Wykład 5 - 17.10.2010 i 6 - 23.10.2010

IV – grupa -AMINOGLIKOZYDY :

Zbudowane są z 2 lub 3 aminocukrów połączonych ze sobą wiązaniem glikozydowym, a jądro tej
cząsteczki stanowi – streptydyna (2-deoksystreptamnia). Pod względem chemicznym są to :
zasady, czynne optycznie, nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego.
Podawane są zawsze pozajelitowo – zastrzyki domięśniowe i maści, kremy, aerozole.

•

Zakres działania

największą aktywność na bakterie gram (-) Enterbacteriace (Salmonella, E.coli, schigella, proteus),
słabo na gram (+) mycobacterium tuberculosis – prątki gruźlicy.

•

Mechanizm działania

- hamuje syntezę białka łącząc się z podjednostką 30S,
- uszkadzają błonę komórkową bakterii

•

Efekt PAE – efekt poantybiotykowy – lek działa hamująco na wzrost bakterii w ognisku
zakażenia – nawet wtedy, gdy jego stężenie we krwii jest niskie.

•

Efekt pierwszej ekspozycji – przy tych antybiotykach pierwsza dawka powinna być dawką
uderzeniową.

•

Aminoglikozydy mają najmniejszy współczynnik terapeutyczny ze wszystkich antybiotyków.
Współczynnik mówi o tym jak bezpieczny jest dany lek
( miara bezpieczeństwa im wyższy W.T. tym lek bezpieczniejszy)
– WT antybiotyków = 10 000 to znaczy że o tyle razy skuteczniej zwalcza bakterie niż mnie.

•

Działania niepożądane
1- dyspeptyczne,
2 - alergie,
3 - oto-toksyczność – uszkodzenia słuchu,
4 - nefro-toksyczność – uszkadza kanaliki nerkowe
5 - hamują przekaźnictwo na płytce mięśniowo - ruchowej,

•

Zastosowanie

1. gruźlica
2. ciężkie powikłane zakażenia dróg moczowych
3. zakażenia dróg pokarmowych
4. dermatologia – miejscowo
5. okulistyka
6. śpiączka wątrobowa – wątroba nie pracuje i nie rozkłada amoniaku, który jest produkowany

przez bakterie w układzie pokarmowym – podaje się antybiotyk który ma zabić i usunąć te
bakterie.

•

Interakcje z innymi lekami

z furosemidem – nasilenie ototoksyczności
z cefalosporynami i aspiryną - nasilona nefrotoksyczność
z lekami zwiotczającymi – nasilone znieczulenie

PREPARATY: -

jeśli końcówka – mycyna to generalnie chodzi o aminoglikozydy

1) Streptomycyna – proszek do iniekcji, stosowany w leczeniu gruźlicy.

2)Neomycyna – Neomycyna - maść oczna, aerozol,

Neomycyna – tabletki – do miejscowego wyjałowienia przewodu pokarmowego.

Neomycyna wchodzi w skład wielu preparatów złożonych np.

- sterydy miejscowe (flucinal, lorinden) :

1. Lorinden N
2. Flucinal N
3. Dexapolcort N
4. Mecortolon N

- inne preparaty złożone z Neomycyną:

1. Baneocin – maść
2. Bivacyn – aerozol, proszek do sporządzania kropli do oczu,
3. Dicortineff – krople do oczu i uszu
4. Maxitrol – krople do oczu
5. Neotopic – maść
6. Pimafucort – maść, krem
7. Proctosone – maść, czopki na hemoroidy
8. Tribiotic - maść

3) Amikacyna – zakażenia pooperacyjne dróg pokarmowych, zakażenia mieszane,

1. Amikin – roztwór do wstrzykiwań,

2. Biodacyna – krople do oczu i zastrzyki - w ciężkich powikłanych zakażeniach dróg moczowych.

4) Tobramycyna – do inhalacji i miejscowego odkażania

1. Tobramycin – ampułki
2. Bramitob – płyn do nebulizacji
3. Tobi – płyn do nebulizacji
4. Tobrex – maść oczna, krople do oczu

–

preparat złożony z tobramycyną – Tobradex – krople do oczu

5) Netylmycyna - Netreomycyna – zastrzyki

6) Gentamycyna – preparaty złożone zewnętrznie stosowane:

1. Gentamycyna – maść, maść oczna, krople do oczu, zastrzyki
2. Garamycin – zastrzyki i gąbki chirurgiczne do wszycia,

- Gentamycyna w przeparatach złozonych – dermatologia i okulistyka:

1. Bedicort G – maść, krem
2. Dexamytrex – krople do oczu
3. Diprogenta -maść, krem
4. Gentafor – aerozol
5. Alcomycin – krople do oczu
6. Triderm – maść, krem

7) Netilmycyna – Netromycin – zastrzyki o szerokim spektrum

●

Antybiotyki – β – laktany :

Najliczniejsza grupa do której zaliczamy :

1. Penicyliny
2. Monobaktamy
3. Karbapenemy
4. Cefalosporyny

Wszystkie mają :

podobną budowę – w swojej cząsteczce zawierają pierścień β-laktamowy,

mają wspólny mechanizm działania – blokują syntezę ściany komórkowej bakterii - na zasadzie –
blokowania ostatniego etapu sytezy ściany komórkowej – etap ten zwany jest reakcją
transpeptydowania i przeprowadzana jest przy udziale enzymu – transpeptydazy.
Transpeptydaza normalnie tworzy mostek spinający który umożliwia budowanie długich łańcuchów
peptydowych włączanych w strukturę ściany.

PBP – miejsce wiązania antybiotyku – jeśli lek połączy się z tym miejscem to automatycznie
zablokuje miejsce dla enzymu (transpeptydazy) i nie powstaną struktury ściany komórkowej.

•

Są to antybiotyki stosunkowo mało toksyczne

•

Działania nieporządane:
1 dyspeptyczne
2 alergie

•

Wszystkie zawierają pierścień β-laktamowy, a trwałość antybiotyków zależy od trwałości
pierścienia i jego zamknięcia – niszczony jest on przez enzym bakteryjny -
β-laktamazę.

Penicyliny :

•

wąskie spektrum działania – Gram(+), Garam (-): gonokoki, meningokoki, krętki i promieniowce.

•

Stosowane głównie w zakażeniach górnych i dolnych dróg oddechowych

•

dzisiaj występuje bardzo duża doporność na et leki ale są one bardzo bezpieczne w stosowaniu

•

Działania nieporządane : - dyspeptyczne, alergie, dysbakteriozy
Jeśli podawane są pozajelitowo – wstrząs anafilaktyczny – próby uczuleniowe z testarpenem –
jest to antygen penicyloiloplilizynowy.

•

Przy złym podaniu (wstrzyknięciu) penicyliny 2 charakterystyczne zespoły :

1. zespół Hoigne – penicylina w żyłach

objawy zaczopowania naczyń nierozpuszczonymi kryształkami penicyliny
w mózgu – pobudzenie, drgawki, halucynacje
w płucach – duszność, krwioplucie
w sercu -zaburzenie rytmu, niepokój.
Niegroźny dla życia – mija po 15 min, można podać relanium,
groźny tylko dla niemowląt, wcześniaków, - nie podaje im się depotów.

2. zespół Nicolai – penicylina w tętnicach
objawy zaczopowania tętniczek włosowatych a dalej dużych tętnic głównych
tętnica udowa – zimna, blada, bolesna kończyna
krezkowa dolna – ostry brzuch, krwawe stolce
tętnica pęcherza – krwiomocz,
naczynia włosowate gałki ocznej – utrata wzroku
Zagraża życiu – interwencja chirurgiczna do 6 godzin.



Podział penicylin:



Antybiotyki naturalne :
- penicylina benzynowa
- penicylina fenoksymetylowa



Antybiotyki półsyntetyczne:
a) wąsko zakresowe – izoksazolilowe,
b) szerokozakresowe: karboksy-pochodne,

pochodne-amidowe,
piperazynowe-pochodne

c) preparaty skojarzone z inhibitorami β-laktamaz
(osłabiają zdolność bakterii do niszczenia pierścienia)



Naturalne: benzylowa występująca w różnych solach

1. Benzylopenicylina potasowa (penicylina G, penicylina krystaliczna)

- podawana wyłącznie pozajelitowo
- krótko-działająca – dawkowanie co 6 h dawki biologiczne 600 000,1 200 000,
- działa na: paciorkowce, laseczki gram(+) (bacillus anthracis, clostridium), ziarenkowce
gram (-) N.gonorrhoeae, N.meningitidis

- Wskazania : zapalenie płuc, anginy, meningokokowe zapalenie opon mózgowych, kiła,rzeżączka.
- Działania niepożądane: - alergie, wstrząs anafilaktyczny, po bardzo dużych dawkach: drgawki,
nefrotoksyczność, uszkodzenie agregacji płytek krwi, hiperpotasemia.

2. Benzylopenicylina prokainowa

- dłużej działająca, dawkowana co 12-24 godziny.

Preparat : Novocin - skuteczny wobec wielu szczepów bakteryjnych, głównie Gram(+) Preparat jest
nieodporny na kwas żołądkowy i ulega szybko rozkładowi w kwaśnym środowisku żołądka, dlatego
podaje się go w formie zastrzyków.

3. Benzylopenicylina benzatynowa (debecylina)

Połączenie 2 cząsteczek benzylopenicyliny z dibenzyloetylenodiamidą – bardzo długo się
wchłania i wydala z organizmu. Dawkowana co 7-14 dni. Podawana domięśniowo.

Preparat :Debecylina - (Benzathini benzylpenicillinum)

–

Wskazania: Zakażenia paciorkowcowe (m.in. angina, zapalenie migdałków podniebiennych,
zatok obocznych nosa), profilaktyka choroby reumatycznej i zapalenia wsierdzia, nosicielstwo
błonicy, kiła. W ostrych lub ciężkich zakażeniach jego podanie powinno być zawsze poprzedzone
leczeniem penicyliną benzylową. Dzieciom podaje się niemal wyłącznie w profilaktyce choroby
reumatycznej i zapalenia wsierdzia.

–

Działania niepożądane : Reakcje uczuleniowe (rumień, pokrzywka, gorączka, bóle stawów,
bardzo rzadko wstrząs anafilaktyczny - niekiedy kończący się śmiercią), nadkażenia opornymi
bakteriami i drożdżakami, rzadko śródmiąższowe zapalenie nerek, leukopenia (zmniejszenie
liczby białych krwinek), niedokrwistość hemolityczna (anemia) , trombocytopenia
(małopłytkowość - niedobór płytek krwi); u pacjentów z kiłą możliwa reakcja Jarish-
Herxheimera, jako skutek uwolnienia endotoksyn z krętków.

4. Fenoksymetylopenicylina -

preparat : Ospen – w tabletkach i zawiesinie (40 000, 750 000)

lek podawany do ustnie – łatwo się wchłania z przewodu pokarmowego odporny na

działanie

HCL. dawkowany co 4 godziny – 1 godz przed lub 2 po posiłkach.
- Zakres działania: pokrywa się z zakresem działania benzylopenicyliny, obejmuje:
paciorkowce - Streptococcus pneumoniae(dwoinka zapalenia płuc),
gronkowce - nie wytwarzające β-laktamazy
- Wskazania: Leczenie zakażeń uszu, nosa i gardła wywołanych przez paciorkowce (płonica, angina,
zapalenie gardła i migdałków podniebiennych, ropne zapalenie błony śluzowej nosa i gardła), ostrego
zapalenia ucha środkowego, zatok, zakażeń układu oddechowego (zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, w
tym odoskrzelowe zapalenie płuc - jako kontynuacja leczenia preparatem podawanym pozajelitowo),
zakażeń skóry.



Penicyliny półsyntetyczne wąsko zakresowe:

penicyliny izoksazolilowe: (oksacylina, kloksacylina, dikloksacylina, fluksoklacylina)

1. kloksacylina – wąski zakres działania - przede wszystkim na zakażenia gronkowcowe,

trwałe w środowisku kwaśnym (żołądek) można podawać do ustnie i pozajelitowo.
Preparat – Syntarpen tabletki, proszki do iniekcji.
Wykazuje odpornośc na działanie β-laktamazy gronkowcowej. W dużym procencie wiąża sie z białkami

krwi(94 %) Dawkowane co 6 godzin – obecność pokarmu zmniejsza wchłanianie z przewodu dlatego
podaje się 1 godz przed lub 2 godz po posiłku.

W zakażeniach wywoływanych przez gronkowce, jak: zakażenia skóry i tkanek miękkich (czyraczność),

zakażenia dolnych dróg oddechowych, ropne powikłania pooparzeniowe i pooperacyjne, zapalenie kości
i szpiku, opon mózgowo-rdzeniowych.

Interakcje z innymi lekami:

•

Probenecyd - z lekiem Syntarpen zwalnia proces wydalania kloksacyliny przez nerki i może
zwiększać jej stężenie w surowicy krwi.

•

Kloksacylina - z lekami przeciwzakrzepowymi (np. warfaryna) może nasilić ich działanie i
spowodować krwotok.

•

Kloksacylina może powodować zwolnienie wydalania metotreksatu przez kanaliki nerkowe, co
prowadzi do wzrostu toksyczności metotreksatu.

Kloksacylina może zmniejszać skuteczność hormonalnych środków antykoncepcyjnych
zawierających estrogeny.
Kloksacylina wykazuje synergizm z ampicyliną i kwasem fusydowym.
Leki działające bakteriostatycznie (erytromycyna, tetracyklina, chloramfenikol) mogą osłabiać
bakteriobójcze działanie leku Syntarpen.



Penicyliny półsyntetyczne szeroko-zakresowe:

I - Aminopenicylina :

szerokie spektrum działania ale słabo u dorosłych – Gram(+), gram (-) skuteczne tylkou dzieci i starych,
najwyższy W.T. wśród antybiotyków, głównie do ustnie 8 godzin, wchłania się prawie całkowicie.

a) Amoksycyklina (nazwa chemiczna) – preparaty (nazwy handlowe) :

1. Duomox – kapsułki 125,250,370,500,750,1000
2. Grunamox – tabletki do przyg. zawiesiny
3. Novamox
4. Amotaks
5. Apo-amoxi – 250,500,
6. Ospamox – tabletki i granulat do zaw. Doustnej
7. Hiconcil – kapsułki i proszek do zaw. Doustnej

b) Ampicylina – ampicylina w postaci soli sodowej – tylko w iniekcjach

Wskazania: Posocznica i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, m.in. u noworodków, zapalenie
wsierdzia, zwłaszcza wywołane przez enterokoki, dur brzuszny i salmonellozy, zakażenia dróg
żółciowych, moczowych i oddechowych.
- wrażliwa na enzymy bakteryjne i coraz mniej używana.

II – karboksypenicylina:

a) piperacylina – zaliczana do grupy ureidopenicylin, wrażliwa na β-laktamazę, podawana w

iniekcjach, silniej działa na gram (-), dobrze penetruje do narządów, wydalany z moczem. preparaty to :

1. Piperacylina
2. Piperacyllin
3. Pipril.

b) karbenicylina – podawana wyłącznie pozajelitowo, wydalana przez nerki, stosowane w

zakażeniach gramm(-) układu moczowego, oddechowego, dróg żółciowych, zapaleniu opon mózgowych
i zakażeniach pooperacyjnych, nie należy podawać ciężarnym. Preparat:

1 Geopen

c) mezlocylina - antybiotyk o szerokim spektrum działania.Stosowany jest w poważnych
infekcjach bakteryjnych. Preparat :
1 Baypen – iniekcje: 500 mg; 1000 mg; 2000 mg; 5000 mg

d) sultamicylina - preparat :

1. Unasyn - substancja czynna - sultamicillin (ampicillin + sulbactam)

Preparat wykazuje połączone właściwości ampiciliny i sulbaktamu.
Sulbactam unieszkodliwia enzymy bakterii – β- laktamazy.
Zakażenia górnych i dolnych dróg oddechowych, zakażenia układu moczowego, zakażenia skóry i
tkanek miękkich bakteriami wrażliwymi na antybiotyk. Lek podaje się również jako kontynuację
leczenia zastrzykami Unasyn.

* penicyliny i inhibitory β-laktamaz – połączenia* :

Inhibitory β-laktamaz są to substancje hamujące enzymy bakteryjne,
substancje te nie mają właściwości leczniczych, ich rola polega na usprawnieniu (umożliwieniu)
działania antybiotyku.

Rodzaje inhibitorów:

1- kwas klawulanowy – przykłady połaczeń:

amoksycyklina + kwas klawulanowy =

1. Amoxiklav
2. Augmentin, Augmentin SR
3. Curam
4. Forcid
5. Taromentin
6. Ramoclav

Ticarcylina + kwas klawulanowy =

1. Timentin – proszek do iniekcji

2 – tazobaktam + Piperacylina =

preparat Tazocin – bardzo szeroko stosowany na gram (-), w powikłanych zakażeniach

dróg moczowych, rodnych, żółciowych i pokarmowych

3- sulbaktam + cefoperazon (cefalosporyna 3 generacji) = sulperazon
sulbaktam + ampicylina = Unasyn

Monobaktamy:

Nowa generacja antybiotyków ,grupa antybiotyków β-laktamowych z pojedynczym pierścieniem
o działaniu bakteriobójczym.
Mechanizm ich działania polega na blokowaniu aktywności transpeptydaz PBP biorących udział
w ostatnim etapie syntezy peptydoglikanu ściany komórki bakteryjnej.
1.Aztreonam - a jedynym dostępnym preparatem jest:

Azactam - iniekcje 500 mg; iniekcje 1000 mg
Działa na wiele szczepów bakteryjnych Gram-ujemnych.
Zastosowanie: infekcje górnych dróg moczowych i dróg oddechowych, rzeżączka, posocznica .

Obecnie w lecznictwie zamkniętym są 2 substancje chemiczne, czynne farmakologicznie:

–

tigemonam

–

karumonam
nie ma ich jako preparaty handlowe.

Karbapenemy :

Grupa antybiotyków βlaktamowych wykazująca najszersze spektrum działania:

gram dodatnie, gram ujemne, tlenowe, beztlenowe.
Wskazania – cięzkie powikłane oporne na inne leki zakażenia układu pokarmowego, moczowego, dróg
rodnych, żółciowych, kości i opon mózgowo – rdzeniowych.
1. Imipenem - substancje czynne - imipenemum, cilastatine sodium
preparat – Tienam - preparat złożony - iniekcje 500 mg imipenem + 500 mg cilastatine sodium.
Cilastatin hamuje nasz enzym produkowanyw nerkach (dihydropeptydazę I) - i powoduje, że lek jest
zatrzymywany dłużej w organizmie.
Lek nie wchłania się z przewodu pokarmowego, podawany pozajelitowo - zaczyna działać po 20
minutach od chwili wstrzyknięcia, a jego działanie utrzymuje się przez około 10 godzin.

Zastosowanie poważne zagrażające życiu infekcje, jak m. in. posocznica lub zapalenie otrzewnej

bakteriami wrażliwymi na imipenem, w zakarzeniach dróg moczowych.
2. Meropenem – a preparat to : Meronem - iniekcje 250 mg; 500 mg; 1000 mg

Działa na bakterie tlenowe i beztlenowe, zarówno Gram-dodatnie jak i Gram-ujemne.

Zastosowanie ciężkie zakażenia dróg oddechowych. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,

skomplikowane stany zapalne jamy brzusznej i miednicy małej. Infekcje u pacjentów cierpiących na
muskowiscydozę. Infekcje poporodowe. W posocznicy na tle stanów zapalnych dróg oddechowych,
przewodu pokarmowego lub opon mózgowych.

3.Ertapenem – preparat : Invaz proszek do iniekcji
Używany w leczeniu zakażeń w obrębie jamy brzusznej, pozaszpitalne zapalenie płuc, zakażenia
ginekologiczne oraz zakażenia skóry i tkanek miękkich w przypadku stopy cukrzycowej.
INVANZ może być stosowany u osób dorosłych idzieci (od 3 miesiąca życia).

Cefalosporyny:

Są 4 generacje tych antybiotyków – im wyższa generacja tym silniejsze, szybsze działanie oraz szersze
spektrum działania. Cefalosporyny wykazują najsilniejsze działanie pośród β-laktanów oraz największą
odporność na działanie β-laktamaz.
Interakcje – nie podaje się ich z tetracyklinami, chloramfenikolem, makrolidami, sulfonamidami
Działania nieporządane:
alergie, bolesnosc i stwardnienie w miejscu wstrzyknięcia, dydpeptyczne, disulfiramopodobne
(cefoperazon i cefamdol), skazy krwotoczne i alergia krzyżowa z penicylinami
Zastosowanie cefalosporyn: gł 1 i 2 generacja

1. zakażenia gardła, migdałków, ucha środkowego
2. zakażenia dolnych dróg oddechowych (zapalenie płuc, oskrzeli)
3. zakażenia mieszane Gramm (+) i Gramm (-)
4. zakażenia skóry i tkanek miękkich
5. u małych dzieci przy zakażeniu dróg moczowych

3 i 4 generacja to przede wszystkim cefalospryny parenteralne (pozajelitowe) – o bardzo dużej
aktywności i skuteczności dlatego zostawia się je do naprawdę ciężkich przypadków w lecznictwie
zamkniętym.( AIDS, SEPSA, )

1. zapalenie mózgu, kości i OUN (3i 4 generacja)
2. zapalenie wsierdzia – angina mięśnia sercowego

wszystkie bardzo silnie wiążą sie z białkami krwi (90%) - uważać przy lekach antykoncepcyjnych i

cukrzycy.

I generacja:

A) Cefaleksyna: - do ustne przy zakażeniach skóry, tkanek miękkich, ucha, dróg oddechowych

1. Cefaleksyna – kapsułki 250,500
2. Keflex
3. Oracef
4. Ceporex

B) Cefradyna – zast. jak wyżej

1. Tafril – kaps.500
2. Tafril A – proszek do iniekcji
3. Sefril – iniekcje

C) Cefazolina: tylko w iniekcjach

1. Cefazolin Sandoz
2. Tarfazolin
3. Biofazolin

D) Cefadroxyl – anginy, gardło, ucho, skóra:

1. Duracef – zawiesina125, 250, kapsułki 250, 500,1000
2. Biodroxil
3. Tadroxil
4. Droxef

II - generacja

A) Cefuroksym - G+, G-, beztlenowe w OUN, rzeżączka, opony, d.żółciowe

1. Zinnat – tab 125,250,500, zawiesina
2. Bioracef
3. Ceroxim
4. Biofuroksym
5. Novocef
6. Xorimax
7. Zamur
8. Xorim
9. Zinacef
10. Tarsime – iniekcje
11. Plixym – iniekcje

B) Cefamdol – tylko iniekcje

1. Tarcefamdol

C) Cefaklor -

1. Ceclor - tabletki 375, 500,750
2. Ceclor MR – tabl 250,500 zawiesina 125,250,500,
3. Cek
4. Vercef
5. Kloracef
6. Serviclor
7. Panclor

III generacja - generalnie większość w iniekcji, przy ciężkim zapaleniu nerwów

A) Cefotaksym : iniekcje

1. Biotaksym
2. Cefotaxim MIP
3. Rantaxym
4. Tarofoksym
5. Tirotax

B) Ceftazydym : iniekcje

1. Biotum
2. Fortum
3. Mirocel

C) Ceftriakson: iniekcje

1. Biotrakson
2. Lendacin
3. Oframax

D) Cefoperazon : iniekcje

1. Dardum
2. Cefobid

E) Ceftibuten : wyjątek – tabletki

1. Cedak – tabletki – 400 mg

F) Cefatamed: iniekcje

1. Tarcevis

IV generacja

A) Cefepim iniekcje:

1. Maxipime

Antybiotyki niesklasyfikowane:

1 Fusafungina

1. Bioparox – aerozol do nosa i gardła, (zapalenie zatok, gardła) - działa miejscowo

przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo, bezpieczny nie zaburza naturalnej flory baktryjnej

2 Mupirocyna -

Bardzo szeroki zakres - np na gronkowca złocistego

1. Bactroban – maść, maść do nosa
2. Mupirox – maść do nosa (działania niepożądane – suche błony śluzowe nosa, świąd)