ANTYBIOTYKI
BETA-
LAKTAMOWE

Katedra Farmakologii AMG
Marta Gruchała - Niedoszytko

ANTYBIOTYKI β-
LAKTAMOWE



PENICYLINY



CEFALOSPORYNY



CEFAMYCYNY



KARBAPENEMY



MONOBAKTAMY

1.

Wspólny mechanizm działania – uszkodzenie
syntezy ściany komórkowej bakterii

2.

We wzorze strukturalnym posiadają wiązanie
βlaktamowe, które ulega rozerwaniu pod
wpływem enzymów betalaktamaz

PENICYLINY



mała toksyczność ogólna i

narządowa



bardzo liczna grupa;

pochodzenia naturalnego i

półsyntetycznego



różny zakres działania i

farmakokinetyka



wspólny mechanizm

działania



działają tylko na te

komórki, w których

zachodzi synteza

peptydoglikanów –

tłumaczy to małą

toksyczność dla

makroorganizmu

Alexander Fleming
born Aug. 6, 1881 , Darvel,
Scotland
died March 11, 1955 , London,
England
Andrew J Moyer
On May 25, 1948, Andrew J
Moyer was granted a patent for
a method of the mass
production of penicillin.

PENICYLINY MECHANIZM
DZIAŁANIA

BUDOWA
CHEMICZNA
PENICYLIN



pierścień βlaktamowy + tiazolidynowy



Kwas 6-aminopenicylanowy (6-APA) –

wprowadzając różne podstawniki w grupie
amidowej ( zakres działania, wrażliwość na
betalaktamazy) i karboksylowej
(właściwości fizykochemiczne) można
otrzymać wiele antybiotyków



Betalaktamazy produkowane przez niektóre bakterie
(gronkowce)powodują rozbicie

pierścienia

βlaktamowego i unieczynnienia antybiotyku

BUDOWA CHEMICZNA

PENICYLIN

PENICYLINY -

PRZECIWWSKAZANIA

UCZULENIE

5-10 % przypadków leczenia
Wstrząs anafilaktyczny 1/ 1 000 000 wstrzyknięć

PRZED LECZENIEM PENICYLINAMI LEKARZ MA OBOWIĄZEK:

1. Dokładny wywiad o ew. poprzednim leczeniem penicylinami i jego

przebiegu,

czy pacjent choruje na choroby alergiczne
2. W przypadku wystąpienia uczulenia na jakąkolwiek inną substancję oraz u
alergików obowiązkowo wykonać próbę z Testarpenem lub penicyliną

krystaliczną

3. W innych przypadkach próba uczuleniowa nie jest konieczna.
TESTARPEN- syntetyczny antygen penicyloilopolilizynowy, podawany w

dawce 10 jm.

śródskórnie w przedramię
PENICYLINA KRYSTALICZNA – podawana w dawce 5 – 10 jm. w 0,1 ml

roztworu,

śródskórnie w przedramię
PROKAINA – 0,1 ml 2% roztworu, śródskórnie w przedramię
KONTROLA – 0,1 ml 0,9 % NaCl
ODCZYT PRÓBY PO 30 MIN , WYNIKI WĄTPLIWE PO 60 MIN

Klasyfikacja penicylin



1. Penicyliny naturalne (penicylina benzylowa G).



2. Penicyliny półsyntetyczne:



a) penicyliny izoksazolilowe (kloksacylina,

meticylina)



b) aminopenicyliny (amoksycylina, ampicylina)



c) karboksypenicyliny (karbenicylina, tikarcylina)



d) ureidopenicyliny (piperacylina, azlocylina,

mezlocylina)



e) amidynopenicyliny (mecylinam)



f) penicyliny oporne na β-laktamazy wytwarzane

przez bakterie Gram-ujemne (temocylina)



3. Penicyliny z inhibitorami β-laktamaz

Aktywność przeciwbakteryjna i
oporność drobnoustrojów na
penicyliny



Penicyliny naturalne są antybiotykami o

wąskim zakresie

działania

przeciwbakteryjnego, obejmującym głównie bakterie

Gram-dodatnie



Penicyliny innych grup mogą działać również na drobnoustroje Gram-ujemne.



Szerszy zakres działania przeciwbakteryjnego charakteryzuje antybiotyki

z inhibitorami-laktamaz, ureidopenicyliny i karboksypenicyliny.



Penicyliny nie działają na patogeny atypowe

(Chlamydia spp., Mycoplasma

spp., Legionella spp.).



Oporność drobnoustrojów na penicyliny wynika z:

1. wytwarznia -laktamaz przez bakterie
2. zmniejszenia przepuszczalności ściany komórkowej dla antybiotyku
3. zmniejszenie syntezy specyficznego białka wiążącego penicylinę



Wśród penicylin występuje oporność krzyżowa; w przypadku

penicylin

naturalnych oraz izoksazolilowych jest to oporność całkowita

, natomiast

między

penicylinami naturalnymi a półsyntetycznymi o szerokim zakresie

działania jest ona częściowa

.



szczepy Staphylococcus aureus oporne na penicyliny (aktualnie zdecydowana

większość szczepów tej bakterii produkuje penicylinazy i jest oporna na penicyliny

naturalne).



półsyntetyczne penicyliny oporne na penicylinazy (meticylina)



szczepy gronkowców oporne również na meticylinę (szczepy

meticilin-resistant

S. aureus, MRSA) Gronkowce MRSA oporne są na wszystkie antybiotyki

-laktamowe

(penicyliny, cefalosporyny, monobaktamy, karbapenemy),

aminoglikozydy, linkosamidy i makrolidy.

Interakcje penicylin



nie należy podawać jednocześnie z: tetracyklinami,

antybiotykami makrolidowymi, linkosamidami, sulfonamidami i

chloramfenikolem ( inny mechanizm działania ;

bakteriostatyki,działanie antagonistyczne)



należy podawać jednocześnie z : antybiotykami

aminoglikozydowymi ( rezszerzenie spektrum- synergizm)



środki zoobojętniające ↓

wchłanianie i działanie bakteriobójcze



salicylany NLPZ powodują ↑

wolnej frakcji penicylin we krwi w

wyniku wypierania ich z połączeń białkowych



penicyliny podawane doustnie podczas posiłku wchłaniają się

znacznie gorzej (np. penicyliny izoksazolilowe, ampicylina), do

nielicznych wyjątków w tym za kresie należy amoksycylina -

wycofana



wydalanie penicylin i innych antybiotyków β-Iaktamowych

hamowane jest przez

probenecid

Działania niepożądane
penicylin

antybiotyki bezpieczne i dobrze tolerowane

1. reakcje alergiczne
2. przy podaniu doustnym objawy dyspeptyczne
3. kazuistycznie opisywano również przypadki rzekomobłoniastego
zapalenia jelit
5. niedokrwistość hemolityczna, neutropenia, małopłytkowość b.rzadko
6. objawy neurologiczne (drgawki, zawroty głowy, splątanie) - u
pacjentów ze wspólistniejącą niewydolnością nerek, leczonych
dużymi dawkami penicylin podawanych dożylnie
7. po pozajelitowym podawaniu karbenicyliny mogą wystąpić
zaburzenia elektrolitowe ↓K, ↓Na
8. objawy miejscowe — ból, obrzęk, naciek zapalny w miejscu
wstrzyknięcia — wystąpić mogą po domięśniowym podaniu
9. należy zmniejszyć dawkę u pacjentów z obniżonym klirensem

kreatyniny

Penicyliny naturalne

wąski zakresie działania: bakterie Gram-dodatnimi

(paciorkowce, gronkowce, pneumokoki, laseczki

beztlenowe) oraz niektóre Gram-ujemne, krętki i

promieniowce , oporne są enterokoki

Benzylpenicylina – Penicylina Krystaliczna

(G)



większość gronkowców złocistych wytwarzających penicylinazę jest

na nią oporna, oraz niektóre pałeczki Gram-ujemne, jak Escherichia

coli i Proteus vulgaris



nieskuteczna w zakażeniach wywoływanych przez bakterie z

rodzajów Pseudomonas, Nocardia, Mycoplasma, riketsjozach oraz

zakażeniach wywoływanych przez wirusy, pierwotniaki i grzyby



jest podawana przede wszystkim

domięśniowo, rzadziej

dożylnie, dokanałowo i dostawowo



nie należy jej podawać doustnie

,ulega hydrolizie pod wpływem

kwasu solnego



po domięśniowym podaniu wchłania się szybko, dobre przenikaniem

do tkanek, w tym również przez barierę łożyskową



bardzo słabo przenika do kości i płynu mózgowo-rdzeniowego (↑

zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych)



szybko wydalana przez nerki

Benzylpenicylina –
Penicylina Krystaliczna,
Penicylina G

W s k a z a n i a

:



zapalenia płuc, opłucnej, oskrzeli, ropnie wywołane bakteriami

wrażliwymi na ten antybiotyk, anginy, meningokokowe zapalenia opon

mózgowo-rdzeniowych, ostre i przewlekłe zapalenia wsierdzia, kiłę,

rzeżączkę

D a w ko w a n i e



na ogół w jednostkach biologicznych lub miligramach



przeciętnie 600 000—l 200 000jm.

co 6 h

D z i a ł a n i a nie po ż ą d a n e
alergiczne odczyny skórne (pokrzywka, wyprysk, swędzenie)

występujące nawet w 5—10% przypadków

bardzo rzadko wystąpić może wstrząs anafilaktyczny
po podaniu dożylnym dużych dawek, powyżej 10 000 000 jm., mogą

występować

drgawki

na skutek hamowania przekaźnictwa GABA-

ergicznegow OUN oraz

inne objawy neurotoksyczne

, jak zaburzenia

świadomości, skurcze mięśniowe, omamy

po dużych dawkach może wystąpić uszkodzenie nerek i upośledzenie

agregacji płytek krwi

Penicylina prokainowa

benzylpenicylina +
prokaina



wolniejsze wchłanianie i wydalanie z organizmu

= dłużej

utrzymujące się stężenie bakteriobójcze we krwi i tkankach



dawkowanie to I 200 000—2 400 000 jm.

co 12—24 h



po domięśniowym podaniu =

zespól Hoigne

, l—3 razy na 1000

wstrzyk nięć, patogeneza nie jest całkowicie poznana, zależy od

działania samej prokainy na OUN, objawami zespołu są:

niepokój, uczucie lęku przed śmiercią, przyspieszenie tętna,

niewielki

wzrost ciśnienia tętniczego krwi, niekiedy zaburzenia

świadomości,

widzenia, smaku, mowy, uczucie gorąca, parestezje



objawy występują w kilkanaście sekund do 3 min po

wstrzyknięciu antybiotyku i trwają ok. 15—60 min



samoistnie ustępują = rokowanie jest na ogól dobre

Benzylpenicylina benzatynowa

2 cząsteczki benzylpenicyliny +
dibenzyloetylenodiaminą



bardzo powoli się wchłania i wydala z

organizmu, penicylina o długim okresie działania



wskazania

1. przewlekłe zakażenia układowe bakteriami

wrażliwymi na penicyliny

2. przede wszystkim w leczeniu chorób reumatycznych,

kiły, rzeżączki, przewlekłych zakażeniach układu

oddechowego

3. często stanowi kontynuację leczenia zakażeń ostrych

benzylpenicyliną lub penicyliną prokainową

Dawkowanie
600 000—1 200 000jm.

co 7 dni

lub 1 800 000 jm.

co

14 dni

FENOKSYMETYLOPENICYLINA
v-cylina



JEDYNA DOUSTNA
PENICYLINA
NATURALNA

Wchłania się z przewodu

pokarmowego



Silnie wiąże się z białkami
( ok.. w 80 %)



Spektrum działania
analogiczne dla penicylin
naturalnych

Penicyliny
izoksazolilowe



oksacylina, kloksacylina, dikloksacylina, flukloksacylina



wąski zakres działania przeciwbakteryjnego



Niewrażliwe na działanie penicylinazy



trwałe w środowisku kwaśnym, co pozwala na ich podanie

per os



w bardzo dużym procencie wiążą się z białkami krwi



wyparły z lecznictwa inne półsyntetyczne penicyliny oporne na

penicylinazy meticylinę i nafcylinę



spektrum działania podobne jak penicylin naturalnych



Wchłanianiez p.pokarmowego hamowane jest m.in. obecnością

treści pokarmowej w żołądku, powinny być stosowane 1 h przed

posiłkiem lub 2 h po posiłku

D z i a I a n i a n i e p o ż ą d a n e



skórne odczyny alergiczne



objawy dyspeptyczne ze strony przewodu pokarmowego



zaburzenia ze strony układu krwiotwórczego



przy domięśniowym podaniu wykazują niekiedy działanie drażniące



po wstrzyknięciach dożylnych opisywano zakrzepowe zapalenia żył

Aminopenicyliny

penicyliny półsyntetyczne o szerokim zakresie
działania



ampicylina, amoksycylina, epicylina, hetacylina

Ampicylina



pierwsza wprowadzoną do lecznictwa



zakres działania: bakterie

Gram-dodatnie, jak i Gram-ujemne

(Salmonella, Shigella, E. coli, Haemophilus injluenzae, Bordetella

pertussis, Proteus mirabilis), szczepy Pseudomonas aeruginosa,

Enterobacter aerogenes, Klebsiella, Serratia oraz indolododatnie szczepy

Proteus są niewrażliwe



działa na bakterie Gram-dodatnie słabiej niż benzylpenicylina, działa

jednak od niej 10-krotnie silniej na bakterie Gram-ujemne



podatna na rozkładanie przez penicylinazy



powinna być podawany przede wszystkim pozajelitowo, po doustnym

dawko waniu wchłania się bowiem niecałkowicie (30—50% ), wykazując

przy tym znaczne różnice osobnicze.

Treść pokarmowa upośledza jej

wchłanianie



po podaniu pozajelitowym łatwo przenika do tkanek i płodu, natomiast do

płynu mózgowo-rdzeniowego bardzo słabo



w niewielkim procencie łączy się z białkami krwi (18—22%), a biologiczny

okres półtrwania wynosi l—1,5 h



wydala się głównie przez nerki, w mniejszym stopniu z żółcią

Ampicylina
obecnie nie stosowana

WSKAZANIA



zakażenia mieszaną florą bakteryjną układu moczowego, oddechowego,

dróg żółciowych, przewodu pokarmowego



zwalczaniu nosicielstwa w durach i paradurach.



Podawana domięśniowo co 6 h i dożylnietakże

Estry Ampicyliny

piwampicylina, bakampicylina i talampicylina



szybciej i lepiej wchłaniają się z przewodu pokarmowego, osiągając

kilkakrotnie

większe stężenia we krwi, w tkankach i moczu niż porównywalne dawki

ampicyliny



stosowane per os

Hetacylina



ten sam zakres działania i wskazania co ampicylina



silniej łączy się z białkami krwi w porównaniu do ampicyliny



jest podawana doustnie (500 mg co 6 h) oraz domięśniowo i dożylnie:

1,0—

—2,0 g/24 h.

Amoksycylina



wrażliwa na penicylinazy



podstawowa różnica między ampicyliną a amoksycyliną polega na tym,

że ta ostatnia

szybciej i prawie całkowicie wchłania się z przewodu

pokarmowego



obecność pokarmu nie wpływa na wchłaniani



biologiczne T1/2 obu antybiotyków są podobne (1—1,5



amoksycylina w porównaniu do ampicyliny

słabiej działa w

zakażeniach bakteriami z rodzaju Shigella



może wchodzić w skład schematów eradykacji H. pylori



wydalana przede wszystkim przez nerki

w s k a z a n i a
zakażenia dróg moczowych, żółciowych, przewlekłe zapalenia oskrzeli,
rzeżączka, zapalenie ucha środkowego
D a w ko w a n i e
doustnie 500 mg co 8 h, do mięśniowo 500 mg co 8 h oraz w

posocznicach

dożylnie 1,0 g co 6 h

amoksycylina (250 mg) + inhibitor β-
laktamazy

— kwas klawulanowy (125 mg)

rozszerzenie zakresu działania amoksycyliny

na wiele bakterii wytwarzających β-laktamazy

stosowany w zakażeniach:
1. Haemophilus influenzae opornych na

aminopenicyliny

2. Gram-dodatnie bakterie (np. gronkowiec

złocisty)

3. Gram-ujemne (pałeczki jelitowe,

beztlenowce)

Karboksypenicyliny



szczególną skutecznością w zakażeniach
pałeczki ropy błękitnej (

Pseudomonas

aeruginosa

), indolododatnie gatunki odmieńca

(

Proteus morganii, Proteus rettgeri, Proteus

vulgaris

) oraz nie które gatunki enterobakterii,

np. z rodzaju

Providencia i Serratia



mało skuteczne w leczeniu zakażeń bakteri
Gram

dodatnich



są rozkładane przez penicylinazy gronkowcowe

Karbenicylina



nietrwała w środowisku kwaśnym = podawana wyłącznie pozajelitowo



wydalana przede wszystkim przez nerki, osiągając w moczu stężenie 5—

8-krotnie większe niż we krwi

WSKAZANIA

1.

zakażeniach szczepami pałeczek Gram-ujemnych układu moczowego,

oddechowego, dróg żółciowych, w zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych,
w zakażeniach pooperacyjnych

2.

można kojarzyć z niektórymi antybiotykami aminoglikozydowymi, np. z

gentamicyną i tobramycyną.

Prz e c i w w s k a z a n i a

nie powinno stosować się u kobiet w ciąży

Do najczęstszych działań niepożądanych karbenicyliny należą podrażnienie



i ból w miejscu podania



przy stosowaniu w dużych dawkach (powyżej 20,0——30,0 g/24 h) może

wystąpić trombocytopenia i zaburzenia układu krzepnięcia

Estry karbenicyliny :
karfecylinę karindacylinę
tikarcylinę

Karindacylina i karfecylina



trwalsze w środowisku kwaśnym =

podawane doustnie



zakażenia układu moczowego wywołane pałeczkami jelitowymi i

Pseudomonas aeruginosa

Tikarcylina



wyłącznie w ciężkich zakażeniach wywołanych przez

Pseudomonas

aeruginosa oraz indolododatnich szczepach Proteus



podaje się dożylnie i domięśniowo

tikarcylina (3 g) + kwas klawulanowy (200 mg),

silny

inhibitorem β-laktamaz



w zakażeniach bakteriami Gram-ujemnymi wytwarzającymi β

-laktamazy



w ciężkich zakażeniach

Pseudomonas aeruginosa



w zakażeniach indolododatnimi szczepami

Proteus

Ureidopenicyliny

bardzo szeroki zakres działania przeciwbakteryjnego

zakres aktywności aminopenicylin + karboksypenicylin

azlocylina, mezlocylina, piperacylina, apalcylina



szczególnie skuteczne w zakażeniach wywołanych przez

Enterobacteriaceae,

beztlenowce

(Bacteroides fragilis, laseczki zgorzeli gazowej) oraz

Pseudomonas aeruginosa



w porównaniu do karboksypenicylin, silniej działają na szczepy Pseudomonas

aeruginosa



rozkładane przez penicylinazy gronkowcowe



wykazują większą oporność na β-laktamazy wytwarzane przez

bakterie Gram-ujemne



wydalane są przede wszystkim z moczem (65—70%), w mniejszym stopniu z

żółcią



stosowane są w ciężkich zakażeniach dróg oddechowych, żółciowych,

moczowych, w zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych



mogą być kojarzone z penicylinami izoksazolilowymi oraz z niektórymi

aminoglikozydami



przeciwwskazania podobne jak w przypadku innych penicylin



Piperacylina jest także stosowana w połączeniu z tazobaktamem, inhibitorem β-

laktamaz

Penicyliny oporne na β-laktamazy
wytwarzane przez bakterie Gram-
dodatnie

temocylinę formidacylinę

szczególna oporność na β-laktamazy wytwarzane

przez

niektóre bakterie Gram-dodatnie



Temocylina jest pochodną tikarcyliny

, aktywną wobec:



Enterobacteriaceae



H. influenzae



Neisseria spp.



Moraxella catarrhalis



nie działa na Pseudomonas aeruginosa i Serratia,

beztienowce



nie wchłania się z przewodu pokarmowego



z białkami krwi łączy się w 85%



wydała się z moczem w postaci niezmienionej



jest przeciwwskazana u kobiet w ciąży i w okresie laktacji



podaje się ją dożylnie i domięśniowo

Inhibitory β-laktamaz

kwas klawulanowy, sulbaktam,

tazobaktam



unieczynniają β-laktamazy wytwarzane przez
niektóre bakterie zarówno Gram-dodatnie, jak i
Gram-ujemne



w leczeniu zakażeń łączone są z antybiotykami,
zwiększając w ten sposób zakres i skuteczność ich
działania.



hamują aktywność enzymu w wyniku
nieodwracalnego związania z jego miejscem
aktywnym

CEFALOSPORYNY



działają bakteriobójczo



mechanizmie działania zbliżonym do penicylin =
hamują syntezę ściany komórki bakteryjnej.



różnice między lekami tej grupy dotyczą
farmakokinetyki:

1.

wchłaniania z przewodu pokarmowego

2.

wiązania z białkami

3.

różnic w zakresie działania
przeciwbakteryjnego

4.

poszczególne generacje różnią się
przenikalnością do OUN

5.

opornością w stosunku do β -laktamaz

Aktywność
przeciwbakteryjna i
oporność na cefalosporyny



aktywne wobec gronkowców, w tym także wytwarzających

β-laktamazy

, choć aktywność poszczególnych związków jest różna



Staphylococcus aureus oporny na meticylinę MRSA oraz

gronkowce koagulazoujemne są z reguły oporne na

cefalosporyny



Paciorkowce, w tym S. pneumoniae, są na ogół wrażliwe, z

wyjątkiem E. faecalis jest całkowicie oporny na

cefalosporyny

.



Wiele bakterii Gram-ujemnych (Neisseria spp., Haemophilus spp., E.

coli, Salmonella spp., Kleb siella spp., P mirabilis) jest w różnym

stopniu wrażliwe na działanie cefalosporyn



Oporność w stosunku do cefalosporyn występuje częściej

wśród bakterii Gram-ujemnych



Na penicylinazy gronkowcowe cefalosporyny są stosunkowo

oporne, natomiast często pozostają wrażliwe na β

-laktamazy wytwarzane przez bakterie Gram-ujemne.

Wyjątek stanowi cefepim

Działania niepożądane

cefalosporyn

Toksyczność ogólna i narządowa cefalosporyn jest mała



Najczęściej reakcje alergiczne



Często występuje bolesność i stwardnienie w miejscu wstrzyknięcia po

podaniu im, po podaniu dożylnym występuje niekiedy stan zapalny

żyły



po podawanych doustnie mogą wystąpić objawy ze strony przewodu

pokarmowego



Niektóre cefalosporyny, np.

cefoperazon, cefamandol, mogą wywołać

reakcje disulfiramopodobne (

hamowanie metabolizmu alkoholu i

aldehydu octowego) oraz

skazę krwotoczną (hipoprotrombinemia

)

W uzasadnionych przypadkach długotrwałego leczenia niektórymi

cefalosporynami należy zapobiegawczo podawać

witaminę K.



Zmiany w obrazie krwi są przemijające: eozynofilia, neutropenia,

trombocytopenia



↑ aminotransferaz



Bardzo duże dawki mogą wywoływać działania niepożądane ze strony

ośrodkowego układu nerwowego

Działania niepożądane
cefalosporyn

Współcześnie stosowane cefalosporyny nie

wykazują istotnego działania

nefrotoksycznego



Potencjalna nefrotoksyczność cefaiosporyn —

występuje jedynie po bardzo wysokich dawkach tych

leków —



może być jednak nasilana przez jednoczesne

stosowanie aminoglikozydów i furosemidu



Cefalorydyna

oraz w mniejszym stopniu

cefazolina

mogą odznaczać się większą

nefrotoksycznością



Niekiedy występuje częściowa alergia krzyżowa z

penicylinami

Klasyfikacja
cefalosporyn



Tradycyjny podział: leki I, II, III i IV generacji



W klasyfikacji Williamsa wyróżnia się przykładowo 5 grup:

1.

Grupa O

- o niewielkiej aktywności przeciwbakteryjnej, dobrze

wchłaniane z przewodu pokarmowego, podawane doustnie,

działające przede wszystkim na bakterie Gram-dodatnie

2.

Grupa 1

— stosowane pozajelitowo aktywne wobec bakterii

Gram-dodatnich, oporne na penicylinazę gronkowcową,

3.

Grupa 2

— aktywne wobec Enterobacteriaceae i Haemophilus

influenzae, oporne na wiele β –laktamaz

4.

Grupa 3

— aktywne wobec Pseudomonas aeruginosa

5.

Grupa 4

— o szczególnej oporności na β-laktamazy bakterii

Gram-ujemnych i wysoce aktywne wobec tych bakterii, ale

często o mniejszej aktywności wobec bakterii Gram-dodatnich

(latamoksef)

6.

osobna grupa antybiotyków

— cefamycyny (cefoksytyna,

cefotetan)

FARMAKOKINETYKA

CEFALOSPORYN



Cefalosporyny do stosowania doustnego

(grupa O w podziale Williamsa)



są dobrze wchłaniane z przewodu pokarmowego



nie przenikają do płynu mózgowo-rdzeniowego



duże stężenia występują w moczu



Dożylnie i domięśniowo podawane cefalosporyny



aktywne wobec bakterii Gram-dodatnich (grupa 1 w podziale Williamsa)



dobra dystrybucja



żle przenika do OUN



aktywne wobec bakterii Gram-ujemnych (grupa 2 w podziale Williamsa)



osiągają wysokie stężenia w wydzielinie drzewa oskrzelowego



eliminowane są przez nerki w postaci czynnej



Cefalosporyny przechodzą przez barierę łożyskową

.



Wydalane w dużych stężeniach

z moczem

, a szybkość wydalania zwolniona jest

w niewydolności nerek.



pewna ilość cefalosporyn wydalana jest

z żółcią



Duże stężenia osiągają w żółci zwłaszcza: cefoperazon, cefazolina, cefamandol,

cefbuperazon, cefmenoksym, ceftriakson i latamoksef.

PRZECIWWSKAZANIA I
INTERAKCJE CEFALOSPORYN

PRZECIWWSKAZANIA



Nadwrażliwość na cefalosporyny



Ciąża



Laktacja

NIE PODAWAĆ RAZEM Z



Tetracyklinami



Makrolidami



Chloramfenikolem



Sulfonamidami

Cefalosporyny I
generacji



cefazolina, cefradyna, cefalorydyna, cefaglicyna,

cefaleksyna, cefalotyna, cefapiryna, cefatril cefadroksyl



Zakres działania przeciwbakteryjnego == aminopenicylin +

penicylin izoksazolilowych → dość szeroki



silniej niż penicyliny działają na pałeczki zapalenia płuc



nie działają na enterokoki i H. influenzae, słabo

oddziałują na pałeczki Salmonella



nieskuteczne w zakażeniach Proteus spp. i Pseudomonas

aeruginosa



bardzo silnie bakteriobójczo na bakterie Gram-dodatnie



wskazania zakażenia pałeczką zapalenia płuc, zakażenia

bakteriami opornymi na penicyliny (zapalenia dróg

oddechowych, moczowych, zakażenia pooperacyjne)

Cefalosporyny I
generacji

Cefalosporyny II
generacji



cefaklor, cefuroksym, cefamandol, cefprozil,
ceftriazyna, cefonicid, ceforanid, cefotiam



silne działanie bakteriobójcze

w stosunku do bakterii

Gram-ujemnych

,

słabiej działają na bakterie Gram-

dodatnie

(wyjąt kiem jest cefamandol)



bardziej oporne na działanie β -laktamaz niż
cefalosporyny I generacji

WSKAZANIA:

1. zakażeniac bakteriami opornymi na aminopenicyliny
2. zakażenia dróg moczowych, oddechowych,

żółciowych, w rzeżączce, zapaleniu wsierdzia, zakażeniu
dróg rodnych oraz w zakażeniach pooperacyjnych

Cefalosporyny II

generacji



Cefamandol

- szczególnie skuteczny w stosunku do

H. influenzae W stosunku do innych cefalosporyn II
generacji działa najsłabiej i tylko w śladowych
ilościach przenika do płynu mózgowo-rdzeniowego,
domięśniowo i dożylnie, z białkami krwi wiąże się w
70—75%. wydalany z moczem (w 80—85%) w
postaci niezmienionej.



Cefaklor

- może być podawany doustnie, z białkami

krwi wiąże się w 25%, skuteczny w zakażeniach
wywołanych przez H. influenzae



Cefuroksym

- różni się od cefamandolu nieco

większą opornością na działanie β-laktamaz i
dłuższym biologicznym okresem półtrwania,
dożylnie i domięśniowo, penetruje do OUN



.

Cefalosporyny II
generacji



Aksetil cefuroksymu

- podawany jest doustnie,

wchłania się z przewodu pokarmowego w 40—50%,

powinien być przyjmowany w trakcie posiłku

(antybiotyk w zawiesinie) lub po posiłku (tabletki) w

celu zapewnienia optymalnego

wchłaniania.Pozostałości niewchłoniętego antybiotyku

w jelicie grubym mogą powodować istotne zaburzenia

flory bakteryjnej; tego typu zmiany może powodować

terapia m.in. aksetilem cefuroksymu oraz doustnymi

cefalosporynami III generacji.



Cefprozil

- dobrze wchłania się po podaniu

doustnym, dostępność biologiczna wynosi ok. 90%, z

białkami osocza wiąże się w 36%, podawany doustnie

w jednej dawce

Cefalosporyny III
generacji



cefoperazon, cefotaksim, ceftriakson, ceftizoksym,

cefsulodyna, cefmenoksym, cefpiramid, ceftazidim

latamoksef

wycofany został ze względu na wywoływanie skazy

krwotocznej



Kilka cefalosporyn III generacji może być stosowanych doustnie

(

cefpodoksym, cefiksim, ceftibuten, cefetamet

)



szeroki zakres przeciwbakteryjny :

bakterie Gram-ujemne

, takie

jak;

Proteus, Enterobaeter spp., Proyidencia spp., Pseudomonas

aeruginosa, Neisseria gonorrhoeae, Haemophilus influenzae,

Klebsiella spp., E. coli,

nieco słabiej w stosunku do rodzajów Salmo

nella i Shigella



działanie bakteriobójcze na bakterie

Gram-dodatnie jest słabiej

wyrażone niż cefalosporyn I generacji

i niektórych penicylin;

działają na Staphyloeoceus (aureus, epidermidis), Streptocoecus

(pyogenes, faecalis)



działają na bakterie beztlenowe,

np. Baeteroides fragilis



znaczna oporność na działanie β-laktamaz



w przeciwieństwie do lI generacji,

lepiej przenikają do płynu

mózgowo-rdzeniowego

Cefalosporyny III
generacji

Cefalosporyny III
generacji



Cefotaksim

-

pierwsza do stosowania parenterałnego

wprowadzoną do lecznictwa

. W odróżnieniu od innych

cefalosporyn III generacji

jest metabolizowany, w wyniku

czego powstaje czyrny metabolit

deacetylocefotaksim, aktywny

zwłaszcza wobec gronkowców i paciorkowców. Podwyższa to

aktywność tej cefafosporyny względem niektórych bakterii

Gram-

dodatnich

.



Cefoperazon

- dobre przenikanie do tkanek, w tym także do OUN

W odróżnieniu od innych cefalosporyn III generacji w większości

wydalany jest z żółcią (w 70—80%).

W żółci stężenie tego

antybiotyku przekracza 100 razy jego stężenie w surowicy. —

podobnie jak ceftazidim — jest

bardzo skuteczny w zakażeniach

wywołanych przez Pseudomonas aeruginosa

.

reakcja

disulfiramopodobna

przy jednoczesnym spożyciu alkoholu



Ceftriakson

- bardzo skuteczny w zakażeniach wywołanych przez

Proteus, Haemophilus influenzae oraz Neisseria gonorrhoeae.

Słabiej niż cefoperazon działa na Pseudomonas aeruginosa. Z

moczem wydała się w 60—65%, z żółcią w 35—40%., najdłuższy

spośród cefalosporyn okres półtrwania (ok. 8 h)

Cefalosporyny IV
generacji

cefepim i cefpirom



skuteczność w ciężkich zakażeniach opornych

na inne antybiotyki, wywołanych przez

Enterobacteriaceae



Cefepim

- działa bakteriobójczo na

Enterobacteriaceae, Pseudomonas aeruginosa,

H. influenzae, Moraxella catarrhalis, Neisseria

gonorrhoeae, gronkowce

(

nie działa na MRSA

),

oporny na β-laktamazy

, wydala się w 97%

przez nerki, stosowany dożylnie

Cefamycyny

ten sam mechanizm działania co penicyliny i

cefalosporyny



Cefoksytyna

- szeroki zakres działania przeciwbakteryjnego, ale

znacznie silniej działa na bakterie Gram-ujemne, stosunkowo oporna

na działanie β-laktamaz.

wskazania: ciężkie zakażenia bakteriami Gram-ujemnymi, oraz

beztlenowcami

nie działa na Pseudomonas aeruginosa
działanie na bakterie Gram-dodatnie jest dość słabe
wydala się z moczem (w 80—90%) w postaci niezmienionej
podawana domięśniowo i dożylnie
Niekiedy jest zaliczana do cefalosporyn II generacji



Cefotetan

- szeroki zakres działania przeciwbakteryjnego, podobny do

latamoksefu

nie działa na Pseudomonas aeruginosa
Zaliczany bywa do cefalosporyn III generacji
podawany jest domięśniowo i dożylnie

Karbapenemy

imipenem, meropenem biapenem, panipenem,lenapenem,

ertapenem

bardzo szeroki zakres działania przeciwbakteryjnego

duża oporność na działanie β-laktamaz

Mechanizm działania podobny jest do penicylin i cefalosporyn,



polega na hamowaniu syntezy ściany bakteryjnej



Imipenem rozkładany jest przez dehydropeptydazę I proksymalnych kanalików

nerkowych. W celu wydłużenia biologicznego okresu póltrwania i zmniejszenia

nefrotoksyczności imipenem podawany jest w połączeniu z inhibitorem

dehydropeptydazy I cilastyną

Aktywność przeciwbakteryjna



bakterie Gram-dodatnie, jak i Gram-ujemne, tlenowce i beztlenowce, z wyjątkiem

szczepOw MRSA i Corynebacterium



Na imipenem niewrażliwe są ponadto na ogół: Pseudomonas cepacia,

Enterococcus faecium.



Meropenem — w odróżnieniu od imipenemu — jest mniej aktywny wobec

ziarenkowców Gram-dodatnich, natomiast bardziej aktywny wobec bakterii Gram-

ujemnych:Neisseria spp., Haemophilus spp., Pseudomonas aeruginosa i pałeczek z

rodzaju Enterobacteriaceae



zabijają bakterie w stężeniu bliskim najmniejszego stężenia hamującego wzrost

bakterii (MIC) i działają również po zakończeniu podawania (efekt po

antybiotykowy, PAE). Czas trwania PAE jest różny w zależności od szczepu

bakteryjnego, stężenia leku, czasu ekspozycji na lek

Karbapenemy



MEROPENEM

- hydrolizowany przez β-laktamazy mające w

swym centrum aktywny cynk, wytwarzane przez Xanthomonas

maltophila i niekiedy przez Bacteroides spp. Biodostępność

meropenemu wynosi 93%, dobrze przenika do większości

tkanek i płynów ustrojowych, łącznie z płynem mózgowo-

rdzeniowym. Stężenie meropenemu w płynie otrzewnowym i

wysiękowym jest równe stężeniu leku w surowicy



IMIPENEM

- po podaniu domięśniowym osiąga maksymalne

stężenie w surowicy krwi po 2 h. , w 70—90% wydała się z

moczem w postaci niezmienionej, przy jednoczesnym

podawaniu probenecidu stężenie w surowicy i okres półtrwania

cilastatyny zwiększają się 2-krotnie, natomiast stężenie w

surowicy i okres półtrwania imipenemu zwiększa się

minimalnie. Lek dobrze przenika m.in. do płynu opłucnowego,

stawowego, tkanki kostnej i plwociny

Karbapenemy



Wskazania kliniczne



ciężkie, oporne na inne antybiotyki posocznice i

zakażeniach układu oddechowego, pokarmowego,

moczowego, dróg rodnych, skóry, tkanek miękkich,

stawów i kości.



W przeciwieństwie do

imipenemu, który może

wywoływać drgawki u osób z chorobami układu

nerwowego

,

meropenem jest wskazany w zapaleniu

opon mózgowo-rdzeniowych

.

W zakażeniach

Pseudomonas aeruginosa imipenem należy

kojarzyć z antybiotykami aminogłikozydowymi



Karbapenemy powinny być stosowane jedynie w

ostateczności, gdy nie ma możliwości innego leczenia

Karbapenemy

PRZECIWWSKAZANIA:



Ciąża



Laktacja



Nadwrażliwość na karbapenemy

DZIAŁANIA NIEPOŻADANE



Dyspeptyczne



Drgawki – Imipenem



Pogorszenie funkcji nerek i wątroby – rzadko



Zakrzepowe zapalenia żył

MONOBAKTAMY



aztreonam, karumonam i tigemonam



bardzo silnie bakteriobójczo w stosunku do bakterii Gram-ujemnych



działają znacznie silniej niż cefalosporyny III generacji na szczepy

Enterobacteriaceae, Pseudomonas aeruginosa, Proteus mirabilis i Providencia

spp., E. coli, Haemophilus influenzae, Klebsiella pneumoniae, Salmonella spp.,

Shigełla spp.



znaczna oporność na działanie β-laktamaz



Nie działają na bakterie Gram-dodatnie i beztlenowce

aztreonam- wydała się z moczem w postaci niezmienionej (60%), bardzo dobrze

przenika do żółci, nerek, gruczołu krokowego, płynu opłucnowego, płynu

otrzewnowego, płynu stawowego, worka osierdziowego, mięśni szkieletowych i

plwociny



jest stosowany w ciężkich, opornych na inne antybiotyki, zakażeniach układu

oddechowego, moczowego, przewodu pokarmowego (powikłania

pooperacyjne), dróg rodnych, kości, stawów, skóry i tkanek miękkich

wywołanych przez bakterie Gram –ujemne



W celu rozszerzenia zakresu działania przeciwbakteryjnego aztreonam można

stosować z penicylinami oksazolilowymi i (lub) metronidazolem



jest dobrze tolerowany, skórne odczyny alergiczne, zapalenia żył w miejscu

podania, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, przejściowe zwiększenia stężenia

aminotransferaz w surowicy krwi, bardzo rzadko — pogorszenie wydolności

nerek, drgawki, bezsenność.



stosuje się dożylnie lub domięśniowo