Jest drugą po chorobie Alzheimera
chorobą neurodegeneracyjną.

Zaburzeniu ulegają przede wszystkim
sekwencje ruchowe, Choroba dotyka
głównie ludzi starszych, po równo
kobiety i mężczyzn.

W Polsce choruje około 100 000 ludzi.
Co roku notuje się około 8 tysięcy
nowych przypadków. Opisana została
przez Parkinsona w 1817 r.

ZESPÓŁ PARKINSONA

UKŁAD POZAPIRAMIDOWY

jest związany z regulacją
czynności

ruchowych

i

napędem ruchowym.

Poszczególne

elementy

układu

pozapiramidowego

współpracują w regulacji
napięcia

mięśniowego

i

koordynacji ruchowej.

Kluczowym

elementem

układu

pozapiarmidowego

jest prążkowie obejmujące
jadro ogoniaste oraz łupinę .

Jest ono powiązane z istotą
czarną a także z gałką bladą.

Jednym z ważniejszych szlaków
jest

szlak nigro-stratialny

,

majacy

charakter

dopaminergiczny.

Istota czarna

jest połączona z

gałką bladą

szlakiem zstępującym

,

którego neurony wytwarzają

głównie

kwas γ –aminomasłowy- GABA.

U podłoża choroby leży postępujące
zwyrodnienie

neuronów

dopaminergicznych,

przede wszystkim w obrębie istoty
czarnej mózgu (część śródmózgowia
zabarwiona na kolor czarny ze względu na

dużą zawartość żelaza melaniny

jest

częścią składową jąder podstawy mózgu).

Etiologia choroby

Jądra

podstawy

mózgu

uczestniczą w specyficznej
selekcji oraz przetwarzaniu

motorycznych

i

niemotorycznych

wzorców

zachowań a także

blokują

aktualnie

niewymagane

wzorce aktywacji.

1)

parkinsonizm samoistny

(choroba

Parkinsona o nieznanej etiologii)

2)

parkinsonizm objawowy

:

spowodowany

stanami zapalnymi

mózgu, urazami mózgu,

nowotworami mózgu, truciznami

(CO, Mn)

3)

lekami

Wyróżniamy:

Podstawowe trzy zespoły

objawów choroby

Parkinsona:

hypokinesis

– ograniczenie

ruchowe

rigiditas

– sztywność mięśni

tremor

– drżenie mięśniowe

ponadto
dochodzi do:

- upośledzenia mimiki
twarzy,
- przygarbienia tułowia,
- upośledzenia chodzenia,
- spowolnienia mowy, która
staje się cicha i
monotonna,
- mogą wystąpić stany
depresyjne i otępienie.

Farmakoterapia choroby Parkinsona

PODZIAŁ LEKÓW STOSOWANYCH W

CHOROBIE PARKINSONA:

1.

lewodopa

stosowana w

skojarzeniu z inhibitorami
dekarboksylazy działającymi
obwodowo

1.

inhibitory COMPT

– hamujące

procesy

metylacji dopaminy i

lewodopy

3. inhibitory monoaminooksydazy typu B

–

zapobiegają rozpadowi dopaminy

4. bezpośredni agoniści dopaminergiczni

–

stymulują ośrodkowe receptory

dopaminergiczne

5. amantadyna

- blokuje receptory NMDA w

prążkowiu

6. antagoniści cholinergicznych
receptorów typu M

(hamują

muskarynowe

receptory cholinergiczne)

Ad-1) LEWODOPA

Najprostsze leczenie choroby Parkinsona
sprowadzałoby się do uzupełnienia dopaminy,
nie jest jednak możliwe, ponieważ dopomina nie
przechodzi przez barierę krew-mózg.

Możliwe to się staje w przypadku

lewodopy

,

aminokwasu prekursorowego dla dopaminy, dla
której istnieje aktywny transport, dzieki któremu
pokonuje barierę krew-mózg.

Dzięki działaniu

dekarboksylazy dopaminowej (DDC)

ulega odłączeniu grupa karboksylowa i powstaje

dopomina

.

Dekarboksylaza (DDC, DOPA),

znajduje się w OUN

jak i w tkankach obwodowych.

Duże ilości dopaminy ulegają

dekarboksylacji

,

ona

nie

dostaje

się już do mózgu.

Zapobiega się takiej sytuacji

przez podanie inhibitorów

dekarboksylazy obwodowej tj.

karbidopy i benserazyd.

Innym sposobem farmakoterapii

parkinsonizmu jest

hamowanie

czynnościowej przewagi układu

cholinergicznego

.

Leki te zmniejszają sztywność

mięśniową i ułatwiają czynności

ruchowe , zwłaszcza w pierwszej fazie

choroby.

Najnowszym sposobem leczenia

parkinsonizmu jest stosowanie

inhibitorów MAO-B (selegilina)

.

LEWODOPA (L-DOPA)-3,4

hydroksyfenyloalanina

, jest prekursorem

dopaminy.

Zmniejsza przede wszystkim niedobór

dopaminy w jądrach układu

pozapiramidowego.

Zmniejsza przede wszystkim zaburzenia

hipokinetyczne, poprawia się mimika

twarzy, ustępują zaburzenia mowy.

nudności, wymioty, brak łaknienia

hipotensja

stany lękowe, depresyjne,

agresywność, halucynacje

zespół przełączania (on-off) .

Faza „on” –nasilenie objawów

kinetycznych, faza „off”-nasilenie

ruchów mimowolnych.

Objawy niepożądane:

Preparaty handlowe:

 

Nakom 10/100

– 10 mg karbidowy i 100 mg

levodopy

Nakom 25/250

– 10 mg karbidopy i 250 mg

levodopy

Madopar 125

– 25 mg benzesarydu i 100

mg levodopy

Madopar HBS

– kaps. 62,5, 125, 250

Belapar

– kaps. 62,5, 125 I 250 mg

Restex i Restex ret.

– 125 mg

Ad-2)

INHIBITORY

COMPT

Inhibitory katecholo-O-metylotransferazy:
entakapon
tolkapon
Poprzez

zablokowanie

enzymu

zapobiegają

procesowi etylowania lewodopy i dopaminy do
nieaktywnych farmakologicznie metabolitów.

Jest stosowany pomocniczo w leczeniu
choroby Parkinsona u chorych leczonych
lewodopą

z

inhibitorem

obwodowej

dekarboksylazy.

Preparaty

handlowe:

Comtan, Comtes (entakapon) –tabl. 200 mg
Tamar (tolkapon) -tabl. 100 i 200 mg.

Zapewniają podwyższenie poziomu dopaminy
poprzez

zablokowanie

jej

rozkładu,

przez

zahamowanie monoaminooksydazy typu B. Nie
wchodzi w interakcję z tyraminą tak jak inne
inhibitory

MAO.

Dwie

substancje:

-selegilina –na początku blokada enzymu jest
kompetycyjna,

później

już

nieodwracalna

-rasagilina- blokada enzymu od początku
nieodwracalna

Ad- 3)
Inhibitory monoaminooksydazy typu B - MAO-B
(nieodwracalny)

Zachowanie

w

ustroju:

Po podaniu doustnym leki te szybko ulegają
wchłanianiu. Okres półtrwania we krwi

około 1

godziny

, czas działania leków

1-3 dni

co jest

związane z

nieodwracalną blokadą MAO-B.

Selegilina

ulega w ustroju biotransformacji

do

metamfetaminy

i

amfetaminy.

Razagilina

(rasagiline)

metabolizuje

do

aminoindanów.
Zastosowanie:

Pomocniczo w chorobie Parkinsona u osób
leczonych

lewodopą.



suchość w jamie ustnej



zawroty głowy



zaburzenia snu



arytmie nadkomorowe

i bloki przedsionko-komorowe



spadki ciśnienia

Działania niepożądane po
podaniu selegiliny:

Działania niepożądane po podaniu
rasagiliny:

 
Bóle głowy, objawy grypopodobne, złe
samopoczucie, bóle karku, depresyjne
obniżenie nastroju.

Leki te nie powinny być podawane
razem z inhibitorami MAO, z
inhibitorami wychwytu serotoniny,
antagonistami wychwytu serotoniny i
opioidowymi lekami p/bólowymi.

Preparaty handlowe z

selegiliną:

 

Jumex tabl. 5 mg

Movergan tabl. 5 mg i 10 mg

Segan tabl. 5mg

Selgres tabl. 5 mg

Deprenyl tabl. 5 mg

Preparaty handlowe z

rasagilina:

Azilect (metanosyulfonian razagiliny)

Ad-4)

AGONIŚCI RECEPTORÓW
DOPAMINERGICZNYCH

 

Główne działanie agonistów
polega na stymulacji
dopaminergicznych receptorów
-D2.

Zastosowanie znalazły niektóre
pochodne alkaloidów sporyszu
(bromokryptyna, pergoli i
lizuryd.

Rzadziej apomorfina i piribedyl.
Zaleca się podawanie tych
preparatów razem z lewodopą.

Bromokryptyna

 

Najlepiej poznany i

najczęściej stosowany

agonista receptorów

dopaminergicznych.

Zmniejsza również

wydzielanie prolaktyny co

jest stosowane w leczeniu

nadmiernego wydzielania

gruczołów mlecznych.

Działanie

farmakologiczne:

 

zmniejsza napięcie

mięśniowe

powoduje poprawę chodu

zmniejsza drżenia

Działania niepożądane :

 

nudności

wymioty

spadki ciśnienia krwi

zaburzenia psychiczne

Preparaty handlowe:

 

Bromergon –tabl. 2,5

mg , 10 mg

Parlodel - tabl. 2,5 mg, 5

mg i 10 mg

 

Lizuryd i Pergolid

Są agonistami

receptorów

dopaminergicznych o

podobnym działaniu do

bromokryptyny.

Preparaty handlowe:

 

Lisenyl; Lisenyl forte

( lizuryd)- tabl. 200 mg

Permax (Pergolid)

(pergolid)–tabl. 0,05 mg,

0,25 mg, 1 mg

AD-5) AMANTADYNA –blokuje

receptory NMDA .

 

Hamuje w sposób niekompetycyjny

receptory NMDA, w wyniku czego

zmniejsza się nierównowaga między

hamowaniem dopaminergicznym a

pobudzeniem glutaminergicznym.

Pobudza też przekaźnictwo

dopaminowe uwalniając endogenną

dopaminę, ma własności

cholinotyczne. Do lat 70 była

stosowana jako lek

przeciwwirusowy.

Zastosowanie:

 

Zastosowanie jej jest alternatywą

w stosunku do lewodopy.

Może być też kojarzona z lekami

cholinotycznymi.

Zmniejsza akinezę, drżenie i

sztywność mięśniową.

Preparaty handlowe:

 

Viregyt K –kaps. 100 mg.

Amantadin beta –tabl. 100 mg

PK-Merz tabl. 100, 150mg i r-r do

wlewów

Symmetrel –tabl. 100 mg i r-r do

wlewów

 

Ad-6) ANATGONIŚCI

CHOLINERGICZNYCH RECEPTORÓW

TYPU M - LEKI CHOLINOLITYCZNE

 

Mechanizm działania tych leków

polega na blokowaniu receptorów

muskarynowych

w OUN (działanie atropinowe), w

wyniku czego dochodzi do zmniejszenia

przewagi

układu cholinergicznego.

Zastosowanie

-

znalazły we

wczesnym stadium choroby.

Zmniejszają przede wszystkim drżenia i

sztywność mięśniową.

Hamują wzmożone wydzielanie śliny i

pocenie się. Szczególne zastosowanie

znalazły w leczeniu parkinsonizmu

polekowego.

Działania niepożądane:

suchość w jamie ustnej

porażenie akomodacji oka

zatrzymanie moczu

zaburzenia psychiczne

Preparaty handlowe:

 

Akineton - (biperidon)

Osnervan ; Kemadrin – tabl.

(procyklidyna)

Parkinane; Artane –tabl., syrop, amp .

(triheksyfenidyl)

Sormodren ( bornapryne)-tabl.

Tremarit (metyksen) –tabl.

 

INNE LEKI

Budypina

Zajmuje pośrednie miejsce między

amantadyną a ośrodkowo

działającymi lekami

przeciwcholinergicznymi.

Ma działanie antagonistyczne

wobec receptorów NMDA a także

jest antagonistą

muskarynowych receptorów

cholinergicznych.

Nasila działanie lewodopy i

zmniejsza

drżenie mięśniowe.

Tiapryd

Lek neuroleptyczny z grupy pochodnych

benzamidu, blokuje receptory

dopaminergiczne D2.

Hamuje działania ruchowe o typie dyskinez

wywołanych neuroleptykami i w

przypadku ruchów pląsawiczych.

Interakcje tiaprydu:

 

nasila działanie leków obniżających ciśnienie

nasila działanie leków działających

depresyjnie na OUN

wykazuje działanie antagonistyczne w

stosunku do lewodopy

Cele terapeutyczne w chorobie
Parkinsona:

 

1. terapia objawów ruchowych,
autonomicznych, poznawczych oraz
psychicznych
2. utrzymanie samodzielności w
zakresie aktywności życiowej
3. opóźnienie zastosowania pomocy
pielęgnacyjnej
4. utrzymanie odpowiedniej jakości
życia
5. unikanie dopaminergicznych działań

niepożądanych

LEKI STOSOWANE W LECZENIU

PLĄSAWICY

W leczeniu pląsawicy stosuje się leki

neuroleptyczne

jak haloperidol, klozapina.

Korzystne działanie wywierają

cholinergiczne-pobudzające receptory M-

cholinergiczne, a także nasilające wpływ

GABA.

CHOROBA WILSONA

j.t.

zwyrodnienie wątrobo-soczewkowe

–

choroba genetycznie uwarunkowana ,

polegająca na zmniejszeniu syntezy

ceruloplazminy, co prowadzi do odkładania

się miedzi w wątrobie, nerkach i

strukturach układu pozapiramidowego.

Dawniej leczono wyłącznie objawowo,

obecnie stosuje się Cuprenil (Penicylamina)

oraz Trentinę (Cupriol), które wiążą miedź i

wydalają ją z moczem. Skuteczny jest także

siarczan cynku, który wiąże miedź w

kompleks .

LEKI

PRZECIWWYMIOTNE

(ANTYEMETYKI)

Nudności i wymioty są

niecharakterystycznymi objawami

chorób o różnej etiologii.

Odruch wymiotny jest spowodowany

pobudzeniem ośrodka wymiotnego w

rdzeniu przrdłużonym

- choroby żołądka
- podrażnienie pęcherzyka żółciowego
- zapalenie trzustki
- mocznica
- śpiączka wątrobowa
- podwyższenie ciśnienia
wewnątrzczaszkowego
(spowodowane przyczynami
mózgowymi)
- migrena

Przyczyny wymiotów:

- reakcje wegetatywne na bodźce wzrokowe,
węchowe,

słuchowe, depresję,

jadłowstręt,
- bulimia
- anoreksja
- leki o działaniu wymiotnym ( cytostatyki,
glikozydy naparstnicy, opioidy,
apomorfina)
- choroba lokomocyjna (kinetozy)
- pierwszy trymestr ciąży
- zatrucie bakteryjne
- atak kaszlu zwłaszcza u małych dzieci
 

- Difenhydramina

- Preparaty handlowe : Benocten,

Dermodrin, Sediat –

tabl., krople

- Dimenhydrynat

- Preparaty handlowe: Aviomarin

- Ondansetron

Leki p/histaminowe

Stosowane głównie w chorobie i terapii
choroby lokomocyjnej i morskiej. W
początkach ciąży stosowane bardzo
ostrożnie.

Działa zapobiegawczo p/ko kinetozom
pod postacią przezskórnego systemu
terapeutycznego

j.

t.

efekt

profilaktyczny

działania

antymuskarynowego

w

obrębie

ośrodka wymiotnego.

Skopolamina

Neuroleptyki

Perfenazyna

Prometazyna

Haloperidol

Sulpiryd

stosowany w chorobie

Meénière’

Działanie p/wymiotne neuroleptyków

wiąże się z blokowaniem receptorów

dopaminergicznych oraz

muskarynowych.

Stosowane w leczeniu wymiotów
pooperacyjnych, wymiotów wywołanych
cytostatykami, napromieniowaniem.

Przy silnych wymiotach często
stosowane są razem z dexametazonem.

Setrony po podaniu doustnym szybko są
metabolizowane , metabolity wydalane
prze nerki.

Okres półtrwania wynosi dla nich od 4
godzin dla
ondansetronu do 40 godzin dla
palonosetronu.

Działania niepożądane

setronów:

Bóle głowy,

zaparcia,

objawy grypopodobne,

zaburzenia snu,

czasami reakcje uczuleniowe,

przemijające zmany w EKG.

Antagoniści receptora

neurokininy 1 (NK 1)

Aprepitant , preparat handlowy:

Artemeter

Hamuje pobudzenie receptora

neurokininy 1. NK1, zmniejsza

nasilenie wymiotów wczesnych

oraz wymiotów późnych w

chemioterapii.

Często stosuje się go w skojarzeniu

z antagonistami receptora 5-HT 3

oraz dexametazonu.

Aprepitant po podaniu doustnym

jest dobrze wchłaniany, jego

biodostępność wynosi 65 %.

Maksymalne stężenie w osoczu

występuje po 4 godzinach. Silnie

wiąże się z białkami (97 %).

Jest prawie całkowicie

metabolizowany. Metabolity

wydalane są z moczem i kałem.

Zgodna z zaleceniami terapia

wymiotów:

1. terapia choroby podstawowej

-

podanie antybiotytyku lub

chemioterapeutyku w

przypadku

zakażeń bakteryjnych

-

zabiegi operacyjne w przypadku

zwężenia odźwiernika, niedrożności
jelit, zapalenia wyrostka robaczkowego

-

postępowanie dietetyczne w

chorobach

metabolicznych,

nietolerancji białka

-

eliminacja trucizny, podanie odtrutki

w przypadku - zatruć egzogennych

-

psychoterapia w przypadku bulimii i

anoreksji

- wyrównanie niedoborów
elektrolitowych :

dopajanie roztworem glukozy i

roztworem

elektrolitowym

doustnie , u małych dzieci
sondą nosowo-żołądkową

(Gastrolit, Płyn Singera, R-r Glukozy –
w wymiotach niezbyt silnych.

2. terapia objawowa

w silnych wymiotach

nawadnianie za pomocą

ciągłej dożylnej

kroplówki roztworami

glukozy i elektrolitów.

Dawka płynów infuzyjnych

wyliczana na podstawie

zapotrzebowania

podstawowego wynoszącego:

1800 ml

/kg/ dzień

-

dorosły

120-140 mk

/kg/dzień -

niemowlęta