Perspektywy węgla brunatnego wobec konieczności redukcji emisji CO2
Węgiel ma przyszłość
LIDIA GAWLIK z czego zagospodarowanych jest tylko 14%
ZBIGNIEW GRUDZIC
SKI w 11 złożach.
Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi Z powodu niskiej wartości opałowej w po-
i Energią, Kraków równaniu z ropą, gazem i węglem kamien-
Polska Akademia Nauk nym, a także wysokiej zawartości wilgo-
[e-mail] ci (ok. 50%) transport węgla brunatnego na
Dr inż. Lidia Gawlik [e-mail] większe odległości jest nieopłacalny. Zużywa
jest wicedyrektorem się go więc w pobliżu eksploatowanych złóż.
Instytutu i zajmuje się Elektrownie opalane węglem brunatnym
Polska węglem stoi. Zwłaszcza
problematyką gospodarki mają zwykle jednego dostawcę surowca  ko-
brunatnego mamy w bród.
surowcami mineralnymi palnię, w której pobliżu zostały zbudowane.
Jest to paliwo o stosunkowo niskich
W Polsce węgiel brunatny wydobywany
kosztach produkcji, co zapewnia
jest w trzech zagłębiach. Dwa z nich: bełcha-
relatywnie niewysokie koszty produkcji
towskie i konińsko-adamowskie, znajdują się
energii elektrycznej. Czy zatem
w centralnej Polsce. Trzecie zagłębie  turo-
szowskie  położone jest na południowo-za-
warto z niego rezygnować?
chodnich rubieżach kraju. W sumie cztery
Obecnie energia elektryczna jest produ- wielkie kopalnie odkrywkowe dostarczają
Dr inż. Zbigniew
kowana w Polsce niemal wyłącznie z węgla. węgiel do pięciu elektrowni.
Grudziński jest
Jego udział w produkcji energii elektrycznej Kopalnia Adamów wydobywa węgiel od
ekspertem w dziedzinie
wynosi około 94%, z czego węgla brunatne- 1964 roku. Jest to kopalnia trzyodkrywko-
wykorzystania węgla
go  od 32 do 35%. Polska posiada bogate za- wa o zdolności wydobywczej około 5 mln
brunatnego w energetyce
soby tego surowca, oceniane na 13 mld ton, ton rocznie. Zasoby w złożach eksploatowa-
Elektrownia Bełchatów
znajduje się tuż przy
kopalni, co pozwala na
wyeliminowanie transportu
kołowego i umożliwia
ciągłe dostawy surowca.
W wypadku węgla
brunatnego to jedyna
opłacalna opcja
16
Panorama Górnictwo i energetyka ACADEMIA
Archiwum PGE KWB Bełchatów SA
Nr 1 (17) 2009
nych wynoszą 62 mln ton, a w złożach prze-
widywanych do eksploatacji 101 mln ton.
Kopalnia dostarcza węgiel transportem ta-
śmowym do Elektrowni Adamów, która ma
5 bloków energetycznych, każdy o mocy 120
MW  razem 600 MW.
Działająca od 1980 roku Kopalnia
Bełchatów jest największą kopalnią odkryw-
kową w Europie. Z udostępnionych złóż
Bełchatów i Szczerców może ona wydobywać
około 39 mln ton węgla brunatnego rocznie.
Zasoby w tych złożach wynoszą 898 mln ton,
a w złożu Kamieńsk przewidywanym do eks-
ploatacji  402 mln ton. Węgiel z tej kopal-
ni jest dostarczany transportem taśmowym
do Elektrowni Bełchatów o mocy 4440 MW
Wydobycie węgla metodą
(12 bloków o mocy 360 MW), która wytwa-
odkrywkową powoduje
rza około 20% krajowej energii elektrycznej.
degradację terenu
Kopalnia Turów jest jedną z najstarszych
i drenaż wód gruntowych
kopalni węgla brunatnego w Polsce. Działa od
na rozległym obszarze,
1947 roku. Jest to kopalnia jednodkrywkowa
ale rekultywacja
o zdolności wydobywczej 15 mln ton rocznie.
zwraca je naturze
Zasoby w złożach eksploatowanych wynoszą
415 mln ton, a w złożach przewidywanych rocznego poziomu wydobycia węgla brunat-
do eksploatacji 100 mln ton. Kopalnia zasi- nego w Polsce na poziomie około 60 mln ton
la w cyklu ciągłym Elektrownię Turów o mo- do roku 2020. Po roku 2020 będzie następo-
cy zainstalowanej 2106 MW (obecnie pracu- wał systematyczny spadek wydobycia w tych
je ona z mocą 1929 MW). Elektrownia dys- kopalniach. Zakończenie działalności Kopalni
ponuje sześcioma świeżo oddanymi blokami Adamów przewidywane jest na rok 2024.
fluidalnymi i trzema zmodernizowanymi blo- W Kopalni Bełchatów wydobycie z odkryw-
kami pyłowymi. ki Bełchatów i odkrywki Szczerców trwać bę-
Kopalnia Konin, podobnie jak Turów, pro- dzie do 2038 roku. Uruchomienie nowych od-
wadzi wydobycie od 1947 roku. Jej cztery od- krywek w Kopalni Konin zapewni stabilizację
krywki mają zdolność wydobywczą około wydobycia tej kopalni na poziomie 10 11 mln
15 mln ton. Zasoby w złożach eksploatowa- ton do roku 2026, po czym następować będzie
nych wynoszą 101 mln ton, a w złożach prze- nieuniknione obniżanie wielkości wydobycia,
widywanych do eksploatacji 235 mln ton. aż do całkowitego zakończenia eksploatacji
Kopalnia dostarcza węgiel do dwóch elek- w roku 2040. Również w Kopalni Turów wy-
trowni, Konin i Pątnów, transportem kole- dobycie obniży się trochę po roku 2030, a za-
jowym. Elektrownia Konin  najstarsza pol- kończenie eksploatacji nastąpi w roku 2048.
ska elektrownia spalająca węgiel brunatny W dłuższej perspektywie należy więc spo-
 ma moc 488 MW (8 bloków). Elektrownia dziewać się ograniczenia podaży węgla bru-
Pątnów składa się z dwóch osobnych pod- natnego, o ile nie dojdzie do udostępnienia na-
miotów: Pątnów I o mocy 1200 MW i Pątnów stępnych złóż. Najbardziej predestynowane do
II o mocy 464 MW. Uruchomiona pod ko- udostępnienia i eksploatacji jest złoże Legnica,
niec 2007 roku Pątnów II to pierwsza w Pol- nie tylko z racji bardzo dużych zasobów wyno-
sce elektrownia na parametry nadkrytyczne szących 5,4 mld ton, ale również ze względu
z mokrą instalacją odsiarczania spalin, która na lokalizację w rejonie zindustrializowanym
cechuje się bardzo wysoką sprawnością. przez przemysł górniczo-hutniczy rud miedzi.
Stopniowe wyczerpywanie złóż rud miedzi po-
Nietknięte złoża wodować będzie znaczne bezrobocie w regio-
Obecnie funkcjonujące kopalnie węgla bru- nie, dla którego wydobycie węgla brunatne-
natnego po udostępnieniu złóż przewidywa- go oraz produkcja energii elektrycznej opar-
nych do eksploatacji pozwolą na utrzymanie ta na tym surowcu stanowić może szansę dal-
17
ACADEMIA Panorama Górnictwo i energetyka
Nr 1 (17) 2009
Archiwum PGE KWB Bełchatów SA
Perspektywy węgla brunatnego wobec konieczności redukcji emisji CO2
Produkcja energii
elektrycznej w Polsce
w około 94% opiera się na
węglu. W tej liczbie 35%
stanowi węgiel brunatny
szego rozwoju. Eksploatacja tego złoża mogła- rów gotowych do sfinansowania budowy kom-
by zaspokoić potrzeby zakładu energetyczne- pleksu kopalnia plus elektrownia, zwłaszcza
go o wielkości Elektrowni Bełchatów i utrzy- że czas budowy takich obiektów jest bardzo
mać produkcję energii elektrycznej z węgla długi. Dużą przeszkodą jest też nieprzychyl-
brunatnego na poziomie porównywalnym do ność społeczności lokalnych. Węgiel brunat-
aktualnego jeszcze przez wiele lat. W połowie ny traktowany jest bowiem jako paliwo  brud-
bieżącego stulecia Kopalnia Legnica byłaby je- ne , przynoszące szkody środowisku.
dynym z
ródłem zaopatrzenia Polski w węgiel
brunatny przy możliwej wielkości wydobycia Czysty węgiel
około 50 mln ton rocznie. Odkrywkowa eksploatacja węgla brunat-
Ewentualna budowa Kopalni Legnica nie nego związana jest z degradacją dużych po-
wyczerpuje możliwości pozyskiwania węgla wierzchni terenu. Dotarcie do pokładów węgla
brunatnego w Polsce. W Polsce udokumen- wymaga usunięcia ogromnych mas nadkładu.
towano 76 złóż dotychczas niezagospodaro- Powstaje wielka dziura w ziemi, która nie dość,
wanych, których zasoby przekraczają 13 mld że brzydko wygląda, to jeszcze drenuje wodę
ton. Nawet przy obecnym poziomie wydoby- z okolicznych warstw wodonośnych. Właśnie
cia wystarczyłyby one na wiele lat. Stanowiąc to jest z
ródłem ostrych protestów ekologów
tanie i rodzime z
ródło energii elektrycznej, i miejscowej ludności. Stan ten nie trwa jed-
przyczyniłyby się do poprawy bezpieczeń- nak wiecznie. Tereny, w których zakończono
stwa energetycznego państwa. eksploatację, są systematycznie rekultywowa-
W długoterminowych prognozach produk- ne. Kopalnie węgla brunatnego z dużą pieczo-
cji energii w Polsce rozwój przemysłu węgla łowitością realizują zadania związane z ochro-
brunatnego nie jest jednak uwzględniony. ną gruntów, powietrza i wody. Rekultywacja
Plany rządowe zakładają zaspokajanie rosną- jest prowadzona równolegle z eksploatacją
cych potrzeb energetycznych kraju importo- w miarę postępów wydobycia. Po tych zabie-
wanym gazem i odnawialnymi z
ródłami ener- gach, nieodbiegających poziomem od najlep-
gii. Coraz głośniej mówi się również o nie- szych praktyk europejskich, tereny pokopal-
odzowności budowy elektrowni jądrowych. niane mogą służyć do produkcji rolnej, leśnej
W prognozach tych planuje się wzrost zuży- lub dla potrzeb rekreacji. Nowym trendem
cia węgla kamiennego, natomiast zapomina w dziedzinie zagospodarowania wyrobisk od-
się o możliwościach wynikających z faktu po- krywkowych jest tworzenie dużych akwenów
siadania przez Polskę dużych zasobów węgla służących do rekreacji, a zarazem stanowią-
brunatnego. Utrudnia to znalezienie inwesto- cych rezerwuar słodkiej wody, której w wielu
18
jaz1111/stock.xchng
Panorama Górnictwo i energetyka ACADEMIA
Nr 1 (17) 2009
rejonach kraju brakuje. Warto też wspomnieć, zowo-parowych zintegrowanych ze zgazowa-
że docelowe projekty zagospodarowania tere- niem węgla (IGCC), które na świecie są już
nów pogórniczych przewidują zwrot naturze wykorzystywane w pierwszych pilotowych
i społeczeństwu terenów o znacznie wyższych instalacjach. Mogą one podwyższyć spraw-
walorach przyrodniczych i turystycznych niż ność elektrowni nawet do 52%.
przed rozpoczęciem eksploatacji węgla. Wydaje się, że obecnie jedynym sposobem
Ważnym czynnikiem wpływającym na rozwiązania problemu emisji gazów cieplar-
ocenę węgla brunatnego jako surowca ener- nianych pozwalającym na utrzymanie produk-
getycznego jest wpływ jego spalania na śro- cji energii z węgla jest wychwytywanie i skła-
dowisko. Dotychczas polska energetyka zro- dowanie CO2 (technologia CCS). Wiadomo co
biła bardzo dużo w celu ograniczenia emisji prawda, że instalacja CCS zmniejsza spraw-
siarki, tlenków azotu oraz pyłów. Natomiast ność bloku energetycznego o mniej więcej
nie udało się w sposób znaczący zreduko- 10%, lecz innej drogi nie ma. Obecnie w Niem-
wać emisji dwutlenku węgla, co jest nie- czech działa już elektrownia małej mocy wy-
zbędne do powstrzymania globalnych zmian korzystująca tę technologię. Wszystkie polskie
klimatycznych. elektrownie opalane węglem również liczą się
Sprostanie temu wyzwaniu wymaga bu- z koniecznością wdrożenia technologii CCS
dowy nowoczesnych elektrowni o wyższej w niedalekiej przyszłości. Nowo budowane
sprawności, wykorzystujących bardziej za- bloki, na przykład w Elektrowni Bełchatów,
awansowane technologie. Wybudowany będą już do niej przystosowane.
nowy blok w Pątnowie II i budowany obecnie Węgiel brunatny miał, ma i powinien
w Bełchatowie nowy blok o mocy 858 MW są mieć w przyszłości podstawowe znaczenie
zwiastunami przemian w energetyce opartej dla bezpieczeństwa energetycznego Polski.
na węglu brunatnym. Charakteryzują się nad- Rezygnacja z taniego z
ródła energii, jakim
krytycznymi parametrami pary, co umożliwia jest węgiel brunatny, na rzecz drogich, impor-
osiągnięcie sprawności około 45% i obniże- towanych surowców energetycznych byłby
nie emisji CO2 o około 20%. Zdaniem Komisji decyzją nieracjonalną, zwłaszcza że wszelkie
Europejskiej taka redukcja nie wystarczy. problemy techniczne, technologiczne i ekolo-
Zaleca ona dążenie do całkowitego wyelimi- giczne da się rozwiązać. %
nowania emisji tego gazu. Należy zatem udo-
skonalać i wdrażać w Polsce takie zaawanso-
Chcesz wiedzieć więcej?
wane technologie produkcji energii elektrycz-
nej jak spalanie węgla w tlenie czy wytwa-
Kasztelewicz Z. (2007). Węgiel brunatny. Optymalna ofer-
rzanie energii elektrycznej w układach ga- ta energetyczna dla Polski. Górnictwo odkrywkowe.
Węgiel brunatny
jest uważany za brudny
surowiec energetyczny,
ale dzięki nowoczesnym
technologiom może być
bardzo czysty
19
ACADEMIA Panorama Górnictwo i energetyka
Nr 1 (17) 2009
Archiwum PGE KWB Bełchatów SA