1

Mechanizm

Mechanizm

rynkowy

rynkowy

cd.

cd.

2

Rynek – definicja pojęcia

Rynek – definicja pojęcia

Rynek to proces, za pośrednictwem

Rynek to proces, za pośrednictwem

którego nabywcy i sprzedawcy

którego nabywcy i sprzedawcy

określają

określają

cenę

cenę

towaru

towaru

będącego

będącego

przedmiotem obrotu na rynku,

przedmiotem obrotu na rynku,

wielkość

wielkość

tego

tego

obrotu

obrotu

i warunki, na

i warunki, na

jakich będzie on realizowany.

jakich będzie on realizowany.

Rynek nie musi być (i często nie jest)

Rynek nie musi być (i często nie jest)

fizycznie rozumianym miejscem.

fizycznie rozumianym miejscem.

3

Rynek jest to proces, za pośrednictwem
którego wzajemne oddziaływania nabywców
i sprzedawców danego dobra prowadzą do
określenia jego ceny i ilości. (Samuelson,
Nordhaus s.82)

•całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz
warunków, w jakich one przebiegają.
(Milewski s.97)

Mechanizm rynkowy jest

mechanizmem alokacji zasobów

do poszczególnych dziedzin

wytwarzania.

4

Funkcje rynku

Funkcje rynku



Wycena dóbr

Wycena dóbr



Źródło informacji

Źródło informacji



Warunek racjonalnego wykorzystania

Warunek racjonalnego wykorzystania

zasobów

zasobów



Osiąganie stanów równowagi w

Osiąganie stanów równowagi w

gospodarce

gospodarce



Weryfikacja społecznej przydatności

Weryfikacja społecznej przydatności

produkcji – dostosowywanie produkcji do

produkcji – dostosowywanie produkcji do

potrzeb

potrzeb

5

Klasyfikacja rynków

Klasyfikacja rynków



Według przedmiotu obrotu –

Według przedmiotu obrotu –

rynek

rynek

czynników produkcji, rynek truskawek etc.

czynników produkcji, rynek truskawek etc.



Według zasięgu geograficznego –

Według zasięgu geograficznego –

rynek

rynek

lokalny, regionalny, krajowy, międzynarodowy,

lokalny, regionalny, krajowy, międzynarodowy,

światowy

światowy



Według istniejącej sytuacji rynkowej –

Według istniejącej sytuacji rynkowej –

rynek sprzedawcy lub nabywcy

rynek sprzedawcy lub nabywcy



Według stopnia jednorodności towaru –

Według stopnia jednorodności towaru –

rynek homogeniczny lub heterogeniczny

rynek homogeniczny lub heterogeniczny

6

Klasyfikacja rynków – c.d.

Klasyfikacja rynków – c.d.



Według stopnia wyrównywania się

Według stopnia wyrównywania się

ceny –

ceny –

rynek doskonały lub niedoskonały

rynek doskonały lub niedoskonały



Rynek doskonały:

Rynek doskonały:



Rozproszenie po stronie nabywców i sprzedawców

Rozproszenie po stronie nabywców i sprzedawców



Brak barier wejścia na rynek

Brak barier wejścia na rynek



Przejrzystość

Przejrzystość



Jednorodność (homogeniczność) towaru

Jednorodność (homogeniczność) towaru

7

Popyt - definicja

Popyt - definicja

Popyt

Popyt

na dane dobro to ilość tego

na dane dobro to ilość tego

dobra, jaką nabywcy

dobra, jaką nabywcy

są skłonni

są skłonni

(chcą) i

(chcą) i

są w stanie

są w stanie

(mogą) nabyć

(mogą) nabyć

po

po

określonej cenie

określonej cenie

i w

i w

określonym czasie

określonym czasie

.

.

Popyt efektywny a popyt potencjalny

Popyt efektywny a popyt potencjalny

8

Rodzaje popytu

Rodzaje popytu



Popyt funkcjonalny –

Popyt funkcjonalny –

wynika z ech

wynika z ech

jakościowych towaru

jakościowych towaru



Popyt niefunkcjonalny –

Popyt niefunkcjonalny –

wpływ efektów

wpływ efektów

zewnętrznych na użyteczność

zewnętrznych na użyteczność



Efekt owczego pędu

Efekt owczego pędu



Efekt snobizmu

Efekt snobizmu



Efekt veblenowski

Efekt veblenowski



Popyt spekulacyjny –

Popyt spekulacyjny –

wynika z oczekiwań

wynika z oczekiwań

co do przyszłych poziomów cen

co do przyszłych poziomów cen

9

Determinanty popytu

Determinanty popytu



Cena

Cena



Pozacenowe determinanty

Pozacenowe determinanty

popytu:

popytu:



Dochody nabywców

Dochody nabywców



Ceny innych dóbr

Ceny innych dóbr



Gusty i preferencje

Gusty i preferencje



Wielkość rynku i jego struktura

Wielkość rynku i jego struktura



Oczekiwania co do przyszłych wartości

Oczekiwania co do przyszłych wartości

determinant popytu

determinant popytu

10

Krzywa popytu

Krzywa popytu



Krzywa popytu:

Krzywa popytu:

graficzny obraz

graficzny obraz

funkcji popytu,

funkcji popytu,

przedstawiający

przedstawiający

zależność między

zależność między

nabywaną ilością

nabywaną ilością

towaru a jego ceną

towaru a jego ceną



Funkcja popytu:

Funkcja popytu:

Q

Q

2

Q

1

P

1

P

P

2

D

Q

D

= Q

(P)

11

Wielkość popytu a cena

Wielkość popytu a cena



Wielkość popytu a popyt – ruch po krzywej a

Wielkość popytu a popyt – ruch po krzywej a

przesunięcie krzywej

przesunięcie krzywej



Prawo popytu:

Prawo popytu:

Ceteris paribus, wzrost ceny danego towaru

Ceteris paribus, wzrost ceny danego towaru

powoduje spadek wielkości popytu na ten

powoduje spadek wielkości popytu na ten

towar.

towar.



Efekt substytucyjny i efekt dochodowy zmiany

Efekt substytucyjny i efekt dochodowy zmiany

ceny

ceny

12

Nietypowe krzywe popytu

Nietypowe krzywe popytu



Popyt sztywny

Popyt sztywny

(doskonale

(doskonale

nieelastyczny)

nieelastyczny)

Niezbędne potrzeby i

Niezbędne potrzeby i

brak substytutów

brak substytutów

(sól, lekarstwa itp.)

(sól, lekarstwa itp.)

P

D

Q

13

Nietypowe krzywe popytu

Nietypowe krzywe popytu

– c.d.

– c.d.



Popyt doskonale

Popyt doskonale

elastyczny

elastyczny

(teoretyczna sytuacja

(teoretyczna sytuacja

rynku doskonałego)

rynku doskonałego)

P

D

Q

14

Nietypowe krzywe popytu

Nietypowe krzywe popytu

– c.d.

– c.d.

Paradoks

Paradoks

popytowy:

popytowy:



Paradoks Veblena

Paradoks Veblena



Paradoks Giffena

Paradoks Giffena



Paradoks spekulacyjny

Paradoks spekulacyjny

P

D

Q

15

Pozacenowe

Pozacenowe

determinanty popytu

determinanty popytu

Pozacenowe

Pozacenowe

determinanty popytu:

determinanty popytu:



Dochody nabywców

Dochody nabywców



Ceny innych dóbr

Ceny innych dóbr



Gusty i preferencje

Gusty i preferencje



Wielkość i struktura rynku

Wielkość i struktura rynku



Oczekiwania

Oczekiwania



Zmiana popytu –

Zmiana popytu –

przesunięcie krzywej

przesunięcie krzywej

popytu

popytu

P

D

Q

D

1

D

2

P

Q

Q

1

Q

2

16

Prawo Engla:

Udział wydatków na żywność w

wydatkach całkowitych gospodarstw

domowych maleje wraz ze wzrostem

dochodów.

Dochody a popyt

17

Jeśli dobra x i y są substytutami, to

wzrost ceny

y spowoduje silny spadek

popytu na y i wzrost

popytu na x.

Jeśli dobra x i y są komplementarne, to
wzrost ceny y spowoduje spadek popytu
na x i y.

Ceny

dóbr

substytucyjnych

i

komplementarnych

18

Przykłady:

• Oczekiwania wzrostu cen – wzrost
popytu

• Oczekiwania spadku cen – spadek
popytu

• Oczekiwania wprowadzenia ograniczeń
importu – wzrost popytu

• Oczekiwania nieurodzaju – wzrost
popytu

Oczekiwania

19

Gusty, preferencje, upodobania:
•Destabilizujące rynek –np. moda
•Stabilizujące rynek –obyczaj, tradycja,
kultura, religia

Kształtowane przez wiedzę
konsumentów,

ich

stan

rodzinny,

stan

zdrowia,

światopogląd,

warunki

atmosferyczne

20

• Dochody: wzrost dochodów → wzrost
popytu, ale ...
• Ceny substytutów: różnokierunkowe
zmiany popytu
•

Ceny

dóbr

komplementarnych:

jednokierunkowe zmiany popytu
• Oczekiwania,np. wzrostu lub spadku cen
• Gusty nabywców: zmieniające popyt
(moda), stabilizujące popyt (tradycja)
• Inne, np. przepisy bhp, sanitarne

Pozacenowe determinanty popytu

(podsumowanie)

21

Podaż - definicja

Podaż - definicja

Podaż

Podaż

danego dobra to ilość tego dobra,

danego dobra to ilość tego dobra,

jaką producenci

jaką producenci

są skłonni

są skłonni

(chcą) i

(chcą) i

są

są

w stanie

w stanie

(mogą) dostarczyć na rynek

(mogą) dostarczyć na rynek

po

po

określonej cenie

określonej cenie

i w

i w

określonym

określonym

czasie

czasie

.

.

Prawo podaży:

Prawo podaży:

Ceteris paribus, wzrost ceny danego

Ceteris paribus, wzrost ceny danego

towaru powoduje wzrost wielkości jego

towaru powoduje wzrost wielkości jego

podaży.

podaży.

22

Determinanty podaży

Determinanty podaży



Cena

Cena

Pozacenowe determinanty podaży:

Pozacenowe determinanty podaży:



Koszty wytwarzania (ceny czynników

Koszty wytwarzania (ceny czynników

prod., technologia)

prod., technologia)



Rentowność produkcji innych dóbr

Rentowność produkcji innych dóbr



Czynniki naturalne (m.in. rolnictwo)

Czynniki naturalne (m.in. rolnictwo)



Inne czynniki o charakterze obiektywnym

Inne czynniki o charakterze obiektywnym

(np. subsydia)

(np. subsydia)

23

Krzywa podaży

Krzywa podaży



Krzywa podaży:

Krzywa podaży:

graficzny obraz

graficzny obraz

funkcji podaży,

funkcji podaży,

przedstawiający

przedstawiający

zależność między

zależność między

produkowaną ilością

produkowaną ilością

towaru a jego ceną

towaru a jego ceną



Funkcja podaży:

Funkcja podaży:

Q

Q

2

Q

1

P

2

P

P

1

S

Q

S

= Q

(P)

24

Pozacenowe determinanty

Pozacenowe determinanty

podaży

podaży

Pozacenowe

Pozacenowe

determinanty podaży:

determinanty podaży:



Koszty wytwarzania

Koszty wytwarzania



Rentowność produkcji

Rentowność produkcji

innych dóbr

innych dóbr



Czynniki naturalne

Czynniki naturalne



Subsydia i inne

Subsydia i inne

czynniki o charakterze

czynniki o charakterze

obiektywnym

obiektywnym

Q

Q

2

Q

1

P

P

S

2

Q

S

S

1

25

Nożyce Marshalla

Nożyce Marshalla



Co kształtuje cenę: popyt czy podaż?

Co kształtuje cenę: popyt czy podaż?



Ostrze ruchome i nieruchome:

Ostrze ruchome i nieruchome:

szybkość reakcji popytu i podaży na zmiany

szybkość reakcji popytu i podaży na zmiany

determinant

determinant

Podażowe procesy dostosowawcze:

Podażowe procesy dostosowawcze:



Bardzo krótki okres

Bardzo krótki okres



Krótki okres

Krótki okres



Długi okres

Długi okres

26

•W okresie ultrakrótkim podaż jest
stała.
• W okresie krótkim podaż dostosowuje
się w ramach istniejącego potencjału
poprzez jego lepsze wykorzystanie.
• W okresie długim zmienia się
potencjał produkcyjny. Możliwości
dostosowawcze są największe.

Funkcja (krzywa) podaży a czas -

Funkcja (krzywa) podaży a czas -

r

r

eakcja podaży na zmiany

eakcja podaży na zmiany

czynników ją determinujących

czynników ją determinujących

wymaga czasu!

wymaga czasu!

27

Równowaga rynkowa

Równowaga rynkowa



Wolny rynek a

Wolny rynek a

tendencja do

tendencja do

samoczynnego

samoczynnego

ustalania się

ustalania się

stanu równowagi

stanu równowagi

na rynku.

na rynku.

Q

E

P

E

P

S

P

1

P

2

D

Q

nadwyż

ka

niedobó

r

Punkt

równowa

gi

rynkowej

28

Równowaga

rynkowa

-

stan

zrównoważonych wartości popytu i
podaży przy danej cenie

• równowaga rynkowa może zostać
zakłócona przez zmiany czynników
pozacenowych

wpływających

na

popyt i podaż

29

Ceny kontrolowane –

Ceny kontrolowane –

nadwyżka

nadwyżka

rynkowa

rynkowa

Przypadek cen

Przypadek cen

minimalnych

minimalnych

Q

E

P

E

P

S

P

MIN

D

Q

nadwyż

ka

Punkt

równowa

gi

rynkowej

Q

S

Q

D

30

Nadwyżka rynkowa –

Nadwyżka rynkowa –

rozwiązania praktyczne

rozwiązania praktyczne

31

Ceny kontrolowane –

Ceny kontrolowane –

niedobór

niedobór

rynkowy

rynkowy

Przypadek cen

Przypadek cen

maksymalnych

maksymalnych

.

.

Q

E

P

E

P

S

P

MA

X

D

Q

niedobó

r

Punkt

równowa

gi

rynkowej

Q

S

Q

D

32

Niedobór rynkowy –

Niedobór rynkowy –

rozwiązania

rozwiązania

praktyczne

praktyczne

33

Cena równowagi a pozacenowe

Cena równowagi a pozacenowe

determinanty popytu

determinanty popytu



Przypadek 1

Przypadek 1

Spadek popytu skutkuje

Spadek popytu skutkuje

obniżeniem ceny i

obniżeniem ceny i

obrotu.

obrotu.



Przypadek 2

Przypadek 2

Wzrost popytu skutkuje

Wzrost popytu skutkuje

wzrostem ceny i obrotu.

wzrostem ceny i obrotu.

Q

E

P

E

P

S

D

1

Q

D

D

2

Q

E

2

Q

E

1

P

E

2

P

E

1

34

Cena równowagi a pozacenowe

Cena równowagi a pozacenowe

determinanty podaży

determinanty podaży



Przypadek 1

Przypadek 1

Spadek podaży skutkuje

Spadek podaży skutkuje

wzrostem ceny i spadkiem

wzrostem ceny i spadkiem

obrotu.

obrotu.



Przypadek 2

Przypadek 2

Wzrost podaży skutkuje

Wzrost podaży skutkuje

spadkiem ceny i wzrostem

spadkiem ceny i wzrostem

obrotu.

obrotu.

Q

E

P

E

P

S

D

Q

S

2

S

1

Q

E

2

Q

E1

P

E

2

P

E

1

35

Równoczesne zmiany położenia

Równoczesne zmiany położenia

krzywych popytu i podaży

krzywych popytu i podaży



Równoczesne przesunięcie krzywych popytu i

Równoczesne przesunięcie krzywych popytu i

podaży wywołuje łączne opisane dotąd efekty.

podaży wywołuje łączne opisane dotąd efekty.



Sumaryczny efekt zależny od siły zmian ceny i

Sumaryczny efekt zależny od siły zmian ceny i

obrotów generowanych przez przesunięcie

obrotów generowanych przez przesunięcie

krzywych.

krzywych.

36

Dziękuję za

Dziękuję za

uwagę.

uwagę.