Praca (Kotarbiński)

Wszelkie działania mające charakter

pokonywania

trudności dla

zadośćuczynienia czyimś istotnym

potrzebom

Pracownik – osoba zatrudniona na podstawie
umowy o

pracę, powołania, wyboru,

mianowania lub

spółdzielczej umowy o pracę

(art.2 k.p.)

Pracodawca – jednostka organizacyjna, choćby
nie

posiadała osobowości prawnej, a także

osoba

fizyczna, jeżeli zatrudnia

pracowników (art.3 k.p.)

System – zbiór uporządkowanych jednostek tworzących
całość

organizacyjną, służących jednemu celowi

Poglądy dotyczące celu w ochronie pracy:

• ochrona zdrowia i życia pracowników w środowisku
pracy dla ochrony ich zdolności do pracy
(zapewnienie gwarancji bezpieczeństwa
ekonomicznego i socjalnego)

• ochrona zdrowia i życia pracownika – fakt, że
pracownik jest

zdrowy, daje mu gwarancję

zdolności do pracy

• zapewnienie zdrowia pojmowanego zgodnie z
definicją WHO

System ochrony pracy

• system środków prawnych

• system środków ekonomicznych – kredytowych,
celnych,

podatkowych

• system środków technicznych – normalizacja, system
badań

(audit) i certyfikacji

• system środków organizacyjnych – edukacja, nauka,

ubezpieczenia zdrowotne, ubezpieczenia społeczne

Bezpieczeństwo – brak nieakceptowalnego ryzyka
szkód (PN-N-02000: 1994 „Podstawy działalności

normalizacyjnej – Normalizacja i dziedziny

związane

– Terminologia”)

Ochrona zdrowia pracownika – gwarancje zawarte
w

normach prawnych ustalających takie

warunki

pracy, aby zgodnie z definicją WHO

zapewnić

pracownikowi stan dobrego

samopoczucia

fizycznego, psychicznego i

społecznego;
dodatkowo – zasady działania zawarte w
przepisach, dotyczących organizacji i
kompetencji organów

nadzoru nad warunkami

pracy

Bezpieczeństwo i higiena pracy – ogół
norm

prawnych oraz środków

badawczych,

organizacyjnych i

technicznych, mających na celu
stworzenie

pracownikowi takich

warunków pracy,

aby mógł on ją

wykonywać w sposób

produktywny,

bez narażenia go na nieuzasadnione
ryzyko wypadku lub choroby
zawodowej oraz nadmierne
obciążenie fizyczne i psychiczne.

Najważniejsze organizacje międzynarodowe

ustanawiające normy z zakresu prawa

bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownika

Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP, ILO –
International Labour Organisation)

- powołanie w 1919r., od 1946r. organizacja

wyspecjalizowana ONZ

Rada Europy – powołanie w 1949r

Unia Europejska – działalność wspólnot europejskich

Międzynarodowa Organizacja Pracy

Tworzenie norm prawnych stanowiących instrument
oddziaływania w celu budowania sprawiedliwego ładu
społecznego w poszczególnych państwach, w skali
międzynarodowej (prawo pracy, ubezpieczenia
społeczne, polityka społeczna i ekonomiczna)

Rodzaje akt:
konwencje – akty normatywne prawa
międzynarodowego wiążące

po ratyfikowaniu

zalecenia – nie są wiążące i nie są ratyfikowane;
wytyczne dla

konwencji i dla ustawodawstwa

krajowego

Konwencja nr 155 MOP dotycząca bezpieczeństwa,
zdrowia i środowiska pracy (Genewa, 3.06.1981

zasady polityki krajowej w dziedzinie bezpieczeństwa

pracy

i ochrony zdrowia

zadania państwa w tym zakresie
zadania pracodawców na szczebli przedsiębiorstwa
obowiązki i uprawnienia pracowników

Rada Europy

Prowadzi działanie w kierunku jedności europejskiej
przez inicjatywy na rzecz demokracji, praw
człowieka, a także rozwijania świadomości i kultury
europejskiej.

Polska przystąpiła w listopadzie 1991r.

Rada ustanawia akta prawa międzynarodowego w
postaci kart i

protokołów.

Europejska Karta Społeczna wraz z dodatkowymi
protokołami,

ratyfikowana przez Polskę w

czerwcu 1997r.

Europejska Karta Społeczna

Artykuł 3

Prawo do bezpiecznych i higienicznych

warunków pracy

W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa

do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,
Układające się Strony zobowiązują się do:

1. wydać przepisy dotyczące bezpieczeństwa i

higieny pracy

2. zapewnić środki kontroli stosowania tych

przepisów;

3. konsultować się, gdy zachodzi potrzeba, z

organizacjami

pracodawców i pracowników

w sprawach środków

zmierzających do

poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy.

Unia Europejska

Traktaty – Rzymski, z Maastricht, Amsterdamski,
Lizboński

Traktaty obowiązują po ratyfikowaniu, po czym
pozostałe akta

prawne (dyrektywy) obowiązują

w trybie i na zasadach

przewidzianych w

traktatach

Dyrektywa Rady 89/391/EWG z dn.12 czerwca
1989r. o

wprowadzeniu środków w celu

zwiększania bezpieczeństwa i poprawy zdrowia
pracowników

podczas pracy

Dyrektywa Rady 89/391/EWG z dn.12

czerwca 1989r.

Artykuł 1. Cel

1. Celem niniejszej dyrektywy jest wprowadzenie

środków stymulujących do działania w kierunku
poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
pracowników

podczas pracy.

2. W tym celu dyrektywa ta zawiera ogólne zasady:

zapobiegania ryzyku zawodowemu,

bezpieczeństwa i

ochrony zdrowia, eliminacji

czynników wypadkowych i

ryzyka,

informowania, konsultacji, współuczestnictwa
pracowników i ich przedstawicieli – zgodnie z
krajowym

prawem i(lub) zwyczajami – oraz

ich szkolenia, jak również

zawiera ogólne

wskazania dotyczące wdrażania tych

zasad.

Polska – bhp

System ochrony pracy:

• prawny – prawo pracy, normy prawne

• organizacyjny – na szczeblu państwa, zakładów,
organów ustawodawczych i kontrolujących

Konstytucja RP

Art. 24

Praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej
Polskiej. Państwo sprawuje nadzór nad warunkami
wykonywania pracy.

Art. 66

1.Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz
obowiązki

pracodawcy określa ustawa.
Art. 68

1.Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.

Kodeks Pracy

• Dział X – bezpieczeństwo i higiena pracy

• Dział VII – ochrona pracy kobiet

• Dział IX – ochrona pracy młodocianych

• Art. 9 – inne źródła prawa pracy, zwłaszcza
porozumienia normatywne (układy zbiorowe,
wewnątrzzakładowe regulaminy, statuty)

Podział akt prawnych:

• akta prawne powszechnie obowiązujące

• porozumienia między partnerami społecznymi
(układowe

przepisy)

• zasady bezpieczeństwa i higieny pracy –
pozaprawne (nie

określone w prawie) reguły

bezpiecznego postępowania,

wymagane

podczas wykonywania określonej pracy
(czynności), wynikające z doświadczenia oraz
przesłanek

naukowych i technicznych

Przepisy powszechnie obowiązujące

Konstytucja

Kodeks pracy
- akty wykonawcze do art. 273 k.p.

* ogólne przepisy bhp
* przepisy dotyczące określonych gałęzi i rodzajów

prac
- akty wykonawcze do działu X

Inne ustawy
- dotyczące organów nadzoru państwowego nad
warunkami pracy, np. ustawa o PIP, ustawa o IS,
ustawa o dozorze technicznym
- dotyczące warunków bhp w różnych sferach
działalności, np.

prawo atomowe, prawo górnicze i

geologiczne, prawo

budowlane Polskie Normy

(PN) – normy techniczne,

wydane na podstawie

ustawy o normalizacji

Układowe przepisy pracy

1. Układy zbiorowe pracy

Najczęściej występujące uregulowania w zakresie
bhp w układach zbiorowych pracy:

- dodatkowe przywileje zdrowotne
- dodatkowe urlopy dla pracowników w warunkach

szkodliwych lub uciążliwych oraz skrócenie

wymiaru

czasu pracy dla pracowników

zatrudnionych w takich

warunkach

- rekompensaty finansowe dla pracowników

zatrudnionych na stanowiskach pracy w

warunkach

szkodliwych dla zdrowia,

uciążliwych oraz

niebezpiecznych

Układowe przepisy pracy

2. Regulaminy pracy
Ustalanie regulaminu pracy – w porozumieniu ze
związkami zawodowymi; w zakładach
zatrudniających ponad 5 pracowników; jeżeli
występują trudności w

uzgodnieniu pracodawca

może sam regulamin

opracować; obowiązek

zapoznania wszystkich

pracowników z treścią

regulaminu

Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy

Zróżnicowane, zależnie od kierunku działalności,
środowiska pracy, typu urządzeń i narzędzi itp.

Uproszczony schemat organizacji systemu

ochrony pracy

1. Sąd Najwyższy

sądy wojewódzkie
sądy rejonowe

2. Najwyższa Izba Kontroli

Rada Ochrony Pracy
Państwowa Inspekcja Pracy
Rząd

3. Rząd

Minister właściwy dla pracy – Centralny Instytut

Ochrony

Pracy

Minister właściwy dla zdrowia – instytuty

medycyny pracy,

Inspekcja Sanitarna

Minister właściwy dla gospodarki – Dział Dozoru

Technicznego

Inni ministrowie – inne organy nadzoru i kontroli,

inne

instytuty naukowo-badawcze

Wyższy Urząd Górniczy

Organizacja systemy ochrony pracy (c.d.)

4. Służby wewnątrzzakładowe

- służba bezpieczeństwa i higieny pracy
- komisja bezpieczeństwa i higieny pracy
- zakładowa organizacja związków zawodowych
- zakładowa służba medycyny pracy
- społeczna inspekcja pracy

5. Inne komórki organizacyjne mające wpływ na
bezpieczeństwo
i higienę pracy

- Główny Urząd Statystyczny
- Zakład Ubezpieczeń Społecznych
- ponadzakładowe organizacje pracodawców
- ponadzakładowe organizacje związków

zawodowych

Nadzór i kontrola

Kodeks Pracy, Dział pierwszy

Rozdział IIa.

Nadzór i kontrola przestrzegania

prawa pracy

Art.18 § 1. Nadzór i kontrolę przestrzegania prawa
pracy, w tym

przepisów i zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy,

sprawuje

Państwowa Inspekcja Pracy.
§ 2. Nadzór i kontrole przestrzegania zasad,
przepisów higieny pracy i warunków środowiska
pracy sprawuje

Inspekcja Sanitarna.

§ 3. Organizację i zakres działania inspekcji, o
których

mowa w § 1 i 2, określają odrębne

przepisy.

Typowe procedury w zakresie higieny i

bezpieczeństwa pracy

• przedsięwzięcia organizacyjne

• podział obowiązków i odpowiedzialności w
zakresie bhp

• wewnętrzna kontrola i nadzór

• społeczny nadzór nad warunkami pracy i
wykonywaniem

zadań przez służby bhp

• organizacja szkoleń

• organizacja profilaktycznych badań lekarskich

• sposób oceny ryzyka zawodowego i informowania

pracowników

• wewnętrzne instrukcje bhp całego zakładu,
poszczególnych

stanowisk i wykonywania

niebezpiecznych prac

Ryzyko zawodowe

Definicja w myśl § 2 pkt. 7 rozporządzenia Ministra
Pracy
i Polityki Socjalnej z dn. 26.09.1997, Dz.U. nr 129,
poz. 844

Prawdopodobieństwo wystąpienia

niepożądanych

zdarzeń związanych z wykonywaną

pracą, które

powodują straty, w szczególności

wystąpienie u

pracowników niekorzystnych

skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń
zawodowych występujących w środowisku pracy.

Środowisko pracy = warunki środowiska

materialnego,

określonego czynnikami

fizycznymi, chemicznymi i

biologicznymi, w

którym odbywa się proces pracy.

Choroby zawodowe

Choroby określone w wykazie chorób zawodowych, jeśli
zostały

spowodowane działaniem czynników

szkodliwych dla

zdrowia występujących w środowisku

pracy

- Czynnik szkodliwy – możliwość normowania w
oparciu

o NDS(N), NDSCh, NDSP, inne miary

szkodliwości

- Czynnik uciążliwy – specyfika, charakter
oddziaływania,

możliwości normowania

Wykaz chorób zawodowych

obowiązujący w latach 1983 – 2002

- ogólny i mało precyzyjny dla praktyki
- zawiera 20 pozycji

od 2002 r., zawierający 26 punktów głównych i 126

podpunktów

Europejska Lista Chorób Zawodowych

- zawiera 92 pozycje:

50 poz. – substancje chemiczne
10 poz. – choroby skóry
13 poz. – choroby układu oddechowego

5 poz. – choroby zakaźne

14 poz. – czynniki fizyczne

Lista ILO

- zawiera 29 pozycji podstawowych i 27 pozycji

uzupełniających

Niezdolność do pracy wskutek chorób
zawodowych

całkowita
częściowa

- trwała
- okresowa

Skutki ekonomiczne chorób zawodowych
koszty bezpośrednie

- czasowa niezdolność
- trwałe lub czasowe przeniesienie do pracy

na innym

stanowisku

- stały lub długotrwały uszczerbek na

zdrowiu

- renty inwalidzkie

koszty pośrednie

- badania okresowe pracowników
- badania specjalistyczne
- leczenie chorób i ich powikłań

Wypadek w pracy

Nagłe zdarzenie powodujące uraz u osoby
poszkodowanej, wywołany przyczyna zewnętrzną,
która nastąpiła w związku z pracą:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez

pracownika zwykłych czynności lub

poleceń

przełożonych

- podczas lub w związku z wykonywaniem przez

pracownika czynności będących w

interesie zakładu,

nawet bez polecenia

- w czasie pozostawania w dyspozycji zakładu
pracy w

drodze między siedzibą zakładu a

miejscem

wykonywania obowiązku

wynikającego ze stanowiska

pracy

dodatkowo:
- w czasie trwania podróży służbowej w
okolicznościach innych niż wcześniej
określonych, chyba, że

wypadek został

spowodowany postępowaniem pracownika,
które nie pozostawało w związku z
wykonywaniem powierzonych mu zadań
- w związku z wykonywaniem służby w
zakładowych i

resortowych formacjach

samoobrony albo w

związku z

przynależnością do obowiązkowej lub
ochotniczej straży pożarnej działającej w
zakładzie pracy

-

przy wykonywaniu zadań zleconych przez

działające w

zakładzie organizacje

społeczne lub zawodowe albo uczestnicząc w
organizowanych przez nie

czynach

społecznych

Rodzaje wypadków:

1. wypadek śmiertelny – w wyniku którego nastąpiła

śmierć w czasie nieprzekraczającym 6 miesięcy od
dnia wypadku

2. wypadek ciężki – w wyniku którego nastąpiło ciężkie

uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu,
mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie
ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające
podstawowe funkcje organizmu, a także choroba
nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba
psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do
pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie
lub zniekształcenie ciała

3. wypadek zbiorowy – w wyniku którego nastąpiło

uszkodzenie zdrowia więcej niż jedna osoba
podczas tego samego zdarzenia

Najczęstsze przyczyny wypadków

• upadek (~ 30%)

• uderzenie, przygniecenie (~ 22%)

• nieprawidłowe zachowanie pracownika (~ 50%)

• niewłaściwa organizacja pracy (~ 14%)

• niewłaściwy stan czynnika materialnego (~ 12%)

Skutki wypadków

• pracownik – wpływ na zdrowie, dalsze zatrudnienie,
rozwój

zawodowy, możliwości zarobkowania

• pracodawca – odszkodowania, zniszczone
wyposażenie, skrócony czas pracy, absencja
wypadkowa, inne