzebowych i żałobnych oraz

pomoc psychologiczna zapobiega

depresji i poprawia stan zdrowia

44

Fizjoterapeuta –
obowiązki
społeczne



Angażuje się w działalność na korzyść
zdrowia indywidualnego i społecznego nie
tylko zawodowo, ale i społecznie



Winien posiadać wiedzę o najważniejszych
kierunkach propagowania zdrowia i
sposobach jego realizacji



Dobrym sposobem jest udział w społecznie
zorganizowanych akcjach i towarzystwach
prozdrowotnych

45

Podstawy psychoterapii

czyli

leczniczego

oddziaływania

psychicznego

46

Psychoterapia w
fizjoterapii



Komunikacja



Szacunek – ochrona godności



Empatia



informowanie



Placebo



Warunki efektywności



Placebo w fizjoterapii



Działania specjalne



Rozmowy i towarzyszenie

47

Kultura i terapia



Kultura osobista (emocje
opanowane, szacunek, grzeczność,
życzliwość, porządek, czystość,
godność własna) jest pierwszym
podstawowym krokiem do
korzystnego oddziaływania
psychologicznego

48

Szacunek



Okazuj się przez uwagę, grzeczność,
przywitanie, pożegnanie, dziękuję,
proszę, przepraszam.



Dawanie pacjentowi należnego
miejsca i czasu



Uważne słuchanie pacjenta i
konkretne odpowiedzi

49

Życzliwość (serdeczność)



Coś więcej niż szacunek



Tworzenie ciepłej atmosfery



Wysłuchanie i w miarę możliwości
spełnianie próśb pacjenta



Objaśnianie sytuacji i ról personelu



Dostrzeganie potrzeb pacjenta
(empatia)

51

Budzenie mocy
uzdrawiających organizmu



Organizm posiada wrodzone

możliwości reparacyjne



Organizm posiada wrodzony

potencjał rozwojowy



Możliwości reparacyjne i rozwojowe

aktywują się przy dobrym nastroju



Wymienione możliwości gasną przy

obniżonym nastroju

52

Psychiczne moce
uzdrawiania



Nadzieja



Dobry nastrój (leczenie śmiechem)



Wiara i przekonania



Poczucie więzi i współodczuwania



Psychoterapia sensu

53

Dawać nadzieję - to cenna
sztuka



Nadzieja to możliwość wyleczenia
lub jakiegoś dobrego rozwiązania



To nie musi (choć może) oznaczać
konieczności wyleczenia, lecz
możliwość



Nie wolno odbierać nadziei



Nie wolno łudzić fałszywą nadzieją

54

Definicja placebo

Dowolna terapia nie

wykazująca działania
chemicznego, fizykalnego lub
biologicznego (środek
działający symbolicznie) użyta
do wywołania efektu
leczniczego – efektu placebo

55

Skuteczność placebo



Skuteczne w wielu chorobach,
szczególnie w uśmierzaniu bólu i
dolegliwości podmiotowych



Stwierdzono 176 przypadków
ustąpienia nowotworu



Szeroko stosowane w medycynie
niekonwencjonalnej

56

Warunki działania placebo



Przekonanie – wiara terapeuty



Przekonanie – wiara pacjenta



Przekonanie – wiara w otoczeniu



Podatność na sugestię pacjenta



Zdolności sugestywne terapeuty

57

Placebo i terapie kliniczne



Każde lekarstwo i każdy zabieg
fizjoterapii można łączyć z
oddziaływaniem psychologicznym
czyli z placebo, jest to dobre
podanie terapii



Podanie terapii bez działania
psychologicznego jest leczeniem
niedostatecznym

58

Placebo w fizjoterapii



To bardzo poważny problem.



Wiele metod fizjoterapii ma opinie

skutecznych, naturalnych, od wieków

używanych (np. balneologia, masaż,

wodolecznictwo)



W tych metodach na pewno występuje

silny efekt placebo



W tych metodach nie można zastosować

placebo a zatem podwójnej ślepej próby,

trudno stwierdzić jakie jest ich poza

psychologiczne działanie

59

Cel wykładu i seminarium



Poznanie udziału i roli fizjoterapeuty w

cierpieniu i zaburzeniach psychicznych



Przygotowanie do społecznego

zaangażowania w dbałość o zdrowie

psychiczne

POZNAJ i ROZWIJAJ SIEBIE,

aby dobrze służyć innym i sobie.

To podstawa kultury osobistej

60

KONIEC