MASAŻ W

JEDNOSTKACH

CHOROBOWYCH

URAZY

URAZY

I

I

ZŁAMANIA

ZŁAMANIA

I. Stłuczenia i

zmiażdżenia

Przez stłuczenie (contusio) rozumie się takie uszkodzenie

ciała, w którym, w następstwie zadziałania tępego urazu, nie
doszło do przerwania ciągłości skóry.

Stłuczenie lekkie nie wymaga interwencji lekarza mimo

wystąpienia charakterystycznych objawów, takich jak:
zasinienie z powodu wylewu krwi do tkanek oraz obrzęk i
bolesność okolicy stłuczonej. Wszystkie te elementy prowadzą
do upośledzenia czynności. Zasinienie w ciągu kilku kolejnych
dni przechodzi zmiany barwne, z powodu zmian chemicznych
zachodzących w barwniku wynaczynionej krwi.

Stłuczenie ciężkie, zwane również zmiażdżeniem (ze względu

na rodzaj obrażeń), przeważnie połączone jest z przerwaniem
ciągłości skóry i wymaga leczenia szpitalnego
uwzględniającego zarówno zmiany miejscowe, jak i zmiany
ogólnoustrojowe.

MASAŻ

Zadaniem masażu jest przyspieszenie wessania się

krwiaka oraz usunięcie obrzęku.

Stosujemy głaskania, rozcierania, ugniatanie

podłużne i wibrację poprzeczną poniżej i powyżej

miejsca stłuczenia. Jeżeli nie doszło do

przerwania ciągłości skóry, to po kilku zabiegach

można dołączyć bardzo delikatne głaskania

okrężne w miejscu stłuczenia. Dobre efekty daje

zastosowanie drenażu limfatycznego powyżej

miejsca stłuczenia.

W przypadku zmiażdżeń, oprócz masażu poniżej i

powyżej miejsca urazu, możemy (za zgodą

lekarza) opracować brzegi rany w celu

przyspieszenia procesu gojenia. Jest to wskazane

tylko w przypadku ran nie zakażonych. Po

pełnym zagojeniu się rany w postępowaniu

uwzględniamy opracowanie blizny.

II. Rany i blizny

1. Gojenie się doraźne, czyli rychłozrost. Odbywa się ono bez

widocznych objawów zapalenia. Rany czyste i nie zakażone goją
się bardzo szybko. Tak z reguły goją się rany cięte i operacyjne.
Mamy do czynienia z blizną liniową i - w zależności od ilości
tkanek, które zostały przecięte - zrostami głębokimi.

2. Gojenie się przez ziarninowanie (opóźnione). Jeżeli brzegi

rany są rozchylone lub powstał ubytek tkanek, wówczas proces
gojenia rozpoczyna się na dnie rany, gdzie pojawia się młoda
tkanka, tzw. tkanka ziarninowa, ziarnina. Powierzchnia ziarniny
jest intensywnie czerwona i ma tendencje do krwawienia już przy
lekkim dotknięciu. Przy ranach tego typu zmiany zapalne są
bardzo nasilone zwłaszcza w pierwszym okresie, kiedy odbywa się
wydalanie zniszczonych tkanek i pojawia się płyn wysiękowy o
zielono żółtej barwie (ropa). Stopniowo ziarnina przeistacza się w
tkankę bliznowatą i pokrywa się naskórkiem. Końcowym efektem
jest powstanie szerokiej blizny (powierzchniowej).

3. Gojenie się pod strupem. Niekiedy na powierzchni rany powstaje

strup utworzony z zaschłej krwi, chłonki, obumarłych tkanek itp.
Pod strupem odbywa się gojenie doraźne lub przez ziarninowanie.
Po pewnym czasie strup odpada i ukazuje się świeża blizna
(cicatrix) liniowa lub powierzchniowa, w zależności od rodzaju
zranienia.

Gojenie się rany przez rychłozrost

Gojenie się rany przez ziarninowanie

Gojenie się rany pod strupem

CEL

Celem stosowanych zabiegów jest:
• zmiękczenie i zmniejszenie blizny,
• rozluźnienie i uwodnienie tkanki łącznej,
• zwiększenie przepuszczalności tkanki

łącznej,

• zwiększenie procesów dyfuzji w

tkankach,

• uelastycznienie tkanek.

Masaż ran

W masażu wyróżniamy dwie fazy.

W fazie pierwszej stosujemy masaż, którego celem będzie

usprawnienie krążenia w całej kończynie oraz wspomaganie powrotu
krwi żylnej do serca. Stosując głębokie głaskania powolne, ale mocne
rozcierania, powolne ugniatanie podłużne i uciski pierścieniowe
opracowujemy tkanki zarówno pod, jak i nad raną. Jeżeli rana
znajduje się na jednej z kończyn, wówczas masażem obejmujemy całą
kończynę. W przypadku rany na kończynie dolnej dużo uwagi
poświęcamy opracowaniu podeszwy i podbicia stopy, okolicy ścięgna
Achillesa i zagłębień pomiędzy ścięgnem Achillesa a kostkami:
zewnętrzną i wewnętrzną. Można zastosować drenaż limfatyczny
kończyny. Należy jednak pamiętać, że drenaż działa bardziej
powierzchownie niż masaż klasyczny.

W fazie drugiej przystępujemy do opracowania okolicy rany. Należy

przy tym zachować ostrożność konieczną dla utrzymania jałowości
rany. Masażysta przed przystąpieniem do tej fazy powinien dokładnie
umyć i zdezynfekować ręce. W celu zmiękczenia stwardnień
masujemy okolicę rany, stosujemy głębokie rozcierania jednym lub
dwoma kciukami, posuwając się od obwodu w kierunku brzegu rany.
Wykonujemy te czynności stanowczo, nawet jeśli powodują one ból.
Drugą czynnością będzie "uruchamianie brzegów rany). Umieszczamy
kciuk po jednej stronie rany a pozostałe palce po drugiej i
przesuwamy rękę wzdłuż brzegów rany.

Masaż blizn

Postępowanie w przypadku blizny liniowej głębokiej.
Stosując oliwkę lub inny wskazany przez lekarza środek

wspomagajacy i natłuszczajacy, początkowo wykonujemy
głaskania wokół blizny oraz w kierunku z obwodu do blizny.

Po kilku zabiegach dołączamy rozcieranie wokół blizny i w kierunku

z obwodu do blizny, a następnie rozcieranie blizny w miejscu w
obydwu kierunkach. Polega ono na wykonaniu kilku rozcierań
kolistych w miejscu, najpierw w jedną, a potem w drugą stronę.
Następnie przestawiamy palce obok i ponownie wykonujemy
rozcieranie. Tak postępując opracowujemy całą bliznę.

Po kilku lub kilkunastu zabiegach, kiedy powierzchnia blizny jest już

"zahartowa’), przystępujemy do rozcierania zrostów głębokich.
Polega ono na uchwyceniu pomiędzy palce wskazujące i kciuki
tkanek znajdujących się pod blizną i wykonaniu rozcierań,
przesuwając ręce w kierunkach przeciwnych, prostopadle do
blizny. W przypadku gdy blizna nie jest dostatecznie miękka i
pęka, należy z tą fazą opracowania jeszcze odczekać.

Rozcieranie w kierunku do

blizny

„Uruchamianie brzegów
rany”

Głaskanie wokół blizny

Głaskanie w kierunku do
blizny

Głaskanie w kierunku
do blizny

Rozcieranie zrostów
głębokich

Postępowanie w przypadku blizny powierzchniowej

(płaska i rozległa).

Początkowo masaż ograniczamy do wykonywania głaskań

okrężnych wokół blizny oraz głaskań i rozcierań od obwodu
do brzegu blizny. Stosujemy środek zmiękczający (np.
oliwkę), który bardzo delikatnie wcieramy w bliznę.

Po kilku lub kilkunastu zabiegach, kiedy blizna jest

zmiękczona, przystępujemy do jej "uruchamiania), czyli
spowodowania jej przesuwalności w stosunku do tkanek, na
których leży. "Uruchomienie" wykonujemy podobnie jak
rozcieranie w miejscu. Róźnica polega na tym, że nacisk jest
na tyle duży, że nasze palce nie pocierają blizny, a poruszają
się razem z nią w stosunku do podłoża. W późniejszym
okresie możemy dołączyć "rolowanie" blizny. Rozpoczynamy
zawsze od obwodu. Rolując fałd skórny przepychamy go
przez środek blizny i na obwód. Rolowanie wykonujemy w
różnych kierunkach.

III. Oparzenia

Oparzenie (comblistio) powstaje w następstwie
działania ognia, pary wodnej, wrzącej wody,
rozpalonego metalu, promieniującego ciepła itd.
Oparzenia wywołują zmiany miejscowe w tkankach
oraz zmiany ogólne całego organizmu, które mogą
spowodować śmierć. Zmiany miejscowe polegają na
powstaniu stanu zapalnego i martwicy tkanek. W
zależności od nasilenia tych objawów wyróżniamy trzy
stopnie oparzenia:
•Oparzenie I stopnia - charakteryzuje się
zaczerwienieniem skóry (rumień) i obrzękiem
połączonym z uczuciem pieczenia.
•Oparzenie II stopnia - poza rumieniem i obrzękiem
pojawiają się pęcherze wypełnione płynem bogatym w
białko; występują silne procesy zapalne, częściowa
martwica i znaczny ból.
•Oparzenie III stopnia - charakteryzuje się martwicą
skóry i tkanek głębszych.

Masaż

Do masażu wskazane są stany po oparzeniach II i III

stopnia. Podstawowym celem jest usprawnienie krążenia
krwi i limfy oraz procesów gojenia. Jeżeli jest to możliwe,
wykonujemy masaż klasyczny poniżej i powyżej rany.
Zaleca się stosowanie dużej ilości głaskań i powolnych
rozcierań.

Po kilku zabiegach dołączamy ugniatania podłużne. Po

zagojeniu się rany dołączamy opracowanie blizny, według
schematu opisanego wcześniej, z zastosowaniem środka
natłuszczającego (oliwka, maść lanolinowa).

Dobre efekty daje wykonywanie drenażu limfatycznego

.

IV. Odmrożenia

Odmrożenie (congelatio) występuje przede wszystkim
na obwodowych częściach ciała, jak: palce u nóg, nos,
uszy, palce u rąk. Zmiany miejscowe wywołane są
działaniem niskiej temperatury. Zależnie od nasilenia
zmian wyróżnia się cztery stopnie odmrożenia:
* I stopień - Zaczerwienienie z lekko sinawym
odcieniem, obrzękiem i pieczeniem.
* II stopień - Poza objawami zapalnymi dochodzi do
tworzenia się pęcherzy.
*III stopień - Charakteryzuje się powstaniem martwicy
całej grubości skóry. Po oddzieleniu się części
martwiczych powstają ubytki, następuje gojenie się
przez ziarninowanie i powstają blizny.
*IV stopień - Charakteryzuje się tym, że martwica
obejmuje części miękkie i kości.

Masaż

Do masażu wskazane są stany po odmrożeniach Ii i Iii

stopnia. Podstawowym celem jest usprawnienie
krążenia krwi i limfy oraz procesów gojenia. Jeżeli jest
to możliwe, wykonujemy masaż klasyczny powyżej rany.
Stosuje się dużo głaskań i powolnych rozcierań.

Po kilku zabiegach dołączamy ugniatania podłużne.

Możemy wspomagać gojenie się ran. Po zagojeniu się
rany dołączamy opracowanie blizny z zastosowaniem
środka natłuszczającego (oliwka, maść lanolinowa).

Dobre efekty daje wykonywanie drenażu limfatycznego.

V. Skręcenia

Skręcenie (distorsio) stawu jest urazem, w którym dochodzi do
uszkodzenia tkanek miękkich i struktur okołostawowych bez
naruszenia kości. Wyróżniamy skrecenia pierwszego i drugiego
stopnia, w zależności od rodzaju uszkodzeń.
W skręceniu pierwszego stopnia występuje nieznaczny obrzęk i
bolesność okołostawowa.
W skręceniu drugiego stopnia mamy do czynienia z
naderwaniem więzadła i torebki stawowej oraz błony maziowej.
Ponadto występuje ból w okolicy stawu, rozległy obrzęk i wylew
krwawy w okolicy naderwanych włókien oraz wysięk
śródstawowy. Ruchomość stawu jest ograniczona. Ponieważ
wokół stawu rozwija się ostry odczyn zapalny, niezbędne jest
odpowiednie unieruchomienie, umożliwiające zlikwidowanie
tego odczynu.
Rzadko dochodzi do poważniejszego uszkodzenia, dlatego
unieruchomienie nie musi być rozległe i długotrwałe. Z reguły
wystarczy utrzymanie go około 1 tygodnia.
Najczęstszymi urazami tego typu są:
- skręcenie nadgarstka,
- skręcenie kostki,
- naciągnięcie mięśni i więzadeł kręgosłupa.

Masaż

Zabiegi rozpoczynamy jak najwcześniej. Jeżeli jest to możliwe to nawet

bezpośrednio po urazie.

W pierwszym etapie stosujemy drenaż limfatyczny do najbliższego zdrowego stawu

(przy skręceniu stawu skokowego drenażem obejmujemy: staw kolanowy, podudzie,

staw skokowy i stopę) lub całej kończyny. Zabieg można wykonywać nawet dwa lub

trzy razy dziennie. Takie postępowanie ma na celu zapobieganie powstaniu zrostów

poprzez niedopuszczenie do organizacji wysięku zapalnego bogatego we włóknik.

W drugim etapie (po usunięciu obrzęku) wybieramy jeden z dwóch sposobów

postępowania: klasyczny lub segmentarny. W postępowaniu klasycznym

opracowujemy skręcony staw stosując: głaskania, rozcierania i ugniatanie podłużne.

W miarę postępów w leczeniu zwiększamy ilość rozcierań i dołączamy rozcierania

poprzeczne uszkodzonych ścięgien - jeżeli jest to możliwe - przy ich niewielkim

napięciu.

Jeżeli decydujemy się na postępowanie segmentarne masaż wykonujemy wg zasad

omówionych w książce pt. "Masaż segmentarny), wyd. II, w rozdziale pt. "Masaż w

chorobach mięśni, kości i stawów).

VI. Zwichnięcie

Zwichnięcie (hixatio) jest stanem, w którym - na
skutek urazu - powierzchnie stawowe kości
tworzących staw ulegają całkowitemu
przemieszczeniu i pozostają w tej pozycji.
Wyróżniamy:
* Zwichnigcie całkowite - przemieszczone
powierzchnie wcale się nie stykają.

* Podwichnięcie - powierzchnie stawowe stykają się
częściowo z powierzchniami, które nie odpowiadają
sobie anatomicznie.

* Zwichnięcie przednie - przemieszczenie
obwodowego odcinka ku przodowi.

* Zwichnięcie powikłane - występuje uszkodzenie
naczyń oraz sąsiednich nerwów. Zwichnięcie to
występuje podczas równoczesnego złamania
zwichniętej kości.

•Zwichnięcie chorobowe - torebka stawowa ulega
rozciąśgnięciu przez wysięk gromadzący się w stawie.

* Zwichnięcie wrodzone - powstaje w następstwie
rozwojowych zboczeń powierzchni stawowych.

* Zwichnięcie nieodprowadzalne - w wyniku uszkodzenia
torebki stawowej pomiędzy powierzchnie stawowe
wkleszczają się części miękkie.

* Zwichnięcie zastarzałe - zostaje ustalone nieprawidłowe
ułożenie nasad i torebki stawowej.

* Zwichnięcie nawykowe - w następstwie zwichnięcia
powikłanego występują rozległe blizny torebki stawowej i
więzadeł okołostawowych. Są to miejsca zmniejszonej
wydolności.

* Zwichnięcie otwarte - uszkodzeniu ulegają wszystkie
części miękkie łącznie ze skórą. Uraz obejmuje najczęściej
stawy położone powierzchownie.

Masaż

Celem masażu, stosowanego w tym okresie, jest jak

największy wpływ na poprawę krążenia w kończynie
unieruchomionej. Wykorzystując wszystkie techniki
masażu klasycznego, wykonujemy masaż kończyny
symetrycznej (zdrowej) i w ten sposób wywieramy
wpływ konsensualny na kończynę chorą.

Stosuje się również masaż klasyczny odsłoniętych

części kończyny unieruchomionej, wykorzystując
głównie techniki: rozcierania i ugniatanie podłużne.

VII. Złamania

Złamania (fractura) jest to częściowe lub całkowite przerwanie

ciągłości kości.

Złamania częściowe (niezupełne) dzielimy na:
* Złamanie podokostnowe, nadłamanie spotykane wyłącznie u

dzieci. W złamaniu tym kość jest zgięta jak "gałązka" i złamana
jest jedynie część trzonu.

* Złamanie szczelinowate (pęknięcie), w którym kość ulega

zwykłemu pęknięciu bez przemieszczenia fragmentów.

* Złamanie ze strzaskaniem, w którym kość jest rozwałkowana

(spowodowane przez pocisk).

* Złamanie z wgnieceniem kości do wewnątrz. Spotyka się je

przeważnie w złamaniach kości czaszki.

Złamania całkowite dzielimy:
* Złamanie proste, nazywane złamaniem zamkniętym, w
którym skóra nie jest uszkodzona.

* Złamanie wklinowane, w którym oba końce złamanej
kości wbijają się w siebie.

* Złamanie ze strzaskaniem kości na liczne drobne
odłamki.

* Złamanie złożone, nazywane również złamaniem
otwartym, w którym odłamek złamanej kości przebija się
przez skórę. W takim przypadku istnieje duże
niebezpieczeństwo zakażania.

* Złamanie powikłane, w którym następuje uszkodzenie
narządów lub ważnych struktur tkankowych w otoczeniu
złamania.

Dla prawidłowego leczenia złamania bardzo ważne jest poznanie
jego przyczyny. Możemy tu wyróżnić złamania urazowe, wskutek
bezpośredniego lub pośredniego urazu, i złamania samoistne,
które są zawsze pochodzenia patologicznego (choroby miejscowe
lub ogólne prowadzą czasami do niezwykłej łamliwości kości).

Masaż

Okres unieruchomienia

Celem stosowanego w tym okresie masażu jest

największy wpływ na poprawę krążenia w kończynie
unieruchomionej. Wykonujemy intensywny masaż
kończyny symetrycznej (zdrowej) stosując: głaskania,
rozcierania, ugniatania poprzeczne i podłużne,
oklepywania, wibrację podłużną i poprzeczną oraz
roztrząsanie. W ten sposób wywieramy wpływ
konsensualny na kończynę unieruchomioną.

Stosuje się również masaż klasyczny odsłoniętych

części kończyny unieruchomionej, z zastosowaniem
przede wszystkim rozcierania i ugniatania podłużnego.

 

Masaż

Okres po usunięciu

unieruchomienia

Warunkiem przystąpienia do masażu jest pełny zrost kostny.

Przy utrudnionym kostninowaniu masaż mógłby uszkodzić

powstałą kostninę, a nawet zburzyć procesy odkładania się

wapnia i - w konsekwencji - doprowadzić do powstania stawu

rzekomego.

Wyróżniamy dwa sposoby postępowania: klasyczne i

segmentarne. Postępowanie klasyczne w masażu, podobnie

jak przy zwichnięciach, dzieli się na trzy etapy.

Uwaga!
• W zależności od miejsca złamania stosuje się specyficzne

postępowanie przy usprawnianiu różnych stawów.

ETAP 1

W pierwszym etapie, po złamaniach otwartych, zwracamy

uwagę na opracowanie blizny. Stosujemy sposób
postępowania opisany w rozdziale "Rany i blizny".

W dalszej kolejności zwracamy uwagę na lepsze odżywienie

i uelastycznienie skóry. Skóra staje się cienka, blada,
nieelastyczna i łuszcząca się, zwłaszcza jeżeli
opatrunkiem unieruchamiającym był gips.

W czasie pierwszych czterech do sześciu zabiegów masaż

polega na wykonywaniu głaskań i rozcierań
powierzchownych (całymi dłońmi) z zastosowaniem
środka natłuszczającego, wzbogaconego w witaminy.
Kiedy skóra odzyska swoje pierwotne cechy,
przystępujemy do etapu drugiego.

ETAP 2

W etapie drugim zajmujemy się likwidowaniem przykurczów w

stawach, które objęte były unieruchomieniem. Podczas kilku do

kilkunastu zabiegów omijamy miejsce złamania, aby poprzez

nieodpowiednie postępowanie nie uszkodzić jeszcze słabego

zrostu. Przy masażu istotne jest, aby kończyna leżała na

poduszkach i wałkach na całej swojej długości. Wykonujemy

początkowo lekki masaż, a przy kolejnych zabiegach stopniowo

zwiększamy siłę. Stosujemy techniki typowo rozluźniające:

głaskania, rozcierania, ugniatania podłużne, uciski jednoczesne i

wibrację poprzeczną. Techniki o działaniu powierzchownym

(wykonywane całymi dłońmi) stopniowo zamieniamy na techniki

działające głębiej, obejmując masażem taki obszar, na jakim było

założone unieruchomienie. Na stawach, w miejscach dostępnych,

stosujemy rozcierania poprzeczne torebek stawowych. W miarę

poprawy stanu zdrowia wprowadzamy postępowanie w

przykurczach. Po uzyskaniu pełnego zakresu ruchów

przechodzimy do etapu trzeciego.

ETAP 3

W etapie trzecim przystępujemy do wzmocnienia siły

mięśniowej. Najskuteczniejszą metodą przywrócenia
masy siły mięśniowej będzie masaż izometryczny lub
energiczny masaż klasyczny z zastosowaniem
głaskań, rozcierań, ugniatań poprzecznych i
podłużnych, szczypania, delikatnych oklepywań,
wibracji podłużnej, roztrząsania i wałkowania.

W postępowaniu segmentarnym wykonujemy zabiegi

wg schematu omówionego w książce pt. "Masaż
segmentarny" wyd. II, w rozdziale pt. "Masaż w
chorobie mięśni, kości i stawów".

 

VII.1. Złamanie w obrębie

miednicy

Masaż

Wyróżniamy dwa sposoby postępowania: klasyczne i segmentarne.

W postępowaniu klasycznym, podczas pozostawania pacjenta w

łóżku należy stosować masaż podudzi oraz grzbietu, ale tylko

wtedy, kiedy można go wykonać bez zmiany koniecznego w

danym przypadku ułożenia pacjenta. Zawsze wskazany jest

masaż (o ile można go wykonać) klatki piersiowej celem

usprawnienia procesu oddychania. Kiedy pacjent rozpoczyna

chodzenie, dołączamy opracowanie ud i obręczy biodrowej.

Celem stosowanego masażu jest usprawnienie układu krążenia,

lepsze odżywienie tkanek, likwidowanie zaników mięśniowych z

nieczynności oraz zapobieganie deformacjom kręgosłupa, które

mogą powstać wskutek nawykowego nierównomiernego

obciążania kończyn dolnych.

W postępowaniu segmentarnym wykonujemy zabiegi wg schematu

omówionego w książce pt. "Masaż segmentarny), wyd. II, w

rozdziale pt. "Masaż w chorobach mięśni, kości i stawów).

VII.2. Złamanie

kręgosłupa

Masaż

Przypadki bez

unieruchomienia

 

Podczas pierwszych zabiegów masaż ogranicza się do

wykonywania lekkiego głaskania i delikatnych
rozcierań. W miarę tolerowania masażu przez
pacjenta dołączamy ugniatanie podłużne. Przy
dalszych zabiegach zwiększamy siłę masażu oraz
dołączamy z technik segmentarnych - chwyt
przyśrubowania prawostronnego i lewostronnego
oraz chwyt piłowania.

Innym, równie skutecznym rozwiązaniem jest

wykonywanie masażu segmentarnego

Masaż

Przypadki z

unieruchomieniem 

Okres unieruchomienia

W celu stymulacji układu nerwowego oraz pobudzenia

układu krążenia masaż kończyn można wykonywać
na zmianę: jednego dnia - kończyny górne,
następnego - kończyny dolne.

Jeżeli nie ma przeciwwskazań, wykorzystuje się

wszystkie techniki masażu klasycznego.

W pierwszym etapie zwracamy uwagę na lepsze odżywienie i
uelastycznienie skóry. Skóra staje się cienka, blada,
nieelastyczna i łuszcząca się. W czasie pierwszych dwóch -
czterech zabiegów masaż polega na wykonywaniu głaskań i
rozcieraż powierzchownych (całymi dłońmi) z zastosowaniem
środka natłuszczajścego, wzbogaconego w witaminy. Kiedy skóra
odzyska swoje pierwotne cechy, przystępujemy do etapu
drugiego.

W etapie drugim zajmujemy się likwidowaniem przykurczów. W
czasie kolejnych zabiegów wykonujemy masaż klasyczny całego
kręgosłupa i grzbietu. Masaż ma charakter rozluźniający.
Stosujemy głaskania, rozcierania, ugniatanie podłuzne, uciski
jednostajne po bokach kręgosłupa i wibrację poprzeczną. W
miarę postępów w leczeniu zwiększamy intensywność masażu.
Dużo uwagi należy poświęcić uruchomieniu łopatek.

W etapie trzecim przystępujemy do wzmocnienia siły
mięśniowej. Najskuteczniejszą metodą przywrócenia masy i siły
mięśniowej będzie masaż izometryczny lub energiczny masaż
klasyczny z zastosowaniem: głaskań, rozcierań, ugniatań
poprzecznych i podłużnych, szczypania, delikatnych oklepywań,
wibracji podłużnej i poprzecznej oraz roztrząsania. W
postępowaniu segmentarnym wykonujemy zabiegi wg schematu
omówionego w książce.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ