Pielęgnowanie i

praktyka

pielęgniarska w

średniowieczu

Anatomia i fizjologia w

średniowieczu

Okres średniowiecza to okres

upadku anatomii. Za sprawa kościoła
zajmowanie się sprawami cielesnymi
było wówczas źle widziane. Pisma
medyczne traktowane były jak biblia,
przez co nikt nie podważał
wiadomości zawartych w dziełach
o tym charakterze

W średniowieczu nauczanie

anatomii na wydziałach
lekarskich w Europie polegało na
gruntownym studiowaniu
klasycznych dzieł medycznych.
Głównie prac Awicenny, Rhasesa,
Hali Abbasa.

Była to jednak anatomia i

fizjologia w interpretacji
arabskiej dzieł średniowiecznych
Galena. Arabowie nie wnieśli do
anatomii nic nowego, gdyż na
przeszkodzie stała ich religia
zakazująca naruszania ciał po
śmierci

Jednak nie zapominajmy o nowych

wartościach , które arabowie wnieśli do

fizjologii.

• lekarz arabski Ibn an Nafis opisał jako

pierwszy w dziejach ludzkości małe

krążenie tłumacząc przechodzenie z

prawej do lewej komory serca.

• Alhazen przedstawił teorie widzenia.

Opisał role soczewki, jako miejsca

odbioru obrazu. Jak i ducha

wzrokowego, który przenosił obraz z

soczewki do nerwu

Anatomia w pracach Galena

• prace prowadził na zwierzętach, sekcji u

ludzi nie dokonywał. Opierał się tylko na

oględzinach pośmiertnych, co

powodowało wiele błędów anatomicznych.

• organizm wg Galena składa się z 4

praelementów (ogień, woda, ziemia i

powietrze). Odpowiadającym 4 jakością

(ciepło, wilgoć, zimno i suchość)

• występują. 4 płyny ustrojowe: krew, żółć,

czarna żółć i śluz. Uważał że nawet w

stanach zdrowia zawartość tych soków

jest różna i od przewagi jednego zależy

charakter, temperament człowieka.

• trójdzielna dusza
1)-spiritus animalis- zlokalizowana w mózgu,

siedziba myśli, odpowiadająca za
powstawanie wrażeń zmysłowych, początek
nerwów

2)-spiritus vitalis- w sercu, rządząca tętnem i

ruchem krwi

3)-spiritus naturalia- w wątrobie. Regulująca

odżywianie ,tworzenie krwi, przemianę
materii

• jedność mózgu, rdzenia kręgowego i nerwów
• materia ożywiona jest przez czynniki natury

duchowej (koncepcja Platona)

• określił prawo parzystości nerwów. Wg

niego nerwy czuciowe wychodzą z

tylnej a ruchowe z przedniej części

rdzenia

• wg niego w przegrodzie znajdują się

niewidoczne pory, przez które krew

dostaje się z prawej połowy do lewej

• serce zbudowane z mięśni. Opisał

automatyzm bijącego serca i ukł

krwionośny

• opisał mech. oddychania przez

działanie mięśni oddechowych i

przepony

• . Dopiero w XIV wieku następuje dla

anatomii powrót do sekcji zwłok
ludzkich. Ok. r. 1300 Mundino de Liucci
w Bolonii wykonuje pierwsze
systematyczne sekcje, które kiedyś
były rzadkością. A jeśli już ich
dokonywano, to trzymano w tajemnicy.

• Dzieło Munina- „anatomia mundini”

było aż do końca XVI w podręcznikiem
na uniwersytetach europejskich.

• Dopiero w XV wieku liczba sekcji

się zwiększa, coraz śmielej
zaczyna się wykrywać błędy
Galena. Budzi się zapał do
anatomii wśród malarzy i
rzeźbiarzy włoskich. m.in.
Leonarda da Vinci.

Pielęgnowanie i opieka nad

chorym

• Podstawy ideowe;

chrześcijaństwo nakazywało
opiekę nad bliźnim

• Potrzebującymi zajmowali się biskupi
oraz podległy im kler; DIAKONI

• takie kobiety sprawowały opiekę
nad cierpiącymi- DIAKONISY i

wdowy

• Na początku IV wieku Kościół zaczął

wspierać chorych w sposób
zorganizowany- tworząc m. in.
Ksenochodia.

Rozwinęły się one początkowo na

wschodzie (Syria). Zachód był
opóźniony w tworzeniu zorganizowanej
pomocy o co najmniej jedno stulecie

• W VI wieku na zachodzie Europy

obok ksenochodiów

organizowano tak zwane

HOSPITALESY przeznaczone

głównie dla ubogich i starców

• Ludzie, którzy opiekowali się

potrzebującymi, obok diakonów i

diakonis byli to zazwyczaj

ŚWIECCY WOLONTARIUSZE

Zwłaszcza kobiety, często wywodzące

się

ze wspaniałych rodów

• Obok nich byli także

PARABOLANIE, zajmujący się
oczyszczaniem chorych

• W ksenochodiach chorymi coraz

częściej zajmowali się

zakonnicy, których określano

mianem INFIRMARZY

• Powolne zmiany doprowadziły do

tego, że powstawały

wyodrębnione zakony

poświęcające się opiece chorych

ŚWIECKI SZKOŁY MEDYCZNE W

SALERNO I MONTPELLIER

• Kolebka tradycji uniwersyteckiej.
• Pośredniczyły między medycyną

grecką, arabską a
zachodnioeuropejską medycyną
uniwersytecką.

SALERNO

• Anatomia, chirurgia, położnictwo.
• Praktyka przy łóżku chorego.
• Ustawa Rogera II i tzw. Konstytucja

Sycylijska Fryderyka II Hohenstaufa –
akty prawne regulujące działalność
szkoły w Salerno.

• Kandydat na lekarza najpierw

przez 3 lata musiał studiować
logikę. Następnie 5 lat
medycynę. Chirurg uczył się rok,
głównie anatomii. Po szkole,
każdy lekarz miał obowiązek
odbyć roczną praktykę pod
kierunkiem doświadczonego
lekarza.

PUBLIKACJE SZKOŁY W

SALERNO

• Compendium Salernitanum
• Breviarium de signis, causis et curis

marborum

• Experimentarius medicinae
• Regimen Sanitatis Salernitanum –

tzw. „wiersz leoniński”

Regimen Sanitatis Salernitanum

wg przekładu Hieronim Olszowski, 1640 rok

• ”Jeśli nie ma doktora żadnego przy

tobie,

• Na trzy rzeczy pamiętać przyjdzie twej

osobie.

• Wesołym być, odpocząć po pracy,

skromności

• Zażyć w jedzeniu, kładąc hamulec

chciwości.

• Powie o tem Philosoph w rzeczach

doświadczony,

• Że muzykom zepsuje głos węgorz

jedzony.

• Również i ser z węgorzem są szkodliwe

rzeczy.

• Chyba będziesz miał gęsty kieliszek na

pieczy.

• Oczy zimną przemyjesz wodą, ręce

schłodzisz

• Wstawszy, a potym sobie umyciu

pochodzisz.

• Członki przeciągniesz, głowę zczeszsz,

ochędożysz

• Zęby, ba i oskrobiesz. Tymi niezdrowie

złożysz

MONTPELLIER

• Nauka medycyny od 1100 roku.
• Od 1230 roku – egzaminy wstępne.
• Po Salerno i Bolonii – najstarsza

szkoła chirurgii.

• Nauczanie scholastyczne – nie przy

łóżku chorego.

NAJSŁYNNIEJSI

PRZEDSTAWICIELE

ŚWIATA MEDYCZNEGO

TAMTEGO OKRESU

Guy de Chauliac

• największy chirurg francuski

późnego średniowiecza. Otrzymał
wykształcenie teologiczne i
medyczne w Montpellier, a
chirurgii uczyła się w Bolonii. Był
kapelanem i lekarzem
przybocznym papieża Klemensa
VI i dwóch jego następców -
Innocentego VI oraz Urbana V.
Była autorem podręcznika
Chiurgia Magna ( wcześniej
Inventatarium sive collectarium
cyrurgiae )..

• Wynalazł metodę leczenia

złamań za pomocą

wyciągu, opracował

sposób operowania

przepuklin, pierwszy

zastosował wziernik do

badania ginekologicznego.

Prawdopodobnie jako

pierwszy w historii

zanotował opis

udrożnienia górnych dróg

oddechowych za pomocą

wprowadzenia specjalnej

rurki do tchawicy

Arnold de Villanowa

• kataloński lekarz, mag i alchemik,

czołowy lekarz średniowiecza.

Uczył medycyny w Montpellier,

Paryżu i innych. Jeden z pierwszych

wykorzystywał substancje

chemiczne w lecznictwie ( np.

alkohol jako środek

przeciwrobaczy, przeciwbólowy ).

Popularyzował dietetykę i higienę.

Autor dzieła Breviarium practicae a

capite usque ad plantam pedis,

zawierającego syntezę ówczesnej

wiedzy medycznej. W ginekologii

jako pierwszy zaliczyła położenie

stópek dziecka obok pośladków do

prawidłowego ułożenia płodu.