Salicylany, zatrucia

salicylanami

Wykonały

:

Katarzyna Panasiuk

Natalia Szczepańska

Salicylany

:

• pochodne (sole lub estry) kwasu salicylowego.
• Bezbarwne, krystaliczne proszki.
• Grupa niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
• W 1887 r. niemiecki chemik Feliks Hoffman

otrzymał trwały kwas acetylosalicylowy.
Wynalazek zarejestrowano w 1899 r. pod nazwą
aspiryna, jako lek przeciwbólowy i łagodzący
objawy przeziębienia.

• W przyrodzie występuje m.in. w korze wierzby

białej (Salix alba) w postaci salicyliny, czyli
glikozydu kwasu salicylowego.

Farmakokinetyka

• Salicylany dobrze wchłaniają się w żołądku,

proces ten zachodzi jednak głównie w górnym

odcinku jelita cienkiego.

• Słabiej wchłaniają się z odbytnicy (podawane w

postaci czopków).

• T1/2 wynosi 2-4h, w dawkach >10g T1/2 wydłuża

się do 15-19h

• Wiążą się z albuminami osocza w 50-80% (zależy

od ich stężenia w surowicy)

• Początek działania po 15-30 minutach

• Efekt maksymalny po 4-6 h

• Łatwo przenika do tkanek oraz przez barierę

łożyska i do mleka matki

• Metabolizowany w wątrobie oraz innych tkankach

• Wydalany z moczem w postaci niezmienionej oraz

w postaci metabolitów

działanie

• Wykazuje działanie :

przeciwbólowe

,

przeciwgorączkowe

,

przeciwzapalne

i

antyagregacyjne

• Działanie to wynika z hamowania enzymu cyklooksygenazy

(COX) niezbędnej w przemianie kwasu arachidonowego do
eikozanoidów: prostaglandyn i tromboksanów

• Dz.

przeciwbólowe

- hamowanie syntezy prostaglandyn

( modulują one też odbieranie bodźców z nocyceptorów w
OUN

• Dz.

przeciwzapalne

- hamowanie syntezy prostaglandyn

(mediatorów procesu zapalnego)

• Dz.

przeciwgorączkowe

- hamowanie syntezy prostaglandyny

E2 w podwzgórzu – pośrednika podnoszenia temperatury ciała

• Dz.

antyagregacyjne

- zablokowanie syntezy tromboksanu A2,

następnie wydłużenie czasu krzepnięcia i czasu krwawienia
(odstawić przed operacją!!!)

Wskazania

•Bóle różnego pochodzenia ( bóle głowy, mięśni, stawów, bóle

w przebiegu chorób nowotworowych)

•Gorączka

•Przeziębienie

•Choroba reumatyczna i gośćcowa

•Prewencja wtórna zawału mięśnia sercowego

•Zapobieganie zakrzepicy naczyń krwionośnych

Przeciwwskazania

• Czynna choroba wrzodowa żołądka i/lub dwunastnicy
• Stany zapalne przewodu pokarmowego
• Nadwrażliwość na salicylany
• Skazy krwotoczne i zaburzenia krzepnięcia krwi
• Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej
• Ciąża i okres karmienia piersią
• dzieci < 12 r.ż. ( ryzyko zespołu Reye’a)

• Ostrożnie stosować u chorych z niewyrównaną

niewydolnością krążenia, w astmie, niewydolności nerek i

wątroby

• Alkohol etylowy spożywany w czasie przewlekłego

stosowania salicylanów zwiększa ryzyko krwawień z

przewodu pokarmowego

Preparaty proste i

złożone:

• Amid kwasu salicylowego -salicylamid- (Reumosol, Scorbolamid)

• Kwas salicylowy - preparaty złożone (ABE, Acifungin, Alpicort, Brodacin,

Capsigel, Cignoderm, Dermaknel, Dernilan, Dezorol, Diprosalic, Duo-film,

Keratolysin, Lorinden A, Lorinden T, Maść na odciski, Maść siarkowo-salicylowo-

mydlana, Mobilat, Polfungicyd, Psorisan, Salicylol, Saliderm, SolcoKerasal,

Stomasan, Verrumal, Viprosal B).

• Kwas acetylosalicylowy - preparaty proste i złożone (Acard, Acesan, Alka-Prim,

Alka-Seltzer, Anopyrin, Antineuralgiae E, Antygrypin, ASA, Ascalcin, Ascodan,

Asopiryna, Aspimag, Aspirin, Aspotabs, Asprocol, Bestpirin, Calcipiryna,

Cardiopirin, Coffepar, Dampiryna, Encopirin, Entreik, Etomar, Etopiryna,

Galocard, Neopyrin ASA, Nipas, Panpiryna, Paranalgin, Polopiryna, Ring N,

Tabletki od bólu głowy, Tabletki przeciw grypie, Togal ASS, Tomapyrin, Upsarin).

• Salicylan choliny - preparaty proste i złożone (Cholinex, Otinum, Risaxyl,

Sachol).

• Salicylan metylu - preparaty proste i złożone (Acifungin, Analgolan).

Ciąża i karmienie
piersią

• Salicylany łatwo przechodzą przez barierę łożyskową i przechodzą

do mleka matki.

• Aspiryna kategoria C/D, w czasie ciąży nie stosować przewlekle-

wywołuje zaburzenia w układzie krzepnięcia, zwiększa ryzyko

krwawień

• Zastosowanie w III trymestrze i okresie okołoporodowym może

wydłużyć czas porodu (działanie tokolityczne), może zwiększyć

utratę krwi oraz powodować przedwczesne zamknięcie przewodu

tętniczego Bottala u płodu i w następstwie wywołać nadciśnienie

płucne

• Ich zażywanie w późnym okresie ciąży może spowodować

urodzenie dziecka z zaburzeniami hemostazy, równowagi

kwasowo-zasadowej, przyspieszoną akcją oddechową i

hipoglikemią.

• W czasie karmienia piersią unikać stosowania kwasu

acetylosalicylowego ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu

Reye’a u niemowlęcia, zaburza czynność płytek krwi, może

wywołać hipoprotrombinemię u noworodków

Zakres stężeń

terapeutycznych

• Dz. przeciwbólowe i przeciwgorączkowe- 100-200

mg/l

• Działanie przeciwzapalne - 200-300 mg/l
• Działanie antyagregacyjne - 0,2-1,3 mg/l

• Kwasu acetylosalicylowego: najczęściej stosowany

lek z grupy salicylanów, wykazuje wszystkie typowe
działania:

• Dz. przeciwzapalne po kilku dniach stosowania po

1000-1500mg/dobę

• U dorosłych w razie bólu doraźnie 1-2 tabletki (500-

1000 mg), można powtórzyć co 6h

• Profilaktyczne leczenie antyagregacyjne 75-

100mg/24h lub co drugi dzień 300mg

• Jako lek przeciwbólowy i

przeciwgorączkowy:

• Dorośli: tabletki 0,3-0,9 g, dawki powtarzane co 4-6 godzin,

maks. 4 g na dobę,

•           czopki: 0,6-0,9 g, dawki powtarzane co 4-6 godzin,

maks. 3,6 g na dobę.

• Dzieci (młodzieńcze zapalenie stawów i choroba Stilla): 80-

100 mg/kg masy ciała/dobę w 5-6 dawkach podzielonych,

maks. 130 mg/kg masy ciała/dobę.

• Dna moczanowa: 5 g/dobę w dawkach podzielonych.

• Dawki kardiologiczne: 75-325 mg/dobę (75 mg w prewencji

wtórnej, a 150 mg/dobę w niestabilnej dusznicy bolesnej,

przy podejrzeniu zawału mięśnia sercowego).

Działania niepożądane

• Zaostrzenie (nawrót) choroby wrzodowej,

krwawienie z przewodu pokarmowego;

• Zaburzenia krzepnięcia krwi;
• Przewlekłe śródmiąższowe zapalenie nerek;
• Odczyny alergiczne skórne i uogólnione (astma)
• Pocenie się
• Szum w uszach, nudności, wymioty, zawroty

głowy;

• Zmniejszenie płodności u mężczyzn

Ostre zatrucie

• Lekkie

: piekący ból w jamie ustnej, gardle lub jamie

brzusznej, umiarkowane pobudzenie oddechu, zapaść,

zawroty głowy, szum w uszach, utrata słuchu,

nudności, wymioty

• Umiarkowane

: znaczne pobudzenie oddechu, senność,

pobudliwość, majaczenie, gorączka, odwodnienie,

zaburzenia koordynacji, niepokój, wybroczyny

• Ciężkie

: znaczne pobudzenie oddechu, śpiączka,

drgawki, sinica, oliguria, mocznica, obrzęk płuc,

niewydolność oddechowa

• Dawka śmiertelna: 20-30g

• Objawy zatrucia u dorosłego powoduje już spożycie 8-12 gramów

leku (16-24 tabl. a 0,5). U dzieci dawki toksyczne są odpowiednio

mniejsze.

Zatrucie przewlekłe

• Szum w uszach, krwawienia, wrzód

żołądka, spadek masy ciała,
degradacja psychiczna, wysypki
skórne, uszkodzenie wątroby

Stopień ciężkości zatrucia w

zależności od przyjętej dawki

:

< 150 mg/kg – reakcja nietoksyczna

150–300 mg/kg – łagodne do
średniego stopnia zatrucie
300–500 mg/kg – zatrucie ciężkie
> 500 mg/kg – zatrucie potencjalnie
śmiertelne

Pierwsza pomoc

• Jeśli chory jest przytomny i ma zachowany odruch kaszlowy:

• wywołać wymioty za pomocą lekko osolonej wody i

mechanicznego drażnienia gardła

• podać doustnie dużą ilość tabletek węgla lekarskiego (20-

30 szt.).

• 1g węgla aktywowanego absorbuje 0,5g kw.

acetylosalicylowego

• W przypadku zatrucia zawsze należy niezwłocznie udać się

do lekarza specjalisty.

• Jeśli chory jest nieprzytomny:

• ułożyć go w pozycji bezpieczne bocznej,

• nie podawać picia,

• nie wywoływać wymiotów,

• wezwać pogotowie

Leczenie:

• wstępna stabilizacja:

• - zapewnienie drożności dróg oddechowych,

• - wentylacja

• dekontaminacja: przerwanie narażenia organizmu na

działanie leku (płukanie żołądka, węgiel aktywowany)

• przyspieszenie eliminacji leku (alkalizacja moczu)

• wyrównanie hipokaliemii (niezbędne do alkalizacji moczu)

• Hemodializa

• Leczenie może być tylko objawowe, nie ma antidotum w

przypadku zatrucia kwasem acetylosalicylowym.

• Śmierć spowodowana jest zwykle niewydolnością oddechową,

której towarzyszy wstrząs sercowo-naczyniowy. Niekiedy

przyczyną śmierci może być hipertermia. Najczęściej do

zgonu dochodzi w zatruciu przewlekłym, u osób starszych

(powyżej 70. roku życia), u których średnie stężenie

salicylanów w surowicy krwi wynosi 700–900 mg/l.