1

Postępowanie w nagłych
wypadkach

Romuald Lango

Katedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii
AMG

2

Postępowanie w nagłych wypadkach



Porażenie prądem



Oparzenie



Podtopienie



Zespoły termiczne



Drgawki



Anafilaksja



Ukąszenie

3

Porażenie prądem



Konieczność powstania zamkniętego
obwodu i pokonania oporu elektrycznego
ciała



Znaczna część oporu – opór skóry. Opór
suchej skóry – do 100.000 Ohm



Opór od kończyny do kończyny przy
wilgotnej skórze – ok. 1000 Ohm

4



Stopień uszkodzenia ciała zależy od:

* natężenia prądu przepływającego przez ciało,
** czasu trwania przepływu prądu
*** tkanek przez które przepływa prąd.



Zwykle znane jest tylko napięcie



W zasadzie: niższe napięcie = mniejsze
uszkodzenie.



Nawet 50 V może spowodować zgon

5

Porażenie prądem

Główne rodzaje uszkodzenia:



Cieplne uszkodzenie tkanek

– uszkodzenie skóry zależy

od powierzchni kontaktu i oporu skóry



Narządy wewnętrzne ulegają uszkodzeniu termicznemu,

jeśli leżą na linii przepływu prądu



Depolaryzacja komórek mięśniowych

. Prąd zmienny o

natężeniu 30-200 mA powoduje migotanie komór, Prąd

> 5A powoduje przedłużający się skurcz (tężcowy)



Mięsie szkieletowe odpowiadają skurczem tężcowym na

pobudzenie częstotliwościami z sieci domowej

(dwufazowej) 50-60 Hz → niemożność „puszczenia”

źródła prądu

6

Porażenie prądem

Główne rodzaje uszkodzenia



Uszkodzenie układu nerwowego –

może dotyczyć

każdej części układu nerwowego – od oszołomienia do
porażenia



Niewydolność nerek

– wtórnie do mioglobinurii z

powodu rozległej martwicy mięśni



Piorun - 12 000 - 20 000 A , napięcie – do milionów
wolt. Uszkodzenie tkanek głównie wskutek ciepła.



Serce – częściej asystolia niż migotanie komór



Wyzdrowienia zdarzały się pomimo początkowych
objawów ciężkiego uszkodzenia układu nerwowego

7

Porażenie prądem – postępowanie



Leczenie podtrzymujące



Pierwsza pomoc – środowisko bezpieczne
dla ratowników



Odłączenie źródeł prądu, uwaga na mokre
podłoże.



Uwaga na pokusę by odciągnąć ofiarę, do
odłączenia źródła prądu.



W razie zatrzymania krążenia →
resuscytacja

8

Postępowanie w nagłych wypadkach



Porażenie prądem



Oparzenie



Podtopienie



Zespoły termiczne



Drgawki



Anafilaksja



Ukąszenie

9

Oparzenia



Mogą być spowodowane przez ciepło (suche lub

wilgotne), chemikalia, prąd elektryczny lub

promieniowanie



Stopień oparzenia klasyfikuje się jako:

Oparzenie 1 stopnia

:

obejmuje tylko warstwę naskórka. Zwykle bolesne ale

goi się bez pozostawiania blizny.



Oparzenie 2 stopnia:

obejmuje naskórek i część skóry

właściwej. Bolesność i bliznowacenie w zależności od

głębokości uszkodzenia.



Oparzenie 3 stopnia

– obejmuje pełną grubość skóry

właściwej. Jest zwykle bezbolesne z powodu

uszkodzenia unerwienia skóry. Prowadzi do

bliznowacenia.

10

Oparzenia – postępowanie



Obliczenie powierzchni skóry z oparzeniem – według
zasady „9”: głowa i każda kończyna górna po 9%,
przód i tył tułowia, kończyny dolne – po 18%, krocze
– 1%.



Leczenie bólu – opioidy, paracetamol, NLPZ.



Płynoterapia (2-4 ml/kg c.c /% oparzonej
powierzchni w ciągu pierwszych 24 godzin)



W oparzeniu dróg oddechowych - ryzyko ostrej
niedrożności GDO (rozwija się szybko i kończy się
katastrofalnie).



W razie wątpliwości – intubacja.

11

Oparzenia – postępowanie



Podejrzenie zatrucia CO - jeśli

współistnieją zaburzenia świadomości.

100 % tlen (ew. hiperbaria) skraca czas

półtrwania HbCO z 4 godz. do 80 min.



Wczesne wycięcia rany i przeszczep skóry

zmniejsza ryzyko infekcji i przyspiesza

gojenie.



Wycięcie i przeszczep- po resuscytacji

płynowej i ustabilizowaniu stanu chorego –

zwykle po 24-36 godzinach od oparzenia

12

Oparzenia – postępowanie



Oparzenie nie obejmujące całej grubości skóry jest zwykle
bardzo bolesne.



Jak najszybsze zanurzenie lub polewanie zimną wodą
ogranicza uszkodzenie termiczne i zmniejsza ból, (do 30 min.)
Należy polewać oparzoną skórę zimną wodą (6-12°C) przez
10-20 min.



Im mniejsza bolesność przy oparzeniu 2 stopnia – tym gorsze
rokowanie (Jeśli pow. > 15%.)



Petydyna (Dolargan) – 25 mg, lub morfina (2,5 mg) dożylnie.
Dawki powtarzane stosownie do reakcji chorego.



Podawanie domięśniowe = wolniejsze i niepewne wchłanianie,
ryzyko martwicy

13

Oparzenia – powikłania



Wstrząs (hipowolemiczny, toksyczny)



Ostra niewydolność nerek



Stresowe owrzodzenie żołądka lub XII-cy



Zapalenie płuc



Zakażenia – ze wstrząsem septycznym
włącznie.

14

Oparzenia – rokowanie



W oparzeniu 3 stopnia 35-40% powierzchni ciała
– śmiertelność około 50%



Wiek + % oparzonej powierzchni ciała > 80 → złe
rokowanie

15

Postępowanie w nagłych wypadkach



Porażenie prądem



Oparzenie



Podtopienie



Zespoły termiczne



Drgawki



Anafilaksja



Ukąszenie

16

Podtopienie



Definicja: przeżycie, przynamniej tymczasowe, po

niedotlenieniu wskutek zanurzenia w płynie



Śmierć może być wynikiem skurczu krtani,

odruchów płucnych i odruchów sercowych za

pośrednictwem nerwu błędnego, a nie tylko

aspiracją płynu do płuc.



Podtopienie może mieć miejsce także w płytkiej

wodzie, objętość zaaspirowanej wody może być

mała.



Spożycie alkoholu i padaczka korelują z wyższą

śmiertelnością

17

Podtopienie - Patofizjologia



Po zanurzeniu następuje początkowo okres bezdechu.



Bezdech osiąga punkt przełomowy, w którym
dwutlenkowęglowa lub hipoksyczna stymulacja
ośrodka oddechowego powoduje mimowolny wdech



Woda wnika do płuc, następuje często mimowolne
wzdychanie



Dość często pojawia się skurcz krtani



Zwiększa się opór dróg oddechowych, zmniejsza się
podatność płuc, następuje wzrost naczyniowego
oporu płucnego

18

Podtopienie - Patofizjologia



Woda przenika z pęcherzyków do krwiobiegu.
Następuje przełykanie, często wymioty i aspiracja



Następują dalsze mimowolne ruchy oddechowe i
utrata świadomości



Zwykle po kilku minutach następuje zatrzymanie
akcji oddechowej i zaburzenia rytmu serca
poprzedzające zgon

19

Podtopienie - Patofizjologia

Rodzaj zaaspirowanego płynu



W

wodzie słodkiej

– woda ulega szybkiej

absorbcji do układu krążenia. Możliwość hemolizy.

Zaburzenia elektrolitowe są zwykle niezbyt

głębokie. Uszkodzenie surfaktantu powoduje

powstanie ognisk niedodmy



W wodzie słonej – roztwór hipertoniczny

powoduje szybkie przemieszczenie wody z osocza

do pęcherzyków i śródmiąższu. Następuje

rozcieńczenie i wypłukanie surfaktantu,

uszkodzenie błony pęcherzykowo-włośniczkowej.

Bogatobiałkowy wysięk pojawia się w

pęcherzykach

20

Podtopienie - Patofizjologia



Niezależnie od zasolenia wody → mnogie ogniska
niedodmy obrzęk płuc przeciek płucny, zaburzenia
stosunku wentylacji do perfuzji, ciężka hipoksemia



Zniszczenie surfaktantu może pogłębiać się
pomimo prawidłowej resuscytacji.



Wtórne utopienie: odpowiada niewydolności płuc,
która może rozwinąć się zwykle w czasie < 72
godzin od podtopienia



Wtórna infekcja płuc pogłębia zaburzenie ich
funkcji

21

„Suche utonięcie”



Około 10-20% przypadków utonięcia to tzw.

„utonięcie suche”. W badaniu sekcyjnym w płucach

nie ma wody



Prawdopodobny mechanizm: odruchowy skurcz

krtani utrzymujący się aż do śmierci wskutek

niedotlenienia



Częściej występuje u dorosłych. Częściej pod

wpływem alkoholu

22

Podtopienie - Postępowanie



Główne problemy patofizjologiczne w podtopieniu

w wodzie słodkiej i słonej są podobne



Hipoksemia, obrzęk płuc , kwasica metaboliczna,

niewydolność krążenia. Początkowe leczenie jest

jednakowe



Leczenie ukierunkowane na przywrócenie

prawidłowego utlenowania krwi i stabilizacji

układu krążenia, równowagi kwasowo-zasadowej,

ochrona mózgu

23

Podtopienie - Postępowanie



W przypadku objawów NZK – resuscytacja



Zabiegi drenowania wody z dróg oddechowych są
kontrowersyjne



Zwiększają ryzyko zachłystu



U ponad połowy ofiar podtopienia podczas
resuscytacji dochodzi do wymiotów lub regurgitacji

24

Podtopienie - Postępowanie



Należy zdjąć mokre ubranie i zabezpieczyć

ofiarę przed utratą ciepła



Podczas resuscytacji należy pamiętać o ryzyku

uszkodzenia rdzenia, szczególnie podczas

wypadków przy nurkowaniu lub surfowaniu.



W przypadku wątpliwości – postępowanie jak w

uszkodzeniu rdzenia

25

26

Podtopienie - Rokowanie



Zależy od skuteczności i szybkości podjęcia

resuscytacji.



Podtopienie bez aspiracji → Zwykle dobre

rokowanie.



Podtopienie z aspiracją → rokowanie trudne do

przewidzenia.



Czas do pierwszych inicjowanych ruchów

oddechowych ma wartość prognostyczną. (< 30 min

→ dobre rokowanie)



Nie wolno wcześnie zaprzestawać resuscytacji.

Szczególnie u młodych osób często obserwuje się

przeżycie po podtopieniu trwającym kilkanaście

minut, zwłaszcza w zimnej wodzie. .

27

Postępowanie w nagłych wypadkach



Porażenie prądem



Oparzenie



Podtopienie



Zespoły termiczne



Drgawki



Anafilaksja



Ukąszenie

28

Zespoły termiczne



Hipotermia



Odmrożenia



Udar cieplny



Hipertermia złośliwa



Złośliwy zespół neuroleptyczny

29

Zespoły termiczne



W stanie zdrowia – temp. Głęboka w granicach 36.0
-d 37.5°C, dzięki utrzymaniu równowagi między
produkcją i utratą ciepła



Ciepło jest produkowane wskutek przemian
metabolicznych – głównie w wątrobie i wskutek
aktywności mięśni



Organizm traci ciepło drogą promieniowania,
przewodzenia, konwekcji i parowania przez skórę i
układ oddechowy

30

Hipotermia



Hipotermia – gdy temp. Głęboka obniża się < 35°C



Jest stanem zagrożenia życia wymagającym

szybkiej interwencji



Często pozostaje nie zdiagnozowana



Wysoka śmiertelność

Klasyfikacja w zależności od temperatury głębokiej:



Łagodna: 32-35°C,



Umiarkowana: 28-32°C,



Głęboka: < 28°C.

31

Hipotermia - patofizjologia



Nadkomorowe zaburzenia rytmu są powszechne <

30°C, Migotanie komór może pojawić się < 28°C



Migotanie komór jest oporne na defibrylację do

czasu podniesienia temperatury głębokiej >28°C



Układ oddechowy: po początkowym wzrości

stymulacji oddechowej (uwaga: możliwość

tężyczki) następuje postępująca depresja

oddychania. Oddychanie zwykle zatrzymuje się ok.
24°C.

32

Hipotermia - patofizjologia



Metabolizm jest zwiększony w fazie drżenia,

kiedy drżenie ustaje metabolizm obniża się

w tempie 5-7% na 1°C.



W głębokiej hipotermii rozwija się głęboka

kwasica.



Następuje uogólniona depresja CUN Utrata

świadomości i rozszerzenie źrenic następuje

ok. 30°C.



Drżenie stopniowo ustępuje sztywności

mięśni w temp. ok. 33°C, ok. 24°C – wygląd

przypomina rigor mortis

33

Hipotermia - postępowanie



Ocena pod kątem NZK → resuscytacja



Pacjent w hipotermii powinien być

monitorowany (oddech, krążenie,

świadomość, temperatura, bilans płynowy)



Zabezpieczenie przed dalszą utratą ciepła



Podstawowe leczenie – ogrzewanie

34

Hipotermia - postępowanie



Czynne ogrzewanie głębokie – stosuje się

umiarkowanej i głębokiej hipotermii.



Powoduje skuteczne ogrzanie serca → ↑ rzutu serca, ↓

zaburzeń rytmu. Dość szybki powrót do „prawie

normalnej” temperatury głębokiej.



W zasadzie wymaga specjalistycznego sprzętu



Płukanie żołądka ciepłą solą 42°C, przepływ 3l/godz.



Szybkość ogrzewania – ok. 1,5°C/godz.



Wymaga intubacji tchawicy



Metoda z wyboru leczenia głębokiej hipotermii w Danii

35

Czynniki wyzwalające migotanie
komór podczas hipotermii



Wysiłek fizyczny



Założenie rurki ustno-gardłowej



Intubacja dotchawicza



Zasadowica oddechowa (zbyt „intensywne
„ wentylacja)



Masaż serca jeśli nie ma NZK



Adrenalina i inne katecholaminy



Gwałtowne ogrzewanie zewnętrzne



Gwałtowne ruchy podczas postępowania i transportu

36

Hipotermia - postępowanie



Bierne ogrzewanie zewnętrzne (zalecanie u
starszych i w płytkiej hipotermii)



Umieścić chorego w ciepłym pomieszczeniu
(temp > 25°C), zawinąć lub okryć ciepłym kocem
i pozwolić by ogrzewał się „ we własnym tempie”



Zwykle ogrzewanie odbywa się z szybkością ok.
0.5°C/godz.

37

Hipotermia - postępowanie



Czynne ogrzewanie zewnętrzne przez
zanurzenie w ciepłej wodzie – u młodych



Zanurzenie w ciepłej wodzie nie
obejmujące kończyn



Inne metody: promienniki cieplne, koc
elektryczny, butelki z ciepłą wodą

38

Superficial frostbite



It is limited to the skin and subcutaneous tissues.
The skin is pale, waxy and stiff to palpation, the
affected area feels numb. With reperfusion the
injured area turns to a mottled blue,and the patient
experiences a hot stinging sensation. Edema and
blisters develop within the few hours thereafter.



Treatment: Get the patient out of cold. Rewarm the
injured part with the body heat. Do not rub or
massage a frostbitten area. Cover blisters with a
dry, sterile dressing. Transport the patient to a
hospital.

39

Deep frostbite



It usually involves the hand or the feet. It is a serious injury,
which can , if not handed properly, lead to the necessity to
amputate the part or all of the limb.



A frozen part looks white, yellow-white, or mottled-blue-white,
and it is heard, cold and completely insensitive to touch.



If the extremity is still frozen it is preferable to leave it frozen,
until the patients reaches hospital, if it is possible within one
hour. Pad the injured extremity to protect the tissues from
further trauma. The rescuer must not under any circumstances
rub snow or ice onto a frostbitten extremity, or massage the
extremity. Transport without delay.

40

Deep frostbite



If the extremity is already partially thawed, or the
patient is several hours from the hospital:



Rewarm the injured extremity with a water-bath (38-
42 C), Morphine sulfate 0.1 mg/kg should be
administered i.v. Keep the thermometer in water, and
when the water temperature falls below 38 C
temporarily remove the injured extremity from the
bath, while adding more hot water into the container.
When the bath is again in the right temperature range
then reimmerse the injured extremity.



Do not attempt rewarming in the field if there is any
possibility of refreezing.

41

The frostbite don’ts



Don’t rub snow on a frostbitten part



Don’t massage or rub the frostbitten area



Don’t rewarm with a dry or radiant heat



Don’t rupture blisters



Don’t apply ointments



Don’t apply tight bandages



Don’t allow thawed extremity to refreeze



Don’t handle a frostbitten extremity roughly



Don’t allow the victim to smoke

42

Heat stress



Heat exhaustion occurs as a result of salt and water loss along
with peripheral pooling of blood. It occurs in persons working in
hot environment. It’s common in dehydrated, elderly persons
and in hypertensives. Heat exhaustion may come on suddenly as
syncope or may be heralded by symptoms such as headache,
fatigue, dizziness, nausea, and sometimes abdominal cramping.
The patient is usually sweating profusely and his skin is pale and
clammy. He may be disoriented, the pulse is rapid and weak, the
respiration is fast and shallow, the blood pressure may be
decreased.



Treatment: cool environment, legs elevated. If the patients
temperature is elevated, sponge him with tepid water and fan
him gently.

43

Heat stress



Heat stress can produce a variety of different
syndromes, depending on the type of heat (dry or
humid), the intensity of the exposure and the age and
previous state of health of the victim.



The elderly are more vulnerable to heat illness because
they perspire less, they acclimatize more slowly, and
they feel thirst less readily in response to dehydration.



Other predisposing factors: diabetes, obesity and
cardiovascular disease are also more common in
elderly.

44

Heat stress



Heat cramps are muscle pains, usually in the lower
extremities, or the abdomen, that occur because of profuse
sweating and consequent salt depletion. The patient may
become slightly hypotensive, and nauseated , the pulse is
generally rapid, the skin pale and moist. If untreated, heat
cramps may progress to heat exhaustion.



Treatment: cool environment, one or two glasses of salt-
containing solution. (Gastolit, water or lemonade with 1/2
teaspoonful of salt). If the patient is too nauseated to take
liquids by mouth, normal saline i.v. Don’t massage the
cramping muscles. Any effort should be avoided for at least
next 12 hours.

45

Heat stroke



Of all the heat illnesses the heat stroke is least
common, but most deadly



It is caused by a severe disturbance in the body’s
heat-regulating mechanism and is a profound
emergency



Mortality rate up to 70%.

46

Heat stroke



Heat stroke is a condition caused by excessive heat storage
brought about by either “heat overloading” or failure of the
thermo-regulatory system during exposure to heat stress.



The classic (or passive) heat stroke usually appears during
heat waves and is most likely to affect the very old, the
very young, or debilitated.



Predisposing factors are dehydration, lack of
acclimatization, obesity, infection, heart disease,
alcoholism, and some drugs (diuretics, tranquilizers).
Mortality:70%.

47

Heat stroke



The exertional heat stroke is characteristically
seen in young athletes or military recruits -
exercising under hot and humid conditions.
Mortality < 20%



In classic heat stroke hyperpyrexia occurs usually
with and in exertional heat stroke - without
dehydration.

48

Heat stroke - Symptoms



Severe central nervous system disturbance (Confusion,
aggressive behavior, delirium, convulsions and pupillary
abnormalities may progress rapidly to coma). The
degree of damage (sometimes permanent) is related to
the degree and duration of hyperthermia.



Hyperpyrexia (core temperature 41-43 C)



Hot dry skin, which is pink or ashen, depending on the
circulatory state. Sweating may be profuse or absent.



Heart rate increases at 10 beats/min. for each 1 C rise
in body temperature.

49

Heat stroke - Management



Rapid and effective cooling and support of vital

organ systems are the two principal therapeutic

objectives. Clothing should be removed and the

patient rapidly cooled externally by cold (or even

ice-cold) water pouring or bath.



Wetting the skin and using a moving air to produce

evaporation has been proved efficient.



Intravenous normal saline or Ringer’s solution for

classic heat stoke, for exertional heat stroke 5%

Glucose solution may be also appropriate.

50

Postępowanie w nagłych wypadkach



Porażenie prądem



Oparzenie



Podtopienie



Zespoły termiczne



Drgawki



Anafilaksja



Ukąszenie

51

Seizures



Seizures (convulsions, or fits) occur when there is
a massive discharge of a groups of neurons in the
brain



The single most common cause is failure of an
epileptic to take medications



Several days up to 2 weeks afterwards

52

Status epilepsy



Status epilepsy is a medical emergency requiring
prompt intervention



It is a condition when seizures appears so
frequently that complete recovery between fits
does not occur, or when prolonged, continuous
seizure activity lasts not less than 30 min.

53

Status epilepsy



Initial management includes assessment of the airway,
breathing and circulation, as well as specific therapy
directed at terminating the seizures.



The patient should be placed at left lateral position and high
flux oxygen should be applied by face mask



Any presence of central cyanosis may be an indication for
endotracheal intubation.



Hypoxia is a common coexistent feature due to the
uncoordinated respiratory movements during the fit, and
pulmonary aspiration of the gastric contents.

54

Seizures - Management



Treatment of an isolated seizure lasting less than 10 min.
is aimed at maintaining an airway and preventing the
patient from injuring himself during the clonic phase.



Clear all furniture and other hard object away from the
patient.



Do not try to restrain him during the tonic-clonic phase
of the seizure - you will risk the injury to both the patient
and yourself.

55

Seizures - Management



Bite blocks and padded tongue-blades are often
brandished at patients having seizures.



If the teeth are not already clenched, it is
reasonable to place a tongue depressor.



Never try to jam any objects into the mouth once
the teeth are clenched. If possible remove
dentures before the teeth are clenched.

56

Status epilepsy



An accurate history and physical examination
should be performed when appropriate, however,
this should not delay initial emergency
management.



As there may be an underlying hypoglycemia 50 ml
of 40% glucose, or dextrose should be administered
intravenously, before any other medicine given.



Diazepam i.v. 2-5 mg bolus, repeated each minute
until seizure stop, or a total dose of 20-25 mg have
been administered.

57

Postępowanie w nagłych wypadkach



Porażenie prądem



Oparzenie



Podtopienie



Zespoły termiczne



Drgawki



Anafilaksja



Ukąszenie

58

Anaphylaxis



Anaphylaxis is a symptom complex
accompanying the acute reaction to foreign
substance to which the patient have been
previously sensitized.



Clinical anaphylaxis commonly follows injection
of drugs, blood products, plasma substitutes or
contrast media.; ingestion of foods or food
additives; or insect bites.

59

Anaphylaxis - Symptoms



The latent period between exposure and the
development of symptoms is variable, but usually
occurs within 30 min. if the provoking agent is
given parenterally. Reactions may be transient or
protracted , and may vary in severity from mild to
fatal.



Cutaneous, cardiovascular respiratory and
gastrointestinal manifestations may occur alone
or in combination. Cardiovascular shock is a most
common feature and may appear as a sole
clinical manifestation.

60

Anaphylaxis - Management



Oxygen by a face-mask. Endotracheal intubation may be
required to facilitate ventilation especially if laryngeal
edema, angio-edema, bronchospasm, apnea or cardiac
arrest is present.



Adrenaline (0.3 - 1.0 mg) i.m. is a drug of choice. Very
large volumes of intravenous fluid may be required.



Cardiopulmonary resuscitation should be instituted
irrespective of rhythm if the patient is pulsless.



Aminophylline 5 mg/kg i.v. is given over 30 min if the
bronchospasm is unresponsive to adrenaline alone.



Steroids and antihistamines are other options.

61

Postępowanie w nagłych wypadkach



Porażenie prądem



Oparzenie



Podtopienie



Zespoły termiczne



Drgawki



Anafilaksja



Ukąszenie

62

Envenomation

General principles



Prevention of absorption and systemic spread of
venom



Administration of antivenom



Provision of supportive measures

63

Envenomation

The bandage and splint method.



The technique based on limiting venom
movement within superficial vessels and
capillaries by emptying this channels.



A broad bandage is applied, with a firmness
equivalent to that for a sprained joint, over the
envenomated site and the whole limb, which is
then immobilized with a splint.

64

Envenomation



The patient is not permitted to move and should be
carried to transport, as muscle activity may aid systemic
absorption. When a bite occurs on the trunk, pressure
should be applied over the site and a firm bandage
applied



This technique has advantages over the arterial
tourniquet technique that it causes less pain and tissue
damage, and upon removal does not produce such a
reactive hyperemia which may lead to catastrophic
envenomation.

65

Envenomation



Most serious envenomations produce symptoms
within four hours



Anaphylactic shock may occur particularly in
people previously envenomated



Results of venom action: muscular paralysis,
coagulopathy, rhabdomyolysis, hypotension, local
tissue damage.

66