Podstawowe pojęcia
związane postępowaniem
bezbakteryjnym

.

Mgr Ewa Maj

Zakład

Medycyny

Medycyny Ratunkowej

i Medycyny Katastrof

Podstawowe pojęcia



Dekontaminacja – proces usuwania

lub zabicia drobnoustrojów

-oczyszczanie, dezynfekcja,

sterylizacja).



Sterylizacja (wyjaławianie) - to

proces prowadzący do zabicia

wszystkich drobnoustrojów, łącznie

ze sporami.

Czynniki wykorzystywane
w sterylizacji



Gorące suche powietrze



Para wodna w nadciśnieniu



Formaldehyd



Tlenek etylenu



Ozon



Promieniowanie gamma



Nadtlenek wodoru



Kwas nadoctowy

Skuteczność sterylizacji



Działanie bakteriobójcze będzie
spełnione, gdy uwzględni się
odpowiednie parametry sterylizacji
(temperatura, czas, wilgotność,
natężenie promieniowania,
stężenie gazu, formaldehydu,
kwasu nadoctowego, nadtlenku
wodoru).

Pojęcia



Dezynfekcja to selektywne
eliminowanie niektórych,
niepożądanych drobnoustrojów
(ograniczone działanie na niektóre
drobnoustroje i ich formy).



Dezynfekcję stosujemy w przypadku
braku możliwości sterylizacji
przedmiotu lub gdy sterylizacja jest
niepotrzebna.

Cel dezynfekcji:



przerwanie dróg rozprzestrzeniania
się drobnoustrojów i likwidowanie
źródeł zakażenia poprzez
możliwość stosowania różnych
metod i technik dezynfekcji

Skuteczność dezynfekcji



Prawdopodobieństwo skuteczności
dezynfekcji zależy od:



stopnia zanieczyszczenia drobnoustrojami



obecności zanieczyszczeń organicznych



rodzaju powierzchni dezynfekowanej



współczynnika inaktywacji danej metody.

Metody dezynfekcji:



Metody fizyczne to: promieniowanie

nadfioletowe, ultradźwięki i filtracja do

odkażania powietrza i roztworów.



Metody termiczne to stosowanie

wysokich temperatur zarówno ciepła

suchego jak i wilgotnego.



Metody termiczno - chemiczne

stosowanie preparatów chemicznych w

podwyższonych temperaturach wody –

do 60oC.

Metody dezynfekcji



Metody chemiczne - stosowanie

aktywnych środków chemicznych w postaci

roztworów, proszków, granulatów, par i

aerozoli, które inaktywują drobnoustroje.



Preparaty stosowane do dezynfekcji są

najczęściej złożone z kilku substancji

biobójczych. Dodatkowo mogą posiadać

inhibitory antykorozyjne, antyutleniacze,

związki obniżające napięcie powierzchniowe

i olejki eteryczne.

Związki dezynfekcyjne



Preparaty te zawierają takie substancje

aktywne jak: aldehydy (formalina, aldehyd

glutarowy), alkohole, chlorowce (chlor, jod,

podchloryn sodu, chloraminy, kwas

trichloroizocyjanowy), pochodne biguanidyny

(chlorheksydyna, aleksydyna), związki fenolu

(bifenole, alkilofenole, halogenofenole),

kationowe związki powierzchniowo czynne

(amfolitry, batoiny, sole tetraalkiloaminowe),

związki utleniające (nadtlenek wodoru,

nadmanganiany, nadkwasy organiczne,

nadborany, nadsiarczany).

Dezynfekcja sporobójcza



działanie roztworów substancji
chemicznych w celu zniszczenia wszystkich
form drobnoustrojów łącznie z ich sporami.
Metoda ta nie spełniając wymogu
monitorowania procesu wskaźnikami
chemicznymi i biologicznymi dlatego nie
może być określana jako sterylizacja.
Ponadto spłukiwanie środka chemicznego
daje prawdopodobieństwo wtórnego
skażenia.

Mechanizm działania
środków



dezynfekcyjnych na
drobnoustroje polega na niszczeniu
funkcji i struktury ich białek -
rzadziej kwasów nukleinowych,
zmieniają pH –doprowadzając do
uszkodzenia błony komórkowej.

Mechanizm działania
środków dezynfekcyjnych



Alkohole, fenole i krezole powodują

ścinanie białka bakterii, sole metali

ciężkich uszkadzają drobnoustroje w

wyniku zmian struktury białka.



Substancje powierzchniowo czynne

działają bakteriostatycznie, hamują

przyswajanie pożywienia przez

drobnoustroje, zmniejszając napięcie

powierzchniowe umożliwiają także lepsze

mechaniczne usuwanie drobnoustrojów

Aseptyka

czyli postępowanie

bezbakteryjne, to posługiwanie
się sprzętem, materiałem
opatrunkowym i lekami
wyjałowionymi, czyli pozbawionymi
wszystkich drobnoustrojów i ich
form przetrwalnikowych.

Antyseptyka



to działanie przeciwbakteryjne
(przeciw drobnoustrojowe),
polegające na wstrzymaniu
rozwoju drobnoustrojów,
unieczynnieniu ich lub niszczeniu,
przez zastosowanie chemicznych
środków antyseptycznych.

W działaniach antyseptycznych
wyróżniamy dwa kierunki:



odkażanie (selektywne działanie
środkami chemicznymi na tkanki
żywe np. skóra, błona śluzowa, w
celu przygotowania pola zabiegu),



dezynfekcja (selektywne
eliminowanie niektórych,
niepożądanych drobnoustrojów na
przedmiotach i sprzęcie).

Drogi podawania leków



przewód pokarmowy (doustnie -per os,

doodbytniczo -per rectum);



układ oddechowy (inhalacje wziewne, rurka

dotchawicza);



drogą zewnętrzną (przez skórę i błony śluzowe

np. do worka spojówkowego lub do nosa);



do jam ciała (np. dootrzewnowo, do

j.opłucnowej);



drogą dotkankową (śródskórnie, podskórnie,

domięśniowo, donaczyniowo, dosercowo,

dostawowo, doszpikowo, dokanałowo,)

Leki drogą dotkankową

podawane są gdy:



chcemy osiągnąć szybkie działanie leku;



lek ulega przemianie chemicznej,

znoszącej jego działanie w zetknięciu się

z fermentami trawiennymi lub po

metabolizmie wątrobowym (efekt

pierwszego przejścia);



podany doustnie drażni błonę śluzową

przewodu pokarmowego;



chory nie może przyjąć leku drogą

doustną np. nieprzytomny.

Zlecenie powinno
zawierać:



nazwę leku, ew. stężenie, dawkę leku



drogę podania



czas i częstość podania



ew. czynności kontrolne (pomiar
ciśnienia tętniczego)



komu podać lek



podpis zlecającego

Zawsze dokładnie sprawdź



nazwę leku



ilość – dawkę leku



stężenie



drogę podania leku



przechowywanie



termin ważności



oznaki rozkładu (zmiany optyczne)

Zawsze dokładnie sprawdź



właściwe przygotowanie

(wstrząśnięcie, rozpuszczenie,

zmieszanie)



nie mieszać nigdy różnych leków w

jednej strzykawce jeśli nie ma

bezwzględnej potrzeby



do rozpuszczania leków używać

załączonych lub wskazanych

rozpuszczalników

Wstrzyknięcia śródskórne

Najczęściej mają one charakter zabiegu

rozpoznawczego. Podajemy 0,1ml płynu



wewnętrzna część przedramienia,



okolica międzyłopatkowa,

UWAGA!! Przed wykonaniem próby

uczuleniowej nie odkażamy skóry

środkiem antyseptycznym. Możemy ją

jedynie przetrzeć 0,9% roztworem NaCl.

Wstrzyknięcia podskórne

Ze względu na dość duże unerwienie

tkanki podskórnej, ilość płynu do
jednorazowego wstrzyknięcia nie
powinna przekraczać 2ml, a lek
powinien mieć stężenie izotoniczne.
Podskórnie podajemy leki w roztworach
wodnych lub słabo oleistych.
Wchłanianie leku ok. 20-30min.

Miejsca wstrzyknięć podskórnych



środkowa zewnętrzna część ramienia



środkowa przednia i środkowa

zewnętrzna powierzchnia uda



ok. grzebienia kości biodrowej



okolica dolnego kąta łopatki



skóra brzucha po obu stronach kresy

białej



każde miejsce obfitujące w luźną tkankę

podskórną

Wstrzyknięcia podskórne

Uwaga!



unikać miejsc gdzie są widoczne

zarysy naczyń krwionośnych,



nie wstrzykiwać leku w miejscu

zmian patologicznych na skórze lub

nacieków po poprzednich iniekcjach,



systematycznie zmieniać miejsce

wkłucia.

Wstrzyknięcia
domięśniowe



Domięśniowo podaje się leki: w
roztworach wodnych, oleiste oraz
zawiesiny do 10ml. Czas wchłaniania
10-20min.



UWAGA!! Ze względu na specyfikę
leków podawanych domięśniowo zawsze
należy zaaspirować tzn. sprawdzić czy
igła nie tkwi w świetle naczynia
krwionośnego

Miejsca wkłuć
domięśniowych



metoda brzuszo-pośladkowa wg
Hochstettera



metoda wg Sachtlebena



metoda kwadratów



wstrzyknięcia w udo



wstrzyknięcia w ramię

Punkcja naczyniowa



cel:



leczniczy (podanie leków, krwi i

preparatów krwiopochodnych,

nawodnienie i odżywienie, znieczulenie,

pobranie krwi od dawcy



diagnostyczny (pobranie krwi, podanie

środka cieniującego)



szybki i sprawny dostęp do żyły

szczególnie ważny jest w sytuacjach

nagłego zagrożenia życia.

Miejsca nakłuć żył



zawsze wybieramy żyłę widoczną lub
wyczuwalną palpacyjnie:



w obrębie kończyny górnej (przedramie,
strona grzbietowa ręki i zgięcie łokciowe-
należy zwrócić uwagę na możliwość
nietypowego przebiegu tętnic)



na kończynie dolnej;



żyły centralne (szyjna, podobojczykowa).

Miejsca nakłuć żył



u niemowląt przy trudnościach z
wkłuciem dożylnym leki można
podawać doszpikowo.



podczas resuscytacji nie należy
podawać leków do żył w obrębie
nadgarstka i dłoni gdyż utrudnione
jest przenikanie leków do krążenia
centralnego.

UWAGA!!!



dożylnie leki podajemy na

przepływie krwi, powoli obserwując

reakcję pacjenta na podawany lek.



z chwilą zauważenia objawów

ubocznych przerwać podawanie

leku, jednak nie usuwać igły ze

światła naczynia.

Czynniki utrudniające
punkcję żył:



obfita tkanka tłuszczowa



zwłóknienie tkanek, tzw. zrosty powstałe

w następstwie wielokrotnych nakłuć

tego samego miejsca



zmiany zarostowe światła naczyń – po

podaniu leków drażniących jako wynik

odczynu zapalnego



ruchomość naczyń (odpowiednio

uchwycić nakłuwaną kończynę, napiąć

skórę, unieruchomić żyłę)

Czynniki utrudniające
punkcję żył:



odruchowe obkurczenie naczynia na
skutek bodźców emocjonalnych.



powstanie skrzepu w igle jako
następstwo przedłużającego się zabiegu



zablokowanie wylotu igły – oparcie
ścięcia igły o ścianę naczynia lub
zastawkę żylną



pobudliwość ruchowa chorego
(szczególnie dzieci )

Niebezpieczeństwa
wstrzyknięć



wprowadzenie infekcji – przestrzegać
zasad aseptyki i antyseptyki



podanie leku do naczynia –
dokładnie aspirować



podanie w nieodpowiednie miejsce



wprowadzenie powietrza



uszkodzenie dużych pni nerwowych

Niebezpieczeństwa
wstrzyknięć



pomyłka leku



pomyłka pacjenta



złamanie igły



zrosty i zaniki tkankowe



zasłabnięcie pacjenta

Wyliczanie ilości leku



W MILIGRAMACH W ZALEŻNOŚCI OD
PROCENTOWOŚCI ROZTWORU



% roztworu x 10 = ilość miligramów

leku w 1ml tego roztworu



np. 0,1% adrenalina

0,1% x 10 = 1mg w 1ml