Mechanizm rynkowy

Rynek – definicja pojęcia

Rynek to proces, za pośrednictwem

którego nabywcy i sprzedawcy

określają

cenę

towaru

będącego

przedmiotem obrotu na rynku,

wielkość

tego

obrotu

i warunki, na

jakich będzie on realizowany.

Rynek nie musi być (i często nie jest)

fizycznie rozumianym miejscem.

Rynek jest to proces, za pośrednictwem
którego wzajemne oddziaływania nabywców
i sprzedawców danego dobra prowadzą do
określenia jego ceny i ilości. (Samuelson,
Nordhaus s.82)

•całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz
warunków, w jakich one przebiegają.
(Milewski s.97)

Mechanizm rynkowy jest

mechanizmem alokacji zasobów

do poszczególnych dziedzin

wytwarzania.

Funkcje rynku



Wycena dóbr



Źródło informacji



Warunek racjonalnego wykorzystania

zasobów



Osiąganie stanów równowagi w

gospodarce



Weryfikacja społecznej przydatności

produkcji – dostosowywanie produkcji do

potrzeb

Klasyfikacja rynków



Według przedmiotu obrotu –

rynek

czynników produkcji, rynek truskawek etc.



Według zasięgu geograficznego –

rynek

lokalny, regionalny, krajowy, międzynarodowy,

światowy



Według istniejącej sytuacji rynkowej –

rynek sprzedawcy lub nabywcy



Według stopnia jednorodności towaru –

rynek homogeniczny lub heterogeniczny

Klasyfikacja rynków – c.d.



Według stopnia wyrównywania się

ceny –

rynek doskonały lub niedoskonały



Rynek doskonały:



Rozproszenie po stronie nabywców i sprzedawców



Brak barier wejścia na rynek



Przejrzystość



Jednorodność (homogeniczność) towaru

Popyt - definicja

Popyt

na dane dobro to ilość tego

dobra, jaką nabywcy

są skłonni

(chcą) i

są w stanie

(mogą) nabyć

określonej cenie

i w

określonym czasie

Popyt efektywny a popyt potencjalny

Rodzaje popytu



Popyt funkcjonalny –

wynika z ech

jakościowych towaru



Popyt niefunkcjonalny –

wpływ efektów

zewnętrznych na użyteczność



Efekt owczego pędu



Efekt snobizmu



Efekt veblenowski



Popyt spekulacyjny –

wynika z oczekiwań

co do przyszłych poziomów cen

Determinanty popytu



Cena



Pozacenowe determinanty

popytu:



Dochody nabywców



Ceny innych dóbr



Gusty i preferencje



Wielkość rynku i jego struktura



Oczekiwania co do przyszłych wartości

determinant popytu

Krzywa popytu



Krzywa popytu:

graficzny obraz

funkcji popytu,

przedstawiający

zależność między

nabywaną ilością

towaru a jego ceną



Funkcja popytu:

= Q

(P)

Wielkość popytu a cena



Wielkość popytu a popyt – ruch po krzywej a

przesunięcie krzywej



Prawo popytu:

Ceteris paribus, wzrost ceny danego towaru

powoduje spadek wielkości popytu na ten

towar.



Efekt substytucyjny i efekt dochodowy zmiany

ceny

Nietypowe krzywe popytu



Popyt sztywny

(doskonale

nieelastyczny)

Niezbędne potrzeby i

brak substytutów

(sól, lekarstwa itp.)

Nietypowe krzywe popytu

– c.d.



Popyt doskonale

elastyczny

(teoretyczna sytuacja

rynku doskonałego)

Nietypowe krzywe popytu

– c.d.

Paradoks

popytowy:



Paradoks Veblena



Paradoks Giffena



Paradoks spekulacyjny

Pozacenowe

determinanty popytu

Pozacenowe

determinanty popytu:



Dochody nabywców



Ceny innych dóbr



Gusty i preferencje



Wielkość i struktura rynku



Oczekiwania



Zmiana popytu –

przesunięcie krzywej

popytu

Prawo Engla:

Udział wydatków na żywność w

wydatkach całkowitych gospodarstw

domowych maleje wraz ze wzrostem

dochodów.

Dochody a popyt

Jeśli dobra x i y są substytutami, to

wzrost ceny

y spowoduje silny spadek

popytu na y i wzrost

popytu na x.

Jeśli dobra x i y są komplementarne, to
wzrost ceny y spowoduje spadek popytu
na x i y.

Ceny

dóbr

substytucyjnych

komplementarnych

Przykłady:

• Oczekiwania wzrostu cen – wzrost
popytu

• Oczekiwania spadku cen – spadek
popytu

• Oczekiwania wprowadzenia ograniczeń
importu – wzrost popytu

• Oczekiwania nieurodzaju – wzrost
popytu

Oczekiwania

Gusty, preferencje, upodobania:
•Destabilizujące rynek –np. moda
•Stabilizujące rynek –obyczaj, tradycja,
kultura, religia

Kształtowane przez wiedzę
konsumentów,

ich

stan

rodzinny,

stan

zdrowia,

światopogląd,

warunki

atmosferyczne

• Dochody: wzrost dochodów → wzrost
popytu, ale ...
• Ceny substytutów: różnokierunkowe
zmiany popytu
•

Ceny

dóbr

komplementarnych:

jednokierunkowe zmiany popytu
• Oczekiwania,np. wzrostu lub spadku cen
• Gusty nabywców: zmieniające popyt
(moda), stabilizujące popyt (tradycja)
• Inne, np. przepisy bhp, sanitarne

Pozacenowe determinanty popytu

(podsumowanie)

Podaż - definicja

Podaż

danego dobra to ilość tego dobra,

jaką producenci

są skłonni

(chcą) i

są

w stanie

(mogą) dostarczyć na rynek

określonej cenie

i w

określonym

czasie

Prawo podaży:

Ceteris paribus, wzrost ceny danego

towaru powoduje wzrost wielkości jego

podaży.

Determinanty podaży



Cena

Pozacenowe determinanty podaży:



Koszty wytwarzania (ceny czynników

prod., technologia)



Rentowność produkcji innych dóbr



Czynniki naturalne (m.in. rolnictwo)



Inne czynniki o charakterze obiektywnym

(np. subsydia)

Krzywa podaży



Krzywa podaży:

graficzny obraz

funkcji podaży,

przedstawiający

zależność między

produkowaną ilością

towaru a jego ceną



Funkcja podaży:

= Q

(P)

Pozacenowe determinanty

podaży

Pozacenowe

determinanty podaży:



Koszty wytwarzania



Rentowność produkcji

innych dóbr



Czynniki naturalne



Subsydia i inne

czynniki o charakterze

obiektywnym

Nożyce Marshalla



Co kształtuje cenę: popyt czy podaż?



Ostrze ruchome i nieruchome:

szybkość reakcji popytu i podaży na zmiany

determinant

Podażowe procesy dostosowawcze:



Bardzo krótki okres



Krótki okres



Długi okres

•W okresie ultrakrótkim podaż jest
stała.
• W okresie krótkim podaż dostosowuje
się w ramach istniejącego potencjału
poprzez jego lepsze wykorzystanie.
• W okresie długim zmienia się
potencjał produkcyjny. Możliwości
dostosowawcze są największe.

Funkcja (krzywa) podaży a czas -

eakcja podaży na zmiany

czynników ją determinujących

wymaga czasu!

Równowaga rynkowa



Wolny rynek a

tendencja do

samoczynnego

ustalania się

stanu równowagi

na rynku.

nadwyż

niedobó

Punkt

równowa

rynkowej

Równowaga

rynkowa

stan

zrównoważonych wartości popytu i
podaży przy danej cenie

• równowaga rynkowa może zostać
zakłócona przez zmiany czynników
pozacenowych

wpływających

popyt i podaż

Ceny kontrolowane –

nadwyżka

rynkowa

Przypadek cen

minimalnych

MIN

nadwyż

Punkt

równowa

rynkowej

Ceny kontrolowane –

niedobór

rynkowy

Przypadek cen

maksymalnych

niedobó

Punkt

równowa

rynkowej

Niedobór rynkowy –

rozwiązania

praktyczne

Cena równowagi a pozacenowe

determinanty popytu



Przypadek 1

Spadek popytu skutkuje

obniżeniem ceny i

obrotu.



Przypadek 2

Wzrost popytu skutkuje

wzrostem ceny i obrotu.

Cena równowagi a pozacenowe

determinanty podaży



Przypadek 1

Spadek podaży skutkuje

wzrostem ceny i spadkiem

obrotu.



Przypadek 2

Wzrost podaży skutkuje

spadkiem ceny i wzrostem

obrotu.

Równoczesne zmiany położenia

krzywych popytu i podaży



Równoczesne przesunięcie krzywych popytu i

podaży wywołuje łączne opisane dotąd efekty.



Sumaryczny efekt zależny od siły zmian ceny i

obrotów generowanych przez przesunięcie

krzywych.

Document Outline