1. Obowiązek udzielania pierwszej pomocy- skutki cywilnoprawne i karne.

a). Obowiązek udzielania pomocy- prawny obowiązek udzielania pomocy jest określony artykułem 164 kodeksu karnego, który brzmi w całości jak następuje:

• kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu bezpośrednim niebezpieczeństwa utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażania siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia lub poważnego uszkodzenia na zdrowiu- podlega karz pozbawienia wolności do lat 3,

• nie podlega karze, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu, albo w warunkach, w których możliwa jest natychmiastowa pomoc ze strony instytucji lub osoby bardziej do tego powołanej.

Przesłanką obowiązku udzielania pomocy jest zgodnie z kodeksem karnym zaistnienie sytuacji konieczności. Obejmuje to wypadki, katastrofy lub nagłe pogorszenie w przebiegu choroby. Nie odgrywa przy tym roli czy ofiara jest sama winna swemu krytycznemu położeniu. Stąd zasadniczy obowiązek obejmuje niedoszłych samobójców. Nie wolno zakładać, w żadnym wypadku, że nieprzytomny samobójca, który choć sam chciał pozbawić życia, nie chce zostać uratowany. Obowiązek udzielania ma jednak pewne ograniczenia:

* należy wziąć pod uwagę nie tylko bezwzględną konieczność ratowania, ale i obiektywną możliwość.

Zgodnie z duchem prawa konieczności udzielania pomocy istnieje wówczas, gdy jej zaniechanie stwarza niebezpieczeństwo powstania dalszych szkód. Określa to pogorszenie choroby, wystąpienia bólów lub śmierci rannego czy chorego. Jeśli w sytuacji wymagającej ratowania wystarczająca pomoc została już udzielona przez inną osobę, nie ma potrzeby oferowania swoich usług. Ratowanie jest wymagane wówczas gdy nie łączy się ze zbytnim ryzykiem.

b). Cywilnoprawne skutki udzielania pomocy- w przypadku udzielania pomocy powstają dwa przeciwstawne aspekty odpowiedzialności cywilnoprawnej. Z jednej strony ratownik może przedstawić roszczenia względem poszkodowanego, lecz z drugiej strony, również poszkodowany może zażądać od ratownika zadośćuczynienia. Sprawa wymaga wyjaśnienia:

* prawo cywilne kwalifikuje udzielenie pierwszej pomocy jako ,, nie zlecone wykonanie zadania ,,. Wykonawca nie zleconego zadania odpowiada za szkody powstałe w wyniku niewłaściwie wykonanych czynności jedynie wówczas, gdy te szkody są następstwem rozmyślnego lub wyraźnie niedbałego wykonania zadania. Wyraźnego zaniedbania dopuszcza się ten, kto w okolicznościach wymagających szczególnej dbałości narusza ten nakaz w sposób rażący, nie zwracając uwagi na to, co w danym przypadku powinno być oczywiste dla każdego rozsądnego człowieka i nie stosując najbardziej prostych rozwiązań.

Postępowanie lekarza lub wyszkolonego w udzielaniu pierwszej pomocy ratownika będzie oceniane bardzo surowo niż osoby przypadkowej, postronnej.

Ratownik może zażądać odszkodowania za strat poniesioną w trakcie udzielania pomocy, np. za zniszczenie ubrania itp. Podobnie może dotyczyć również naruszenia zdrowia, jeśli zostało ono naruszone podczas ratowania. Ratownikowi przysługuje zadośćuczynienie za koszty poniesione w związku z leczeniem obrażeń lub złamań odniesionych w czasie akcji. Wszelkie odszkodowania powinny wypłacać zobowiązane instytucje ubezpieczeniowe.

c). Karne skutki udzielania pomocy- prawo wypowiada się zasadniczo tylko w sprawach zaniechania niezbędnej pomocy, nie zajmuje natomiast stanowiska w przypadkach niewłaściwego jej udzielenia. Prawnie można występować tylko na podstawie obowiązujących przepisów. Gdy ofiara wypadku umiera w wyniku doznanych obrażeń, nie udzielający pomocy ratownik nie może być ukarany za uszkodzenie ciała lub spowodowanie śmierci, a jedynie za zaniechanie udzielania pomocy. Jeśli więc przypadkowy przechodzień nie udzieli pomocy ofierze wypadku drogowego, może ponieść konsekwencje prawne jedynie za zaniechanie udzielania pomocy zgodnie z art. 164 k.k., choć na skutek braku pomocy ranny umrze. Jeśli natomiast ratownik udzielający pomocy spowoduje uszkodzenie ustroju lub śmierć ofiary na skutek rażącego zaniedbania bądź umyślnie, będzie odpowiadał za spowodowanie wspomnianych wyżej fatalnych konsekwencji swojego działania.

Zaniedbaniem w zrozumieniu prawa jest nieprzestrzeganie wymaganej staranności, do której jest się zobowiązanym i można jej dopełnić w konkretnych warunkach na miarę osobistych możliwości. Zarzut poważnego zaniedbania nie ma zastosowania wówczas, gdy ktoś zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą i przekonaniem udziela pierwszej pomocy w nagłym wypadku kierując się nabytymi wiadomościami i doświadczeniem, choć później rozważając sprawę w spokoju uzna swoje postępowanie za niewłaściwe lub nawet szkodliwe. Może dziać się podobnie wówczas, gdy szkoda powstała dlatego, iż ratownik pragnął unikać ryzyka związanego z grożącym mu niebezpieczeństwem. Nie można uznać za uszkodzenie ciała spowodowane zaniedbaniem porażenia poprzecznego na skutek uszkodzenia kręgosłupa u nieprzytomnego, ofiary wypadku, który ratownik przeniósł na miejsce bezpieczne, gdzie możliwe do wykonywania są czynności.

OPARZENIA :

Oparzenie jest to uszkodzenie tkanek powstałe w wyniku działania czynników termicznych, chemicznych, promieniowania lub prądu elektrycznego. Prowadzi do martwicy tkanek i utraty płynów ustrojowych, wskutek zwiększonej przepuszczalności naczyń. Skutki oparzeń, takie jak wstrząs hipowolemiczny, uszkodzenie układu oddechowego czy zakażenia stanowią bezpośrednie zagrożenie życia. Oparzenia rozpoznaje się na podstawie wywiadu od poszkodowanego lub świadków zdarzenia i na podstawie typowych objawów. PODZIAŁ OPARZEŃ ZE WZGLĘDU NA PRZYCZYNĘ: Oparzenia termiczne - spowodowane są przez wysoką temperaturę. Powstają w wyniku bezpośredniego kontaktu z płomieniami, gorącymi płynami, gazami lub gorącą powierzchnią. Oparzenia chemiczne - spowodowane są przez kontakt ze stężonymi kwasami, zasadami lub pewnymi związkami organicznymi (np. fenolami), które mogą występować nie tylko w postaci płynnej  ale również stałej lub gazowej. Oparzenia elektryczne - powstają w wyniku przepływu prądu elektrycznego przez ciało. Źródłem prądu może być domowa lub przemysłowa instalacja elektryczna, piorun lub nagromadzenie bardzo dużego ładunku statycznego. Oparzenia radiacyjne - są wynikiem działania promieniowania np. słonecznego lub radioaktywnego. Mogą objawić się bezpośrednio po napromieniowaniu lub z opóźnieniem. GŁĘBOKOŚĆ OPARZEŃ: Głębokość oparzenia jest zależna od intensywności czynnika parzącego (lub stężenia w oparzeniach chemicznych) i czasu działania na skórę. Ze względu na głębokość rozróżniamy 4 stopnie oparzeń:     I stopień - powierzchowne. Przyczyna: wybuch płomienia, krótkie działanie gorącego płynu, krótki kontakt z gorącymi ciałami stałymi, oparzenie słoneczne. Wygląd powierzchni: sucha, bez pęcherzy lub z niewielkim obrzękiem. Kolor: rumień. Ból: silny. II stopień - niepełnej grubości skóry. Przyczyna: bezpośredni kontakt z płomieniem, kontakt z gorącymi płynami i ciałami stałymi, oparzenia chemiczne. Wygląd powierzchni: pęcherze. Kolor: różowo-biały, czerwono-wiśniowy. Ból: silny. III stopień - pełnej grubości skóry. Przyczyna: płomień, płonące ubranie, kontakt z gorącymi płynami i ciałami stałymi. Wygląd powierzchni: sucha, twardy strup. Kolor: biały, woskowy, ciemny lub występuje czarny strup. Ból: słaby lub bezbolesność. IV stopień - dotyczy głębszych struktur. Przyczyna: długotrwały kontakt z płomieniem, oparzenie elektryczne. Wygląd powierzchni: jak w III stopniu, dodatkowo mogą być widoczne ścięgna, mięśnie, kości. Kolor: jak w III stopniu. Ból: jak w III stopniu. Czasami nie wyróżnia się oparzeń IV stopnia i wszystkie oparzenia tego typu zalicza się do oparzeń III stopnia.   ROZLEGŁOŚĆ OPARZEŃ: Przy ocenie ciężkości oparzenia rozległość jest ważniejsza niż głębokość. W obliczeniu powierzchni małych oparzeń można posłużyć się jako wzorcem dłonią poszkodowanego. Dłoń z wyprostowanymi, przywiedzionymi palcami stanowi 1 % powierzchni ciała.Przy bardziej rozległych poparzeniach u dorosłych stosuje się tzw. regułę dziewiątek, a u dzieci - regułę piątek. Reguła dziewiątek u dorosłych: 9 % głowa. 9 % każda kończyna górna. 18 % przód tułowia. 18 % tył tułowia. 18 % każda kończyna dolna. 1 % okolica krocza. Reguła piątek u dzieci i niemowląt: 20 % głowa. 20 % przód tułowia. 20 % tył tułowia. 10 % każda kończyna. OCENA CIĘŻKOŚCI OPARZEŃ: Oparzenia dzielą się na lekkie, średnie i ciężkie. Aby dokładnie ocenić uraz należy uwzględnić głębokość i powierzchnię oparzenia. Lekkie - to takie, w których oparzenia I lub II stopnia nie przekraczają 15 % powierzchni ciała, a oparzenia III stopnia 5 %. Średnie - gdzie oparzenia I lub II stopnia obejmują od 15 - 30 % powierzchni ciała, a oparzenia III stopnia do 15 %. Ciężkie - oparzenia I lub II stopnia powyżej 30 % powierzchni ciała, a oparzenia III stopnia powyżej 15 %. ZASADY POSTĘPOWANIA PRZY OPARZENIACH: Przy opatrywaniu poparzeń należy zadbać o własne bezpieczeństwo i używać rękawiczek. Na początku, jeśli jeszcze działa, należy wyeliminować czynnik parzący. Należy tutaj pamiętać o własnym bezpieczeństwie. Podstawowym działaniem jest chłodzenie tkanek przez polewanie miejsca poparzonego czystą, zimną, najlepiej bieżącą wodą, przez ok. 15 min dużą powierzchnię lub do ustąpienia bólu małą powierzchnię. Przy zbyt długim chłodzeniu rozległych oparzeń można doprowadzić do nadmiernego ochłodzenia organizmu, co objawia się dreszczami. Ochłodzenie miejsca poparzonego skraca czas przegrzania, co może zmniejszyć głębokość oparzenia. Zabieg chłodzenia jest tym skuteczniejszy im krótszy okres upłynie od momentu oparzenia. Przy oparzeniach dłoni należy na tym etapie pozdejmować wszelkiego rodzaju biżuterię. Przy oparzeniach jamy ustnej, jeśli poszkodowany jest przytomny, powinien ssać kostki lodu, albo płukać jamę ustną zimną wodą. W dalszej kolejności rany oparzeniowe osłania się jałowym opatrunkiem - na ranę nakłada się jałowe gaziki lub gazę (w zależności od rozległości oparzenia). Opatrunek nie może wywierać żadnego nacisku na miejsce oparzone. Należy również zadbać o komfort psychiczny i fizyczny poszkodowanego (chronić przed utratą ciepła, bądź przed przegrzaniem). W przypadku stwierdzenia objawów wstrząsu należy ułożyć poszkodowanego na plecach, z podniesionymi nogami. Jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny, należy sprawdzić oddech i tętno, w razie braku - ABC resuscytacji. Jako oparzenia, które wymagają konsultacji lekarskiej traktujemy: Oparzenia przekraczające 3 % powierzchni ciała. Oparzenia twarzy, szyi i klatki piersiowej, krocza.  Oparzenia II i III stopnia. OPARZENIA CHEMICZNE: Są one następstwem działania na skórę stężonych kwasów, zasad (ługów) oraz soli i innych substancji chemicznych. Głębokość i wielkość uszkodzeń zależy od rodzaju substancji, jej stężenia i czasu działania. Dodatkowo niektóre substancje chemiczne jak: fenol, sole rtęci, mogą wchłaniać się do organizmu, powodując ogólne zatrucie. Po oparzeniu substancją o charakterze zasadowym tworzy się martwica rozpływna, a po oparzeniu kwasem tworzy się suchy strup martwiczy. W zależności od drogi zażycia substancji chemicznej, dodatkowym zagrożeniem jest upośledzenie oddychania w następstwie uszkodzenia wejścia do krtani i górnego odcinka dróg oddechowych (wskutek działania wziewnych par) czy perforacja ściany żołądka do której dochodzi w wyniku spożycia substancji. ZASADY POSTĘPOWANIA PRZY OPARZENIACH CHEMICZNYCH: W pierwszej kolejności należy usunąć skażoną odzież używając rękawic ochronnych. Dokładnie przemyć miejsce oparzone dużą ilością bieżącej, chłodnej wody. Uwaga! Przy oparzeniu wapnem niegaszonym nie wolno od razu przemywać wodą! W takim przypadku wapno należy najpierw usunąć mechanicznie (zetrzeć), a dopiero później wypłukać wodą. Założyć jałowy opatrunek na ranę. Jeśli jest to możliwe należy zabezpieczyć opakowanie po środku żrącym. W przypadku połknięcia substancji żrącej nie należy prowokować wymiotów. W przypadku oparzeń chemicznych konieczna jest konsultacja lekarska. UWAGA! PRZY ZAOPATRYWANIU OPARZEŃ NIE WOLNO: Zrywać odzieży, która przykleiła się do skóry. Dotykać ran oparzeniowych, opatrywać nie jałowymi materiałami (np. chusteczkami higienicznymi, watą). Smarować miejsca oparzonego takimi środkami, jak różnego rodzaju maści, kremy, tłuszcz, białko jaja kurzego, spirytus, ani używać żadnych innych tzw. domowych sposobów. Nakłuwać lub przebijać samodzielnie pęcherzy.

ODMROŻENIA :

W wyniku działania niskiej temperatury przez długi czas w nieprzychylnych warunkach atmosferycznych dochodzi do powstania zmian miejscowych na skórze okolic ciała najbardziej narażonych na działanie temperatury. Zmiany te nazywamy odmrożeniami. Są one następstwem zamarzania tkanek z tworzeniem w nich kryształów lodu prowadzącym do uszkodzenia tkanek. Najczęściej odmrożeniu ulegają:

• skóra i tkanka podskórna stóp,

• dłoni,

• uszu i nosa.

Tak jak w przypadku oparzeń odmrożenia dzieli się na cztery stopnie:

• I stopień powoduje przekrwienie i obrzęk skóry bez jej martwicy,

• II stopniu dochodzi do przekrwienia i tworzenia pęcherzy z martwicą części skóry,

• III stopień charakteryzuje się martwicą pełnej grubości skóry i przechodzeniem zmian na tkankę podskórną,

• IV stopień powoduje martwicę. Zniszczeniu ulega skóra, tkanka podskórna, mięśnie oraz kość. Rozwija się zgorzel.

Odmrożona skóra jest blada, chłodna i sprawia wrażenie, że jest pozbawiona krwi.

Leczenie odmrożeń- polega na dość szybkim ogrzaniu okolicy, która uległa odmrożeniu. Należy w tym celu odmrożoną kończynę zanurzyć do wody o temperaturze 42 stopnie C na okres 20- 30 minut do czasu rozmrożenia tkanek. Leczenie miejscowe polega na stosowaniu opatrunków podobnych do tych, które wykonuje się w oparzeniach oraz zapobieganiu zakażenia. Ogólne przechłodzenie organizmu

Przechłodzeniem nazywamy wyziębienie ca/ego organiz­mu doprowadzające do zmniejszenia temperatury ciała poni­żej normalnych wartości.

Warunkiem wystąpienia ogólnego przechłodzenia jest przewaga oddawania ciepła nad jego wytwarzaniem.

Sposób reagowania organizmu głównie zależy od tego, do jakiego stopnia nastąpiło wychłodzenie i w której fazie obrony znajduje się organizm. Alkohol i środki nasenne blokują czynności regulacyjne, pogarszając tym samym możliwości obronne.

Przechłodzenie może nastąpić zawsze, gdy zbyt lekko ubrany człowiek przebywa przez dłuższy czas w niskiej temperaturze.

Niektóre czynniki sprzyjają szybszemu wystąpieniu i dal­szemu nasilaniu się przechłodzenia.

Przewodzenie ciepła w wodzie jest około piętnastu razy większe niż w powietrzu. Dlatego też przechłodzenie na­stępuje w zimnej wodzie znacznie szybciej. Również przemo­czone ubranie przyspiesza wystąpienie przechłodzenia. Wiatr wzmaga utratę ciepła usuwając stale chroniącą ciało warstwę powietrza. Równoczesne działanie wilgoci i wiatru wzmaga parowanie i powoduje większe wyziębianie. Jeśli rany lub niesprzyjające warunki atmosferyczne zmuszają do długiego pozostawania w bezruchu, ulega ograniczeniu możliwość wytwarzania ciepła. Są jeszcze inne czynniki sprzyjające przechłodzeniu, nie pochodzące z otoczenia, lecz dotyczące danego człowieka. Zalicza się do nich ogólne wyczerpanie, zły stan ogólny lub schorzenia towarzyszące, jak np. wstrząs.

Obraz przechłodzenia jest zależny od stopnia wychłodze­nia ciała (tab. 14). Odpowiednio do zachowanej w danym przypadku temperatury centralnej ciała, rozróżnia się trzy kolejne stadia:

1. W okresie obronnym temperatura centralna ciała wynosi od 36°C do 34°C. Naczynia obwodowe są zwężone, zaś wytwarzanie ciepła maksymalnie wzmożone. Organizm usi­łuje, powodując silne dreszcze i zwiększając procesy prze­miany materii, przeszkodzić dalszemu spadkowi temperatu­ry. Skóra jest blada i zimna. Przez uczynnienie się gładkich mięśni jeżą się włosy na skórze (gęsia skórka). Wargi są sine, częstotliwość akcji serca i oddechu przyspieszone. Organizm znajduje się jeszcze jednak w korzystnej fazie obronnej.

2. Gdy temperatura centrum ciała spada do poziomu między 34°C a 27°C człowiek przechłodzony wchodzi w sta­dium wyczerpania. Ustaje drżenie z zimna, pojawia się kurczowe drętwienie mięśni. Oddech staje się wolniejszy i bardziej powierzchowny, występują przerwy w oddychaniu. Zwalnia się również częstotliwość skurczów serca i pojawia­ją się zaburzenia rytmu. Zanika odczuwanie bólu, następuje apatia, wreszcie człowiek przechłodzony zapada w sen. Poniżej temperatury centralnej 30°C następuje utrata przyto­mności.

3. Przy nadal obniżającej się temperaturze ustają czynno­ści życiowe. Kurczowe zdrętwienie mięśni ustępuje wiot­kiemu porażeniu. Występuje brak przytomności, sztywne źrenice. Nie stwierdza się ruchów oddechowych. Tętno jest niewyczuwalne.

Jeśli najpóźniej w tym okresie nie przystąpi się do reani­macji, następuje zgon.

Przyczyną śmierci przyostrym przechłodzeniu jest prak­tycznie zawsze ustanie akcji serca po spadku temperatury centralnej ciała poniżej 24°C - 27°C.

Pierwsza czynność w przypadku ostrego przechłodzenia to zabezpieczenie przed dalszym wyziębieniem.

Stosuje się środki szybko zapobiegające postępowaniu przechłodzenia. Przede wszystkim przenosi się zmarznięte­go człowieka z "terenu zagrożenia" do miejsca chronionego.

Umieszcza się go w chłodnym pomieszczeniu, zdejmuje mokre ubranie, zawija w suche koce.

Usiłujemy dostarczyć ciepło do wnętrza organizmu.

W przypadku utrzymanej świadomości podaje się dobrze osłodzone, gorące napoje. Zawartość cukru w napoju zapew­nia szybkie dostarczenie kalorii.

W razie bezdechu stosuje się sztuczne oddychanie. Czyn­ności reanimacyjne wykonuje się do czasu, póki temperatura ciała nie osiągnie 32°C.

W żadnym wypadku nie wolno nagrzewać pacjenta z ze­wnątrz. U przechłodzonego pacjenta przeniesionego do gorącego pokoju zewnętrzne bodźce cieplne powodują roz­szerzenie naczyń skórnych zwiększając ukrwienie skóry i mięśni. Ochłodzona krew z powłok napływa do okolic centralnych organizmu i miesza się tam ze stosunkowo ciepłą krwią centralną. W efekcie obniża się temperatura całego ciała.

Znana jest wśród ratowników górskich tzw. śmierć w czasie ratowania. Stwierdzono niejednokrotnie, że zgon następuje wów­czas, gdy silnie przemarzniętego turystę po uratowaniu przenosi się do ciepłego schroniska i tam ogrzewa.

Człowiek przechłodzony nie powinien się ruszać, nie należy również wykonywać u niego ruchów biernych. Samo bierne wyprostowanie nóg może spowodować spadek tem­peratury centralnej z 30 do 27°C i nagłą utratę przytomno­ści. Nie zezwala się na masowanie kończyn, gdyż to może również spowodować rozszerzenie się naczyń skórnych. Nie wolno podawać alkoholu, którego spożycie powoduje zabu­rzenia mechanizmów samoobrony organizmu, zapobiegają­cych przechłodzeniu.

Zasada dalszego postępowania polega na możliwie szybkim ogólnym ogrzaniu całego organizmu. Dążąc do tego należy przede wszystkim starać się ogrzać wnętrze ciała. Czynności ratunkowe rozpoczyna się możliwie szybko, z reguły już na miejscu stosując tzw. okład Hiblera. Za jego pomocą można podwyższyć temperaturę centralną ciała. Nie powoduje się jednak przy tym mieszania się ciepłej krwi z narządów wewnętrznych z ochłodzoną krwią z powłok. Na bieliznę zamarzniętego kładzie się kilkakrotnie złożone prze­ścieradło obficie od środka zwilżone gorącą wodą.

Na to naciąga się sweter i skafander, po czym owija się dokoła tułowia dostatecznie dużą folię aluminiową. Kończyny pozostawia się poza okładem. Teraz zawija się ciasno całe ciało wraz z rękami i nogami kilkoma kocami. Cały zabieg należy powtórzyć po godzinie.

Odmrożenia miejscowe :

Odmrożeniem nazywamy miejscowe uszkodzenie tkanek na skutek działania zimna.

Zdarzają się one nawet przy temperaturach powyżej 0 stopni.

Najbardziej narażone są wystające części ciała (palce rąk, nóg, broda, nos, uszy), gdyż w ich przypadku stosunkowo duża powierzchnia skóry jest wystawiona na działanie zimna. Poza tym są one skąpo chronione przez tkankę łączną i mięśnie.

Działanie zimna powoduje miejscowy skurcz naczyń krwionośnych w mięśniach. Skurcz naczyń nie ogranicza się tylko do zamarzniętych okolic, lecz rozszerza się w nie­których przypadkach na większe naczynia w pobliżu centrum ciała. Prowadzi to do zmniejszenia ukrwienia przez zwol­nienie przepływu krwi.

Powstawaniu odmrożeń, niezależnie od niskiej temperatu­ry zewnętrznej, sprzyjają jeszcze inne czynniki.

Zbyt lekkie lub obcisłe ubranie nie daje izolacyjnej warstwy powietrza, zaś wilgoć, np. w mokrych butach, wzmaga oddawanie ciepła otoczeniu.

Również wyziębienie zachodzące w tym samym czasie podwyższa niebezpieczeństwo odmrożeń.

Początkowo skóra bywa zaczerwieniona, później staje się sina, szaroniebieska "marmurkowa", a w końcu biało blada.

Uruchamianie mięśni w kończynach jest ograniczone.

W pierwszym okresie brak jest wyraźnej granicy oddzielają­cej okolice odmrożone od pozostałych. We wstępnym okresie odmrożenia występuje uczucie marznięcia, swędzenie i wra­żenie "puszystości".

Z powodu płynnych i nieostrych granic zmian na skórze trudno jest rozstrzygnąć, czy mamy do czynienia z od­mrożeniem, czy też z miejscowym wychłodzeniem. Dopiero w ciepłym pomieszczeniu można z grubsza odróżnić te dwa rodzaje uszkodzeń: lekkie odmrożenie i silne przechłodzenie powodują od razu silny ból, podczas gdy ciężkie odmrożenia pozostają również w cieple zupełnie bezbolesne.

Podobnie jak oparzenia dzieli się odmrożenia na cztery stopnie:

I stopień. Skóra jest przejściowo zaczerwieniona i obrzęknięta.

Występuje silna bolesność.

II stopień. Prócz znacznego obrzęku tworzą się pęcherze na sino przekrwionej skórze. Również ten rodzaj odmrożeń jest bardzo bolesny.

III stopień. Skóra przyjmuje barwę niebiesko-czarną. Ulegają obumarciu tkanki na różnej przestrzeni, od małych odcinków skóry począwszy, na całych kończynach kończąc.

IV stopień. Następuje całkowite zamarznięcie tkanek.

Zwykle występują równocześnie różne stopnie odmrożeń.

Pierwszego dnia jest prawie niemożliwe ścisłe zakwalifiko­wanie odmrożenia w ramach jednego z czterech stopni. Czasami można ocenić szczegółowo rozmiar uszkodzenia dopiero w kilka tygodni po ogrzaniu. Głównym zagrożeniem jest nieodwracalne obumarcie odmrożonych części ciała.

Odmrożona skóra nie stanowi dostatecznej ochrony przed wtargnięciem bakterii, co stwarza zagrożenie zakażeniem. Ze względu na zaburzenie lub zniesienie uczucia bólu możliwe są późniejsze uszkodzenia nerwów przez wywiera­ny ucisk spowodowany niewłaściwym ułożeniem. Istotne dla postępowania jest odróżnienie powierzchow­nych od głębokich odmrożeń.

1. Przy miejscowych wyziębieniach i powierzchownych odmrożeniach pierwszą czynnością jest rozluźnienie obcis­łej odzieży i rozsznurowanie butów. Ucisk wywierany na odmrożone okolice ogranicza ukrwienie.

Teraz można rozpocząć ogrzewanie dotkniętych części ciała.

Odmrożenia miejscowe :

Zaleca się ogrzewanie rąk, umieszczając je jak naj­bliżej centrum ciała, wsuwając np. dłonie pod pachy. W przy­padkach zmarznięcia bez równoczesnego wychłodzenia ca­łego ciała zezwala się na wykonywanie czynnych ruchów dotkniętych kończyn. Nie wolno natomiast przy odmroże­niach wykonywać ruchów biernych.

Wychodząc z założenia, że najkorzystniejsze jest ogrzewa­nie odmrożeń ciepłem własnym (animalnym) człowieka, należy zadbać o utrzymanie ciepła centralnego.

Zakłada się w tym celu dodatkowe części garderoby, owija kocami i podaje łyżeczkami mocno osłodzone gorące napoje. W obawie o grożące zakażenie uszkodzone okolice skóry opatruje się jałowym materiałem. Zwykle są to duże powierz­chnie do okrycia i praktyczne jest użycie w tym celu jałowego pakietu lub chusty oparzeniowej.

Dla uniknięcia ewentualnego uszkodzenia nerwów w koń­czynach, należy pamiętać o ułożeniu ich bez zewnętrznego ucisku. Dalsze postępowanie lecznicze będzie już prowadzo­ne przez wezwane pogotowie ratunkowe.

2. W przypadkach głębokich odmrożeń nie zaleca się żadnych czynności mających na celu ogrzewanie odmrożo­nych okolic. Dalsze postępowanie pozostawia się fachowe­mu personelowi pogotowia ratunkowego.

Jeśli wytworzyły się pęcherze, przykrywa się je jałowym opatrunkiem. Nie można ich otwierać. Zabrania się również szeroko stosowanego nacierania odmrożonych kończyn śniegiem. Kryształki lodu powodują powstawanie w uszkodzonej już przedtem skórze drobnych ranek, przez które łatwo mogą się dostać bakterie. Niezależ­nie od tego śnieg oziębia dodatkowo zmarzniętą skórę.

Nie podaje się napojów alkoholowych, gdyż ich ogólne działanie, rozszerzające naczynia, stwarza zagrożenie prze­chłodzenia całego ciała.

Ofiara odmrożenia nie powinna również palić, jest bowiem wiadome, że nikotyna działa zwężając na naczynia krwio­nośne, które i tak są już zwężone w odmrożonych okolicach. Pacjent z odmrożonymi nogami nie powinien chodzić, gdyż praca mięśni wymaga obfitszego ukrwienia, czemu zwężone naczynia nie mogą podołać. Upośledzone krążenie nie jest w stanie odtransportować resztek przemiany materii za­chodzącej w tkankach.

Należy zrezygnować z nacierania i masowania, ponieważ nie powoduje to wzrostu temperatury, a wręcz przeciwnie, jest przyczyną utraty ciepła. Poza tym w zesztywniałych z zimna mięśniach mogą powstawać naddarcia i krwawienia.

Pacjenci z odmrożeniami są z reguły bez prób ogrzania na miejscu odwożeni do szpitala przez pogotowie ratunkowe. Podczas dalszego postępowania w przypadkach miejscowych odmrożeń następuje miejscowe ogrzewanie.

Coraz częściej nie stosuje się już szybkiego nagrzewania, ponieważ nie fizjologiczna przemiana materii zacho­dząca w odmrożonej okolicy wymaga wzmożonego dopływu tlenu. Ilość tlenu dostarczanego w Początkowej fazie przez krwiobieg nie pokrywa potrzeb tkankowej przemiany materii w warunkach prze­grzania.

Korzystnie działa zimna kąpiel w wodzie o temperaturze 100C.

W ciągu 30 minut podnosi się temperaturę kąpieli do około 400C (powolne ocieplanie). Postępowanie lekarskie przewiduje podawa­nie wlewów dożylnych z płynów poprawiających właściwości krąże­niowe krwi. W ten sposób osiąga się wzmożone ukrwienie od­mrożonych okolic na obwodzie ciała.

Pierwszego dnia jest prawie niemożliwe ścisłe zakwalifiko­wanie odmrożenia w ramach jednego z czterech stopni. Czasami można ocenić szczegółowo rozmiar uszkodzenia dopiero w kilka tygodni po ogrzaniu. Głównym zagrożeniem jest nieodwracalne obumarcie odmrożonych części ciała.

Zasady regulacji cieplnej w organizmie.

Normalna temp. Ciała wacha się w granicach 36,5-37,5 st. C i jest utrzymywana na tym poziomie przez wiele mechanizmów regulujących. Przy tej temperaturze narządy wewnętrzne pracują optymalnie, a przemiana materii jest prawidłowa.

Przy niskiej temp. Przemiana materii ulega znacznemu spowolnieniu.

Termoreceptory znajdujące się w naszym ciele w szczególności w skórze przekazują informacje o temperaturze do ośrodka regulującego temperaturę mieszczącego się w międzymózgowiu. Stąd wychodzą bodźce regulujące ukrwienie skóry i sterujące wydzielaniem gruczołów potowych. Pot parując wpływa na utrzymanie temperatury ciała przez oddawanie ciepła do otoczenia. Pod wpływem zimna kurczą się drobne naczynia krwionośne w skórze zmniejszając miejscowe ukrwienie, W ten sposób powstaje warstwa izolacyjna chroniąca wnętrze organizmu przed dalszym wychłodzeniem. Zupełnie lub prawie nieukrwioną warstwę izolacyjną nazywa się powłoką. Przeciwieństwo stanowią wewnętrzne, bogato ukrwione centralne okolice ciała.

W miarę jak spada temperatura ciała postępuje ograniczenie ukrwienia, idąc stopniowo od obwodu ku wnętrzu organizmu. W pierwszej kolejności ustaje ukrwienie skóry, następnie tkanki podskórnej, mięsni itd.

Działając w ten sposób mechanizmu chronią ciągle jeszcze dobrze ukrwione i ocieplone narządy wewnętrzne przed działającym z zewnątrz zimnem. Dzięki temu ważne dla życia narządy mogą jeszcze względnie długo utrzymać prawidłową czynność. Niezależnie od tego przynajmniej w pierwsze fazie wychłodzenia, wzmaga się maksymalnie wytwarzanie ciepła w organizmie. Jednym z czynników wzmagających wytworzenie ciepła są dreszcze, w czasie których mięsnie wytwarzają ciepło nie wykonując żadnych ruchów. Równocześnie wzmaga się przemiana materii w narządach wewnętrznych, przede wszystkim w wątrobie, co także wpływa na wytwarzanie się ciepła. Wzrasta przy tym zapotrzebowanie na tlen powodując przyśpieszenie i pogłębienie oddechu oraz intensyfikację krążenia.

Obrona własna organizmu staje się nie wystarczająca dla utrzymania prawidłowej temperatury w centrum ciała po przekroczeniu punktu krytycznego, gdy temperatura otoczenia jest bardzo niska. Ulega ochłodzeniu krew, a w związku z tym zwalnia się przebieg procesów metabolicznych w organizmie. Ustają reakcje organizmu wytwarzające ciepło. W chwili ostatecznego wygaśnięcia czynności życiowych następuje zgon.

W zależności od charakteru działania zimna, następuje ogólne przechłodzenie lub miejscowe odmrożenie.

Należy odróżnić te dwie sytuacje ponieważ każda z nich wymaga innego postępowania w ramach pierwszej pomocy!!!

21

---