SYSTEMY BANKOWE wykład 29.03.2008 r.
Narodowy Bank Polski
Celem polityki pieniężnej realizowanej przez NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Bank centralny określa cel inflacyjny w postaci liczbowej a następnie dostosowuje poziom oficjalnych stóp procentowych, tak by maksymalizować prawdopodobieństwo jego osiągnięcia. Stopy rynku pieniężnego oddziaływają na oprocentowanie kredytów i depozytów w bankach komercyjnych.
Bank centralny w procesie realizacji polityki pieniężnej wykorzystuje następujące instrumenty:
Operacje otwartego rynku
Rezerwa obowiązkowa
Operacje depozytowo - kredytowe
Operacje otwartego rynku to transakcje prowadzone z inicjatywy banku centralnego z bankami komercyjnymi. W zakres tych operacji wchodzą: warunkowa i bezwarunkowa sprzedaż lub kupno papierów wartościowych, dewiz, a także emisja własnych papierów dłużnych banku centralnego. Najczęściej Stosowanym przez Bank Centralny rodzajem operacji otwartego rynku są operacje warunkowe. Bank Centralny może kupić lub sprzedać papiery wartościowe z jednoczesnym zobowiązaniem banku komercyjnego do odkupienia tego papieru wartościowego po określonej cenie i w określonym terminie.
Rezerwy obowiązkowe - Bank Centralny nakłada na banki komercyjne obowiązek utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Jest to część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych środków uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych środków przyjętych przez bank i podlegających zwrotowi. Rezerwa obowiązkowa utrzymywana jest na rachunkach NBP. Środki rezerwy obowiązkowej od 1 maja 2004 roku, a więc momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej są oprocentowane.
Operacje depozytowo - kredytowe są prowadzone z kolei inicjatywy banków komercyjnych. Kredyt lombardowy umożliwia pokrywanie krótkookresowych niedoborów płynności w bankach komercyjnych. Taki kredyt jest udzielany na podstawie ramowej umowy zawartej z bankami.
Funkcjonują następujące zasady:
Zastawem są skarbowe papiery wartościowe, a wysokość kredytu nie może przekroczyć 80 % ich wartości nominalnej.
Termin spłaty kredytu przypada w następnym dniu operacyjnym po dniu jego udzielenia.
Warunkiem udzielenia kredytu jest uprzednia spłata kredytu zaciągniętego w poprzednim dniu operacyjnym.
NBP jest organizatorem rozliczeń pieniężnych w gospodarce zarówno między osobami fizycznymi jak i podmiotami gospodarczymi. Bank Centralny zarządza rezerwami dewizowymi, są one utrzymywane w walutach obcych oraz w złocie. NBP inwestuje rezerwy w papiery wartościowe emitowane przez Rządy i Międzynarodowe Instytucje Finansowe. Po wejściu Polski do unii gospodarczej i walutowej oraz przyjęciu waluty euro NBP wniesie wkład rezerw dewizowych do Europejskiego Banku Centralnego. NBP nadal jednak będzie zarządzał własnymi rezerwami, natomiast w odniesieniu do rezerw Europejskiego Banku Centralnego będzie pełnił funkcję agenta i dokonywał transakcji na rzecz Banku Centralnego i w jego imieniu.
DUŻY BANK KOMERCYJNY
Duże banki komercyjne posiadają hierarchiczna strukturą zarządzania. Władzami banku są: wolne zgromadzenie akcjonariuszy, rada nadzorcza i zarząd banku. Do realizacji statutowych zadań banku powołane są następujące jednostki organizacyjne: centrala, makroregiony, oddziały, biuro maklerskie i kasa mieszkaniowa. W banku powoływane są stałe bądź doraźne komitety o charakterze opiniodawczo - doradczym oraz decyzyjnym. Stałymi komitetami są: komitet zarządzający aktywami i pasywami, komitet rozwoju produktów i oprogramowań, komitet detaliczny, komitet kredytów korporacyjnych. Centrala dużego banku komercyjnego pełni funkcje centrum zarządzania strategicznego oraz funkcje operacyjne. A więc centrala projektuje cele marketingowe banku, strategię rozwoju banku. Funkcje operacyjne a w szczególności operacje na międzybankowym rynku pieniężnym, kapitałowym, wymiany walut oraz na rynku instrumentów pochodnych. Centrala realizuje operacje zagraniczne oraz inwestycje kapitałowe. Obserwuje i pozyskuje wybranych klientów. Najczęściej centrale reprezentuje międzybankowe umowy konsorcjalne.
Centrala realizuje także restrukturyzację i windykację kredytów. W strukturze dużych banków komercyjnych funkcjonują biura, departamenty, obszary i piony. Działalność komercyjna banków jest realizowana w ramach pionów bankowości korporacyjnej i finansowania nieruchomości w ramach pionu bankowości detalicznej oraz pionu rynków międzybankowych. Bankowość korporacyjna i detaliczna banku są organizacyjnie wydzielone i obejmują komórki organizacyjne centrali oraz makroregiony i placówki operacyjne. Pozostałe piony dużego banku komercyjnego, których jest 8 wspomagają działalność komercyjną. W celu realizacji założonych zadań makroregiony są jednostkami nadrzędnymi do oddziałów operacyjnych funkcjonujących na określonym terenie. Funkcjonują w dużym banku makroregiony bankowości detalicznej i makroregiony bankowości korporacyjnej. Podstawową jednostką organizacyjną banku powołaną do pozyskiwania klientów detalicznych, czyli masowych lub korporacyjnych oraz sprzedaży produktów i usług jest oddział operacyjny. Biuro maklerskie podobnie jak kasa mieszkaniowa stanowi jednostkę organizacyjną banku wyodrębnioną finansowo i organizacyjnie. Biura maklerskie i kasy mieszkaniowe rozliczają się z bankiem wynikiem finansowym. Podstawą funkcjonowania banku jest plan strategiczny - definiuje on główne cele i zamierzenia ilościowo - jakościowe dotyczące wszystkich kluczowych aspektów działania banku. Uszczegółowieniem planu strategicznego jest plan finansowy, tworzony w podziale na centra zysków i centra kosztów.
Polityka personalna dużego banku komercyjnego.
Celem zarządzania ludzkimi zasobami banku jest: ukształtowanie sprawnej i kompetentnej kadry. Optymalne wykorzystanie potencjału pracy oraz efektywne pozyskiwanie nowych pracowników. Duże banki komercyjne pozyskują kandydatów do pracy w pierwszej kolejności ze wewnętrznego rynku pracy. Od pracowników i kandydatów do pracy w banku oczekuje się postaw zorientowanych na osiąganie wyników. Wprowadzanie zmian i usprawnień rozwój i podnoszenie kwalifikacji, podejmowana odpowiedzialność, wysokie standardy świadczonych usług. Kadra zarządzająca musi posiadać cechy lidera i przywódcy, musi mobilizować podwładnych do właściwego działania, mieć sprecyzowaną wizję tego co chce osiągnąć, przyjąć osobistą odpowiedzialność za osiąganie wyników. W banku funkcjonuje sformalizowany system ocen pracowników.
Oceny przeprowadza się raz w roku na tej podstawie podejmowane są decyzje o awansach, przesunięciach na inne stanowisko, a nawet o zwolnieniu pracowników. W banku funkcjonuje rozbudowany system szkoleń od kilku lat obowiązkowe są szkolenia językowe, głownie w zakresie języka angielskiego. Rozróżnia się kilka elementów funkcjonujących w zakresie polityki wynagradzania. Podstawą są oczywiście różne wynagrodzenia pieniężne. Wprowadziło się jednak kategorię wynagrodzeń politycznych, technicznych oraz związanych z możliwością samorealizacji. Polityczne wynagrodzenia dają możliwość wpływu na tworzenie strategii banku, formułowanie celów i kierunków rozwoju. Wynagrodzenia techniczne z kolei to możliwość uczestniczenia w komitetach powoływanych do podejmowania istotnych dla banku decyzji.
Rynek bankowy pracy w 2008 roku
Od kilku lat na rynku bankowym występują dwie różnokierunkowe tendencje. Banki spółdzielcze systematycznie zwiększają zatrudnienie, które obecnie wynosi ok. 30 000 osób. Jest to ok. 18% ogółu zatrudnionych w sektorze bankowym. Tymczasem banki komercyjne po okresie wzrostu od 2000 roku ograniczają zatrudnienie. Przypuszcza się że w roku bieżącym w bankowości, a głównie w bankach w formie S.A., może znaleźć pracę klika tysięcy osób. Jedynie Bank PKO BP restrukturyzuje swoje oddziały, przesuwa pracowników na inne stanowiska i zakłada w planie ograniczenie stany zatrudnienia. Potrzeby z kolei zgłaszają nowe banki między innymi bank grupy włoskiego biznesu Carlo Tasana, który zamierza utworzyć w Polsce 200 oddziałów. Proces ten rozpocznie się już w pierwszym półroczu tego roku. Licencje bankową otrzymała Allianz i zamierza rozpocząć działalność w III kwartale tego roku. Na początek bank ma uruchomić około 70 oddziałów i 20 centrów hipotecznych. Coraz częściej pojawia się na rynku placówki franczezowe, agencyjne i partnerskie współpracujące z bankami.
Podmioty niebankowe w systemie bankowym. BANKOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY
Do roku 1989 w Polsce nie funkcjonował powszechny system gwarantowania depozytów. Skarb Państwa w tym czasie ponosił pełną odpowiedzialność za wkłady oszczędnościowe zdeponowane w bankach państwowych, bankach spółdzielczych, bankach prywatnych, które powstały do tego czasu. Zobowiązania nowo powstających banków wobec klientów niebyły gwarantowane. Takiej sytuacji nie można było utrzymać z kilku powodów.
Po pierwsze banki nie były jednakowo traktowane pod względem prawnym.
Po drugie pozycja rynkowa nowo powstających banków musiała być słabsza z uwagi na niemożność gwarantowania depozytów.
Po trzecie zamiar przystąpienia Polski do Unii Europejskiej obligował do stworzenia systemu gwarantowania depozytów.
W tej sytuacji w 1994 roku Sejm uchwalił prowizorium gwarancyjne, które obowiązywało do czasu ustanowienia odpowiednich regulacji prawnych w końcu 1994 roku w dniu 14 grudnia Sejm uchwalił ustawę o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym. Przyjęte w Polsce wówczas rozwiązania były i są zgodne z odpowiednimi dyrektywami UE. Podstawowym zadaniem BFG jest ochrona wkładów pieniężnych na rachunkach bankowych do określonej wysokości. BFG udziela także pomocy finansowej bankom, które przejmują podmioty zagrożone. Trzecim zadaniem jest gromadzenie i analizowanie kondycji banków w celu odpowiednio wyprzedzającego zidentyfikowania niebezpiecznych sytuacji. Fundusz dysponuje także środkami finansowymi gromadzonymi w funduszu ochrony środków gwarantowanych. Ten fundusz ochrony środków gwarantowanych tworzą wszystkie banki, roczna stopa odpisów na ten fundusz kształtuje się początkowo na poziomie 0,4 % zdeponowanych środków, a obecnie wynosi 0,05 %. Dodatkowym źródłem wypłaty środków gwarantowanych są środki odzyskane z mas upadłościowych w przypadku, gdyby środków okazało się za mało BFG może zaciągnąć kredyt w NBP.
Do 1000 € w 100% zwracane, mogą one być zdeponowane na różnych kontach.
Powyżej 1000 € - 22 500 € środków jest gwarantowanych w 90 %, resztę można odzyskać z masy upadłościowej.
Wiadomo też jest, iż BFG nie daje gwarancji wszystkim podmiotom, zaliczamy do nich:
Skarb Państwa
Instytucje finansowe i banki, domy maklerskie, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne
Kadrze zarządzającej bankiem oraz głównym akcjonariuszom
Terminarz wypłat środków gwarantowanych dla deponentów syndyk masy upadłościowej banku zobowiązany jest podać do publicznej wiadomości.
Kształtowanie się współczesnego sektora bankowego w Polsce.
Podstawy przeobrażeń sektora bankowego - obserwowane w ostatnich latach zmiany w strukturze sektora bankowego, są wynikiem oddziaływania następujących czterech przesłanek:
Rynkowej transformacji gospodarczej, która z jednej strony umożliwiła identyfikację przemian w samym sektorze bankowym, a z drugiej strony stworzyła warunki do rozwoju rynkowych form transakcji między bankami komercyjnymi a podmiotami gospodarczymi oraz między bankiem centralnym a bankami komercyjnymi.
Nowe warunki funkcjonowania europejskiego sektora bankowego
Oddziaływanie tendencji zewnętrznych jak liberalizacja i deregulacja w przepływach usług bankowych, czy też rozwój nowych technik bankowych.
Proces powoływania nowych banków także z udziałem kapitału zagranicznego oraz proces prywatyzacji sektora.
Fuzje i przejęcia w sektorze bankowym
Fuzja następuje wówczas, gdy dwa lub więcej podmioty początkowo autonomiczne w wyniku umowy łączą się tworząc nową spółkę. Cechą fuzji jest dobrowolne działanie partnerów. Najczęściej o podobnej wielkości. W wyniku fuzji, może powstać nowy podmiot, bądź też jeden podmiot jest włączony (inkorporowany) do drugiego. Przejęcie zaś to nabycie kapitałów spółki o takiej wartości, która zapewnia przewagę decyzyjną. Fuzje i przejęcia w sektorze bankowym w krajach UE występują stale. Charakterystyczną cechą jest, że dokonywane one są przy przede wszystkim udziale podmiotów z danego kraju. W polskim sektorze bankowym proces fuzji i przejęć na dużą skalę miał miejsce w drugiej połowie lat 90. W przypadku licznych banków spółdzielczych proces ten odbywał się poprzez konsolidację, czyli łączenie się banków spółdzielczych mniejszych w większe. Czasami angażowały się banki komercyjne polskie, które przejmowały banki spółdzielcze. W sektorze natomiast banków w formie S.A. proces fuzji i przejęć odbywał się przy udziale podmiotów zagranicznych. W ostatnich latach fuzje i przejęcia w Polsce są implikowane przez zmiany własnościowe jakie zachodzą w zagranicznym systemie bankowym.
Fuzja banku PKO S.A. i BPH S.A.
Jest to pierwsza tego typu fuzja na rynku europejskim doszło do połączenie jednej instytucji z częścią drugiej. To rozwiązanie wymagało nowelizacji polskiego prawa bankowego. W skutkach tej transakcji powstały w Polsce dwa silne banki: nowe PKO S.A. i nowy bank BPH. Nowe PKO zostało liderem w kluczowych obszarach bankowości w Polsce. Nowe PKO ma prawie 100 mld portfel oszczędności podczas, gdy dotychczasowy lider PKO BP zgromadził blisko 90 miliardów oszczędności. Nowe PKO koncentruje prawie 66 mln kredytów tj. o niemal 10 mld więcej jak PKO BP. Jedynie w obszarze sieci nowe PKO liczy ponad 1 tysiąc oddziałów a PKO BP ponad 1240 oddziałów. Gdyby uwzględnić rozwiązaną sieć palcówek partnerskich banku BPH w części włączone do PKO S.A. to liczba oddziałów sięgała by blisko 1500. W cieniu tej dużej fuzji nastąpiła w kwietniu 2007 roku fuzja norwesko - niemieckiej grupy bankowej z bankiem BISE (Bank Inicjatyw Społeczno - Ekonomicznych). Połączony bank działa pod nową marką NORD.
Tendencje rozwojowe ogólnoeuropejskie banków europejskich.
W rezultacie międzynarodowych fuzji banków detalicznych zaczynają powstawać ogólnoeuropejskie instytucje świadczące usługi finansowe. Do 2010 roku spodziewany jest powstanie kilku wielkich ogólnoeuropejskich banków detalicznych. Podstawowym czynnikiem konsolidacji jest potrzeba większych zysków w warunkach utrudniających samodzielny wzrost. Ważnym czynnikiem jest także stopniowe zanikanie barier utrudniających fuzję. Proces europejskiej konsolidacji będzie przebiegał etapowo na zasadach partnerskich. Historia rozwoju sektora bankowego w europie jest bardzo podobna do procesów, które miały miejsce w bankowości amerykańskiej. Szacuje się, że konsolidacja europejskiego sektora bankowego może przynieść oszczędności w wysokości ponad 18 mld €
kosztów poza odsetkowych.
Struktura sektora bankowego w Polsce
1. Zmiany ilościowe:
Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat liczba banków w Polsce zmniejszyła się z 1740 w 1993 roku do 652 na dzień 1 stycznia 2008. Taka liczba podała KNF. Likwidacji uległo przede wszystkim ponad 1000 banków spółdzielczych. W szczytowym 1999 roku ubyło 408 banków spółdzielczych. Proces łączenia banków spółdzielczych, który rozpoczął się w 1994 roku i przebiegał z różnym natężeniem trwa do dnia dzisiejszego. Spodziewana jest nowa fala fuzji i przejęć w sektorze bankowości spółdzielczej. Związane to jest z obowiązkiem zgromadzenia kapitałów w wysokości 1 mln €, termin realizacji tego wymogu kapitału Minął w grudniu 2007 roku. Z analiz wynikło, że ok. 1/3 banków spółdzielczych nie mogła prognozować nawet zgromadzenia kapitału w tej wysokości. Zmniejszyła się także liczba banków komercyjnych w szczytowym 1993 roku było ich 87, a obecnie jest ich ponad 60. W tym sektorze bankowym wystąpiły istotne zmiany w strukturze własności.
1