Wyższa Szkoła Lingwistyczna w Częstochowie Zakład Edukacji Językowej Dzieci Prof. dr hab. Jolanta Karbowniczek

Plan

1. Zreformowana edukacja wczesnoszkolna w

Polsce – 1.IX.1999 r.

2. Idea i płaszczyzny integracji w klasach I – III.
3. Najważniejsze zmiany w edukacji

wczesnoszkolnej a stan faktyczny.

• specyfika zintegrowanej edukacji

wczesnoszkolnej,

• programy nauczania,
• metody nauczania,
• system oceniania.

4. Szanse edukacji zintegrowanej w

perspektywie „szkoły przyszłości”.

1. Zreformowana edukacja

wczesnoszkolna w Polsce.

Sześć filarów założeń reformy edukacji w Polsce opracowanej

przez Ministerstwo Edukacji Narodowej:

• Nowa struktura systemu szkolnego.

• przedszkole,

• szkoła podstawowa (I etap klasy I-III, II etap klasy IV-VI),

• gimnazjum,

• liceum, technikum, szkoła zawodowa,

• studia wyższe, licencjat, magisterium,

• studia doktoranckie.

• Zewnętrzny system egzaminacyjny.

• Oddzielenie zarządzania od nadzoru.

• Zmiana statusu zawodowego nauczyciela.

• nauczyciel stażysta,

• nauczyciel kontraktowy,

• nauczyciel mianowany,

• nauczyciel dyplomowany,

• honorowy profesor oświaty.

• Nowe zasady finansowania szkolnictwa.

• Reforma programowa.

1.IX.1999 r. wdrożenie do szkół reformy

systemu edukacji. Rozporządzenie

Ministerstwa Edukacji Narodowej w Polsce.

•

„

Kształcenie na I etapie 1999 rok (klasy I – III)

jest łagodnym przejściem od wychowania

przedszkolnego do edukacji prowadzonej w

systemie szkolnym. Ma ono charakter

zintegrowany”.

•

„

Zajęcia edukacyjne prowadzi nauczyciel

według ustalonego przez siebie planu,

dostosowując czas zajęć i przerw do

aktywności uczniów”.

•

„

Nauczyciel powinien układać zajęcia w taki

sposób, aby zachować ciągłość nauczania i

doskonalenia podstawowych umiejętności”.

„Nie z książek czerpać mądrość,

ale z nieba, z dębów i buków, to

jest znać i badać rzeczy same, a

nie wyłącznie cudze

spostrzeżenia i świadectwa o

rzeczach”

Jan Amos Komeński

System klasowo – lekcyjny obowiązujący w

klasach I – III do roku 1999 uważano za:

•przestarzały,
•utrudniający samodzielność i aktywność ucznia,
•dostosowany do możliwości ucznia zdolnego,
•stawiający jednakowe wymagania wszystkim,
•narzucający jednakowe tempo pracy na lekcjach,
•preferujący encyklopedyzm.

1.IX.1999 rok – powrót w klasach I – III do koncepcji nauczania

łącznego, holistycznego, integrowanego, opartego na przesłankach

psychologicznych w okresie „Nowego Wychowania”;

•szkoła pracy J. Deweya,
•metoda ośrodków zainteresowań O. Decroly’ego,
•nauczanie łączne B. Otto i K. Linke,
•systemy pedagogiczne: C. Freineta, M. Montessori, R. Steinera.

Przedstawiciele koncepcji nauczania zintegrowanego w Polsce:
J. Walczyna, Ł. Muszyńska, M. Cackowska, R. Więckowski.
Nowa rzeczywistość edukacyjna wymaga spojrzenia na dziecko –

jego problemy, potrzeby intelektualne, zdolności, zainteresowania.

„Życia w jego różnorodnych

aspektach nie można nauczyć się

siedząc w ławce szkolnej, stąd też

podstawą obserwacji, myślenia i

działania jest uczestniczenie

dziecka w otaczającym świecie”

Maria Cackowska

Okres wczesnoszkolnej edukacji dziecka określa się

jako:

• wiek rozumu (duże tempo i możliwości w rozwoju, i

rozumieniu otaczającego świata i jego zjawisk),

• wiek pamięci (łatwość w zapamiętaniu wielu słów, liczb,

nawyków ruchowych, zasad rozwiązywania algorytmów),

• wiek społeczny (ujawnianie tendencji do uczestniczenia w

życiu zbiorowym klasy szkolnej, grup rówieśniczych w

czasie zabaw, a także w spełnianiu ról społecznych na

rzecz klasy, szkoły i domu),

• wiek aktywności (skłonność do ekspansji, do angażowania

się w zabawę, pracę),

• wiek ekspansji (potrzeba wyrażania własnych przeżyć

poprzez zabawę, twórczą działalność: ruch, taniec, śpiew,

rysowanie, malowanie, konstruowanie, tworzenie

neologizmów językowych).
Zadaniem szkoły jest już od pierwszej klasy wyposażyć

dzieci w potrzebę autoedukacji, czyli ciągłego

samodoskonalenia.

2. Idea i płaszczyzny

integracji.

Integracja to zespolenie, scalanie, tworzenie całości z części.
Nauczanie integralne to organizacja procesów edukacyjnych,

która polega na stwarzaniu dziecku warunków do

wszechstronnej działalności podporządkowanej określonym

zadaniom integrującym w sobie różne treści skupione we

wspólnym bloku tematycznym.

Integracja polega na łączeniu celów, treści, metod, form

realizacyjnych, różnych dziedzin i form aktywności dzieci i

nauczyciela w ramach wspólnych jednostek tematycznych.

Integracja to propozycja pracy z dzieckiem, zorientowana na

dziecko jako podmiot i indywidualność.

„Dzieci uczą się

poprzez wszystko, co

robią”

Carolyn Hooper

INTEGRACJA

dokonuje się

w samym

dziecku

zachodzi na

poziomie

wspólnych

poczynań

dziecka i

nauczyciela

odbywa się

poprzez

osobę

nauczyciela

Ideą integracji w klasach I – III jest ukazywanie dzieciom

scalonego obrazu świata, tj. rozpatrywanie faktów, zjawisk,

procesów i wydarzeń z różnych punktów widzenia. Wymaga

to umiejętnej integracji treści i metod w zakresie wszystkich

obszarów czy też dziedzin edukacyjnych, wychodzenia od

doświadczeń dzieci a następnie stopniowego ich

poszerzania.

INTEGRACJA W KLASACH I – III ODBYWA SIĘ DZIĘKI:

• uczniowi, który poznaje, doświadcza, przeżywa scaloną

rzeczywistość,

• nauczycielowi, który jest organizatorem i koordynatorem

aktywności ucznia,

• wspólnym poczynaniom dziecka i nauczyciela,

• połączeniu ofert edukacyjnych,

• scaleniu zespołu klasowego,

• uwzględnieniu środowiska życia,

• równemu traktowaniu wszystkich podmiotów (uczniów,

nauczycieli, rodziców) uczestniczących w procesie

edukacyjnym.

Koncepcja nauczania zintegrowanego ma zapewnić:

•odejście od werbalnego, mało efektywnego dla małych dzieci

przekazu wiedzy,

•przejście od wąskiej specjalizacji poszczególnych nauczycieli ku

szerszemu przygotowaniu pedagogicznemu i zawodowemu,

•lepsze przygotowanie uczniów poprzez wyposażenie ich w

umiejętności, kompetencje, sprawności,

•pedagogizację rodziców,

•współpracę nauczycieli w szkole, prowadzącą do spójności

programów nauczania i wychowania,

•integrowanie szkoły ze środowiskiem lokalnym.

W ramach koncepcji nauczania zintegrowanego można wyróżnić:

•Model monodyscyplinarny (budowa holistycznego obrazu świata,

integracja wiedzy z wielu dyscyplin naukowych).

•Model multidyscyplinarny (problem, zjawisko, wydarzenie

analizowane jest z punktu widzenia różnych obszarów

edukacyjnych, co ma prowadzić do budowania całościowego

obrazu świata).

•Model interdyscyplinarny (najwyżej rozwinięta forma integracji,

wymaga korelacji w czasie i stworzenia podstaw wyjaśniających

związki przyczynowo – skutkowe).

3. Najważniejsze zmiany w

edukacji wczesnoszkolnej w

Polsce (1.IX.1999 rok), a stan

faktyczny.

•odejście od podziału na odrębne przedmioty nauczania

na rzecz kształcenia holistycznego, w którym wyróżnia

się obszary lub dziedziny edukacji np. edukacja

polonistyczna, matematyka, edukacja przyrodnicza itd

…,

•odejście od 45 – minutowej lekcji jako zamkniętej

całości na rzecz zajęć, które czasowo może regulować

nauczyciel, dostosowując do możliwości i potrzeb

uczniów,

•zajęcia zintegrowane ma prowadzić jeden nauczyciel,
•podstawową strukturę organizacyjną stanowi ośrodek

tematyczny, blok tematyczny bądź dzień

wielokierunkowej aktywności dziecka,

•przerwy między zajęciami wyznacza nauczyciel,

•operacjonalizacja celów, czyli uszczegółowienie polega na

przedstawieniu ich w postaci konkretnych rezultatów

nauczania – uczenia się kompetencji, zadań,

•dziecko znajduje się w centrum uwagi i wokół niego ma

toczyć się stały proces dydaktyczno – wychowawczy w

szkole,

•odejście od metod słownych na rzecz aktywizujących,

problemowych, twórczych, oglądowych,

•szkoła to miejsce nauki, zabawy, przyjemności, życzliwości a

nie stresu, lęku, fobii itp.,

•program nauczania oparty na dziecku i jego rozwoju, treści

kształcenia dostosowane do możliwości psychofizycznych

uczniów,

•nauczyciel kreatorem działań edukacyjnych, osobą

wspierającą i wspomagającą proces kształcenia,

•poszerzenie współpracy szkoły z rodzicami,
•ocena opisowa osiągnięć ucznia zamiast tradycyjnych stopni,
•status zawodowy nauczyciela.

Specyfika zintegrowanej edukacji

wczesnoszkolnej a realia klasy I – III.

Założenia reformy

Stan faktyczny

1. Nauczanie całościowe –

holistyczne,

zintegrowane.

2. Klasy liczące 15 osób,

indywidualizacja

kształcenia.

3. Przestrzeń edukacyjna,

puchowe wykładziny,

nauczanie w kręgu,

składane stoliki, bogato

rozwinięta technologia

informacyjna,

wyposażenie w

nowoczesny sprzęt

audiowizualny.

1. Nauczanie zintegrowane, ale

jednocześnie powrót do

przedmiotów nauczania.

2. Klasy liczące ponad 30 osób,

zwłaszcza w dużych

aglomeracjach miejskich, kłopot

z realizowaniem zasady

indywidualizacji.

3. Kolorowe, przestrzenne, i

bogato wyposażone

klasopracownie, to mit.

Widoczna dominacja braków

finansowych oraz miernej bazy

lokalowej szkół. Uczniowie

siedzą w tradycyjnych ławkach

szkolnych, obowiązują 45

minutowe moduły zajęć.

Założenia reformy

Stan faktyczny

4. Upoglądowienie

nauczania

wczesnoszkolnego

(wizualizacja) – J. A.

Komeński.

5. Ścisłe powiązanie

działań dydaktyczno –

wychowawczych, każdy

dzień stanowi całość

tematyczną.

6. Zajęcia prowadzi w

klasie jeden nauczyciel.

7. Wychowanie

bezstresowe, wpajanie

wartości etycznych,

kształtowanie postaw,

wzorców.

4. Nauczanie encyklopedyczne,

częściowo upoglądowione.

5. Typowe lekcje kończące się

dzwonkiem, oddzielające

wyraźnie edukację

polonistyczną od

matematycznej itp.

6. Zajęcia prowadzi kilku

nauczycieli np. sześciu w klasie

II (uzupełnienie godzin

etatowych).

7. Zanik stosowania w praktyce

wartości: dobroć, szacunek,

życzliwość, prawda, miłość,

sprawiedliwość, tolerancja.

Programy nauczania zintegrowanego

Klasy I-III

Założenia reformy

Stan faktyczny

1. Różnorodność programów

nauczania, wprowadzenie

do praktyki edukacyjnej

zasady pluralizmu

programowego oraz

decentralizacji dającej

możliwość wyboru przez

nauczyciela odpowiedniego

programu.

2. Podstawa Programowa z 23

sierpnia 2007 roku.

1. 127 programów nauczania,

niski procent znajomości

treści kształcenia przez

nauczycieli.

2. Ciągła weryfikacja podstawy

programowej, często

nieprzemyślana i

merytorycznie słaba.

Założenia reformy

Stan faktyczny

3. Szeroka i bogata oferta

wydawnicza programów i

podręczników dla klas I-III.

4. Programy uwzględniające

zasadę stopniowania

trudności, oraz możliwości

psychofizyczne uczniów.

3. Programy mało czytelne,

nieelastyczne, okrojone treści

z edukacji polonistycznej

(ćwiczenia w mówieniu i

pisaniu, ćwiczenia

gramatyczno – ortograficzne,

słownikowe, frazeologiczne i

syntaktyczne), z edukacji

matematycznej

(rozwiązywanie zadań

tekstowych, przekraczanie

progu dziesiątkowego),

edukacji muzycznej,

plastycznej i technicznej.

4. Nieuwzględnianie zasady

stopniowania trudności, treści

kształcenia dla uczniów

zdolnych, a nie dla

przeciętnych.

Metody

Nauczania.

Metoda prowadzenia zajęć zintegrowanych

to ważny element działań edukacyjnych

nauczyciela.

- Twórczość – wiedza – umiejętności – kompetencje –

„Nie idź tam, dokąd prowadzi

Cię ścieżka. Raczej idź tam,

gdzie nie ma ścieżki i zostaw

za sobą ślad”

Maria Montessori

Hierarchia doboru metod edukacyjnych

w klasach I – III.

Przed wprowadzeniem

reformy

Po wprowadzeniu reformy

Metody słowne
Metody oglądowe
Metody działań

praktycznych

Metody aktywizujące,

twórcze wraz z

problemowymi i działań

praktycznych

Metody oglądowe
Metody słowne

– Aktywność ucznia, przewyższa aktywność nauczyciela –

(metody aktywizujące)

Zajęcia zintegrowane uwzględniające rozwojowo

– twórczą aktywność dziecka mają:

1. Motywować do tej aktywności w procesie

edukacyjnym (gry, zabawy, trening twórczości,

giełda pomysłów, inscenizacja, improwizacja i

inne).

2. Wyzwalać i ukierunkowywać działalność twórczą.
3. Rozwijać postawę badawczą i twórczą.
4. Umożliwiać ekspresję twórczą.
5. Uczyć planowania czynności i przewidywania

skutków wszelkich działań.

6. Kształtować i umacniać poczucia własnej

indywidualności, odrębności.

7. Rozwijać umiejętności zwiększające potencjał

twórczy jednostki (abstrahowanie, kojarzenie,

rozumowanie, myślenie metaforyczne).

8. Kształcić logiczne myślenie, warunkujące nabyte

umiejętności:

•

jasnego wyrażania własnych myśli i przeżyć,

•

obserwowania rzeczywistości i analizowania zjawisk,

zgodnie z zasadami spójności i poprawności myślowej,

•

precyzyjnego przyswajania, definiowania, klasyfikowania

pojęć oraz posługiwania się nimi zgodnie z ich znaczeniem,

•

pojmowania sensu stwierdzeń niedosłownych, przenośni

itp. oraz przekształcania słownych treści na język symboli i

odwrotnie,

•

uzasadniania wniosków, dowodzenia słuszności

wygłaszanych twierdzeń,

•

wyrażania sądów i poglądów na podstawie rzeczowych

argumentów,

•

wykrywania błędów i nieścisłości w rozumowaniu i

wypowiedziach,

9. Wdrażać do posługiwania się podstawową

wiedzą społeczną.

10. Kształcić umiejętność aktywnego uczestnictwa w

działaniach zbiorowości, do których przynależy.

Wybór metody nauczania zależy od:

•celów nauczania,

•obszaru edukacji,

•wieku uczniów.

Nie można dopuścić do dominacji metody jednego typu, gdyż może

grozić nam majoryzacja procesu edukacyjnego, czyli:

•odrzucenie potrzeb poznawczych,

•zachwianie pozycji nauczyciela opartej na autorytecie

intelektualnym,

•dominacja konkretu w procesie poznawczym,

•redukcjonizm poznawczy,

•odrzucenie alternatywnych paradygmatów poznawczych.

Czysty intelektualizm i erudycyjność nie mają zastosowania w

nauczaniu dzieci bez poparcia działaniami praktycznymi.
Wiedza, inteligencja, umiejętność łączenia teorii z praktyką oraz

arbitraż etyczny nauczyciela są czynnikami priorytetowymi w

procesie kształcenia.

System

Oceniania

Zewnątrzszkolny i wewnątrzszkolny system oceniania.

Ocena opisowa – podająca w pisemnej formie

stopień opanowania wiadomości i umiejętności.

Zastępniki ocen – symbole za aktywność i pracę

uczniów na zajęciach zintegrowanych:

•pieczątki,

•pochwały słowne,

•symbole np. słoneczka, kwiatki itp.,

•punkty,

•inne.

„ Nie ma sytuacji dobrych i

złych. Wszystkie sytuacje

są okazją do nauczenia się

czegoś”

Carolyn Hooper

Ocena opisowa to model bez stopni – klasyfikacyjny,

formułowany w formie listu do uczniów, charakterystyki

ucznia, listu do rodziców, recenzji, komentarza itd.

•Rodzice nie rozumieją oceny opisowej. Uczniowie symbole

kojarzą z konkretnym stopniem.

Dobre ocenianie:

•jest składnikiem procesu uczenia się i nauczania,

•dostarcza informacji o postępach i osiągnięciach uczniów,

•dostarcza informacji o efektywności metod pracy

nauczyciela.

Dobre ocenianie przyczynia się do:

•podnoszenia jakości pracy nauczyciela,

•podnoszenia jakości uczenia się przez ucznia

Style oceniania nauczycielskiego

w klasach I – III.

Intuicyjny
- nauczyciel:

•

wytwarza sobie obraz ucznia i jego umiejętności,

•

nie jest zwolennikiem planowania oceniania,

•

nie gromadzi żadnych prac ucznia,

•

nie jest chętny wszelkim regułom i kryteriom.

Zorganizowany
- nauczyciel:

•

podchodzi do oceniania w sposób planowy i systematyczny,

•

wie, kiedy i co będzie oceniał,

•

literalnie traktuje wymagania i kryteria oceniania,

•

zapisuje oceny zgodnie z przyjętym sposobem ich obliczenia.

Niepewny
- nauczyciel:

•gromadzi wszelkie prace uczniów,

•próbuje różnorodnych form oceniania,

•dobrze zna każdego ucznia i chętnie dzieli się z innymi tą wiedzą,

•potrafi dyskutować o każdym uczniu,

•nie jest pewny swojej oceny.

Styl „Cztery pory roku”
- nauczyciel:

•stosuje różne formy oceniania,

•planuje, co i jak będzie oceniał, ale nie trzyma się tego kurczowo,

•nie stosuje reguł w sposób mechaniczny,

•gromadzi prace uczniów, mając nad tym kontrolę,

•ma wątpliwości co do wystawionej oceny.

Błędy popełniane przy ocenianiu

uczniów.

1. Błąd atrybucji (przypisywanie niższych kompetencji

intelektualnych, złych intencji, spostrzeganie w gorszym świetle

uczniów „gorszych” lub wyglądających „inaczej”)

2. Efekt samospełniającej się przepowiedni (uczeń „lepszy” jest

stale widziany jako ten dobry, uczeń gorszy natomiast jako ten

„zły” z konsekwencją takiego oceniania jego pracy. Dla ucznia

dobrego jest to sytuacja komfortowa, dla słabszego jest to

sytuacja patowa, bez wyjścia).

3. Subiektywizm w ocenianiu poziomu i jakości pracy (efekt braku

standardów i efekt relatywizmu w ocenianiu. Ta sama praca

tego samego ucznia została oceniona z wykorzystaniem

pełnego spektrum możliwości od oceny najniższej – do oceny

celującej).

Reglamentowanie czasu odpowiedzi i liczby pytań naprowadzających

na właściwy tok rozumowania (uczniowie „lepsi” mają więcej czasu na

odpowiedź, ich niepełne wypowiedzi są traktowane jako namysł i

poszukiwanie, otrzymują wskazówki naprowadzające. Od uczniów

gorszych oczekuje się błyskawicznej odpowiedzi, w doskonałym

brzmieniu. Mają nikłe szanse na otrzymanie podpowiedzi czy pomocy).

Preferowanie zadań rozwiązywanych na czas (zajęcie preferujące osoby

odporne na stres).

Błędy, perspektywy i generalizacje ( im lepiej znam i lubię danego

ucznia, tym lepiej go oceniam – znajduję korzystniejsze dla niego

argumenty i powiększam granice tolerancji).

Błąd wzmacniania negatywnych stanów rzeczy (więcej czasu poświęca

się na pokazanie błędów aniżeli wzorców poprawnych. Przypomina to

prawo Schmidta, które mówi „ Jeśli psujesz coś długo, to w końcu Ci się

uda”).

4. Szanse edukacji

zintegrowanej w perspektywie

„szkoły przyszłości”.

Szansą dla stworzenia nowoczesnej szkoły jest

edukacja zintegrowana, a mianowicie:

•ciągłe wzbogacanie o nowe rozwiązania

praktyczno – pedagogiczne,

•wyzwalanie nowej inicjatywy nauczyciela,

pobudzanie go do twórczej aktywności,

•zbliżanie procesu dydaktycznego do

standardów demokratycznego społeczeństwa

otwartego,

•koncepcja wielowymiarowego kształcenia

zintegrowanego w edukacji wczesnoszkolnej,

KWARTET

INTEGRACYJNY

integracja

intelektualna

(dążenia,

potrzeby,

zainteresowania,

wartości,

doświadczenia,

przeżycia)

integracja działań

(aktywność

intelektualna,

ekspresyjna,

psychomotoryczna

)

integracja treści

(wykorzystanie w

umyśle uczniów

scalonego obrazu

świata)

integracja

merytoryczna

(wielorakie

procedury

wspierające

rozwój ucznia)

PODMIOTOWOŚĆ UCZNIA – KLUCZOWA

WARTOŚĆ

Humanistyczne prawa ucznia

poszanowan

ie godności

osobistej

każdego

ucznia

zapewnienie

klimatu

wolności i

bezpieczeń-

stwa,

jednakowe

traktowanie

inicjowanie

działań

edukacyjnyc

własne

poszukiwani

zapewnienie

nauki bez

lęku

poszanowan

ie prawa do

inności,

dialogu i

negocjacji

ponoszenie

odpowiedzia

l-ności za

własne

zachowanie

Pełnomocność

– najwyższe stadium rozwojowe

podmiotowości dołączone do idei praktyki zintegrowanej

edukacji wczesnoszkolnej.

Człowiek pełnomocny

– jednostka autonomiczna,

zdolna do reprezentowania własnych interesów, potrafi

rozwiązywać problemy, współdziałać z innymi, ma swoje

zdanie i potrafi go bronić.

Zasady pełnomocności obowiązują od:

pierwszego

kontaktu dziecka z

przedszkolem

kontaktu dziecka

ze szkołą

podstawową

Document Outline