System społeczny

System społeczny

Każda instytucja, przedsiębiorstwo,

Każda instytucja, przedsiębiorstwo,

przemysł a nawet cała gospodarka

przemysł a nawet cała gospodarka

mogą być rozpatrywane jako swoiste

mogą być rozpatrywane jako swoiste

systemy

społeczne.

Stabilność

i

systemy

społeczne.

Stabilność

i

równowaga

systemu

społecznego

równowaga

systemu

społecznego

zachodzi wówczas, gdy

zachodzi wówczas, gdy

zachowania

zachowania

się osób

się osób

należących do tego systemu

należących do tego systemu

są zgodne

są zgodne

z wyznaczonymi im

z wyznaczonymi im

rolami

rolami

i pozycjami społecznymi.

i pozycjami społecznymi.

System społeczny

System społeczny

Zakład

pracy,

szczególnie

zakład

Zakład

pracy,

szczególnie

zakład

przemysłowy, może być rozpatrywany jako:

przemysłowy, może być rozpatrywany jako:

system techniczno - produkcyjny,

system techniczno - produkcyjny,

system ekonomiczny,

system ekonomiczny,

system społeczny.

system społeczny.



System techniczno - produkcyjny obejmuje

System techniczno - produkcyjny obejmuje

racjonalny układ urządzeń i narzędzi pracy,

racjonalny układ urządzeń i narzędzi pracy,

które

stanowią

wyposażenie

działów

które

stanowią

wyposażenie

działów

produkcyjnych i organizacyjnych zakładu.

produkcyjnych i organizacyjnych zakładu.

Istotne znaczenie ma jakość i rodzaje

Istotne znaczenie ma jakość i rodzaje

maszyn, ich stan techniczny, stosowana

maszyn, ich stan techniczny, stosowana

technologia, postęp techniczny i pomysły

technologia, postęp techniczny i pomysły

innowacyjne modernizujące ten system.

innowacyjne modernizujące ten system.

System społeczny

System społeczny



System ekonomiczny składa się z układu

System ekonomiczny składa się z układu

płac, premii, bodźców ekonomicznych i

płac, premii, bodźców ekonomicznych i

pozaekonomicznych stosowanych wobec

pozaekonomicznych stosowanych wobec

różnych kategorii zawodowych załogi, z

różnych kategorii zawodowych załogi, z

systemu finansowego, zbytu i reklamy

systemu finansowego, zbytu i reklamy

wyrobów. Stosunki ekonomiczne zakładu

wyrobów. Stosunki ekonomiczne zakładu

pracy regulowane są zasadami rachunku

pracy regulowane są zasadami rachunku

ekonomicznego, co oznacza konieczność

ekonomicznego, co oznacza konieczność

porównywania poniesionych nakładów z

porównywania poniesionych nakładów z

uzyskanymi wynikami.

uzyskanymi wynikami.

System społeczny

System społeczny



System społeczny zakładu pracy tworzy zbiorowość ludzi

System społeczny zakładu pracy tworzy zbiorowość ludzi

jako układ określonych grup pracowniczych, stanowisk

jako układ określonych grup pracowniczych, stanowisk

służbowych jako pozycji zawodowych oraz stosunków

służbowych jako pozycji zawodowych oraz stosunków

między

pracownikami.

Istotne

znaczenie

mają

między

pracownikami.

Istotne

znaczenie

mają

reprezentowane w nim aspiracje pracowników oraz uznane

reprezentowane w nim aspiracje pracowników oraz uznane

przez nich wartości. System społeczny obejmuje całą

przez nich wartości. System społeczny obejmuje całą

społeczność

zakładową,

jej

cechy

społeczno-

społeczność

zakładową,

jej

cechy

społeczno-

demograficzne, kwalifikacje, skład zawodowy, postawy i

demograficzne, kwalifikacje, skład zawodowy, postawy i

morale załogi, stosunek do pracy i dyscyplinę pracy. Należą

morale załogi, stosunek do pracy i dyscyplinę pracy. Należą

tutaj linie awansowania, bariery możliwe do zrealizowania

tutaj linie awansowania, bariery możliwe do zrealizowania

w zakładzie, struktura wartości oraz zdolności adaptacyjne

w zakładzie, struktura wartości oraz zdolności adaptacyjne

do środowiska. Obejmuje on także organizację formalną,

do środowiska. Obejmuje on także organizację formalną,

kierowanie i zarządzanie w przedsiębiorstwie, wynikające

kierowanie i zarządzanie w przedsiębiorstwie, wynikające

stąd zależności służbowe i decyzje oraz organizacje

stąd zależności służbowe i decyzje oraz organizacje

nieformalne, grupy nieformalne, kręgi koleżeńskie, opinie i

nieformalne, grupy nieformalne, kręgi koleżeńskie, opinie i

autorytety załogi. System społeczny występuje w każdym

autorytety załogi. System społeczny występuje w każdym

zakładzie pracy, bez względu na jego wielkość, charakter

zakładzie pracy, bez względu na jego wielkość, charakter

działalności i stronę własnościową. Jego podstawy tkwią w

działalności i stronę własnościową. Jego podstawy tkwią w

społecznym charakterze i podziale pracy.

społecznym charakterze i podziale pracy.

System społeczny

System społeczny

Określenie „system społeczny” w socjologii ma

Określenie „system społeczny” w socjologii ma

swoją ugruntowaną historię. Do bardziej znanych

swoją ugruntowaną historię. Do bardziej znanych

zachodnich autorów koncepcji systemu społecznego

zachodnich autorów koncepcji systemu społecznego

należy T. Parsons.

należy T. Parsons.

Przez pojęcie „system społeczny” T. Parsons

Przez pojęcie „system społeczny” T. Parsons

rozumie

układ

wzajemnych

zależności

i

rozumie

układ

wzajemnych

zależności

i

powiązanych ze sobą działań, czyli ról społecznych,

powiązanych ze sobą działań, czyli ról społecznych,

w których stosunki między nimi są uregulowane

w których stosunki między nimi są uregulowane

normatywnie i wyznaczone przez określone cele

normatywnie i wyznaczone przez określone cele

instytucji,

stanowiąc

różnorodne

struktury

instytucji,

stanowiąc

różnorodne

struktury

społeczne, wzajemnie na siebie oddziałujące.

społeczne, wzajemnie na siebie oddziałujące.

Autonomiczny

układ

jednostek

lub

grup

Autonomiczny

układ

jednostek

lub

grup

społecznych realizujący za pomocą określonych

społecznych realizujący za pomocą określonych

środków cele społecznie istotne na gruncie mniej

środków cele społecznie istotne na gruncie mniej

lub bardziej trwałego ładu wzajemnych stosunków i

lub bardziej trwałego ładu wzajemnych stosunków i

zasad postępowania. (rodzina, państwo, szkoła itp..)

zasad postępowania. (rodzina, państwo, szkoła itp..)

System społeczny

System społeczny

Podstawowymi warunkami istnienia systemu społecznego,

Podstawowymi warunkami istnienia systemu społecznego,

zdaniem T. Parsonsa, są:

zdaniem T. Parsonsa, są:



zgodność systemu społecznego z panującym w danym

zgodność systemu społecznego z panującym w danym

środowisku ładem społeczno-gospodarczym i politycznym;

środowisku ładem społeczno-gospodarczym i politycznym;



zdolność rozwiązywania przez system nacisków

zdolność rozwiązywania przez system nacisków

wewnętrznych i zewnętrznych zmierzających do jego

wewnętrznych i zewnętrznych zmierzających do jego

przekształcenia;

przekształcenia;



przysposobienie ludzi do zleconych im ról zawodowych w

przysposobienie ludzi do zleconych im ról zawodowych w

systemie;

systemie;



zapewnienie sprawnej łączności między ludźmi zajmującymi

zapewnienie sprawnej łączności między ludźmi zajmującymi

różne pozycje w systemie;

różne pozycje w systemie;



utrwalanie w systemie różnych wartości społecznych, które

utrwalanie w systemie różnych wartości społecznych, które

stanowią podstawę porozumiewania się i wzajemnej

stanowią podstawę porozumiewania się i wzajemnej

współpracy.

współpracy.

System społeczny

System społeczny

W koncepcji systemu T. Parsonsa wyróżnia się

W koncepcji systemu T. Parsonsa wyróżnia się

cztery podstawowe jego funkcje:

cztery podstawowe jego funkcje:



stawianie i realizowanie zadań;

stawianie i realizowanie zadań;



rozwijanie

stosunków

ze

środowiskiem

rozwijanie

stosunków

ze

środowiskiem

zewnętrznym;

zewnętrznym;



utrzymywanie

i

wzmacnianie

wewnętrznej

utrzymywanie

i

wzmacnianie

wewnętrznej

spoistości;

spoistości;



rozładowywanie powstających spięć i konfliktów.

rozładowywanie powstających spięć i konfliktów.

Funkcje owe są ważne dla utrzymania warunków

Funkcje owe są ważne dla utrzymania warunków

równowagi

i

stabilności

każdego

systemu

równowagi

i

stabilności

każdego

systemu

społecznego.

społecznego.

System społeczny

System społeczny

W

polskiej

literaturze

socjologicznej

W

polskiej

literaturze

socjologicznej

koncepcje systemu społecznego przedstawili

koncepcje systemu społecznego przedstawili

między innymi: S. Kowalewska, A. Matejko, J.

między innymi: S. Kowalewska, A. Matejko, J.

Sztumski. Systemy

Sztumski. Systemy

społeczne są złożonymi

społeczne są złożonymi

dynamicznymi grupami społecznymi, o

dynamicznymi grupami społecznymi, o

względnie

stabilnym

charakterze,

względnie

stabilnym

charakterze,

składającymi się z elementów materialnych

składającymi się z elementów materialnych

(ludzie, podgrupy, wartości ekonomiczne)

(ludzie, podgrupy, wartości ekonomiczne)

oraz niematerialnych, będących wytworami

oraz niematerialnych, będących wytworami

świadomości

zbiorowej

tych

struktur

świadomości

zbiorowej

tych

struktur

społecznych (idee, wyobrażenia, poglądy).

społecznych (idee, wyobrażenia, poglądy).

System społeczny

System społeczny

Do właściwości wszelkich systemów społecznych wg J.

Do właściwości wszelkich systemów społecznych wg J.

Sztumskiego należą:

Sztumskiego należą:



morfologia, czyli budowa wewnętrzna systemu,

morfologia, czyli budowa wewnętrzna systemu,

obrazująca w ujęciu statycznym liczbę i wielkość

obrazująca w ujęciu statycznym liczbę i wielkość

występujących elementów,

występujących elementów,



struktura, współtworząca przez jego części składowe

struktura, współtworząca przez jego części składowe

organizację

regulującą

odniesienia

między

organizację

regulującą

odniesienia

między

elementami a całością systemu;

elementami a całością systemu;



swoisty układ funkcji i pozycji realizowanych przez

swoisty układ funkcji i pozycji realizowanych przez

poszczególne części składowe, tj. obowiązków i

poszczególne części składowe, tj. obowiązków i

uprawnień;

uprawnień;



hierarchia zależności, nadrzędności, równorzędności

hierarchia zależności, nadrzędności, równorzędności

ludzi i grup;

ludzi i grup;



układ wartości dotyczący celów systemu, oceny jego

układ wartości dotyczący celów systemu, oceny jego

własnych elementów i innych systemów - układ ten

własnych elementów i innych systemów - układ ten

jest podstawą moralną systemu;

jest podstawą moralną systemu;



zdolności adaptacji, przystosowania się do zmiennych

zdolności adaptacji, przystosowania się do zmiennych

warunków przyrodniczego i społecznego otoczenia.

warunków przyrodniczego i społecznego otoczenia.

System społeczny

System społeczny

Podstawowymi elementami systemu

Podstawowymi elementami systemu

społecznego zakładu pracy są:

społecznego zakładu pracy są:



cele i zadania (gospodarcze i społeczne) zakładu

cele i zadania (gospodarcze i społeczne) zakładu

pracy;

pracy;



ludzie i środki, za pomocą których realizują te

ludzie i środki, za pomocą których realizują te

cele;

cele;



pozycje i cechy społeczno-zawodowe;

pozycje i cechy społeczno-zawodowe;



organizacja społeczna, która dynamizuje system

organizacja społeczna, która dynamizuje system

społeczny zakładu pracy wraz z jego

społeczny zakładu pracy wraz z jego

elementami;

elementami;



właściwa sobie struktura wartości;

właściwa sobie struktura wartości;



zdolność adaptacyjna do środowiska.

zdolność adaptacyjna do środowiska.

System społeczny

System społeczny

Każda instytucja, przedsiębiorstwo, przemysł, a nawet cala

Każda instytucja, przedsiębiorstwo, przemysł, a nawet cala

gospodarka mogą być rozpatrywane jako swoiste systemy

gospodarka mogą być rozpatrywane jako swoiste systemy

społeczne. W socjologii można wyróżnić różne koncepcje

społeczne. W socjologii można wyróżnić różne koncepcje

systemu

społecznego.

Gdy

jakieś

środowisko

pracy

systemu

społecznego.

Gdy

jakieś

środowisko

pracy

rozpatrujemy jako system społeczny oznacza to, że:

rozpatrujemy jako system społeczny oznacza to, że:



l) ogół zatrudnionych stanowi dla nas pewną całość, obejmującą

l) ogół zatrudnionych stanowi dla nas pewną całość, obejmującą

ludzi o różnych kwalifikacjach, stanowiskach, pozycjach

ludzi o różnych kwalifikacjach, stanowiskach, pozycjach

zawodowych, funkcjach,

zawodowych, funkcjach,



2) pracownicy ci należą do różnych grup społecznych, zespołów,

2) pracownicy ci należą do różnych grup społecznych, zespołów,

a nawet warstw i klas społecznych, które są wzajemnie

a nawet warstw i klas społecznych, które są wzajemnie

powiązane ze sobą, tzn. oddziaływują na siebie, stwarzając bądź

powiązane ze sobą, tzn. oddziaływują na siebie, stwarzając bądź

stan równowagi społecznej, bądź nierównowagi,

stan równowagi społecznej, bądź nierównowagi,



3) w danej zbiorowości zachowania są regulowane dzięki

3) w danej zbiorowości zachowania są regulowane dzięki

przyswojeniu sobie przez pracowników różnych wartości,

przyswojeniu sobie przez pracowników różnych wartości,

wzorów i norm społecznych, które będąc wspólne dla jednej

wzorów i norm społecznych, które będąc wspólne dla jednej

grupy czy warstwy społecznej mogą równocześnie być

grupy czy warstwy społecznej mogą równocześnie być

odmienne dla innych grup czy warstw,

odmienne dla innych grup czy warstw,



4) zbiorowość rozpatrywana jako system społeczny stwarzać

4) zbiorowość rozpatrywana jako system społeczny stwarzać

może swoiste instytucje (np. samorządy, strajki) oraz swoistą

może swoiste instytucje (np. samorządy, strajki) oraz swoistą

podkulturę, tzn. sobie tylko właściwą całość wartości, wzorów i

podkulturę, tzn. sobie tylko właściwą całość wartości, wzorów i

norm, częściowo odmienną od kultury narodowej i podkultur

norm, częściowo odmienną od kultury narodowej i podkultur

innych grup czy warstw,

innych grup czy warstw,

System społeczny

System społeczny



5) w zbiorowości, rozważanej jako system społeczny, pracownicy pełnią

5) w zbiorowości, rozważanej jako system społeczny, pracownicy pełnią

określone role społeczne, zajmują swoiste dla nich miejsce w hierarchii

określone role społeczne, zajmują swoiste dla nich miejsce w hierarchii

zawodów oraz wyróżniają się odmiennym poziomem uznania

zawodów oraz wyróżniają się odmiennym poziomem uznania

społecznego,

społecznego,



6) dla każdego systemu społecznego charakterystyczne są swoiste

6) dla każdego systemu społecznego charakterystyczne są swoiste

formy

organizacyjne,

swoiste

struktury

współdziałania

i

formy

organizacyjne,

swoiste

struktury

współdziałania

i

współzawodnictwa, właściwe sposoby komunikowania, innowacji i

współzawodnictwa, właściwe sposoby komunikowania, innowacji i

uczenia się,

uczenia się,



7) pracownicy w ramach systemu społecznego podlegają odmiennym

7) pracownicy w ramach systemu społecznego podlegają odmiennym

motywacjom, stosownie do hierarchii przyswojonych sobie potrzeb

motywacjom, stosownie do hierarchii przyswojonych sobie potrzeb

biologicznych, konsumpcyjnych i społecznych,

biologicznych, konsumpcyjnych i społecznych,



8) w każdym środowisku pracy „czas pracy” i „czas wolny” nie oznacza

8) w każdym środowisku pracy „czas pracy” i „czas wolny” nie oznacza

tego samego, ani w sensie ilości godzin, ani w sposobie wykorzystania

tego samego, ani w sensie ilości godzin, ani w sposobie wykorzystania

tego czasu, ponieważ „czas pracy” i „czas wolny” są kategoriami

tego czasu, ponieważ „czas pracy” i „czas wolny” są kategoriami

społecznie i kulturowo zróżnicowanymi w społeczności (czy w całym

społecznie i kulturowo zróżnicowanymi w społeczności (czy w całym

społeczeństwie). Rzutuje to na funkcjonowanie każdego systemu

społeczeństwie). Rzutuje to na funkcjonowanie każdego systemu

społecznego, który może wyróżniać się dużą bądź małą sprawnością,

społecznego, który może wyróżniać się dużą bądź małą sprawnością,



9) miarą żywotności danego systemu społecznego jest jego zdolność do

9) miarą żywotności danego systemu społecznego jest jego zdolność do

wykorzystania umiejętności i uzdolnień różnych grup zawodowych, w

wykorzystania umiejętności i uzdolnień różnych grup zawodowych, w

celu lepszego zaspokojenia potrzeb całej zbiorowości, zdolność do

celu lepszego zaspokojenia potrzeb całej zbiorowości, zdolność do

usuwania sytuacji konfliktowych i odpowiednio szybkiego wprowadzania

usuwania sytuacji konfliktowych i odpowiednio szybkiego wprowadzania

niezbędnych innowacji stosownie do oczekiwań społecznych,

niezbędnych innowacji stosownie do oczekiwań społecznych,



10) system społeczny powstaje zawsze w relacji do określonych

10) system społeczny powstaje zawsze w relacji do określonych

schematów organizacyjnych (w instytucji, przedsiębiorstwie,) ale jest

schematów organizacyjnych (w instytucji, przedsiębiorstwie,) ale jest

względnie niezależny od struktur organizacyjnych.

względnie niezależny od struktur organizacyjnych.

System społeczny

System społeczny

Każdy zakład pracy jest nie tylko

Każdy zakład pracy jest nie tylko

systemem społecznych ale i

systemem społecznych ale i

zorganizowanym tworem złożonym z

zorganizowanym tworem złożonym z

licznych elementów.

licznych elementów.

Organizacja – to wszelki twór

Organizacja – to wszelki twór

społeczny,

którego

członkowie

społeczny,

którego

członkowie

realizują zróżnicowane i wzajemnie

realizują zróżnicowane i wzajemnie

dopełniające

się

role,

działając

dopełniające

się

role,

działając

świadomie i w sposób racjonalny.

świadomie i w sposób racjonalny.

System społeczny

System społeczny

Organizacja społeczna może powstawać w dwojaki

Organizacja społeczna może powstawać w dwojaki

sposób:

sposób:



poprzez świadome i jawne, czyli w pełni refleksyjnie

poprzez świadome i jawne, czyli w pełni refleksyjnie

ustalone i ustanowione normy i sankcje, niejako

ustalone i ustanowione normy i sankcje, niejako

narzucone członkom grupy odgórnie — zewnętrznie;

narzucone członkom grupy odgórnie — zewnętrznie;



poprzez kształtowanie się wewnętrzne, czyli

poprzez kształtowanie się wewnętrzne, czyli

sumowanie

się

poszczególnych

doświadczeń

sumowanie

się

poszczególnych

doświadczeń

społecznych, będących nie tylko „sumą”, lecz i

społecznych, będących nie tylko „sumą”, lecz i

„wspólnym mianownikiem” przyszłych norm i

„wspólnym mianownikiem” przyszłych norm i

sankcji.

sankcji.

W praktyce życia społecznego występuje niezwykle

W praktyce życia społecznego występuje niezwykle

płynna i ruchoma granica dwóch wyróżnionych

płynna i ruchoma granica dwóch wyróżnionych

typów organizacji.

typów organizacji.

System społeczny

System społeczny

Organizacja istnieje wtedy, kiedy ludzie między

Organizacja istnieje wtedy, kiedy ludzie między

sobą współdziałają, jest ona stworzona w celu

sobą współdziałają, jest ona stworzona w celu

zaspokojenia ludzkich potrzeb, dążeń i celów. Na

zaspokojenia ludzkich potrzeb, dążeń i celów. Na

tej podstawie wyróżniamy dwa typy organizacji:

tej podstawie wyróżniamy dwa typy organizacji:

formalną i nieformalną (A. Sarapata).

formalną i nieformalną (A. Sarapata).



Pierwsza

z

nich,

tj.

formalna,

stanowi

Pierwsza

z

nich,

tj.

formalna,

stanowi

skodyfikowany zestaw oficjalnie obowiązujących

skodyfikowany zestaw oficjalnie obowiązujących

zasad współdziałania ludzi, zmierzających do

zasad współdziałania ludzi, zmierzających do

realizacji celów instytucji. Organizacja formalna

realizacji celów instytucji. Organizacja formalna

dokonuje podziału zadań i funkcji, określa

dokonuje podziału zadań i funkcji, określa

stanowiska i kompetencje w kierunku pionowym i

stanowiska i kompetencje w kierunku pionowym i

poziomym. Ustalając prawa i obowiązki każdego

poziomym. Ustalając prawa i obowiązki każdego

członka załogi reguluje jednocześnie stosunek

członka załogi reguluje jednocześnie stosunek

przełożonych

do

podwładnych.

przełożonych

do

podwładnych.

System społeczny

System społeczny



Normy nieformalne, pomimo że nie

Normy nieformalne, pomimo że nie

znajdują

odzwierciedlenia

w

żadnych

znajdują

odzwierciedlenia

w

żadnych

przepisach, często jednak są niezwykle

przepisach, często jednak są niezwykle

trwałe i wpływają istotnie na atmosferę

trwałe i wpływają istotnie na atmosferę

pracy, na kształtowanie się stosunku

pracy, na kształtowanie się stosunku

pracowników do pracy, zadowolenia z pracy

pracowników do pracy, zadowolenia z pracy

i wydajności pracy. Na ich bazie powstają

i wydajności pracy. Na ich bazie powstają

więzi koleżeństwa, sympatii, wspólnych

więzi koleżeństwa, sympatii, wspólnych

zainteresowań czy wspólnych interesów.

zainteresowań czy wspólnych interesów.