Literatura:

G. Kehrer „Wprowadzenie do socjologii religii” Kraków 97, rozdz. 2

K. Dobbelaere „Socjologiczna definicja religii” red Władysław Piwowarski „Socjologia religii. Antologia tekstów” Kraków 98

Wł. piwowarski „Podręcznik socjologii religii” lublin 2001, rozdz. 1. 1. „Socjologiczna definicja religii”

Definiowanie religii - istotność problemu

I. Pytanie: Dlaczego definiowanie socjologii religii jest ważne dla wielu socjologów?

1. zróżnicowanie religii w jej historycznych przejawach

2. religia definiowana w sposób pozytywny i negatywny, a dla nauki konieczność zbudowania definicji naukowej = neutralnej

3. potoczne rozumienie religii nie jest równoznaczne z naukowym (np. pojęcie kultura)

4. stanowi o zakresie dyscypliny

• Główna trudność w definiowaniu socjologii religii - precyzyjne określenie religijnego elementu czym ten element powinien być (nie budowanie definicji w sposób etnocentryczny, europocentryczny brak zrozumienia gdzie indziej

II. Główne problemy definicyjne

2 kategorie definicji religii:

1. Ujęcie FIDEISTYCZNE

Fide (z łaciny) = wiara

- wychodzenie od wiary, religie definiowane poprzez to w co się wierzy, poznawalne co z naukowego punktu widzenia niepoznawalne, pozwala badać sacrum

- dominuje w teologii

2. Ujęcie REDUKCJONISTYCZNE

- nas jako socjologów interesuje najbardziej

- redukuje się zjawiska religijne do tego co można poznać stosując metody analizy socjologicznej, czyli do tego co empiryczne - czyli oznacza to redukcje religii do treści społecznych; rozłożenie religii na elementy proste, bada się powiązania między nimi

2. np. definicja E. Durkheima

- religie to są wyobrażenia i działania odnoszące się do rzeczy sakralnych

(dane rzeczy w pewnych społ. zostały wyodrębnione społecznie) uwzględniał kontekst społ.-kulturowy

1. np

podział - jest uznawany za realny, nie za umowę społeczną

np. definicje - wszystkie te definicje, które mówią, że: świętość jest obiektywnie dana (religia to rzeczywistość tego co święte)

najbardziej rozpowszechnione

Definicja SUBSTANCJALNA

np. Spiro:

- religia jest instytucją

- istoty nadludzkie wytwór kultury (jak Durkheim)

- cecha - istoty nadludzkie, transcendencja, element sakralny

Definicja FUNKCJONALNA

- co religia czyni, dokonuje w społ., w jednostkach ludzkich - funkcja

- rzeczowa

u Yingera:

- nie mówi czym się wypełnia, jaka jest istota nadludzka

- światopogląd w ramach, którego człowiek odpowiada sobie na pytania

- cecha religii - środek do rozwiązywania napięć egzystencjonalnych

(- jak zbadać?)

element strukturalny

funkcja czyli na jakie potrzeby odpowiada

Definiowanie antropologiczne - religia - najwyższy, najbardziej ogólny obraz kultury

Berger - religia - ludzkie przedsięwzięcie ustanawiające boski kosmos

Luckmann - religia to zdolność ludzkiego organizmu

Inkluzywna - czyli wszystko można tu wstawić, budując całościowy model świata

Podział:

- definicje realne - są oparte o taki schemat pojęciowy, który pozwala formułować stwierdzenia o świecie empirycznym ale są to definicje o ograniczonym zasięgu zależne od kontekstu kulturowego

- nominalne - które nie są zależne od szczegółowych problemów empirycznych

inkluzywny model - problemy, WADY/ZALETY:

1. możliwość rozróżnienia na religie instytucjonalna a pozainstytucjonalną

2. szerokość tej definicji - pozwala stosować niezależnie od kontekstu kulturowego

3. obejmuje zarówno systemy religijne i świeckie

Definicje (substancjalne) ekskluzywne:

1. sekularyzacja (w definicji funkcjonalnej niemożliwe, bo nie ma sacrum)

2. łatwe do operacjonalizacji ale problem - co z pozainstytucjonalnymi formami religii (ktoś wierzy ale nie działa)

3. czym ta substancja religijna by była (Bóg, Absolut, Uniwersum itp.)

Definicje inkluzyjne - szerokie - może być wadą ale też zaletą ( np. zaliczenie buddyzmu do religii)

Definicje substancjalno-funkcjonalne

np. E. Durkheim - definicja:

Religia - system powiązanych ze sobą wierzeń i praktyk odnoszących się do rzeczy świętych tzn. do rzeczy wyodrębnionych i zakazanych, wierzeń i praktyk łączących, wiążących wszystkich wyznawców w jedną wspólnotę moralną zwaną Kościołem ( funkcja integracyjna podstawową funkcją religii)

FUNKCJE RELIGII:

1. funkcja egzystencjalna (Luckmann)

religia rozwiązuje ostateczne problemy ludzkiego istnienia, daje poczucie sensu indywidualnego, ogólnego; jednostka odnosi siebie do systemu, znaczeń

2. funkcja psychologiczno-emocjonalna

religia pozwala oswoić lęk przed śmiercią, chorobą, wytłumaczyć sobie sens tych kryzysów życiowych.

Koncepcja kompensaty „odroczonej zapłaty”

3. funkcja kulturowo-społeczna

religia pełni funkcje względem innych dziedzin kultury, porządkuje

4. funkcja integracyjna (dezintegracyjna - pojawia się też ten problem)

wspólnota przekonań integruje lub dzieli

w przemianach społ. może integrować lub dezintegrować

np. Radio Maryja

gdy pojawia się populizm

(leksykon socjologii religii - Irena Borowik, red. M. Mariański, M. Rutkowska)

- 1 -

Socjologia religii (W2) 29.03.2008

religia

1. ujęcie fideistyczne

(Mensching, Wach)

2. ujęcie redukcjonistyczne

(Durkheim)

DEFINICJA RELIGII

SUBSTANCJALNA (rzeczowa)

FUNKCJONALNA

np. Spiro

realna

Model kulturowy Berger

ekskluzywna

np. Yinger

nominalna

Model strukturalny

Bellah, Parsons, Geertz, Luckmann

inkluzywna

---