Koncepcja zdrowia w

Koncepcja zdrowia w

medycynie

medycynie

Modele opieki zdrowotnej

Modele opieki zdrowotnej

1. Zdrowie w czasach

1. Zdrowie w czasach

Hipokratesa

Hipokratesa



W kulturze europejskiej jednym z

W kulturze europejskiej jednym z

pierwszych, który uporządkował

pierwszych, który uporządkował

całokształt poglądów na zdrowie

całokształt poglądów na zdrowie

był Hipokrates (400–377 p.n.e.) –

był Hipokrates (400–377 p.n.e.) –

ojciec

ojciec

medycyny

medycyny

Hipokrates

Hipokrates



Hipokrates z Kos

Hipokrates z Kos

(ok. 460 p.n.e. - ok. 370 p.n.e.) –

(ok. 460 p.n.e. - ok. 370 p.n.e.) –

lekarz grecki, jeden z najwybitniejszych prekursorów

lekarz grecki, jeden z najwybitniejszych prekursorów

współczesnej medycyny

współczesnej medycyny



Metody i idee jego szkoły znamy z zachowanego dzieła

Metody i idee jego szkoły znamy z zachowanego dzieła

Corpus Hippocrateum

Corpus Hippocrateum

, stanowiącego zbiór około

, stanowiącego zbiór około

siedemdziesięciu pism lekarskich sprzed połowy IV

siedemdziesięciu pism lekarskich sprzed połowy IV

wieku p.n.e. zebranych 100 lat po śmierci Hipokratesa.

wieku p.n.e. zebranych 100 lat po śmierci Hipokratesa.



Był zwolennikiem lecznictwa opartego na zasadach

Był zwolennikiem lecznictwa opartego na zasadach

racjonalnych, wnikliwej obserwacji chorego,

racjonalnych, wnikliwej obserwacji chorego,

wyciągania wniosków pozwalających na

wyciągania wniosków pozwalających na

zdiagnozowanie choroby i dobór odpowiadających jej

zdiagnozowanie choroby i dobór odpowiadających jej

sposobów leczenia.

sposobów leczenia.

Zdrowie w czasach Hipokratesa

Zdrowie w czasach Hipokratesa

W myśl poglądów Hipokratesa:

W myśl poglądów Hipokratesa:

•

•

Dobre samopoczucie = zdrowie

Dobre samopoczucie = zdrowie

•

•

Złe samopoczucie = choroba

Złe samopoczucie = choroba

•

•

Zależy od równowagi między tym co nas

Zależy od równowagi między tym co nas

otacza (środowiskiem) a człowiekiem

otacza (środowiskiem) a człowiekiem

•

•

Zewnętrzna równowaga wpływa na

Zewnętrzna równowaga wpływa na

wewnętrzną równowagę

wewnętrzną równowagę

Zdrowie w czasach Hipokratesa

Zdrowie w czasach Hipokratesa

Wg Hipokratesa

Wg Hipokratesa

•

•

Ocena zdrowia jest dokonana jako

Ocena zdrowia jest dokonana jako

„dobre i

„dobre i

złe samopoczucie”

złe samopoczucie”

dopuszczająca wiele

dopuszczająca wiele

subiektywizmu, zawężała pojęcie zdrowia do

subiektywizmu, zawężała pojęcie zdrowia do

indywidualnego odczuwania i odbierania

indywidualnego odczuwania i odbierania

otoczenia. Obiektywność pojawiła się dopiero

otoczenia. Obiektywność pojawiła się dopiero

w sformułowaniu zależności zdrowia od

w sformułowaniu zależności zdrowia od

równowagi między człowiekiem a otoczeniem.

równowagi między człowiekiem a otoczeniem.

Zdrowie w czasach Hipokratesa

Zdrowie w czasach Hipokratesa



Koncepcja subiektywna

Koncepcja subiektywna

:

:

indywidualne odczuwanie i odbieranie

indywidualne odczuwanie i odbieranie

otoczenia

otoczenia



Koncepcja obiektywna

Koncepcja obiektywna

: ocena innych

: ocena innych

ludzi, ludzie obserwują i oceniają

ludzi, ludzie obserwują i oceniają

zachowanie innych, które może

zachowanie innych, które może

świadczyć o zdrowiu lub jego braku

świadczyć o zdrowiu lub jego braku

2. Koncepcja mechanistyczno -

2. Koncepcja mechanistyczno -

redukcjonistyczna

redukcjonistyczna



Poglądy Hipokratesa przetrwały w niemal w

Poglądy Hipokratesa przetrwały w niemal w

niezmiennej postaci do czasu pojawienia się

niezmiennej postaci do czasu pojawienia się

nowej filozofii kartezjańskiej czyli

nowej filozofii kartezjańskiej czyli

mechanistycznego widzenia świata i

mechanistycznego widzenia świata i

człowieka

człowieka

.

.



Teoria ta doprowadziła do poznania człowieka,

Teoria ta doprowadziła do poznania człowieka,

jego funkcji oraz postrzegania człowieka jako

jego funkcji oraz postrzegania człowieka jako

precyzyjnej maszyny biologicznej.

precyzyjnej maszyny biologicznej.

Kartezjusz

Kartezjusz



(fr.

(fr.

René Descartes

René Descartes

, łac.

, łac.

Renatus Cartesius

Renatus Cartesius

, 1596-1650 r.)

, 1596-1650 r.)

– francuski filozof, matematyk i fizyk, jeden z

– francuski filozof, matematyk i fizyk, jeden z

najwybitniejszych uczonych XVII wieku, uważany za

najwybitniejszych uczonych XVII wieku, uważany za

prekursora nowożytnej kultury umysłowej.

prekursora nowożytnej kultury umysłowej.



Kartezjusz zajmował się też optyką, chemią, mechaniką,

Kartezjusz zajmował się też optyką, chemią, mechaniką,

anatomią, embriologią, medycyną, astronomią i

anatomią, embriologią, medycyną, astronomią i

meteorologią. Wywarł wielki wpływ na filozofię i naukę

meteorologią. Wywarł wielki wpływ na filozofię i naukę

następnych stuleci.

następnych stuleci.



Od roku 1621 zwiedził jako żołnierz pół Europy, przejściowo

Od roku 1621 zwiedził jako żołnierz pół Europy, przejściowo

przebywając także w Paryżu.

przebywając także w Paryżu.



Studiował prawo i medycynę. W 1625 powrócił do Francji,

Studiował prawo i medycynę. W 1625 powrócił do Francji,

gdzie w Paryżu zaczął studiować i skierował swe

gdzie w Paryżu zaczął studiować i skierował swe

zainteresowania ku naukom matematycznym i fizycznym.

zainteresowania ku naukom matematycznym i fizycznym.

Koncepcja mechanistyczno –

Koncepcja mechanistyczno –

redukcjonistyczna

redukcjonistyczna



Podstawowe założenia:

Podstawowe założenia:



Dualizm - istnienie ciała i duszy jako odmiennych sfer

Dualizm - istnienie ciała i duszy jako odmiennych sfer

współistniejących ze sobą:

współistniejących ze sobą:

ciało –

ciało –

soma

soma

– sfera materii, którą

– sfera materii, którą

zajmują się nauki przyrodnicze, dusza –

zajmują się nauki przyrodnicze, dusza –

psyche

psyche

– sfera ducha na

– sfera ducha na

której skupiły się nauki humanistyczne

której skupiły się nauki humanistyczne



Mechanistyczne widzenie świata i człowieka

Mechanistyczne widzenie świata i człowieka

– świat

– świat

materialny jest maszyną, maszynami są rośliny i zwierzęta. W

materialny jest maszyną, maszynami są rośliny i zwierzęta. W

człowieku mieszka rozumna dusza połączona z ciałem dzięki

człowieku mieszka rozumna dusza połączona z ciałem dzięki

szyszynce

szyszynce



Przyrodą rządzą prawa mechaniki

Przyrodą rządzą prawa mechaniki

i wszystko można

i wszystko można

wytłumaczyć w kategoriach ruchu i układu wszystkich części.

wytłumaczyć w kategoriach ruchu i układu wszystkich części.

Najdoskonalszym mechanizmem jest mechanizm zegarowy.

Najdoskonalszym mechanizmem jest mechanizm zegarowy.

Człowiek chory postrzegany jest jako źle zrobiony zegar.

Człowiek chory postrzegany jest jako źle zrobiony zegar.



Organizm człowieka

Organizm człowieka

- wielka maszyna, działająca z ogromną

- wielka maszyna, działająca z ogromną

doskonałością i precyzją. Doprowadziło to do poznania człowieka i

doskonałością i precyzją. Doprowadziło to do poznania człowieka i

jego funkcji

jego funkcji



Leczenie choroby

Leczenie choroby

- naprawianie uszkodzonej maszyny

- naprawianie uszkodzonej maszyny

biologicznej i usuwanie jej wadliwych części. Brak widzenia

biologicznej i usuwanie jej wadliwych części. Brak widzenia

człowieka jako całości.

człowieka jako całości.

Koncepcja mechanistyczno –

Koncepcja mechanistyczno –

redukcjonistyczna.

redukcjonistyczna.



Filozofia kartezjańska głosi: nauka medyczna opiera się na

Filozofia kartezjańska głosi: nauka medyczna opiera się na

koncepcji ciała jako maszyny, choroby jako konsekwencji

koncepcji ciała jako maszyny, choroby jako konsekwencji

uszkodzenia maszyny i roli lekarza polegającej na

uszkodzenia maszyny i roli lekarza polegającej na

reperowaniu maszyny.

reperowaniu maszyny.



Redukcjonizm – zjawiska chorobowe mogą być sprowadzone

Redukcjonizm – zjawiska chorobowe mogą być sprowadzone

do pojęć z zakresu nauk ścisłych.

do pojęć z zakresu nauk ścisłych.



Człowiek to obszar zainteresowań medycyny. Przez to

Człowiek to obszar zainteresowań medycyny. Przez to

ograniczony został do wymiaru biologicznego,

ograniczony został do wymiaru biologicznego,

przedmiotowego.

przedmiotowego.



Uwagą medyczną była choroba, a nie zdrowie.

Uwagą medyczną była choroba, a nie zdrowie.



Pod wpływem filozofii kartezjańskiej powstał

Pod wpływem filozofii kartezjańskiej powstał

biomedyczny

biomedyczny

model zdrowia

model zdrowia

.

.

Model biomedyczny – tezy

Model biomedyczny – tezy



Choroby i ich symptomy mają swe źródło w

Choroby i ich symptomy mają swe źródło w

nieprawidłowościach w obrębie struktur ciała (zmiany

nieprawidłowościach w obrębie struktur ciała (zmiany

biochemiczne).

biochemiczne).



Choroba powoduje wystąpienie symptomów.

Choroba powoduje wystąpienie symptomów.



Chociaż pewne czynniki mogą oddziaływać na

Chociaż pewne czynniki mogą oddziaływać na

konsekwencje choroby, to jednak nie są one związane z

konsekwencje choroby, to jednak nie są one związane z

samym rozwojem choroby ani sposobem w jaki się ona

samym rozwojem choroby ani sposobem w jaki się ona

przejawia.

przejawia.



Pacjent jest „ofiarą nieszczęśliwego trafu” i nie ponosi

Pacjent jest „ofiarą nieszczęśliwego trafu” i nie ponosi

odpowiedzialności za pojawienie się choroby i jej

odpowiedzialności za pojawienie się choroby i jej

przebieg.

przebieg.



Zdrowie definiowane jest jako nieobecność choroby.

Zdrowie definiowane jest jako nieobecność choroby.



Zjawiska psychologiczne, stany psychiczne nie są

Zjawiska psychologiczne, stany psychiczne nie są

związane z funkcjami ciała.

związane z funkcjami ciała.



Pacjent jest przedmiotem oddziaływań profesjonalistów

Pacjent jest przedmiotem oddziaływań profesjonalistów

i wymagana jest od niego pełna gotowość do

i wymagana jest od niego pełna gotowość do

wypełniania ich zaleceń.

wypełniania ich zaleceń.

Korzyści wynikające z

Korzyści wynikające z

zastosowania biomedycznego

zastosowania biomedycznego

modelu zdrowia

modelu zdrowia



Lepsze poznanie mechanizmów

Lepsze poznanie mechanizmów

biologicznych leżących u podstaw

biologicznych leżących u podstaw

budowy i funkcjonowania naszego ciała

budowy i funkcjonowania naszego ciała



Rozwój chirurgii i

Rozwój chirurgii i

wysokospecjalistycznych technik

wysokospecjalistycznych technik

medycznych

medycznych



Postępy w leczeniu chorób

Postępy w leczeniu chorób

Negatywne aspekty

Negatywne aspekty

biomedycznego modelu

biomedycznego modelu

zdrowia

zdrowia



Podział na duszę i ciało

Podział na duszę i ciało

(zajęcie się przez lekarzy głównie

(zajęcie się przez lekarzy głównie

ciałem, nie doceniając psychicznych, społecznych i środowiskowych

ciałem, nie doceniając psychicznych, społecznych i środowiskowych

uwarunkowań zdrowia i choroby. Nastąpił podział lekarzy

uwarunkowań zdrowia i choroby. Nastąpił podział lekarzy

zajmujących się ciałem i umysłem – specjaliści)

zajmujących się ciałem i umysłem – specjaliści)



Ciałem człowieka

Ciałem człowieka

(maszyną) złożonym z różnych układów (części)

(maszyną) złożonym z różnych układów (części)

zajmują się lekarze specjaliści

zajmują się lekarze specjaliści

, w medycynie zaczęło powstawać

, w medycynie zaczęło powstawać

coraz to więcej nowych specjalizacji, co było przyczyną, iż pacjent

coraz to więcej nowych specjalizacji, co było przyczyną, iż pacjent

nie został postrzegany jako całość, integralna osoba

nie został postrzegany jako całość, integralna osoba



Koncentracja na chorobie

Koncentracja na chorobie

, traktowanej jako brak zdrowia

, traktowanej jako brak zdrowia



Bierna przedmiotowa rola jednostki

Bierna przedmiotowa rola jednostki

, czyli człowiek jest

, czyli człowiek jest

„bezduszną maszyną”

„bezduszną maszyną”



„

„

Inżynieryjne” traktowanie zdrowia

Inżynieryjne” traktowanie zdrowia

zrodziło nadmierne

zrodziło nadmierne

zainteresowania technologią medyczną uważaną za jedyną drogę

zainteresowania technologią medyczną uważaną za jedyną drogę

do lepszego zdrowia

do lepszego zdrowia



Model ten nie uwzględnia wpływów środowiska!

Model ten nie uwzględnia wpływów środowiska!

„

„

Ciało traktowane jest jak maszyna,

Ciało traktowane jest jak maszyna,

którą naprawia się poprzez wymianę

którą naprawia się poprzez wymianę

popsutych części, albo też usunięcie

popsutych części, albo też usunięcie

czegoś co doprowadziło do awarii”

czegoś co doprowadziło do awarii”

David McClelland, 1985

David McClelland, 1985

Krytyka modelu

Krytyka modelu

biomedycznego

biomedycznego

(G.Engel)

(G.Engel)



Zmiana biochemiczna nie przekłada się bezpośrednio na

Zmiana biochemiczna nie przekłada się bezpośrednio na

chorobę – choroba jest konsekwencją interakcji

chorobę – choroba jest konsekwencją interakcji

różnorodnych czynników sprawczych na poziome

różnorodnych czynników sprawczych na poziome

molekularnym, indywidualnym i społecznym.

molekularnym, indywidualnym i społecznym.



Zmiany o charakterze psychicznym mogą prowadzić do

Zmiany o charakterze psychicznym mogą prowadzić do

problemów zdrowotnych o charakterze somatycznym

problemów zdrowotnych o charakterze somatycznym

(„cielesnym”), a w raz z upływem czasu oddziaływać na

(„cielesnym”), a w raz z upływem czasu oddziaływać na

procesy biochemiczne

procesy biochemiczne



Obecność zaburzeń biologicznych nie wyjaśnia znaczenia

Obecność zaburzeń biologicznych nie wyjaśnia znaczenia

doświadczanych symptomów dla pacjenta.

doświadczanych symptomów dla pacjenta.



Zmienne psychospołeczne determinują podatność na

Zmienne psychospołeczne determinują podatność na

choroby, ostrość przebiegu choroby

choroby, ostrość przebiegu choroby



Wejście przez pacjenta w rolę chorego nie musi wiązać się

Wejście przez pacjenta w rolę chorego nie musi wiązać się

ze zmianami biochemicznymi w jego organizmie

ze zmianami biochemicznymi w jego organizmie



Relacja pacjent – lekarz wpływa na uzyskiwane efekty

Relacja pacjent – lekarz wpływa na uzyskiwane efekty

leczenia!

leczenia!

Co w zamian?

Co w zamian?

3. Holistyczna koncepcja

3. Holistyczna koncepcja

zdrowia

zdrowia



Opiera się na holizmie - wzajemnym wpływaniu na siebie

Opiera się na holizmie - wzajemnym wpływaniu na siebie

psyche i

psyche i

somy

somy

(duszy i ciała). Przedmiotem badań są procesy i

(duszy i ciała). Przedmiotem badań są procesy i

mechanizmy zdrowia

mechanizmy zdrowia



Istotą tej teorii jest

Istotą tej teorii jest

hierarchia systemów

hierarchia systemów

, z których każdy jest

, z których każdy jest

jednocześnie częścią większego systemu i zbiorem systemów

jednocześnie częścią większego systemu i zbiorem systemów

podrzędnych, czyli każdy stanowi jednocześnie

podrzędnych, czyli każdy stanowi jednocześnie

całość i część

całość i część



Człowiek

Człowiek

jest zarówno samodzielną jednostką o określonej

jest zarówno samodzielną jednostką o określonej

konstrukcji psychicznej i autonomii funkcjonalnej, jak i elementem

konstrukcji psychicznej i autonomii funkcjonalnej, jak i elementem

społeczeństwa oraz szeroko pojętej przyrody

społeczeństwa oraz szeroko pojętej przyrody



Zdrowie

Zdrowie

jest tutaj rozumiane jako równoważenie zasobów

jest tutaj rozumiane jako równoważenie zasobów

wewnętrznych i środowiskowych z czynnikami ryzyka –

wewnętrznych i środowiskowych z czynnikami ryzyka –

stresorami środowiska

stresorami środowiska

.

.



Źródłami zdrowia i choroby

Źródłami zdrowia i choroby

są zarówno wewnętrzne jak i

są zarówno wewnętrzne jak i

zewnętrzne zasoby człowieka i środowiska

zewnętrzne zasoby człowieka i środowiska



Pacjent jest tutaj traktowany podmiotowo

Pacjent jest tutaj traktowany podmiotowo

- ma świadomy i

- ma świadomy i

aktywny wpływ na rzecz swojego zdrowia

aktywny wpływ na rzecz swojego zdrowia

Podejście holistyczne stwarza nam

Podejście holistyczne stwarza nam

biopsychospołeczny model

biopsychospołeczny model

zdrowia

zdrowia

Czynniki socjologiczne

Czynniki psychologiczne

Czynniki biologiczne

ZDROWIE

George Engel

George Engel



amerykański lekarz (psychiatra) (1913–1999),

amerykański lekarz (psychiatra) (1913–1999),

pracujący głównie w NY, twórca

pracujący głównie w NY, twórca

biopsychospołecznego modelu zdrowia.

biopsychospołecznego modelu zdrowia.

„

„

Trzeba brać pod uwagę pacjenta,

Trzeba brać pod uwagę pacjenta,

społeczny kontekst, w którym on żyje,

społeczny kontekst, w którym on żyje,

systemy komplementarne tworzone przez

systemy komplementarne tworzone przez

społeczeństwo do radzenia sobie ze skutkami

społeczeństwo do radzenia sobie ze skutkami

chorób, aby dobrze zrozumieć czynniki

chorób, aby dobrze zrozumieć czynniki

wpływające na powstawanie chorób i

wpływające na powstawanie chorób i

rozwijać w sposób racjonalny sposoby terapii

rozwijać w sposób racjonalny sposoby terapii

jak i systemy opieki zdrowotnej.”

jak i systemy opieki zdrowotnej.”

Model biopsychospołeczny

Model biopsychospołeczny



Model biopsychospołeczny jest zarówno filozofią

Model biopsychospołeczny jest zarówno filozofią

opieki klinicznej jak i praktycznym przewodnikiem

opieki klinicznej jak i praktycznym przewodnikiem

klinicznym. Filozoficznie rzecz ujmując, jest

klinicznym. Filozoficznie rzecz ujmując, jest

sposobem rozumienia tego jak wiele struktur, od

sposobem rozumienia tego jak wiele struktur, od

społecznych po molekularne, oddziałuje na cierpienie

społecznych po molekularne, oddziałuje na cierpienie

i chorobę. Na poziomie praktycznym, jest sposobem

i chorobę. Na poziomie praktycznym, jest sposobem

rozumienia subiektywnego doświadczenia pacjenta

rozumienia subiektywnego doświadczenia pacjenta

jako znaczącego czynnika decydującego zarówno o

jako znaczącego czynnika decydującego zarówno o

postawieniu prawidłowej diagnozy, spodziewanych

postawieniu prawidłowej diagnozy, spodziewanych

efektach leczenia i samej opieki medycznej.

efektach leczenia i samej opieki medycznej.



Borrell-Carrio F., Schuman AL., Epstein RM, 2004

Borrell-Carrio F., Schuman AL., Epstein RM, 2004

Model biopsychospołeczny -

Model biopsychospołeczny -

tezy

tezy



Właściwa diagnoza biomedyczna jest częścią procesu

Właściwa diagnoza biomedyczna jest częścią procesu

leczniczego.

leczniczego.



Patologia „proces chorobowy” wymaga diagnozy

Patologia „proces chorobowy” wymaga diagnozy

biomedycznej i dotyczy narządu, układu.

biomedycznej i dotyczy narządu, układu.



Choroba natomiast dotyka

Choroba natomiast dotyka

całego

całego

człowieka, jego

człowieka, jego

najbliższe otoczenie, grupę społeczną.

najbliższe otoczenie, grupę społeczną.



Klinicysta zajmuje się leczeniem chorób więc w zakresie

Klinicysta zajmuje się leczeniem chorób więc w zakresie

jego zainteresowania zawiera się również człowiek i jego

jego zainteresowania zawiera się również człowiek i jego

otoczenie.

otoczenie.



Ważnym elementem pracy klinicysty jest dopuszczenie do

Ważnym elementem pracy klinicysty jest dopuszczenie do

głosu pacjenta poprzez uznanie jego spojrzenia na zdrowie i

głosu pacjenta poprzez uznanie jego spojrzenia na zdrowie i

chorobę, poprzez umożliwienie mu wyrażenia swoich trosk,

chorobę, poprzez umożliwienie mu wyrażenia swoich trosk,

niepokojów i oczekiwań.

niepokojów i oczekiwań.

Nowe tendencje -

Nowe tendencje -

konsumeryzm

konsumeryzm



Traktowanie pacjenta jako klienta w pełni

Traktowanie pacjenta jako klienta w pełni

świadomego swych potrzeb zdrowotnych i

świadomego swych potrzeb zdrowotnych i

odpowiedzialnego za własne zdrowie.

odpowiedzialnego za własne zdrowie.



Podkreślane jest znaczenie wyborów

Podkreślane jest znaczenie wyborów

dokonywanych przez pacjenta-klienta.

dokonywanych przez pacjenta-klienta.



Opieka zdrowotna nie różni się od innych

Opieka zdrowotna nie różni się od innych

usług oferowanych na rynku.

usług oferowanych na rynku.



Nacisk na satysfakcję ze świadczonych

Nacisk na satysfakcję ze świadczonych

usług.

usług.

Porównanie modeli opieki

Porównanie modeli opieki

zdrowotnej

zdrowotnej



Który model zdrowia przemawia do

Który model zdrowia przemawia do

Was najlepiej?

Was najlepiej?



Czy dostrzegacie jakieś wady w

Czy dostrzegacie jakieś wady w

modelu biomedycznym?

modelu biomedycznym?



Jakie ryzyko dla zdrowia

Jakie ryzyko dla zdrowia

społeczeństwa stwarza

społeczeństwa stwarza

konsumeryzm?

konsumeryzm?

Bibliografia

Bibliografia



Zdrowie publiczne pod. Red. T.B.Kulik i

Zdrowie publiczne pod. Red. T.B.Kulik i

M.Latalskiego wydawnictwo Czelej, Lublin

M.Latalskiego wydawnictwo Czelej, Lublin

2002

2002



Psychospołeczne problemy zdrowia i choroby

Psychospołeczne problemy zdrowia i choroby

oraz korzystania ze świadczeń

oraz korzystania ze świadczeń

zdrowotnych.pdf autor: Dorota Merecz,

zdrowotnych.pdf autor: Dorota Merecz,

Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera

Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera



wikipedia

wikipedia

Paradygmat

Paradygmat



to zbiór pojęć i teorii tworzących podstawy

to zbiór pojęć i teorii tworzących podstawy

danej nauki.

danej nauki.

Dobry paradygmat posiada kilka cech i m.in. musi:

Dobry paradygmat posiada kilka cech i m.in. musi:



być spójny logicznie i pojęciowo,

być spójny logicznie i pojęciowo,



być jak najprostszy i zawierać tylko te pojęcia i

być jak najprostszy i zawierać tylko te pojęcia i

teorie, które są dla danej nauki rzeczywiście

teorie, które są dla danej nauki rzeczywiście

niezbędne,

niezbędne,



dawać możliwość tworzenia teorii szczegółowych

dawać możliwość tworzenia teorii szczegółowych

zgodnych ze znanymi faktami.

zgodnych ze znanymi faktami.