Literatura i socjologia

Katarzyna Thiel-Jańczuk

Komparatystyka literacka

Socjologia literatury

Bada relacje pomiędzy życiem
literackim a życiem społecznym

Historia socjologicznych badań

literatury

1.

Źródła – Platon i Arystoteles

2.

Pisarze-socjologowie (Stendhal, Balzac,
Zola, Flaubert, Proust); powieść oraz
eseistyka

3.

Fizyka społeczna (pani de Stael, Hipolit
Taine – rasa, środowisko i moment)

4.

Historia literatury i socjologia: literatura
jako „fakt społeczny” (Gustaw Lanson)

5.

Koncepcje

marksistowskie

- „teoria odbicia” – dzieło pozostaje w relacji z

interesem określonej klasy społecznej

(Marks)

- Gyorgy Lucacs
- Lucien Goldman i „strukturalizm genetyczny”
- Jean-Paul Sartre i „literatura zaangażowana”

Lata 60. – zerwanie z tradycją

marsksistowską (Louis Althusser i Lacan +

strukturalizm) – tekst jako „symptom”

społeczny

6. Formalizm, historia, społeczeństwo
- „forma-sens”
- Michaił Bachtin – chronotop i

dialogiczność

- Jurij Łotman – semiotyka

7. Estetyka recepcji Szkoły w Konstancji

(Hans Robert Jauss, Wolfgang Iser)

- „horyzont oczekiwań”

Przedmiot badań socjologii

literatury

I. Literatura jako

praktyka społeczna

1. 1.

Funkcje

literatury (≠ esencjalizm)

1.2. Literatura jako

fakt społeczny

:

- obieg (wymiana)
- fakt językowy (dyskurs)
- odsunięty w czasie
- przypadkowość jego przeznaczenia
- przyjemność (estetyka)
Teksty literackie stanowią komunikację

odsuniętą w czasie, przypadkową, a także

traktują kwestię ich odbioru jako

zainteresowanie pobudzone poprzez środki

estetyczne

1.3. Specyfika

dyskursu literackiego

- Zróżnicowanie sposobów przekazu
- Konsekutywność
- Specyficzny sposób kontaktu z publicznością

„Przyleganie” – zainteresowanie

wyrażające się we wspólnocie myśli i
odczuć z dziełem + czas mu
poświęcony + wartość + przyjemność

II. Przedmioty szczegółowe socjologii

literatury

Gatunki

Gatunki

są kategoriami społecznymi,

kodami

,

sposobami regulowania wymian społecznych

2. Treści i język
3. Efekty (cele)

Każdy tekst oferuje swym czytelnikom jakąś

postawę intelektualną i uczuciową wobec

treści w nim zawartych –

OSĄD

4. Rozprzestrzenianie się tekstów i recepcja

- publikowanie
- analiza odbiorców przewidzianych przez

sam tekst
- badanie rzeczywistych odbiorców tekstu

5.

Autor i wytwarzanie jego dzieł

- indywidualna trajektoria pisarza

- sytuacja społeczna autorów

- szkoły, grupy literackie, pokolenia

6.

Instytucje, sieci, pole literackie

Pole

– zespół czynników i osób związanych z

jakąś praktyką społecznie „widoczną” jako

specyficzną i cieszącą się względną

autonomią

.

Pole obejmuje więc wszystkie w/w elementy,

posiada swą logikę – zwłaszcza napięcie

pomiędzy heteronomią a czynnikami autonomii

Kierunki badań w socjologii

literatury

I. SOCJOKRYTYKA

1. Socjokrytyka treści

2. Socjokrytyka i ideologie – dyskurs społeczny,

dyskurs postkolonialny

Dyskurs społeczny - całokształt tekstów

drukowanych w pewnym stanie społeczeństwa

3. Dyskurs i język

-

dyglosja

i analiza dyskursu

II. SOCJOLOGIA FORM LITERACKICH

(socjopoetyka)

Bada implikacje i społeczne przeznaczenie form

literackich

I

II. SOCJOLOGIA PRAKTYK I SOCJOLOGIA POLA

LITERACKIEGO
- socjologia praktyk związanych z czytaniem i

z „używaniem” książki
-

socjologia pola literackiego

(Pierre

Bourdieu)

Socjologia pola literackiego –

Pierre Bourdieu

- Struktura hierarchiczna
- Kapitał (wartości)
- Walka pomiędzy uczestnikami pola
- Kapitał społeczny uczestników pola i habitus
- Rola instytucji
- Autonomizacja pola literackiego – XIX wiek
- Podział pola: sfera wąska i sfera masowej

produkcji

- Zajmowanie miejsca (pozycji) w polu a biografia

społeczna pisarza

Znaczenie teorii pola

literackiego

- Wymiar komparatystyczny
- Kontekst
- Kontynuacja badań Bourdieu:

- zagadnienia z historii francuskiego

pola

literackiego

- narodowy lub międzynarodowy wymiar

pola

literackiego, centrum/peryferie,

światowe pole

literackie)