1.

R. Saferstein, CRIMINALISTICS
an Introduction to Forensic Science.
Seventh Edition. Prentice Hall New Jersey
2001

2.

Mute Witnesses Trace Evidence Analysis. Ed.:
M. M. Houck, Academic Press 2001

3.

P. White, Crime scene to court: essentials of
forensic science. The Royal Society of
Chemistry 1998

4.

More Chemistry and Crime. Ed.: S. M. Gerber,
R. Saferstein American Chemical Society,
Washington DC, 1997

Literatura podstawowa

5. Z. Ruszkowski, Fizykochemia

kryminalistyczna, Wydawnictwo
Problemów Kryminalistyki CLK KGP
Warszawa, 2000

6. Ekspertyza sądowa,

Redaktor: J. Wójcikiewicz,
Zakamycze, Kraków 2002

7. Kryminalistyka, Redaktor: J. Widacki,

C. H. Beck Warszawa 1999

1. J. Thorwald, Stulecie detektywów.
Wydawnictwo Literackie Kraków 1992
2. J. Thorwald, Godzina detektywów.
Wydawnictwo Literackie Kraków 1993
3. C. Evans, Detektywi w laboratorium.
Adamantan Warszawa 1998
4. B. Innes. Niezbity dowód. Metody

wykrywania zbrodni. Muza S.A.
Warszawa 2001

Literatura do „poduszki”

Przyczyny Wzrostu

Przestępczości

Przemiany społeczne na przełomie wieków

XIX

i

XX

powodowane przez:

a) powstawanie ośrodków

przemysłowych,

b) rozwój miast,

c) wielka fala migracji ze wsi do miast,

Przemiany te miały negatywne konsekwencje.

a) narastanie anonimowości życia ludzi

b) alienacja społeczna.

Oba te zjawiska przyczyniają się do wzrostu

przestępczości, w razie ich wystąpienia

słabnie

kontrola

społeczna

środowiska,

narasta

frustracja

i poczucie zagubienia się człowieka w nowym,

nieznanym mu świecie.

Powstanie kryminalistyki na przełomie wieku XIX

i XX było konsekwencją zjawisk społecznych
narastających w ciągu XIX wieku, a także
niezwykle burzliwego rozwoju nauki, a zwłaszcza
nauk przyrodniczych i technicznych w tym
okresie.

Nie bez znaczenia były tu też przemiany

w ówczesnych kodyfikacjach prawnych w
Europie,
które ostatecznie eliminowały tortury w procesie
karnym i wprowadzały szeroką ochronę praw
jednostki w tym procesie.

Ówczesne organy ścigania były wobec ogromnego

wzrostu przestępczości bezradne.

Od wieków były przyzwyczajone do stosowania tortur,

przez co stosunkowo łatwo uzyskiwały efekty w

postaci przyznania się człowieka do, zarzucanego mu

czynu, bez względu na to, czy przyznanie to miało

pokrycie

w rzeczywistości.

Pod wpływem prac myślicieli wieku XVIII z końcem

tego wieku (w Polsce w roku 1776) i w pierwszej

połowie wieku XIX ustawodawstwa europejskie

wprowadziły bezwzględny zakaz stosowania tortur w

procesie karnym.

W tej sytuacji ówczesne organy ścigania, pozbawione

uważanych przez nie za najskuteczniejsze środków,

nie kryły nawet swej bezradności.

W pierwszych latach XX wieku kryminalistyka

zaczęła oddawać organom ścigania ogromne
usługi.

Dzięki metodyce kryminalistycznej zaczęto

wykrywać sprawców przestępstw dotychczas
uznawanych za niemożliwe do wyjaśnienia.

Spowodował to w znacznej mierze dynamiczny

rozwój nauk przyrodniczych i technicznych.

Ten stan rzeczy trwał jednak stosunkowo krótko, bo

już po kilku latach stwierdzono, że przestępczość
wzmaga się. Wzrost ten był związany ze zmianą
metod działania sprawców przestępstw.

Historia

Alphonse Bertillon 

(1853-1914), uczony
francuski, szef wydziału
identyfikacji policji paryskiej
(od 1880). Propagator
naukowych metod w
kryminalistyce. Twórca
obiektywnych metod
identyfikacji (antropometria,
portret pamięciowy), pionier
fotografii śledczej.

Johann Ludwig Casper

(1787-1853) - profesor
medycyny sądowej w
Berlinie, uważany za
jednego z twórców
nowoczesnej medycyny
sądowej. Autor wydanego w
1856 roku podręcznika:
"Praktisches Handbuch
der Gerichtlichen
Medizin" .

Francis Galton  (1822-

1911), filozof amator,
inicjator badań
i tworzenia teorii psychologii
indywidualnej. Badał
człowieka nie w odosobnieniu,
lecz w związku z otoczeniem.
Autor dzieła "Finger- Prints"
uznawanego za pierwszy
pełny opis  systemu
daktyloskopijnego.

Hans Gross (1847-

1915), austryjacki profesor
kryminalistyki, autor dzieła
"Handbuch fur
Untersuchungsrichter..."
uznawanego za pierwszy
podręcznik kryminalistyki.
Dlatego też Hans Gross
doczekał się tytułu "ojca
kryminalistyki".

Jan Stanisław

Olbrycht
(1886 -1968 ) -
lekarz, profesor
medycyny sądowej,
pionier wykorzystania
serologii w medycynie
sadowej, twórca
krakowskiej medycyny
sądowej.

Polski wątek

Jedno z pierwszych polskich i po

polsku doniesień na temat chemii
sądowej to:
„Badanie trucizny w procesie
Dogrumowej w roku 1785.”

Przypomniane w czasopiśmie:

Archiwum Historji i Filozofji Medycyny
oraz Historji Nauk Przyrodniczych
Tom III Zeszyt II
Poznań MCMXXV

Fragment zeszytu

Kryminalistyka

Czym jest kryminalistyka?

Najprościej rzecz ujmując kryminalistyka jest

sztuką znalezienia dowodów przestępstwa, których

nie będzie potrafił obalić adwokat podejrzanego.

S .Pikulski w "Podstawowych zagadnieniach

taktyki kryminalistycznej" tak definiuje temat:

...uniwersalny zespół metod i środków, który

pozwoliłby w warunkach wzrastającej

przestępczości nie tylko na optymalne wykrywanie

sprawców przestępstw, lecz także na jednoznaczne

i nie budzące wątpliwości udowadnianie im winy...

Jeśli cytować klasyków konieczne jest podanie

definicji przytoczonej przez prof. Tadeusza
Hanauska. Według niego:

 

...można ją określić jako: naukę o taktycznych
zasadach i sposobach oraz o technicznych
metodach i środkach rozpoznawania i wykrywania
prawnie

określonych,

ujemnych

zjawisk

społecznych, a w szczególności przestępstw i ich
sprawców oraz udowadniania istnienia lub braku
związku pomiędzy osobami i zdarzeniami... 

„Kryminalistyka” słowo to odnosi się do

wszelkiej działalności ukierunkowanej na
zwalczanie przestępczości – w takim
znaczeniu istnieje od chwili, w której w
społeczeństwie

podjęto

pierwsze

zorganizowane działania ukierunkowane
na

walkę

z

przestępczością,

a w szczególności na wykrywanie
sprawców

przestępstw

oraz

udowadnianiu im winy.

Obecnie termin „kryminalistyka” odnosi się

do jednej z dyscyplin naukowych, oznacza
naukę,
a więc pewien zwarty system stale rozwijanej

i

uogólnianej

wiedzy

stosujący

wyspecjalizowane metody poznania oraz
którego

twierdzenia

i relacje zachodzące pomiędzy twierdzeniami
podlegają procesom stałej weryfikacji.

Kryminalistyka to przede wszystkim

zbieranie informacji.

Informacje tak naprawdę zbiera się przede

wszystkim

od

ludzi,

świadków,

osób

znających dane środowisko, sąsiadów,

rodziny itp. Pomijając oczywiście pieniaczy i

osoby chore psychicznie.

Często opinia publiczna ogranicza

kryminalistykę

do

badania

śladów

materialnych.

A przecież rozpoznanie środowiska, w

którym miało miejsce dane zdarzenie także

wchodzi

w zakres nauki kryminalistycznej.

Kryminalistykę dzielimy na kilka działów.

Jednak z tego podziału nie można

wyciągać wniosku, że któryś z działów

jest ważniejszy, bądź góruje nad innymi.

Pierwszym etapem działania organów

ścigania jest przeprowadzenie tzw. oględzin

śledczych, czyli:

1. Oględziny miejsca zdarzenia; 

2. Dokładnego przeszukania miejsca

zdarzenia;

3. Oględziny zwłok (jeśli miało miejsce

morderstwo bądź samobójstwo);

4. Oględziny osób żywych przebywających

w pobliżu miejsca zdarzenia;

5. Oględziny przedmiotów pozostawionych na

miejscu zdarzenia;

6. Dokumentacja wyników oględzin.

Ma to na celu odpowiedzenie sobie na
tzw. siedem złotych pytań:

Po co to wszystko?

Ustalono,

iż

nie

jest

wskazane

przywiązywanie zbyt dużego znaczenia do
zeznań i spostrzeżeń ludzi. Zamknięty
łańcuch

przekonujących

dowodów

rzeczowych jest zdecydowanie bardziej
obiektywny i nie ulega wpływom.

Dobrych obserwatorów i świadków, na
których zeznaniach można polegać, spotyka
się niezwykle rzadko w tak doskonałym
wydaniu, jak można by sobie życzyć lub się
spodziewać.

Błądzenie jest rzeczą

ludzką !

Przykład zaczerpnięty z podręcznika dla
funkcjonariuszy policji kryminalnej:
Yerbrechen in Tat und Bild
(„Przestępstwo -rzeczywistość a
wyobrażenie”) Gummersbacha

Ulica ze sklepami. Stojący przed wystawą
sklepu mięsnego mężczyzna przypatruje się
towarowi na wystawie. Rzeźnik stoi w
drzwiach sklepu. Niedaleko znajduje się
stoisko sprzedawczyni owoców. Na ulicy stoi
taksówka. Szofer siedzi za kierownicą. Blisko
krawężnika jedzie rowerzystka. Przechodnie:
starszy pan, kobieta, chłopiec, dziewczynka.
Chłopiec następuje przebiegającemu obok
kotu na ogon, kot skacze w kierunku
rowerzystki, która w przerażeniu chwyta
przechodzącego obok mężczyznę. Co się stało?

A oto, co zeznało ośmiu naocznych
świadków.

Opis sytuacji z poprzedniego przeźrocza

Starszy pan

Odbywałem swój poranny spacer. Wtedy
napadła

na

mnie

dziewczyna.

Usłyszałem, że parska jak kotka i wtedy
mnie zaatakowała. Miała blond włosy.
Wyglądała

dobrze,

była

zgrabna.

Roweru nie widziałem.

Kobieta
Pozwólcie! Ja wiem lepiej. Ona chciała
ukraść. Ładna? Dobre sobie! Całą jej
twarz

zakrywały

okulary

przeciwsłoneczne. Taką spotyka się
w ilustrowanych czasopismach. Kotka
tam nie było, ona sama była kotką.

Mężczyzna stojący przed oknem,
wystawowym

Widziałem wszystko dokładnie. To była
ładna dziewczyna. Z psem pod pachą.
Jak

wyglądała?

Jak

wszystkie

dziewczęta na rowerze. Winni są
zawsze rowerzyści.

Sprzedawczyni owoców

Kto zwraca uwagę na coś takiego? W
moim stoisku każdego dnia dzieją się
różne

rzeczy.

A świadkiem nie chciałabym zostać. To
kosztuje dużo czasu; trzeba biegać na
policję - nie! Niczego nie widziałam.

Rzeźnik
Widziałem dokładnie, jak kierowca
taksówki najechał panience na rower.
Przez to ona upadła. Nagle zniknęła. Dla
„trąbiącej śmierci” nie istnieją przepisy
drogowe. Poza tym dziewczyna była
drobna i zgrabna.

Kierowca taksówki
Zamknij jadaczkę! Wcale jej nie
najechałem. Na dziewczynę skoczył
wielki pies i ją ugryzł. Dziewczyna była
wysoka i szczupła niczym modelka.
Okulary

przeciwsłoneczne?

Nie!

Błędna informacja.

Mała dziewczynka

Chłopiec nadepnął kotu na ogon. Wtedy
ten fukając skoczył na rower. Kiedy
dziewczyna upadała, przytrzymała się
mocno mężczyzny. Wtedy spoliczkowała
chłopca. Było mi żal kotka.

Chłopiec
Ona kłamie! To wcale nie jest prawda.
Nie widziałem żadnego kota i nie
nadepnąłem na niego. Dziewczynie nie
wolno było mnie uderzyć. Może była
pijana i poślizgnęła się? Była brzydka.

... nikt tak dobrze nie łże jak

naoczny świadek ...

popularne powiedzenie policyjne

Wniosek ?!

Dotyczy to zarówno świadków oskarżenia, jak
i świadków obrony.

Postrzeganie

Eksperyment – Goryl

Dr. Donald Thomson – ofiara mylnego rozpoznania
po wystąpieniu w TV stwierdził, że „...trauma i szok
mogą wymazać dużą część naszej umiejętności
zapamiętywania. Później łączymy wspomnienia
związane z wydarzeniem, w celu rekonstrukcji
incydentu w naszym umyśle..”

Michael Shemer podsumował wyniki następująco:
„...gdy jesteśmy pochłonięci jakąś czynnością, często
pozostajemy ślepi na to, co się dzieje w polu naszego
widzenia ...”

Efekt ten określamy nazwą ślepota

sytuacyjna.

Eksperyment londyński – stereotypy kojarzeniowe

Istnieją co prawda tzw. ludzie z
pamięcią

fotograficzną,

którzy

dokładnie rejestrują wszystko, co
widzą.

A jeżeli jeszcze owa zdolność
występuje
w

połączeniu

z

umysłem

matematycznym,

umiejętnością

trzeźwego myślenia, stają się oni
idealnymi świadkami.

Niestety, są to wyjątki.

Ekspertyza

kryminalistyczna

Zarządzenia Komendanta Głównego

Policji

W sprawie nadawania i weryfikacji

uprawnień

do

wykonywania

w

Policji

ekspertyz kryminalistycznych.

Dziennik Urzędowy Komendy Głównej Policji,
Warszawa, dnia 9 lutego 2004 r. Nr 2 poz. 5