Ważna klinicznie grupa obejmująca
antybiotyki mające w cząsteczce zasadowy
aminocukier – chemicznie są to Zasadowe
glikosacharydy.
Pozyskiwane z grzybów rodzaju
Streptomyces (streptomycyna,
kanamycyna) albo z rodzaju Microsporon
(gentamicyna, sisomycyna).
Należą tu także atybiotyki półsyntetyczne
uzyskiwane z antybiotyków naturalnych: np.
amikacyna, dibekacyna uzyskiwane z
kanamycyny oraz netilmicyne – pochodną
sisomycyny.
Działają bakteriobójczo.
Mechanizm można podzielić na dwie
składowe:
Hamują syntezę białek bakteryjnych w
skutek nieodwracalnego wiązania z
podjednostką 30s rybosomu w wyniku
czego dochodzi do zahamowania syntezy
białek bakteryjnych (powstają białka
nonsensowne).
Uszkadzają strukturę i funkcję błony
komórkowej.
Bakterie Gram ujemne z rodziny
Enterobacteriaceae (Escherichia,
Klebsiella, Enterobacter, Proteus) i innym
(Pseudomonas, Brucella, Pasteurella,
Haemophilus).
Prątki kwasooporne (Mycobacterium
tuberculosis).
NIE DZIAŁĄJĄ na bakterie beztlenowe
(Bacteroides, Clostridium, Fusobacterium).
Większość działa przeciwgronkowcowo
( np. w zakażeniu gronkowcem złocistym)
Same nie mają działania
przeciwpaciorkowcowego lecz wzmagają
aktywność przeciwpaciorkowcową
antybiotyków β-laktamowych (synergizm)
np. kojarzenie penicylin z gentamicyną
(sisimicyną).
Podstawą rozwoju oporności jest
wytwarzanie enzymów unieczynniających
antybiotyki aminoglikozydowe (acetylacja,
adenylacja, fosforylacja)
Zmiana sekwencji aminokwasowych
niektórych bakteryjnych białek
rybosomalnych - hamowanie łączenia
antybiotyku z podjednostką 30S
Między antybiotykami aminoglikozydowymi
występuje tylko częściowa oporność
krzyżowa (oznacza niewrażliwość na
niektóre antybiotyki należące do tej samej
lub nie grupy chemicznej).
Wszystkie antybiotyki aminoglikozydowe
obdarzone są efektem poantybiotycznym
PAE
Zaleca się stosowanie raz na dobę; co 8h
gentamycynę lub 12h amikacyne,
isepamicyne – głównie u dzieci
Występowanie resztkowej
aktywności bakteriobójczej
utrzymującej się po tym, jak stężenie
spada poniżej wartości minimalnej
stężenia hamującego.
Odpowiedzialny jest za to wzrost
aktywności żernej leukocytów
występujący pod wpływem
chemioterapeutyku.
Dla aminoglikozydów wynosi on do
12h.
Dobrze wchłaniane po podaniu
domięśniowym.
Słabo przenikają do płynu mózgowo-
rdzeniowego.
Dobrze przenikają do jam ciała, krążenia
płodowego i mleka matki
Wydalane w postaci niezmienionej
Aminoglikozydy nie wchłaniają się z
przewodu pokarmowego.
Neomycyna paromomycyna są
wykorzystywane do wyjaławiania przewodu
pokarmowego (śpiączka wątrobowa,
przygotowanie do zabiegów
chirurgicznych)
Niewielki stopień wiązania z białkami (do
30%).
Nefrotoksyczność – ryzyko uszkodzenia
nerek zwiększa się proporcjonalnie do
czasu stosowania
Najsilniejsze działanie nerfotoksyczne
ma kanamycyna i dibekacyna,
najsłabsze streptomycyna
Ototoksyczność – uszkodzenia
obwodowego narządu słuchu i
równowagi w uchu wewnętrznym,
przemijająca głuchota i szum w uszach
Szczególnie silnie uszkadza słuch
uwodorniona pochodna streptomycyny –
dihydrostreptomycyna oraz dibekacyna,
najsłabiej netilmicyna
Alergie
Bóle stawowe
Biegunki, nudności, zespół złego
wchłaniania.
Hamowanie przekaźnictwa nerwowo-
mięśniowego (nużliwość mięśni jest
przeciwwskazaniem do stosowania)
Aminoglikozydy przenikają przez łozysko i
mogą uszkadzać słuch u płodu
Neomycyna i framycetyna nie stosowane
ogólnie – duża toksyczność
Depresja po długotrwałej terapii
streptomycyną
Aminoglikozydy I generacji:
•
Streptomycyna
•
Kanamycyna
•
Neomycyna
•
Paromomycyna
Aminoglikozydy II generacji:
•
Gentamycyna
•
Tobramycyna
•
Amikacyna
•
Sisomycyna
•
Netylmycyna
Aminoglikozydy III generacji:
•
Daktynomycyna
•
Sepamycyna
Synergistyczne:
Z β-laktamami, które uszkadzają ścianę
komórkową i ułatwiają wnikanie
aminoglikozydów do wnętrza.
Niekorzystne:
Z lekami toksycznymi dla nerek i słuchu
(diuretyki pętlowe, 3-4x większe stęż.
aminoglikozydów we krwii)
Wankomycyna, karboplastyna,
kapreomycyna nasilają ototoksyczność
Streptomycyna zwiększa aktywność leków
p/zakrzepowych
Wyłącznie w leczeniu gruźlicy.
Obecnie rzadko stosowana ze względu
na znaczną toksyczność oraz rozwój
oporności.
Podawana domięśniowo, wąski zakres
działania.
W skojarzeniu z tertracyklinami
stosuje się w leczeniu brucelozy,
tularemii i dżumy
Działania niepożądane:
Uszkodzenie VIII nerwu mózgowego (zaburzenia
równowagi i słuchu po długim stosowaniu)
Nefrotoksyczność
Uczucie zmęczenia
Zaburzernia świadomości
Parestezje
– czyli czucie opaczne. Wrażenie
czuciowe są opisywane przez chorych
jako pieczenia, mrowienia, uczucie
„przebiegających prądów”.
Przeciwwskazania:
Choroby nerek
Noworodki i małe dzieci
Ciąża
Łączenie z innymi aminoglikozydami
Wykorzystywana sporadyczne – duża
toksyczność
Kanamycyna -lek rezerwowy w gruźlicy i
rzeżączce opornej na benzylopenicylinę.
Silnie nefrotoksyczna
Neomycyna
:
Nie stosowana ogólnie ze względu na nefro-
i ototoksyczność.
Zewnętrznie w ropnych zakażeniach skóry,
owrzodzeniach podudzi i zapaleniu
spojówek.
Podstawowe leki w zakażeniach:
•
Pseudomonas aeruginosa
•
Proteus
•
E. Coli
•
Staphylococcus aureus
•
Klebsiella, Serratia, Enterobacter
Zastosowanie w zakażeniach ogólnych
(posocznice),
zakażeniu dróg moczowych- często stosowane
w skojarzeniu z penicylinami
Zapalenie oporu mózgowo-rdzeniowych
Zakażenia w oparzeniach
Zapalenie gruczołu krokowego
Dawkowanie u dorosłych co 8h domięśniowo
.
Najszersze spektrum z grupy
Skuteczna przeciw Pseudomonas
aeruginosa i bakteriom Gram ujemnym
opornym na gentamicynę i tobramycynę.
Podawana domięsniowo, bardziej oporna na
rozkład enzymatyczny.
Gruźlica antybiotykooporna i zakażenia
prątkami atypowymi.
Stosowana domięśniowo co 8-12 h
Oporna na większość enzymów bakteryjnych
Działa na:
Enterobacteriaceae
Pseudomonas aeruginosa
Proteus
Acinetobacter
Działa synergistyczne z antybiotykami beta-
laktamowymi (penicylinami, cefalospornami,
karbapenemami)
Podawany domięśniowa lub dożylnie
Nie jest metabolizowana – wydalana w całości z
moczem
Działania niepożądane:
Zapalenie żył
Działania nefrotoksyczne,
Działąnie ortotoksyczne
Szeroki zakres działania
Nie działa na Pseudomonas aeruginosa
Stosowana do leczenia rzeżączki opornej na
penicylinę