Anopheles maculipennis

Komar widliszek,

widliszek plamistoskrzydły

 gatunek owada z rodziny komarowatych, rzędu
muchówek
 występujący w krajach klimatu tropikalnego i
subtropikalnego, także w klimacie umiarkowanym
 przenosiciel pierwotniaków z rodzaju Plasmodium,
wywołujących malarię. W Polsce ze względu na
chłodny klimat pierwotniaki wywołujące tę chorobę
nie przechodzą pełnego cyklu rozwojowego.

Budowa

• długość 6-8 mm
• barwa brązowo-szara, na skrzydłach występują brązowe

plamki

• ciało smukłe, podzielone na głowę, tułów i odwłok
• głowa: mała, okrągła
• para oczu złożonych, znajdująca się po bokach głowy.
• para czułków pokrytych włoskami (u samców włoski są

dłuższe i bardziej gęste)

• aparat gębowy typu kłująco-ssącego. Kłujka: długa,

wysunięta ku przodowi, otoczona jest przez parę głaszczków

Aparat gębowy

Samce

Samice

Słabiej rozwinięty, służy

wyłącznie do pobierania

soków roślinnych.

Pobierają wyłącznie krew

• głowa łączy się z tułowiem cienką szyją
• tułów: owalny, z silnie rozwiniętym śródtułowiem
• tarcza śródtułowia pokrywa pozostałe segmenty tułowia
• tarczka: znajduje się za tarczą, równomiernie

zaokrąglona z tyłu

• Odnóża: z każdego segmentu tułowia wyrasta para

odnóży krocznych, pokrytych łuskami. Stopy zakończone
pazurkami

• Skrzydła: wąskie, żyłki pokryte łuskami; u nasady

rozwidleń żyłek widoczne są na skrzydłach ciemne
plamki powstałe w wyniku skupienia się ciemnych łusek

• Poszczególne gatunki różnią się kształtem i barwą łusek
• Odwłok jest wydłużony i cienki, po najedzeniu przyjmuje

kształt jajowaty. Na końcu odwłoka umieszczone są
narządy płciowe zewnętrzne

Skrzydło z plamkami

Głowa samicy, czułki, głaszczki, kłujka

Cykl życiowy

• Po kopulacji, która odbywa się wkrótce po

przepoczwarczeniu, samiec ginie, samica zaś musi nassać się

krwi. Samica wyszukuje odpowiedniego miejsca na skórze

żywiciela (człowiek, bydło, koń), przekłuwa ją żuwaczkami i

szczękami. Ślina spływa do rany kanalikiem umieszczonym

na podgębiu. Zawiera ona składniki przeciwkrzepliwe. Krew

przedostaje się do przewodu pokarmowego komara przez

rurkowatą wargę górną.

• Samica odlatuje dopiero wtedy, gdy wypełni żołądek krwią

ofiary. Składa jaja, pojedynczo w ilości 150-350 sztuk na

powierzchni czystych i stojących zbiorników wodnych.

• Jaja mają długość ok. 1mm; utrzymują się na powierzchni

wody dzięki komorom powietrznym umieszczonym z boku.

• Początkowo jaja są koloru białego ale w czasie kilku godzin

ciemnieją i na otoczce jajowej uwidacznia się

charakterystyczny rysunek – układ ciemnoszarych plam na

otoczce jajowej. Jest to cecha odróżniająca poszczególne

gatunki.

• Z jaj wylęgają się larwy. Są to postacie wolno żyjąc,

żywiące się drobnoustrojami i szczątkami roślin.
Układają się one poziomo pod powierzchnią wody.

• W rozwoju A. maculipennis występuja cztery stadia

larwalne. Na podstawie cech larwy czwartego stadium
można określić jej przynależność gatunkową. Po
czwartym linieniu larwa przekształca się w poczwarkę.
Poczwarka jest ruchliwa, ale nie pobiera pokarmu. W
ciągu 3-4 dni wewnątrz poczwarki formuje się dorosły
owad. Wylinka służy mu początkowo za miejsce, w
którym może przeczekać do momentu stwardnienia
chityny i wyprostowania skrzydeł.

• Rozwój jaj komara widliszka występuje w temperaturze

powyżej 10° C. Latem rozwój pokolenia trwa 3-4
tygodnie, trwa dłużej w chłodniejszych porach roku. W
Polsce powstają 3 lub 4 pokolenia komara widliszka.

1. A.maculipenn

is

2. Larwy

3. poczwarki

Znaczenie medyczne

• Widliszki atakują ludzi. Ukłucia nie są bolesne, ale ślina

A.Maculipennis zawiera drażniące składniki, które wywołują
u osób wrażliwych odczyny alergiczne. Towarzyszący świąd
może prowokować drapanie, co prowadzi często do
wtórnych infekcji.

• Zdolność widliszka do przenoszenia malarii zależy od:

- wieku samicy komara
- liczebności populacji
- zdolności zarodźca do zakończenia swojego cyklu
rozwojowego w ciele komara.

• Średnia długość życia komara wynosi 2tyg. Okres ten jest za

krótki, aby np. Plasmodium vivax mógł zakończyć swój
rozwój. Jesienią widliszek żyje dłużej i może być żywicielem
tego gatunku zarodźca.

• W Polsce malaria rodzima nie występuje. Niekiedy dochodzi do zarażenia malarią u osób pracujących na międzynarodowych

lotniskach lub mieszkających w ich pobliżu. Istnieje bowiem możliwość przetransportowania żywych komarów zarażonych

Plasmodium z krajów, gdzie malaria występuje endemicznie

• Malaria (zimnica) – ostra przewlekła tropikalna choroba pasożytnicza, wywoływana przez jeden lub więcej z czterech gatunków

jednokomórkowego pierwotniaka z rodzaju Plasmodium. Wektorem malarii przenoszącym ją między osobami chorymi i zdrowymi

są samice z rodzaju Anopheles. Jest to najczęstsza na świecie choroba zakaźna, na która co roku zachorowuje ponad 220mln osób,

a umiera 1-3mln.

Do zakażenia dochodzi kiedy żywiące się krwią ludzką zakażone samice komarów wraz ze ślina do organizmu wprowadzą

sporozoity zarodźca. Do zakażenia może dochodzić także przez transfuzje krwi, zakażone igły i strzykawki oraz z matki na dziecko

przez łożysko. Gametocyty od osoby chorującej dostają się do organizmu smaicy komara, gdzie w ciągu 8-35 dni przechodzą cykl

rozwojowy w przebiegu którego powstają sporozoity. Przy ukąszeniu komara sporozoity dostają się do krwi osoby zdrowej.

Rozpoznawanie

• Postacie dorosłe komara widliszka żyją

w mieszkaniach lub ciemnych kątach

obór i stajni.

• Zawieszone są na suficie lub siedzą na

ścianach w charakterystycznej pozycji.

• Larwy widliszka wykrywa się w

zbiornikach wodnych

• Cechą rozpoznawczą jest ich

równoległe ułożenie w stosunku do

poziomu wody.

Zapobieganie i zwalczanie

• Dobrą ochronę przed ukłuciem komara stanowią siatki

ochronne o odpowiednio małych oczkach (1mm

2

). Można

je zawieszać w oknach, drzwiach czy też nad łóżkami.

• O zmierzchu należy zakładać koszule lub bluzki z długimi

rękawami oraz spodnie z długimi nogawkami.

• Odkryte części ciała smaruje się, np. N,N-

dietylotoluamidem.

• Repelentami można impregnować odzież i siatki ochronne
• Przy podróżach przyjmowanie leków antymalarycznych
• Zwalczanie komarów obejmuje zarówno metody

zapobiegawcze, polegające na likwidowaniu miejsc

masowego wylęgu komarów (osuszanie błot i bagien), jak

i metody wyniszczające, oparte na stosowaniu środków

owadobójczych. Chemicznie zwalcza się zarówno postacie

dorosłe, jak i larwy w miejscu wylęgu.

• Ściany i sufity piwnic, obór i stajni można

opryskiwać preparatami kontaktowymi,
zawierającymi zw. Fosfoorganiczne (np.
propetamfos, malation) lub pyretroidy (np.
permetryna).

• Do zwalczania larw w zbiornikach wodnych

należy stosować wyłącznie biopreparaty, które
nie będą zagrażały innym żywym organizmom.

• Naturalnymi wrogami larw A.maculipennis są:

ryby, żaby, larwy owadów drapieżnych i
nicienie

Leczenie i profilaktyka

• Miejsce ukłucia należy zdezynfekować spirytusem

lub jodyną.

• Następnie zaleca się posmarowanie swędzących

zmian specjalnymi kremami (np. Laticort), żelami

(np.Fenistil)

• W celu odstraszenia komarów można spozywać

duże dawki wit. B1 ( wydziela się wraz z moczem i

potem dając ciału specyficzny zapach)

• Zewnętrznie do wcierań w skórę olejki eteryczne

odstraszające owady

• W przypadku leczenie zimnicy podaje się leki:

chlorochinę, meflochinę i chininę