SYSTEMY BANKOWE wykład z 30.03.2008 r.
Struktura sektora bankowego
W okresie 1993 - 2007 w różnym stopniu, miał miejsce silny napływ obcych kapitałów do sektora bankowego w Polsce. O ile w 1993 roku w Polsce funkcjonowało 10 banków, kontrolowanych przez kapitał zagraniczny to obecnie liczba ta jest ponad 4 razy większa. Natomiast w rękach państwa polskiego są następujące banki: bank państwowy - Bank Gospodarstwa Krajowego, Skarb Państwa Polskiego (bezpośrednio lub pośrednio SP kontroluje także PKO BP S.A., Bank Pocztowy oraz Bank Ochrony Środowiska). Wśród banków z przewagą polskiego kapitału prywatnego można wymienić: Bank Współpracy Europejskiej S.A., Invest - Bank S.A., Getting Bank S.A., Banki Spółdzielcze zrzeszone są w Gospodarczym Banku Wielkopolskim S.A. Banków Polskiej Spółdzielczości, oraz Mazowieckim Banku Regionalnym. Napływ kapitałów za granicy wywołał zmiany w strukturze własnościowej polskiego sektora bankowego. Generalnie zmalał udział SP. Obecnie udział SP w strukturze kapitału zakładowego sektora bankowego kształtuje się na poziomie ok. 11 %. Liczne banki spółdzielcze mają udział w kapitałach zakładowych na poziomie nieco ponad 4 %. Natomiast inwestorzy zagraniczni mają udział w wysokości ponad 62%. Spośród sąsiadujących z Polską krajów większy udział mają Węgrzy, Czesi, Litwa, Słowacja i Estonia. Kapitał zagraniczny funkcjonujący w tych krajach koncentruje blisko 70 % portfela kredytowego. Równocześnie kapitał zagraniczny koncentruje 72 % portfela depozytowego. Dane dotyczące pochodzenie kapitału wskazują, iż od samego początku największe zainteresowanie Polskim sektorem bankowym cieszył się kapitał pochodzący z Niemiec i Stanów Zjednoczonych. W wyniku zmian w ostatecznie 2007 roku obecnie największy udział w aktywach polskiego sektora bankowego ma kapitał pochodzący z Włoch. Wspólnie z kapitałem niemieckim i amerykańskim stanowią największy udział w aktywach sektora. Kolejne kraje to Holandia, Irlandia i Belgia. Znaczący udział kapitału jest z Portugali i Francji. Można stwierdzić, że kapitał zagraniczny w Polskim sektorze bankowym cechuje się wysokim rozproszeniem.
Kierunki rozwoju sektora bankowego
Strategicznym celem sektora bankowego jest wzrost efektywności funkcjonowania. Realizacja tego celu następuje w warunkach malejących marż i generalnie spadku stóp % oraz nasilającej się konkurencji. Poważnymi konkurentami baków są zarówno nowo powstałe banki jak chociażby Europa bądź Getting Bank, jak również rozwijające się instytucje niebankowe (parabankowe). Poziom marż w Polsce należy do wysokich różnica pomiędzy oprocentowaniem płaconym deponentom środków a tym, które banki otrzymują od kredytobiorców, czy też skupionych papierach dłużnych kształtuje się obecna na poziomie ok. 6 %. Tymczasem w bankach zachodnich różnica ta wynosi nawet poniżej 1 %. A w bankach austriackich, niemieckich czy francuskich nie przekracza 2 %. Podobny do polskiego jest poziom marż na Węgrzech, oraz w Grecji. Szacuje się że w najbliższych kilku latach poziom marż w Polsce będzie obniżany do ok. 3 %. Wymaga to podjęcia różnokierunkowych działań związanych po pierwsze ze wzrostem aktywów banków oraz z obniżeniem kosztów. Jak wynika z badań ogólnoświatowych banki podejmują inicjatywy w trzech obszarach strategii:
dążą do pozyskiwania nowych klientów
rozwijają strategię cross - sellingu
dążą do zwiększenia wskaźnika utrzymania klientów.
Strategia cross sellingu w literaturze tłumaczona jest jako strategia sprzedaży produktów wzajemnie uzupełniających się lub sprzedaż związana. W Europie większą uwagę przywiązuje się do inicjatyw cross sellingu. W rezultacie wskaźnik cross sellingu, czyli ilość produktów bankowych na 1 klienta jest wyższy jak w Stanach Zjednoczonych. W największym banku europejskim wskaźnik cross sellingu przekroczył 5 produktów na 1 klienta. W Polsce w czołowych bankach średni cross selling kształtuje się na poziomie 3,5 produktu na 1 klienta. W sektorze polskim od pewnego czasu obserwuje się ekspansję niektórych banków na rynki zagraniczne. PKO BP stał się właścicielem strategicznym Kredo Banku na Ukrainie, równocześnie planuje obsługę w Wielkiej Brytanii w Londynie ok. 10 % polskich emigrantów. Równocześnie PKO zamierza rozwinąć działalność w Irlandii 5 lutego 2008 Białoruski Centralny Depozytariusz Papierów Wartościowych zarejestrował umowę kupna sprzedaży akcji na podstawie, której Getting Holding kupił pakiet akcji białoruskiego Somel Banku. Równocześnie obserwuje się na celu zwiększenia zysków nasalanie się dużych fuzji w sektorze bankowym. W celu ograniczenia kosztów banki dokonują restrukturyzacji zatrudnienia polegając na przekazywaniu części funkcji do obsługi zewnętrznej.
Następuje zmiana organizacji funkcjonowania w wyniku wprowadzonych rozwiązań technicznych. Szacuje się ze na outcourcingu banki mogą zaoszczędzić ok. 10% kosztów poza odsetkowych.
Sektor bankowy a Fundusze Unijne.
Z programów funkcjonujących w UE, Polska korzysta od początku reform gospodarczych tj. od 1989 roku. Przez dłuższy okres czasu jedynym instrumentem finansowym był program PHARE. Początkowo środki PHARE były zorientowane na tworzenie warunków gospodarki rynkowej w Polsce. Później wraz z przygotowywaniem się Polski do wejścia do wspólnoty unijnej środki PHARE zostały skierowane na rozwój instytucjonalny, rozwój współpracy przygranicznej oraz na programy spójności społecznej i gospodarczej. W tym zakresie z środków mogły korzystać małe i średnie przedsiębiorstwa. Od 200 roku program PHARE finansował także przedsięwzięcia w zakresie łagodzenia skutków restrukturyzacji zatrudnienia w górnictwie węgla kamiennego i hutnictwie. Drugi z programów pomocowych nosi nazwę SAPART. Jest to pomoc w modernizacji polskiego rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich. Głównymi adresatami byli rolnicy, przedsiębiorstwa rolno - spożywcze, oraz samorządy gmin wiejskich. O ile rocznie budżet programu SAPART zamykał się ok. 450 mln € to środki programu SAPART wynosiły ok. 170 mln €. Trzeci z programów nosił nazwę ISPA i wspierał inwestycję w dziedzinie ochrony środków oraz infrastruktury transportu. Dysponował ten program środkami 350 mln €. Jak można wyliczyć średnio rocznie przed 2004 rokiem Polska otrzymuje z UE ok. 1 mld €. Po wejściu do UE w maju 2004 roku Polska uzyskała znacznie większą pomoc z funduszy strukturalnych oraz z funduszu spójności. Ta pomoc w latach 2004 - 2006 zamykała się kwotą ok. 13 mld €. Fundusze strukturalne są instrumentem regionalnej polityki w UE. Pomoc UE w latach 2004 - 2006 dotyczyła wsparcia finansowego w ramach celu pierwszego, czyli promowania rozwoju strukturalnego i dopasowania regionów opóźnionych w rozwoju w stosunku do ponad 200 regionów UE. Pod uwagę bierze się wysokość PKB / 1 mieszkańca - wszystkie regiony, gdzie wskaźnik jest niższy od 75 % średniej unijnej uważa się za słabiej rozwinięte. W Polsce wszystkie regiony - 16 województw - notują wskaźnik niższy od niż 75%. Sytuacja jest w tym zakresie znacznie zróżnicowana, a najwyższe poziomy wskaźnika notuje się w Województwie Mazowieckim, Województwie Śląskim wskaźnik przekracza 50 % średniej unijnej. Do najuboższych zalicza się polskie województwa wschodnie z lubelskim i podkarpackim na czele.
W latach 2004 - 2006 funkcjonują 4 Fundusze Strukturalne a mianowicie:
EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO - ten finansuje projekty infrastrukturalne, a także inwestycje przedsiębiorstw
EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY - środki z tego funduszu finansują projekty szkoleniowe, a także projekty dotyczące osób bezrobotnych.
EUROPEJSKI FUNDUSZ ORIĘTACJI I GWARANCJI ROLNEJ
FINANSOWY INSTRUMENT WSPIERANIA RYBOŁUSTWA
W celu pozyskania środków UE, Rząd Polski przygotowuje specjalny dokument o nazwie Narodowy Plan Rozwoju, którego założenia były konsultowane z UE. Na tej podstawie określone zostały wsparcia.
Szczegółowe zasady przyznawania środków były w 7 programach operacyjnych. Dla podmiotów gospodarczych najwięcej środków skoncentrowano w sektorowym programie o nazwie Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw.
1