Dr Anna Matuszczak

MAKROEKONOMIA

Bank centralny i system

pieniężny

Co to jest pieniądz?

• PIENIĄDZEM jest wszystko to,

co spełnia funkcję środka
wymiany, a ponadto jest
miernikiem wartości i
środkiem gromadzenia
oszczędności.

• CECHY:

trwały,

jednorodny,

podzielny.

• PIENIĄDZ może być: towarowy,

symboliczny, bezgotówkowy.

Jak dzielimy banki?

• BANKI KOMERCYJNE to przedsiębiorstwa

działające dla zysku, które przechowują cudze
pieniądze, płacąc właścicielom odsetki; zaś
zgromadzone wkłady pożyczają przedsiębiorstwom,
konsumentom i państwu.

• BANK CENTRALNY to instytucja prowadząca w

imieniu państwa politykę pieniężną, kontrolująca
ilości pieniądza w gospodarce, zarządzająca
długiem państwa, przechowująca jego wkłady,
bank banków, strażnik wartości pieniądza,

kredytodawca ostatniej instancji.

Ile jest pieniądza w

gospodarce?

Jaka jest jego podaż?

Po pierwsze: wyróżnia się podaż
pieniądza M0, czyli tzw. BAZĘ
MONETARNĄ (inaczej: ZASÓB
PIENIĄDZA WIELKIEJ MOCY).

Bazę monetarną stanowią: monety i banknoty
w obiegu poza bankiem centralnym.

M0 = Rg + C

 
Rg – rezerwy gotówkowe banków
komercyjnych
C – monety i banknoty w posiadaniu sektora
pozabankowego

Po drugie: istnieje podaż pieniądza M1,
czyli ilość pieniądza spełniającego
funkcję środka wymiany.

W skład M1 wchodzą: monety i banknoty w
posiadaniu sektora pozabankowego (C) i
wkłady bankowe, których właściciele mogą
się posługiwać czekami, kartami płatniczymi,
czeki podróżne.

Pieniądz M1 jest najbardziej płynnym i
gromadzony jest do celów transakcyjnych,
spekulacyjnych oraz z powodu ostrożności.

Po trzecie: wyróżnia się także podaż
pieniądza M2, która obejmuje M1 oraz
dodatkowo niektóre wkłady terminowe
w pieniądzu krajowym.

Pieniądz ten jest wykorzystywany przez banki
do udzielania kredytów krótkoterminowych.

Po czwarte: istnieje podaż pieniądza
M3, czyli M2 powiększone o wszystkie
pozostałe wkłady terminowe sektora
prywatnego w walucie krajowej oraz
wkłady państwa i należących do niego
przedsiębiorstw.

M3– najmniej płynny, jest głównym źródłem
środków wykorzystywanych na
długoterminowe kredyty inwestycyjne.

Po piąte: według innej definicji podaż
pieniądza M3 stanowią także wkłady
terminowe w walutach obcych.

Podaż pieniądza X 2010

r.

M0 – 131,265 mld zł
M1 – 420,153 mld zł
M2 – 748,187 mld zł
M3 – 756,551 mld zł

XII 1996 r.

M0 – 34,196 mld zł
M1 – 67,866 mld zł

M2 – 140,038 mld zł
M3 – 140,428 mld zł

OBIEG PIENIĄDZA

 nadmiar pieniądza w obiegu w

stosunku do podaży dóbr i usług
powoduje inflację, co przejawia się 
cen,

 niedostatek pieniądza oznacza

deflację, co może zahamować wzrost
gospodarczy, ograniczyć popyt i
obniżyć ceny.

ILOŚCIOWA TEORIA

PIENIĄDZA według Fishera

M * V = P * Y

gdzie:

M – ilość pieniądza w obiegu,

 V – szybkość obiegu pieniądza oznaczająca, ile razy

przeciętnie jednostka pieniężna jest wydawana w ciągu
roku,

 P – przeciętny poziom cen dóbr i usług wchodzących w

skład PKB,
Y - realna wielkość PKB w cenach stałych (tzw.
wolumen produkcji).

Wniosek:

• w długim okresie  ilości pieniądza M

prowadzi do  przeciętnego poziomu cen P.

• zmiany realnego dochodu narodowego Y

nie dokonują się pod wpływem wzrostu
podaży pieniądza, lecz są rezultatem
działania innych czynników.

• szybkość obiegu pieniądza V jest

natomiast względnie stała; może w długim
okresie się zmieniać ale pod wpływem
innych czynników.

Czy



podaży pieniądza powoduje



cen,

czy też rosnące ceny spowodowane

rosnącymi kosztami produkcji,

nadwyżka popytu nad podażą dóbr i

usług wymagają zwiększonej podaży

pieniądza?

Kreacja pieniądza

bezgotówkowego

• stopa rezerw minimalnych (r) jest to relacja zasobu

gotówki banku komercyjnego (Rg) do ulokowanych
w nim wkładów płatnych na każde żądanie (D).
r = Rg / D

• mnożnik depozytowy to odwrotność stopy rezerw

obowiązkowych jest zwana. W zależności od
wysokości stopy rezerwy obowiązkowej r mnożnik
depozytowy określa wysokość możliwej kreacji
nowego pieniądza przez banki komercyjne na cele
kredytowe.

Jak jest suma możliwych do

udzielenia kredytów z 2000

depozytu?

S

k

= Nd

1

* 1/r

gdzie:

Nd

1

- to pierwsza nadwyżka depozytu w

banku A,
r = Rg / Db – stopa rezerwy obowiązkowej
(udział rezerwy obowiązkowej w ogólnej
sumie depozytów bankowych),
S

k

- suma możliwych kredytów.

KREACJA PIENIĄDZA

BANK

KOMERCYJNY

NABYTE

DEPOZYTY

REZERWA

OBOWIĄZKOWA

przy stopie r = 0,1

NADWYŻKA

DEPOZYTÓW =

UDZIELONE

KREDYTY

A

B

C
D

2 000
1 800
1 620
1 458

200
180
162
146

1 800
1 620
1 458
1 312

  stopy rezerw obowiązkowych oznacza 

mnożnika depozytowego, co skutkuje
większymi możliwościami kredytowymi
banków.

  stopy rezerw obowiązkowych oznacza 

mnożnika depozytowego, etc.

  stopy rezerw obowiązkowych to

regulator dopływu lub odpływu z obiegu
strumienia pieniądza kredytowego.

BAZA MONETARNA A MNOŻNIK

KREACJI PIENIĄDZA

• MNOŻNIK KREACJI PIENIĄDZA obrazuje wielkość

zmiany zasobu pieniądza wywołanej zmianą bazy
monetarnej o jednostkę.

• PODAŻ PIENIĄDZA = MNOŻNIK KREACJI PIENIĄDZA *

BAZA MONETARNA

• Wysokość mnożnika zależy od dwóch współczynników:

 planowanej stopy rezerw gotówkowych ,
 planowanego stosunku gotówki w obiegu pozabankowym do
całkowitej wartości wkładów w bankach.

  planowanej stopy rezerw gotówkowych banków lub

planowanej przez sektor prywatny stopy gotówka / suma
wkładów, spowoduje  wartości mnożnika, a przy danym
poziomie bazy monetarnej podaż pieniądza.

Popyt na pieniądz, podaż pieniądza

a stopa %

• Globalny stosunek popytu na pieniądz do jego podaży określa

SIŁĘ NABYWCZĄ pieniądza i wpływa na wysokość stopy
procentowej, wywierając wpływ na decyzje inwestycyjne
przedsiębiorców i tym samym na ogólną aktywność
gospodarczą kraju.

• PODAŻĄ pieniądza kieruje bank centralny i banki komercyjne.
• POPYTEM na pieniądz kieruje motyw: transakcyjny,

ostrożności i spekulacyjny.

 
• Gdy  dochód narodowy to  popyt na pieniądz transakcyjny i

przezorności, jednocześnie rośnie stopa procentowa, a to
powoduje spadek popytu spekulacyjnego.

Środki regulacji dopływu i odpływu

pieniądza w obiegu.

Bank centralny kontroluje i koryguje podaż

pieniądza poprzez:

• zmiany wysokości STOPY REZERW OBOWIĄZKOWYCH jakie

musza utrzymywać banki komercyjne.

 
• zmiany STOPY DYSKONTOWEJ tj. stopy procentowej ustalanej

przez bank centralny (kredytodawcę ostatniej instancji) przy

udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym w sytuacji zagrożenia

ich płynności finansowej i utraty zaufania co do ich wypłacalności.
% od kredytu refinansowego powinien być wyższy od stopy %

płaconej od depozytów terminowych, ale niższy od % pobieranego

od udzielanych kredytów.

• OPERACJE OTWARTEGO RYNKU polegającą na zakupie lub

sprzedaży papierów wartościowych przez bank centralny na

otwartym rynku giełdowym w celu zmiany bazy monetarnej =

gotówki w obiegu.

Podstawowe stopy procentowe NBP

  *) - minimalna rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych

Stopa procentowa:

Oprocentowanie

Obowiązuje

od dnia

Stopa referencyjna

1)

3,50

2009-06-25

Stopa lombardowa

5,00

2009-06-25

Stopa depozytowa

2,00

2009-06-25

Stopa redyskonta weksli

3,75

2009-06-25

Stopa dyskonta weksli

4,00

2010-01-01

Stopa rezerwy

obowiązkowej:

Oprocentowanie

Obowiązuje

od dnia

- od wkładów złotowych
płatnych na każde żądanie

3,00

2009-06-30

- od terminowych wkładów
złotowych

3,00

2009-06-30

- od wkładów w walutach

obcych płatnych na każde
żądanie

3,00

2009-06-30

- od wkładów terminowych w
walutach obcych

3,00

2009-06-30

- od środków uzyskanych z

tytułu sprzedaży papierów
wartościowych z udzielonym
przyrzeczeniem odkupu (repo)

0,00

2004-06-30

Oprocentowanie środków

rezerwy obowiązkowej

2)

3,375

2009-06-25

Obowiązuje od:

KREDYT

Lombardowy

Sposób

naliczania

Stopa

redyskontowa
weksli

Sposób

naliczania

Stopa

Referencyjna

Stopa

Depozytowa

1989

 

 

 

 

 

 

01.01

*

*

*

*

 

 

21.03

*

*

*

*

 

 

01.08

*

*

*

*

 

 

01.10

*

*

*

*

 

 

01.11

*

*

*

*

 

 

01.12

*

*

26

kwartalnie

 

 

1990

 

 

 

 

 

 

styczeń

*

*

49

kwartalnie

 

 

luty

*

*

24

kwartalnie

 

 

marzec

*

*

16

kwartalnie

 

 

kwiecień

*

*

13

kwartalnie

 

 

maj

*

*

9

kwartalnie

 

 

czerwiec

*

*

7

kwartalnie

 

 

01.07

*

*

28

rocznie

 

 

15.10

*

*

36

rocznie

 

 

21.11

*

*

48

rocznie

 

 

1991

 

 

 

 

 

 

01.02

*

*

60

rocznie

 

 

01.05

*

*

51

rocznie

 

 

05.07

*

*

44

rocznie

 

 

02.08

*

*

39

rocznie

 

 

15.09

*

*

36

rocznie

 

 

1992

 

 

 

 

 

 

01.07

37

rocznie

32

rocznie

 

 

1993

 

 

 

 

 

 

22.02

33

rocznie

29

rocznie

 

 

1994

 

 

 

 

 

 

13.05

31

rocznie

28

rocznie

 

 

1995

 

 

 

 

 

 

21.02

34

rocznie

31

rocznie

 

 

29.05

30

rocznie

27

rocznie

 

 

18.09

28

rocznie

25

rocznie

 

 

28.11

8,75

rocznie

7,5

rocznie

6,75

4,75

1996

KREDYT

Lombardowy

Sposób

naliczania

Stopa
redyskontowa
weksli

Sposób

naliczania

Stopa

Referencyjna

Stopa

Depozytowa

08.01

26

rocznie

23

rocznie

 

 

17.07

25

rocznie

22

rocznie

 

 

1997

 

 

 

 

 

 

04.08

27

rocznie

24,5

rocznie

 

 

1998

 

 

 

 

 

 

26.02

 

 

 

 

24

 

23.04

 

 

 

 

23

 

21.05

26

rocznie

23,5

rocznie

21,5

 

17.07

24

rocznie

21,5

rocznie

19

 

10.09

 

 

 

 

18

 

29.10

22

rocznie

20

rocznie

17

 

10.12

20

rocznie

18,25

rocznie

15,5

 

1999

 

 

 

 

 

 

21.01

17

rocznie

15,5

rocznie

13

 

23.09

 

 

 

 

14

 

18.11

20,5

rocznie

19

rocznie

16,5

 

2000

 

 

 

 

 

 

24.02

21,5

rocznie

20

rocznie

17,5

 

31.08

23

rocznie

21,5

rocznie

19

 

2001

 

 

 

 

 

 

01.03

22

rocznie

20,5

rocznie

18

 

29.03

21

rocznie

19,5

rocznie

17

 

28.06

19,5

rocznie

18

rocznie

15,5

 

23.08

18,5

rocznie

17

rocznie

14,5

 

26.10

17

rocznie

15,5

rocznie

13

 

29.11

15,5

rocznie

14

rocznie

11,5

 

01.12

 

 

 

 

 

7,5

2002

 

 

 

 

 

 

31.01

13,5

rocznie

12

rocznie

10

6,5

26.04

12,5

rocznie

11

rocznie

9,5

 

30.05

12

rocznie

10,5

rocznie

9

6

27.06

11,5

rocznie

10

rocznie

8,5

5,5

29.08

10,5

rocznie

9

rocznie

8

 

26.09

10

rocznie

8,5

rocznie

7,5

5

24.10

9

rocznie

7,75

rocznie

7

 

2003

KREDYT

Lombardowy

Sposób

naliczania

Stopa
redyskontowa
weksli

Sposób

naliczania

Stopa

Referencyjna

Stopa

Depozytowa

30.01

8,5

rocznie

7,25

rocznie

6,5

4,5

27.02

8

rocznie

6,75

rocznie

6,25

4,5

27.03

7,75

rocznie

6,5

rocznie

6

4,25

25.04

7,25

rocznie

6,25

rocznie

5,75

4,25

29.05

7

rocznie

6

rocznie

5,5

4

26.06

6,75

rocznie

5,75

rocznie

5,25

3,75

2004

 

 

 

 

 

 

01.07

7,25

rocznie

6,25

rocznie

5,75

4,25

29.07

7,5

rocznie

6,5

rocznie

6,0

4,5

26.08

8,0

rocznie

7,0

rocznie

6,5

5,0

2005

 

 

 

 

 

 

31.03

7,5

rocznie

6,5

rocznie

6,0

4,5

28.04

7,0

rocznie

6,0

rocznie

5,5

4,0

30.06

6,5

rocznie

5,5

rocznie

5,0

3,5

28.07

6,25

rocznie

5,25

rocznie

4,75

3,25

01.09

6

rocznie

4,75

rocznie

4,5

3

2006

 

 

 

 

 

 

01.02

5,75

rocznie

4,50

rocznie

4,25

2,75

01.03

5,50

rocznie

4,25

rocznie

4,00

2,50

2007

 

 

 

 

 

 

26.04

5,75

rocznie

4,50

rocznie

4,25

2,75

28.06

6,00

rocznie

4,75

rocznie

4,50

3,00

30.08

6,25

rocznie

5,00

rocznie

4,75

3,25

29.11

6,50

rocznie

5,25

rocznie

5,00

3,50

2008

 

 

 

 

 

 

31.01

6,75

rocznie

5,50

rocznie

5,25

3,75

28.02

7,00

rocznie

5,75

rocznie

5,50

4,00

27.03

7,25

rocznie

6,00

rocznie

5,75

4,25

26.06

7,50

rocznie

6,25

rocznie

6,00

4,50

27.11

7,25

rocznie

6,00

rocznie

5,75

4,25

24.12

6,50

rocznie

5,25

rocznie

5,00

3,50

2009

 

 

 

 

 

 

28.01

5,75

rocznie

4,50

rocznie

4,25

2,75

26.02

5,50

rocznie

4,25

rocznie

4,00

2,50

26.03

5,25

rocznie

4,00

rocznie

3,75

2,25