Koncepcja zdrowia w

Koncepcja zdrowia w

medycynie

medycynie

Paradygmat

Paradygmat

Koncepcja pojęcia zdrowia, która

Koncepcja pojęcia zdrowia, która

obejmuje zdrowie w sposób

obejmuje zdrowie w sposób

całościowy i komplementarny, czyli z

całościowy i komplementarny, czyli z

tworzeniem zwięzłych definicji

tworzeniem zwięzłych definicji

oddających szerszy kontekst jego

oddających szerszy kontekst jego

znaczenia.

znaczenia.

Ewolucja pojęcia

Ewolucja pojęcia

zdrowie

zdrowie

Wg Hipokratesa, „ojca medycyny

Wg Hipokratesa, „ojca medycyny

europejskiej”, zdrowie = dobre

europejskiej”, zdrowie = dobre

samopoczucie, złe = choroba i zależy

samopoczucie, złe = choroba i zależy

od równowagi wewnętrznej.

od równowagi wewnętrznej.

Jego definicja dopuszcza wiele

Jego definicja dopuszcza wiele

subiektywizmu, który powoduje

subiektywizmu, który powoduje

zawężenie pojęcia zdrowie do

zawężenie pojęcia zdrowie do

indywidualnego odczuwania i

indywidualnego odczuwania i

odbierania otoczenia.

odbierania otoczenia.

Koncepcja mechanistyczno-

Koncepcja mechanistyczno-

redukcjonistyczna

redukcjonistyczna

Wg Kartezjusza organizm człowieka to

Wg Kartezjusza organizm człowieka to

wielka maszyna, działająca z

wielka maszyna, działająca z

niezwykła precyzją. Teoria ta

niezwykła precyzją. Teoria ta

doprowadziła do poznania człowieka i

doprowadziła do poznania człowieka i

spowodowała

spowodowała

,

,

że w reakcji na utratę

że w reakcji na utratę

zdrowia prowadzono działania

zdrowia prowadzono działania

mające na celu naprawę człowieka

mające na celu naprawę człowieka

jako maszyny biologicznej, bez

jako maszyny biologicznej, bez

widzenia go jako całości

widzenia go jako całości

.

.

Paradygmat socjomedyczny

Paradygmat socjomedyczny

zdrowia

zdrowia

„

„

człowiek to przede wszystkim zespół

człowiek to przede wszystkim zespół

elementów powiązanych względnie prostymi

elementów powiązanych względnie prostymi

relacjami, wiedza o każdym elemencie i każdej

relacjami, wiedza o każdym elemencie i każdej

relacji to wiedza o człowieku jako całości”

relacji to wiedza o człowieku jako całości”

Zaczęto dopatrywać się, obok czynników

Zaczęto dopatrywać się, obok czynników

biologicznych, wpływu czynników społecznych

biologicznych, wpływu czynników społecznych

na zdrowie, uznano że zdrowie to nie tylko

na zdrowie, uznano że zdrowie to nie tylko

domena medycyny ale także wielu innych

domena medycyny ale także wielu innych

nauk

nauk

Zdrowie wg koncepcji socjomedycznej

Zdrowie wg koncepcji socjomedycznej

to uniwersalna kategoria,

to uniwersalna kategoria,

jednoznaczna dla każdej posługującej

jednoznaczna dla każdej posługującej

się nią osoby niezależnie od wpływu i

się nią osoby niezależnie od wpływu i

zmian otoczenia

zmian otoczenia

.

.

Konsekwencje paradygmatu

Konsekwencje paradygmatu

socjomedycznego

socjomedycznego



Orientacja medyczna

Orientacja medyczna

(behawiorystyczna)

(behawiorystyczna)

•

Profesjonalizm ( specjalizacja)

Profesjonalizm ( specjalizacja)

•

Kliniczne kształcenie lekarzy i pielęgniarek

Kliniczne kształcenie lekarzy i pielęgniarek

•

Paternalistyczne traktowanie pacjenta

Paternalistyczne traktowanie pacjenta

(uprzedmiotowienie)

(uprzedmiotowienie)

•

Większość decyzji indywidualnych,

Większość decyzji indywidualnych,

profilaktyka ograniczona do dyspanseryzacji

profilaktyka ograniczona do dyspanseryzacji

(bilanse, przesiewy)

(bilanse, przesiewy)

•

Dominacja medycyny naprawczej (pomijanie

Dominacja medycyny naprawczej (pomijanie

udziału POZ w ochronie zdrowia)

udziału POZ w ochronie zdrowia)

Zdrowie wg WHO

Zdrowie wg WHO



„

„

kompletny, fizyczny, psychiczny i

kompletny, fizyczny, psychiczny i

społeczny dobrostan człowieka, a nie

społeczny dobrostan człowieka, a nie

tylko brak choroby lub kalectwa”

tylko brak choroby lub kalectwa”

Definicja ta stanowi wersje otwartą, co

Definicja ta stanowi wersje otwartą, co

znaczy,

znaczy,

że choroba nie jest pojęciem

że choroba nie jest pojęciem

statycznym

statycznym

,

,

ale wyraża aktualny stan

ale wyraża aktualny stan

wiedzy medycznej na temat procesów

wiedzy medycznej na temat procesów

patologicznych zachodzących w

patologicznych zachodzących w

organizmie człowieka

organizmie człowieka

.

.

Paradygmat socjoekologiczny

Paradygmat socjoekologiczny

zdrowia

zdrowia

Momentem przełomowym stało się wkroczenie na

obszar medycyny nauk społecznych i ekologii.

Istotę zdrowia mają wyrażać dwa pojęcia:

dynamiczna równowaga i potencjał zdrowotny.

Równowaga opisuje prawidłowy stan relacji

pomiędzy poszczególnymi sferami

funkcjonowania człowieka ( psychiczną, fizyczną,

społeczną). Zaburzenie jednej ze sfer ujawniać

się będzie również w innych sferach. Warunkiem

utrzymania równowagi jest potencjał zdrowotny

właściwy człowieka i jego środowiska



Socjoekologiczna koncepcja zdrowia

Socjoekologiczna koncepcja zdrowia

koncentruje się na życiu codziennym

koncentruje się na życiu codziennym

całej populacji, a nie tylko ludziach

całej populacji, a nie tylko ludziach

chorych. Dostarcza informacji na

chorych. Dostarcza informacji na

temat zdrowia w kontekście życia

temat zdrowia w kontekście życia

codziennego. Kieruje się ona ku

codziennego. Kieruje się ona ku

efektywnemu i konkretnemu udziałowi

efektywnemu i konkretnemu udziałowi

społeczeństwa w definiowaniu

społeczeństwa w definiowaniu

problemów zdrowia.

problemów zdrowia.



Wykorzystuje ona filozofię holistyczną

Wykorzystuje ona filozofię holistyczną

Egzystencjalna koncepcja

Egzystencjalna koncepcja

zdrowia

zdrowia

Choroba w tej koncepcji jest

Choroba w tej koncepcji jest

zagrożeniem zdrowia i jego

zagrożeniem zdrowia i jego

potencjalności, stanowi

potencjalności, stanowi

nierozerwalny element pojmowania i

nierozerwalny element pojmowania i

rozumienia człowieka, który

rozumienia człowieka, który

traktowany jest jako podmiot

traktowany jest jako podmiot

koncepcji, partycypuje on i kieruje

koncepcji, partycypuje on i kieruje

własnym leczeniem.

własnym leczeniem.

Promocja zdrowia

Promocja zdrowia



To proces umożliwiający każdemu

To proces umożliwiający każdemu

człowiekowi zwiększenie

człowiekowi zwiększenie

oddziaływania na własne zdrowie w

oddziaływania na własne zdrowie w

sensie jego poprawy i utrzymania

sensie jego poprawy i utrzymania

.

.

Karta Ottawska Promocji Zdrowia –

Karta Ottawska Promocji Zdrowia –

Miedzynarodowa Konferencja

Miedzynarodowa Konferencja

Promocji Zdrowia Ottawa 1986 rok

Promocji Zdrowia Ottawa 1986 rok

Promocja zdrowia wg

Promocja zdrowia wg

M.Barica

M.Barica



Promocja zdrowia obejmuje edukację

Promocja zdrowia obejmuje edukację

do zdrowia oraz działania

do zdrowia oraz działania

ukierunkowane na zmiany w

ukierunkowane na zmiany w

środowisku rodzinnym, społecznym, w

środowisku rodzinnym, społecznym, w

funkcjonowaniu słuzb społecznych

funkcjonowaniu słuzb społecznych

oraz na tworzenie w społeczeństwie

oraz na tworzenie w społeczeństwie

systemu wsparcia

systemu wsparcia

Cele promocji zdrowia

Cele promocji zdrowia



Potęgowanie, krzewienie, popieranie

Potęgowanie, krzewienie, popieranie

zdrowia rozumianego pozytywnie

zdrowia rozumianego pozytywnie



Pomnazanie rezerw i potencjału

Pomnazanie rezerw i potencjału

zdrowia

zdrowia



Ociągnięcie celów jest uzaleznione od

Ociągnięcie celów jest uzaleznione od

metod, podejść i sposobów ich

metod, podejść i sposobów ich

realizowania.

realizowania.

„

„

podejście siedliskowe”

podejście siedliskowe”

Jest to propozycja rozwiązywania

Jest to propozycja rozwiązywania

problemów zdrowotnych - „od ludzi do

problemów zdrowotnych - „od ludzi do

problemu”

problemu”

Siedlisko rozumiane jest jako miejsce, w

Siedlisko rozumiane jest jako miejsce, w

którym ludzie spędzają swoje zycie

którym ludzie spędzają swoje zycie

(rodzina, szkoła, zakład pracy, szpital).

(rodzina, szkoła, zakład pracy, szpital).

Ka

Ka

ż

ż

de z siedlisk ma ustalone normy,

de z siedlisk ma ustalone normy,

prawa i zasady. Są one także

prawa i zasady. Są one także

s

s

ci

ci

ś

ś

le

le

powiązaneze sobą wpływając ostatecznie

powiązaneze sobą wpływając ostatecznie

na samopoczucie i zdrowie zyjących w

na samopoczucie i zdrowie zyjących w

nich ludzi

nich ludzi

.

.



Proces promowania zdrowia

Proces promowania zdrowia

rozpoczyna się od identyfikacji

rozpoczyna się od identyfikacji

problemów dotykajacych siedliska, a

problemów dotykajacych siedliska, a

działania podejmowane

działania podejmowane

na rzecz

na rzecz

zdrowia w jednym siedlisku maja być

zdrowia w jednym siedlisku maja być

wspierane w innych siedliskach.

wspierane w innych siedliskach.



Podejście od ludzi do problemu ma za

Podejście od ludzi do problemu ma za

zadania zmotywować jednostkę i

zadania zmotywować jednostkę i

grupę do własnej aktywności na rzecz

grupę do własnej aktywności na rzecz

promowania zdrowia

promowania zdrowia

.

.

Wychowanie zdrowotne

Wychowanie zdrowotne



Wywodzi się z doświadczeń ruchu

Wywodzi się z doświadczeń ruchu

higienicznego w Polsce

higienicznego w Polsce



Wg Demela „ partycypuje ono w

Wg Demela „ partycypuje ono w

realizacji generalnych celów

realizacji generalnych celów

wychowania zmierzające do polecenia

wychowania zmierzające do polecenia

i zrozumienia smego siebie oraz

i zrozumienia smego siebie oraz

opanowania najtrudniejszej ze sztuk –

opanowania najtrudniejszej ze sztuk –

sztuki

sztuki

ż

ż

ycia”

ycia”

Zakres wychowania

Zakres wychowania

zdrowotnego

zdrowotnego



Wg Demela to całościowa dojrzała

Wg Demela to całościowa dojrzała

postawa wobec zdrowia, na która

postawa wobec zdrowia, na która

składaja się głównie:

składaja się głównie:



Racjonalny i emocjonalnie zrównowazony

Racjonalny i emocjonalnie zrównowazony

stosunek do choroby, kalectwa i śmierci

stosunek do choroby, kalectwa i śmierci



Poczucie odpowiedzialności za swoje

Poczucie odpowiedzialności za swoje

zdrowie i współodpowiedzialności za

zdrowie i współodpowiedzialności za

zdrowie publiczne

zdrowie publiczne



Gotowość i umiejętność spieszenia innym

Gotowość i umiejętność spieszenia innym

z pomocą

z pomocą

Wychowanie zdrowotne to świadome

Wychowanie zdrowotne to świadome

współtworzenie warunków sprzyjających

współtworzenie warunków sprzyjających

zdrowiu oraz aktywny udział w pracy

zdrowiu oraz aktywny udział w pracy

wychowawczej, kszatałcujacej postawy i

wychowawczej, kszatałcujacej postawy i

zachowania, czyli tworzenie kultury

zachowania, czyli tworzenie kultury

zdrowotnej.

zdrowotnej.

Prezentuje sie jako dziedzina

Prezentuje sie jako dziedzina

interdyscyplinarna, obejmujaca

interdyscyplinarna, obejmujaca

zagadnienia rozwoju człowieka na

zagadnienia rozwoju człowieka na

wielupłasczyznach (fizycznej,

wielupłasczyznach (fizycznej,

psychicznej, społecznej), higieny,

psychicznej, społecznej), higieny,

profilaktyki oraz te dziedziny psychologii,

profilaktyki oraz te dziedziny psychologii,

pedagogiki i medycyny, które stymulują

pedagogiki i medycyny, które stymulują

rozwój, korygują wady i kształtują

rozwój, korygują wady i kształtują

zdrowie.

zdrowie.

Wychowanie zdrowotne

Wychowanie zdrowotne

Szczeble wychowania zdrowotnego:

Szczeble wychowania zdrowotnego:



Szczebel heteroedukacji: dziecko

Szczebel heteroedukacji: dziecko

występuje jako podmiot zabiegów

występuje jako podmiot zabiegów

opiekuńczo-wychowawczo-pielęgnacyjnych

opiekuńczo-wychowawczo-pielęgnacyjnych



Szczebel autoedukacji: Występuje w pełni

Szczebel autoedukacji: Występuje w pełni

w okresie pokwitania, tworzenie

w okresie pokwitania, tworzenie

ż

ż

yciowego

yciowego

programu zbudowanego często na rewizji

programu zbudowanego często na rewizji

dotychczasowych

dotychczasowych

nawyków hgienicznych

nawyków hgienicznych

lub proponowanych przez otoczenie

lub proponowanych przez otoczenie

wzorców i model

wzorców i model

i

i



Heteroedukacja odwrócona: wychowanek

Heteroedukacja odwrócona: wychowanek

zaczyna wychowywać

zaczyna wychowywać

innych

innych

Trzy dziedziny działań

Trzy dziedziny działań

wychowania zdrowotnego

wychowania zdrowotnego



Ochrona zdrowia i zapobieganie jego

Ochrona zdrowia i zapobieganie jego

uszkodzeniu

uszkodzeniu



Kwestie ratownictwa, umiejetność

Kwestie ratownictwa, umiejetność

wpółdziałania w chorobie i rehabilitacji

wpółdziałania w chorobie i rehabilitacji



Działania prowadzące do czynnego

Działania prowadzące do czynnego

doskonalenia zdrowia, a więc

doskonalenia zdrowia, a więc

hartowanie,umiejetność stymulowania

hartowanie,umiejetność stymulowania

i samokontroli swojego rozwoju

i samokontroli swojego rozwoju

somatycznego, motorycznego i

somatycznego, motorycznego i

psychicznego.

psychicznego.



Pojęcie „wychowanie zdrowotne”

Pojęcie „wychowanie zdrowotne”

próbuje się zastąpić pojęciem edukacji

próbuje się zastąpić pojęciem edukacji

zdrowotnej, która ma obejmować

zdrowotnej, która ma obejmować

podmiot wychowania oraz środowisko,

podmiot wychowania oraz środowisko,

w którym on żyje i tworzy.

w którym on żyje i tworzy.



W paradygmacie socjoekologicznym

W paradygmacie socjoekologicznym

edukaja zdrowotna jest podstawą

edukaja zdrowotna jest podstawą

promocji zdrowia i jest przedstawiana

promocji zdrowia i jest przedstawiana

jako proces, w którym ludzie uczą się

jako proces, w którym ludzie uczą się

dbać o zdrowie własne i innych z równą

dbać o zdrowie własne i innych z równą

troską.

troską.



Proces edukacji przebiega w

Proces edukacji przebiega w

mikrosystemie edukacyjnym, w

mikrosystemie edukacyjnym, w

którym współdziałają trzy podmioty:

którym współdziałają trzy podmioty:

uczniowie, nauczyciele i rodzice. W

uczniowie, nauczyciele i rodzice. W

procesie tym przekazujemy wiedzę,

procesie tym przekazujemy wiedzę,

umiejetność oraz kształtujemy

umiejetność oraz kształtujemy

postawy sprzyjające zdrowiu.

postawy sprzyjające zdrowiu.

Techniki zmian zachowań

Techniki zmian zachowań

dotyczących zdrowia

dotyczących zdrowia



Dostarczanie adekwatnych informacji

Dostarczanie adekwatnych informacji



Perswazja używana w celu

Perswazja używana w celu

motywowania

motywowania



Uczenie umiejętności praktycznych

Uczenie umiejętności praktycznych



Interakcja ze środowiskiem w celu

Interakcja ze środowiskiem w celu

uzyskania wsparcia społecznego i

uzyskania wsparcia społecznego i

tworzenia warunków dla zmiany

tworzenia warunków dla zmiany

Czynniki warunkujące zdrowie

Czynniki warunkujące zdrowie

jednostki

jednostki



Czynniki biologiczne

Czynniki biologiczne



Zachowania indywidualne

Zachowania indywidualne



Środowisko fizyczne

Środowisko fizyczne



Środowisko psychospołeczne

Środowisko psychospołeczne



Styl życia

Styl życia



System opieki zdrowotnej

System opieki zdrowotnej



Praca (lub jej brak)

Praca (lub jej brak)



Społeczności

Społeczności



Środowisko przekształcone przez człowieka

Środowisko przekształcone przez człowieka

Inne modele edukacji

Inne modele edukacji

zdrowotnej

zdrowotnej



Edukacja zdrowotna zorientowana na

Edukacja zdrowotna zorientowana na

chorobę

chorobę



Zorientowanej na czynniki ryzyka

Zorientowanej na czynniki ryzyka



Zorientowanej na zdrowie

Zorientowanej na zdrowie

Profilaktyka wśród młodziezy

Profilaktyka wśród młodziezy



Lista problemów, które powinny byc

Lista problemów, które powinny byc

uwzględnione w ramach profilaktyki,

uwzględnione w ramach profilaktyki,

przedstawione w Walijskim Programie

przedstawione w Walijskim Programie

Planowania Zdrowia Młodziezy;

Planowania Zdrowia Młodziezy;



„

„

stworzenie warunków sprzyjających

stworzenie warunków sprzyjających

wyborom korzystnym dla zdrowia

wyborom korzystnym dla zdrowia



Dostarczanie właściwej wiedzy i umiejetności

Dostarczanie właściwej wiedzy i umiejetności

niezbędnych dla promowania zdrowia

niezbędnych dla promowania zdrowia



Stworzenie otaoczenia sprzyjającego zdrowiu

Stworzenie otaoczenia sprzyjającego zdrowiu



Umozliwienie udziału w działaniach na

Umozliwienie udziału w działaniach na

rzecz promocji zdrowia młodych ludzi, ich

rzecz promocji zdrowia młodych ludzi, ich

rodzin i społeczności

rodzin i społeczności



Stałe podnoszenie jakości wiedzy i

Stałe podnoszenie jakości wiedzy i

umiejętności osób odpowiedzialnych za

umiejętności osób odpowiedzialnych za

młodych ludzi”

młodych ludzi”

Profilaktyka społeczna

Profilaktyka społeczna



Akcent połozony na eksponowanie

Akcent połozony na eksponowanie

korzyści płynących ze zdrowia

korzyści płynących ze zdrowia



Pozytywne podejście do problemów

Pozytywne podejście do problemów

zdrowia zwiększa skuteczność

zdrowia zwiększa skuteczność

profilaktycznego oddziaływania i pozwala

profilaktycznego oddziaływania i pozwala

na tworzenie modelu profilaktyki zwanej

na tworzenie modelu profilaktyki zwanej

profilaktyką

profilaktyką

uprzedzającą

uprzedzającą



Tzw profilaktyka prokuratorska, czyli

Tzw profilaktyka prokuratorska, czyli

stosowanie zakazów i nakazów wobec

stosowanie zakazów i nakazów wobec

młodziezy nie przynosi porządanych

młodziezy nie przynosi porządanych

efektów

efektów



Profilaktyka ma sens tylko wtedy,

Profilaktyka ma sens tylko wtedy,

kiedy zapobiega zachowaniom

kiedy zapobiega zachowaniom

negatywnym, antyzdrowotnym,

negatywnym, antyzdrowotnym,

antyspołecznym w stosunku do osób,

antyspołecznym w stosunku do osób,

które jeszcze nie ujawniają symtomów

które jeszcze nie ujawniają symtomów

niedostosowania społecznego.

niedostosowania społecznego.



Przeciwdziałanie ponownemu

Przeciwdziałanie ponownemu

pojawieniu sie zachowań

pojawieniu sie zachowań

patologicznych np. Wobec młodziezy

patologicznych np. Wobec młodziezy

bedącej w zakładzie resocjalizacyjnym

bedącej w zakładzie resocjalizacyjnym

nazywamy :opieką zastępczą”

nazywamy :opieką zastępczą”

Rodzaje profilaktyki

Rodzaje profilaktyki

medycznej

medycznej



Profilaktyka pierwszej fazy

Profilaktyka pierwszej fazy



Obejmuje działania nastawione na umacnianie

Obejmuje działania nastawione na umacnianie

zdrowia

zdrowia



Profilaktyka drugiej fazy

Profilaktyka drugiej fazy



Działania ukierunkowane na wczesne

Działania ukierunkowane na wczesne

wykrywanie chorób i ich przyczyn oraz

wykrywanie chorób i ich przyczyn oraz

diagnozowanie

diagnozowanie



Profilaktyka trzeciej fazy

Profilaktyka trzeciej fazy



Zwana matafilaktyką – działania wobec

Zwana matafilaktyką – działania wobec

choroby która zaistniała

choroby która zaistniała