Motywacja do pomagania
innym ludziom
Co skłania do udzielania pomocy?
Udzielanie pomocy jako bilans zysków i
strat.
Koszty związanie z nieudzieleniem pomocy:
Koszty zewnętrzne
a) Krytyka ze strony osoby pozbawionej
pomocy
b) Krytyka ze strony świadków
c) Odpowiedzialność prawna (Grzywna, kara
pieniężna, więzienie)
Koszty wewnętrzne
a) Poczucie winy
b) Odczuwanie współczucia
c) Uczucie przykrości
Typy motywacji do zachowań prospołecznych
(Bates, 1994)
l� Egoistyczna  pomagam, gdy dostrzegam
możliwość osiągnięcia własnego dobra
(sławy, aprobaty, nagrody)
l� Altruistyczna  czynienie dobra jest
wartością samą w sobie
l� Kolektywistyczna - głównym celem
pomagającego jest poprawa sytuacji
grupy, społeczności
l� Normatywna  pomaganie jest wynikiem
stosowania się do ustalonych norm i
zasad. Dominuje poczucie powinności.
Zachowania prospołeczne
l� Zachowania zorganizowane w taki
sposób, aby podtrzymać, chronić lub
rozwijać interes innych osób, grup,
społeczności, instytucji (Reykowski,
1986).
l� Często związane z kosztami,
wysiłkiem, ryzykiem czy poświęceniem
osoby niosącej pomoc
l� Dzielenie się (np. anonimowo)
l� Dawanie
l� Pomaganie ofiarom nagłego wypadku
l� Zachowania pomocne
Altruizm a zachowania prospołeczne
Zachowanie altruistyczne/prospołeczne
wymaga jednoczesnego spełnienia 4
warunków:
l� Jest świadomie i dobrowolne
l� Działanie na rzecz innych i z korzyścią
dla innych
l� Bez oczekiwania na nagrodę
zewnętrzną
l� Jest wartością samą w sobie
Altruizm a zachowania prospołeczne
3 kategorie zachowań prospołecznych
(Reykowski, 1986)
l� Altruistyczne  ktoś inny osiąga
korzyść podczas gdy osoba
pomagająca ponosi koszty takie jak
majątek, zdrowie, życie
l� Pomocne  ktoś inny osiąga korzyść,
podczas gdy osoba udzielająca pomocy
ponosi naturalne koszty czynności
l� Kooperacyjne  zarówno osoba
udzielająca jak i przyjmująca pomoc
odnoszą korzyści lub unikają strat
Altruizm a zachowania prospołeczne
Dwa typy zachowań prospołecznych
(Bar-Tal, 1976)
l� Altruizm, gdy działanie na rzecz innych
jest wartością samą w sobie
l� Odwzajemnianie otrzymanego dobra
Altruizm i zachowania prospołeczne.
Jedno czy dwa pojęcia?
l� Zachowania prospołeczne jako szersza
kategoria niż zachowania altruistyczne
l� Motywem przewodnim zachowań
altruistycznych jest brak oczekiwania na
nagrodę zewnętrzną (bezinteresowność)
l� Motywem przewodnim zachowań
prospołecznych jest działanie dla dobra
innych.
l� Zamienne posługiwanie się terminami lub
l� Posługiwanie się terminem  zachowania
prospołeczne ze względu na łatwiejszy
sposób pomiaru zachowań niż intencji
Jakich nagród oczekuje altruista?
l� Czy zachowanie w którym pomagający
oczekuje na nagrody wewnętrzne takie
jak: satysfakcja, duma, zadowolenie z
własnego czynu można nazwać
altruistycznym?
l� Założenie o egoizmie człowieka.
l� Tautologiczne wyjaśnienie motywacji
do działań prospołecznych
Błędne koło w wyjaśnianiu przyczyn
zachowań altruistycznych (Karyłowski, 1982)
Zachowanie
bezinteresowne
Przyczyną
Nagrody są jest
wewnętrzne oczekiwanie
nagrody
Żadnych nie
da się
zaobserwować
Wyznaczniki motywacji do zachowań
prospołecznych
l� Afektywne
l� Poznawcze
l� Osobowościowe
l� Sytuacyjne
Wyznaczniki afektywne
Empatia jako motyw do udzielania
pomocy.
l� Empatia  procesy zachodzące podczas
obserwowania cudzej sytuacji
l� Aspekt poznawczy - zdolność do
przyjmowania cudzej perspektywy,
rozumienie motywów postępowania
l� Aspekt emocjonalny - wczuwanie się w
stany emocjonalne innych osób oraz
wspólne przeżywanie z nimi tych stanów
Empatia a zachowania prospołeczne
l� Ludzie dysponują wrodzoną
dyspozycją (wrażliwością) do
emocjonalnego reagowania na stany
emocjonalne innych ludzi.
l� Rola neuronów lustrzanych
l� Zdolność do reagowania empatycznego
rozwija się w ciągu życia pod wpływem
określonych doświadczeń, w trakcie
których cudza emocja zostaje
powiązana z emocją podmiotu. Emocja
jednej osoby wywołuje emocję innej.
Emocjonalne zarażanie się emocjami
wśród niemowląt
Syndrom kuwady  empatyczny
brzuszek
Empatia a zachowania prospołeczne
Obserwowanie osoby w potrzebie:
l� Wzbudza współczucie i czułość
l� Jest z
ródłem awersyjnego pobudzenia 
pomaganie jest instrumentalną reakcją,
która redukuje niepożądany stan -
l� Jeśli pobudzenie jest odczuwane jako
bardzo nieprzyjemne to obserwator
wybierze reakcję, która najszybciej
zredukuje nieprzyjemny afekt przy
najmniejszych kosztach z jego strony -
Model  pobudzenie: koszty-nagroda
l� Podczas silnego pobudzenia prowadzi do
impulsywnego pomagania
Nastrój pozytywny a gotowość do
udzielania pomocy
l� Nastrój pozytywny sprzyja gotowości
do udzielania pomocy (Badania Isen).
l� Osoby, które odniosły sukces są
bardziej gotowe do pomocy niż te,
które odniosły porażkę.
l� Gotowość do pomagania słabnie gdy
istnieje ryzyko, że pomagający utraci
poczucie dobrostanu
Nastrój negatywny a gotowość do
udzielania pomocy
l� Smutne osoby dorosłe oraz odczuwające
poczucie winy angażują się zachowania
prospołeczne w celu poprawienia
własnego nastroju.
l� Pomaganie jest cenione i nagradzane
przez innych (a to daje satysfakcje). Po
pewnym czasie, na zasadzie skojarzeń,
pomaganie staje się samo w sobie
nagradzające
l� Odczuwające smutek dzieci nie są
chętne do pomocy
l� Skrajnie silne emocje negatywne sprzyjają
koncentracji na sobie a nie na innych
Wyznaczniki poznawcze
Do zachowań prospołecznych dochodzi
jeżeli:
l� Osoba dostrzeże cudzą potrzebę
l� Sytuacja zostanie oceniona jako
zagrażająca
l� Pozytywnie oceni własne możliwości
do udzielania pomocy
l� poczuje odpowiedzialność za sytuację
drugiej osoby
Rozbieżności poznawcze jako motyw
udzielania pomocy
l� Poznawcza rozbieżność między
faktycznym stanem drugiej osoby a
stanem normalnym.
l� Poznawcza rozbieżność między
faktycznym stanem drugiej osoby a
stanem idealnym
l� Konsekwencją porównań poznawczych
jest wysoka gotowość do pomagania
osobom podobnym do nas.
l� Wiara w świat sprawiedliwy motywuje do
przywracania sprawiedliwości jeżeli
jednostka obserwuje, że pokrzywdzony na
nią zasługuje.
Gotowość do pomagania a rodzaj
atrybucji
3 podstawowe sposoby wyjaśniania przyczyn
sytuacji w jakiej się znalazła osoba
wymagająca pomocy
l� Wymiar umiejscowienia przyczyny
Wewnętrzna (w człowieku) vs zewnętrzna
(poza nim)
l� Wymiar stabilności przyczyny
Trwała vs czasowa
l� Wymiar wpływu na zdarzenia
Kontrolowalna vs niemożliwa do kontroli
Dwa typy zachowań altruistycznych
(Karyłowski, 1982)
l� Motywacja endocentryczna
l� Motywacja egzocentryczna
l� Kryterium podziału jest z
ródło
wzmocnień wewnętrznych, których
oczekiwanie uruchamia motywację do
zachowań prospołecznych
Motywacja endocentryczna
l� Motywacja endocentryczna 
l� Działania motywowane utrzymaniem
dobrego mniemania o sobie
l� Punktem wyjścia dla zachowań
altruistycznych są normy i standardami
tj. odwaga, uczciwość, życzliwość
l� Postępowanie zgodnie z tymi normami
(tu: zachowania altruistyczne)
zapewnia satysfakcję i zadowolenie z
siebie
l� Uwaga bardziej skupiona na sobie niż
na innych
Motywacja egzocentryczna
l� Motywacja egzocentryczna
l� Działania motywowane oczekiwaniem
poprawy sytuacji człowieka będącego
w potrzebie lub po to aby nie dopuścić
do jej pogorszenia
l� Uwaga skoncentrowana na
potrzebującym partnerze: na jego
stanie, uczuciach, potrzebach
Motywacja endo- i egzocentryczna
l� Dla osoby motywowanej
endocentrycznie ważne jest to ona
sama jest przyczyną poprawy sytuacji
osoby potrzebującej
l� Dla osoby motywowanej
egzocentrycznie ważne jest, że osoba
potrzebująca uzyskała pomoc,
niezależnie od przyczyn poprawy jej
sytuacji.
Mechanizmy wewnętrzne zachowań
prospołecznych
(na podstawie: Karyłowski, 1982)
l� ENDOCENTRYCZNE  poprzedzone:
1) dostrzeżeniem sytuacji innego,
odbiegającej od pożądanej
2) wizją sytuacji dla innego lepszej i
koncentracją na własnej wobec niego
powinności
3) wzbudzeniem motywacji powiązanej z
oczekiwaniem dla siebie nagrody
wewnętrznej (w postaci spełnienia
oczekiwań co do samego siebie)
l� EZGOCENTRYCZNE  poprzedzone
1) dostrzeżeniem sytuacji innego,
odbiegającej od pożądanej
2) wizją sytuacji dla innego lepszej i
koncentracją na programie możliwych
działań
3) wzbudzeniem motywacji powiązanej z
oczekiwaniem nagrody w postaci
poprawy sytuacji innego.
Koncentracja na Koncentracja na
ENDOCENTYCZNE :
Zachowanie
+
sytuacji standardach
INNEGO JA
prospołeczne
Koncentracja na Koncentracja na
+
EGZOOCENTYCZNE :
Zachowanie
sytuacji standardach
INNEGO POZA - JA
prospołeczne
Zróżnicowanie z
ródeł dwóch typów orientacji prospołecznej
Wyznaczniki osobowościowe
Współwystępowanie altruizmu z:
l� Niską potrzeba aprobaty społecznej
l� Wysoką pozycją w systemie wartości
takich norm jak społeczna
odpowiedzialność, pomaganie i równość
l� Brakiem skłonności do manipulowania
innymi
l� Wyraz
nymi celami
l� Poczuciem, że sam/a kieruję swoim
życiem
l� Religijnością
l� Niskim poziomem lęku
Zachowania pseudoprospołeczne
l� autohandicapowa interpretacja
zachowań prospołecznych -
zachowania altruistyczne motywowane
obroną poczucia własnej wartości
(Doliński, 1988)