Modele zachowań

wyborczych

Analiza motywów zachowań

wyborczych

Wyborca jako element systemu

politycznego (wyborczego)

Wyborca

Wiedza

Emocje

Wartości

Potrzeby

Przetwarzanie

Wejścia do
systemu

-
uwarunkowania,
bodźce

Wyjścia
z systemu

- zachowanie
wyborcze

Konstytucja,
Ordynacja
wyborcza

Programy

Wizerunki

Informacja i agitacja

Decyzja wyborcza

-Udział w głosowaniu

-Absencja wyborcza

-Oddanie nieważnego
głosu

Kluczowe zmienne wpływające

na decyzje wyborcze

• zmienne socjologiczne – paradygmat

(wzór) socjalno-strukturalny

• zmienne psychologiczne –

paradygmat identyfikacji partyjnej

• zmienne ekonomiczne – teoria

racjonalnego wyboru

Podejście socjologiczne

• Status społeczny wyborcy – klasa,

warstwa, zawód, pozycja

ekonomiczna, styl życia

• Identyfikacja ze społeczną grupą

przynależności (wspólnotą – rodzinną,

lokalną, etniczną, religijną, interesu)

• Zmienne demograficzne – wiek, płeć,

miejsce zamieszkania

• Nie wyjaśnia zmian preferencji

Polski wymiar podejścia

socjologicznego (wybory 2007)

• Wykształcenie a preferencje partyjne:
- Wyższe – 52 proc. PO, 24 PiS, 11 LiD,

6 PSL

- Podstawowe – PO 25; PiS 44; LiD 10; PSL

11;

• Miejsce zamieszkania
- Miasta powyżej 200 tys. – PO 51; PiS 27;

LiD 13, PSL 3;

- Wieś – PO 28; PiS 38; LiD 10; PSL 17;

Polski wymiar podejścia

socjologicznego

• Wiek
- 18-24 lata – PO 53; PiS 23; LiD 10; PSL

6;

- Powyżej 60 lat – PO 27; PiS 42; LiD 17;

PSL 7;

• Płeć
- Kobiety – PO 43; PiS 32; LiD 12; PSL 8;
- Mężczyźni – PO 39; PiS 32; LiD 13;
- PSL 9;

Podejście psychologii

społecznej

• Identyfikacja partyjna

• Pozytywne ustosunkowanie się emocjonalne

wobec działań kandydata i partii

• filtr w odbieraniu określonych informacji

• Warunkowanie sposobu interpretowania wydarzeń

i problemów

• Trwałość postaw i mała podatność na zmiany

(żelazny elektorat)

• Socjalizacja polityczna

• System wartości, poczucie alienacji politycznej,

satysfakcja z życia, poziom lęku

• Krytyka – poparcie mechaniczne

Podejście ekonomiczne

• Teoria racjonalnego wyboru
• Podejście problemowe
• Głosowanie retrospektywne
• Zachowanie wyborców jest racjonalne,

głosując wyborca dokonuje celowego,
świadomego wyboru – udziela poparcia
kandydatowi lub partii, która
przyniesie mu najwięcej korzyści.

Teoria racjonalnego wyboru

A. Downsa 1957 r.

• Decyzję podejmują wyłącznie jednostki

(samodzielnie)

• Jednostki są egoistyczne i racjonalne

(kalkulacje osobistych interesów i potrzeb;

potrafią uszeregować alternatywy
- maksymalizacja użyteczności wyboru)

• Preferencje jednostek są kompletne i

stabilne

• Racjonalność metodologiczna – jednostki

posiadają wiedzę na temat dostępnych

możliwości oraz konsekwencji pojęcia

określonych decyzji

Głosowanie problemowe

• Konkretne rozwiązania problemów
• Specjalizacja partii
• Ostre spory
• Polaryzacja wyborców
• Najlepsza strategia – ogólny przekaz

(cel), brak konkretyzacji sposobów
rozwiązań

Głosowanie retrospektywne

• Podsumowanie kadencji – osiągnięcia

i błędy

• Głosowanie oparte na portfelu
• Głosowanie zorientowane społecznie

(socjotropiczne)
- ogólny stan gospodarki narodowej
- stan poszczególnych dziedzin życia

społecznego i gospodarczego (np.

ochrona zdrowia)

Krytyka teorii racjonalnego

wyboru

• Założenie, że wyborca jest

wszechstronnie poinformowany
– odebrał wszystkie informacje,
zapamiętał je i wyciągnął logiczne
wnioski – utopijne

• Wyborcy posługują się heurystykami

– skrótami poznawczymi

Heurystyki polityczne

• Lubienia – ustosunkowanie afektywne do grup

politycznych; partii lubianej przypisuje się poglądy

zbliżone do własnych

• Równoważenia – wnioskowanie o trzecim fakcie

dwóch znanych

• Odbierania sygnałów – poleganie na opinii liderów

i elit politycznych

• Zasługiwania – np. kandydat ma duże osiągnięcia

w polityce, dlatego zasługuje na głos

• Dostępności – częściej omawiane w mediach fakty

wywierają większy wpływ na ocenę zjawisk

politycznych

• Stereotypowa – kandydatów ocenia się posługując

się obiegowymi opiniami.

Marketingowy model zachowań

wyborczych (B. Newman)

• Problemy i kierunki działań politycznych

- program wyborczy

• Emocje – lubię, nie lubię, uczciwość, patriotyzm
• Wizerunek kandydata - rzeczywiste

i wykreowane cechy kandydata;

• Bieżące wydarzenia – kampania wyborcza
• Wydarzenia osobiste - nagłośnione w kampanii
• Wyobrażenia społeczne - zaplecze społeczno-

polityczne

• Problemy epistemiczne - ciekawość poznawcza

wyborców

Marketingowy model zachowań

wyborczych (B. Newman)

• Siedmiodomenowy model zachowań

wyborczych jest przydatny w praktyce
politycznej, ponieważ pozwala
kandydatowi dowiedzieć się co i kiedy
należy komunikować w swoim
przekazie.

• Domeny wchodzą ze sobą w interakcje
• Rola mediów
• Rola emocji (filtry)