1
Tytuł:
Ocena pracy nauczyciela
Autor:
mgr Wiesława Tudaj
Szkoła Podstawowa nr 1 w Siekierczynie
WST
P
OCENA PRACY NAUCZYCIELA
Ocenianie jest nieodłącznym i bardzo ważnym składnikiem każdego celowego
i planowanego ludzkiego działania. Jest naturalnym i trwałym elementem naszych
czynności , w tym również nauczycielskich , tych związanym z doradztwem
pedagogicznym. Nie ulega wątpliwości, iż ocenianie szkolne a w tym ocenianie pracy
nauczycieli jest przedmiotem szczególnego zainteresowania chyba wszystkich osób
związanych z edukacją i szkołą. Ocenianie pracy nauczycieli niesie za sobą zwykle
stres czasem pozytywny, budujący, a czasem negatywny zarówno dla dyrektora
placówki jak i dla samego nauczyciela. Jest ono często procesem emocjonującym i
mocno angażującym, choć w istocie rzeczy powinno być przede wszystkim procesem
racjonalnym, mądrym i przemyślanym, rzetelnym i trafnym. Nierzetelna i
niesprawiedliwa ocena nauczyciela potrafi być głęboką raną bolącą przez długie lata.
Należałoby się więc zastanowić nad sensem i celowością oceny pracy nauczyciela.
Zapewne celem oceniania nie powinno być wywoływanie negatywnych emocji i
silnych stresów, ale budzenie oraz wzmacnianie pozytywnego nastawienia
nauczycieli do pracy, wartościowanie kogoś lub czegoś, oraz porównywanie
uzyskanych osiągnięć do ustalonego, wzorca, modelu, standardu. Natomiast sens
oceniania powinien tkwić w motywowaniu i powodowaniu zmian w przyszłości.
Dyskusja o przedmiocie oceny pracy nauczyciela toczy się od lat, tak
w literaturze pedagogicznej ( Niemerko - 1997, Ratajek  1993 i inni) jak też
i w środowisku nauczycielskim. Do dziś nie ma wśród pedagogów zgodności na
temat, co jest najważniejsze w tej ocenie: osoba, czynność, czy też ich konkretne,
wymierne efekty.
Obecnie ocenianie pracy nauczycieli jest słusznie krytykowane, bo często w
ogóle nie poddaje się podstawowym zasadom nowoczesnej edukacji
i rzetelności ewaluacji dydaktycznej. Wkraczająca do szkół reforma oświatowa w
ocenie szkolnych osiągnięć ucznia i nauczyciela często wskazuje na potrzebę
traktowania tego procesu jako:
gromadzenia i porządkowania informacji o nauczycielu ;
integrację oceniania z uczeniem się i nauczaniem;
motywowanie nauczycieli do doskonalenia swojego warsztatu pracy
i doskonalenia zawodowego;
 2
Przy ocenie pracy nauczyciela warto zaakcentować trzy główne składniki: jakość
czynności zawodowych, osobowość i sylwetka nauczyciela człowieka, oraz jego
osiągnięcia edukacyjne, między którymi warto zachować racjonalną proporcję.
Bardzo istotnym składnikiem oceny pracy nauczyciela jest także informacja i opinia
o jego osobowości i sylwetce zawodowej. Biorąc powyższe elementy pod uwagę
warto przeanalizować następujące cechy kluczowe nowoczesnego nauczyciela:
1 Samodzielność i niezależność myślenia i działania oraz odpowiedzialność za
efekty pracy, za atmosferę w gronie oraz za własny rozwój zawodowy,
doskonalenie się i samoedukację ( w tym samoocenę).
2 Nastawienie na współpracę z innymi pracownikami placówki, widoczna
w codziennej pracy i w podejmowaniu różnych wspólnych akcji i zadań.
3 Postawa innowacyjna nauczyciela  jako gotowość do asymilowania dobrych
nowości edukacyjnych i generalnie pozytywna postawa wobec zmian oraz
wprowadzenie konkretnych innowacji edukacyjnych.
4 Fachowość nauczyciela konsultanta  jako właściwe przygotowanie do roli
nauczyciela, mistrza, animatora nauczycielskich starań i staranność przygotowania
się do zajęć oraz właściwa realizacja zadań i aktywny udział w ustawicznym
kształceniu i doskonaleniu się zawodowym.
5 Mądrość życiowa  jako pogłębiona wiedza życiowa i umiejętność rozwiązywania
problemów edukacyjnych w placówce oraz trafnego przewidywania zdarzeń i
zjawisk, np. rozwoju placówki, a także umiejętności dokonywania samooceny.
OCENA PRACY NAUCZYCIELA
W ŚWIETLE PRAWA OŚWIATOWEGO
Ocenę pracy nauczyciela regulują następujące przepisy prawne: Ustawa
o systemie oświaty z dnia 7.09.89 r. (Dz. U. z 1996 z póz
niejszymi zmianami,
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 .11. 2000 r. , oraz ustawa
Karta Nauczyciela z 26. 01. 1982 r. z póz
niejszymi zmianami
Zgodnie z $ 2 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia
2 listopada 2000 roku w sprawie kryteriów i trybu dokonywania oceny pracy
nauczyciela, trybu postępowania odwoławczego oraz składu i sposobu powoływania
zespołu oceniającego, dyrektor szkoły dokonując oceny pracy nauczyciela powinien
uwzględnić w szczególności:
1. Poprawność merytoryczną i metodyczną prowadzonych zajęć dydaktycznych
wychowawczych i opiekuńczych, prawidłowość realizacji innych zadań
zawodowych wynikających ze statutu szkoły, w której nauczyciel jest
zatrudniony, kulturę i poprawność języka, pobudzenie inicjatywy uczniów,
zachowanie odpowiedniej dyscypliny na zajęciach;
2. Zaangażowanie zawodowe (uczestnictwo w pozalekcyjnej działalności szkoły,
udział w pracach zespołów nauczycielskich, podejmowanie innowacyjnych
działań w zakresie nauczania, wychowania i opieki, zainteresowanie uczniem i
jego środowiskiem, współpraca z rodzicami;
3. Aktywność nauczyciela w doskonaleniu zawodowym;
 3
4. Działania nauczyciela w zakresie wspomagania wszechstronnego rozwoju ucznia,
z uwzględnieniem jego możliwości i potrzeb;
5. Przestrzeganie porządku pracy (punktualność, pełne wykorzystanie czasu lekcji,
1/
właściwe prowadzenie dokumentacji .
Powyższe wytyczne stanowią podstawę do opracowania w każdej placówce
standardów wymagań wraz ze wskaz
nikami na poszczególne stopnie, oceny
stawiane przy ocenie jego pracy . Owe wskaz
niki i standardy powinny wynikać
również z głównych zadań pracy szkoły
 4
STANDARDY OSI
GNI
Ć I WSKAŻNIKI
Tab.1.
L.P. STANDARDY WSKAŻNIKI TAK NIE
WYMAGAC

1 2 3 4 5
1. Nauczyciel posiada aktualną wiedzę
I Poprawność w swoim przedmiocie i potrafi ją
metodyczna wykorzystać interdyscyplinarnie.
I merytoryczna 2. Planuje proces nauczania i uczenia się
prowadzonych zajęć uwzględniając umiejętności
ponadprzedmiotowe.
3. Potrafi formułować cele operacyjne.
4. Preferuje aktywne metody nauczania.
5. Dobiera program nauczania, biorąc pod
uwagę uczniów i placówkę.
6. W rozmowach pohospitacyjnych dyskutuje i
poszukuje lepszych rozwiązań.
7. Poddaje ewaluacji proces nauczania
i uczenia się.
8. Systematycznie i fachowo prowadzi
dokumentację przebiegu procesu nauczania .
9. Modyfikuje program nauczania
uwzględniając misję i wizję szkoły.
10. Celowo dobiera środki dydaktyczne.
11. Wykonuje własne pomoce dydaktyczne.
12. Dba o powierzoną mu salę lekcyjną
(pracownię) i wyposażenie.
13. Systematycznie przygotowuje się do lekcji, w
tym także na piśmie (konspekty).
II. Prawidłowa 1. Zna podstawowe dokumenty regulujące pracę
realizacja innych szkoły ( statut, program wychowawczy
zadań wynikających szkoły, program rozwoju szkoły,
za statutu szkoły wewnątrzszkolny system oceniania).
2. Bierze udział w ich tworzeniu.
3. W swoich planach uwzględnia zadania
wynikające z głównych zadań pracy szkoły.
4. Zgłasza wnioski do planu pracy
w celu usprawnienia pracy szkoły
i podniesienia jej efektów.
III. Kultura 1. Nauczyciel tworzy przyjazny klimat uczenia
i poprawność języka się dziecka.
2. Jest wzorem w środowisku i w szkole.
3. Dba o poprawność i kulturę języka na
lekcjach,
Potrafi zainteresować uczniów nową lekcją,
IV. Zaangażowanie 1. Aktywnie uczestniczy
zawodowe w posiedzeniach rad pedagogicznych,
nauczyciela 2. Bierze udział w samokształceniu
(uczestnictwo ( przygotowuje referaty, prowadzi
 5
w pozalekcyjnej konferencje samokształceniowe,
działalności szkoły, opracowuje testy),
udział w pracach 3. Przygotowuje samodzielnie narzędzia
zespołów ewaluacji,
nauczycielskich, 4. Bierze udział w pracach komisji
podejmuje przedmiotowych,
innowacyjną 5. Interesuje się innowacjami pedagogicznymi i
działalność w wdraża je,
zakresie nauczania, 6. Sprawuje opiekę nad zespołem klasowym,
wychowania i osiągając zadawalające efekty swojej pracy,
opieki) 7. Jego uczniowie biorą udział
w konkursach przedmiotowych na
szczeblu rejonowym
i wojewódzkim,
8. Prowadzi lekcje otwarte dla nauczycieli,
9. Jest opiekunem nauczyciela stażysty lub
kontraktowego,
10. Bierze udział w przygotowaniu materiałów
metodycznych (konspekty i testy),
11. Skutecznie motywuje uczniów do pracy,
12. Wdraża uczniów do samooceny,
13. Kształtuje u uczniów umiejętności
rozwiązywania problemu edukacyjnego w
sposób indywidualny i zespołowy,
V. Zainteresowanie 1. Organizuje spotkania z rodzicami
uczniami wywiadowcze i okolicznościowe,
i ich środowiskiem, 2. Prowadzi arkusz obserwacyjny ucznia,
współpraca 3. Włącza rodziców do pracy na rzecz szkoły i
z rodzicami klasy,
4. Współpracuje z Poradnią Psychologiczno-
Pedagogiczną (psychologiem i pedagogiem).
5. Angażuje się w organizację imprez na rzecz
środowiska,
6. Prowadzi lekcje otwarte dla rodziców,
7. Wnioskuje o pomoc dla uczniów z rodzin
ubogich,
VI. Aktywność 1. Bierze udział w doskonaleniu zawodowym
nauczyciela (podejmuje studia podyplomowe, kursy,
w doskonaleniu warsztaty) zgodnie z potrzebami szkoły.
zawodowym 2. Ustawicznie podnosi swoje kwalifikacje,
3. Tworzy plan własnego rozwoju
zawodowego,
VII. Przestrzeganie 1. Punktualnie rozpoczyna zajęcia,
porządku pracy 2. Sumiennie i systematycznie realizuje dyżury
(punktualność, na korytarzu,
pełne wykorzystanie 3. Maksymalnie wykorzystuje czas pracy na
czasu lekcji, lekcjach,
właściwe 4. Organizuje ciekawe formy spędzania przerw,
 6
prowadzenie 5. Aktywizuje młodzież do
dokumentacji). współodpowiedzialności za ład i porządek,
6. Powierzone mu zadania wykonuje sumiennie
i terminowo,
VIII Działalność 1. Systematycznie dokonuje pomiaru osiągnięć
nauczyciela dydaktycznych, analizuje wyniki i stosuje
w zakresie program naprawczy,
wspomagania 2. Stawia uczniom wymagania na górnej
wszechstronnego granicy ich potencjonalnych możliwości
rozwoju ucznia (stosuje zasadę indywidualizacji w
nauczaniu),
3. Stosuje wielopoziomowość w nauczaniu,
4. Pracuje z uczniem zdolnym i uczniem
słabym,
5. Prowadzi kółka zainteresowań, zajęcia
dydaktyczno- wyrównawcze, sprawuje opiekę
nad samorządem szkolnym lub innymi
organizacjami działającymi na terenie szkoły,
Przedstawione standardy wymagań wraz ze wskaz
nikami obejmują wszystkie
obszary działalności szkoły. Pozwalają na wnikliwą analizę pracy dydaktyczno -
wychowawczej i opiekuńczej nauczyciela, co daje możliwość nagrodzenia jakości
jego pracy w formie nagród dyrektora, czy w formie dodatku motywacyjnego.
Ocena pracy nauczyciela dokonywana pod kątem wymienionych wskaz
ników
wskazuje kierunek zmian zarówno w jego pracy, jak i w pracy całej placówki.
Nakreśla także słabe i mocne strony nauczyciela, dając mu tym samym szerokie
możliwości rozwoju zawodowego.
 7
SKALA I KRTERIA OCEN
Tab. 2.
Stopień
awansu Standard /% pozytywnych odpowiedzi/ Ogółem Ocena
zawodowego
I II III IV V VI VII VII
Stażysta
Kontraktowy
Mianowany
Skala i kryteria ocen (propozycja):
1 Nauczyciel stażysta powyżej 60% - wyróżniająca
50-60% - dobra
poniżej 50 % - negatywna
2. Nauczyciel kontraktowy powyżej 65% - wyróżniająca
55  65% - dobra
poniżej 55 % - negatywna
3. Nauczyciel mianowany powyżej 75 % - wyróżniająca
65-75 % - dobra
poniżej 65 % - negatywna
 8
ZAKOC
CZENIE
Celem niniejszej pracy było ustalenie szczegółowych kryteriów niezbędnych
przy ocenie pracy nauczyciela. Nie analizowano szczegółowo przepisów prawnych
dotyczących tego zagadnienia. Pominięto również procedurę dokonywania oceny
pracy nauczyciela. Skupiono uwagę przede wszystkim na wyznaczeniu wskaz
ników,
które naszym zdaniem mogłyby się stać punktem odniesienia przy ocenie pracy
nauczyciela. Należy jednak pamiętać, iż powyższe wskaz
niki są przykładowe.
Zastosowanie ich w danej placówce wymaga zgodności z jej specyfiką, planami i
programami w niej obowiązującymi. Zarówno wskaz
niki jak i kryteria ocen winny
być przedyskutowane na posiedzeniach rady pedagogicznej, celem zaopiniowania.
PRZYPISY
1/ Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 listopada 2000 r. w sprawie kryteriów i
trybu postępowania odwoławczego oraz składu i sposobu powoływania zespołu oceniającego, art.
6a ust. 12 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r.  Karta Nauczyciela (Dz. U.
z 1997 r. Nr 56, poz. 357, z 1998 r. Nr106, poz. 668 i Nr 162, poz. 1118 oraz z 2000 r. Nr 12,
poz./ 136, Nr 19, poz. 239 i Nr 22, poz. 291)
BIBLIOGRAFIA
1. Sawiński P. J.: Ocena pracy nauczycieli konsultantów, Kierowanie Szkołą 1999/2000/6;
 9
ANEKS
KARTA OCENY PRACY
1. Imiona i nazwisko nauczyciela (dyrektora szkoły).................................................................
2. Data urodzenia........................................................................................................................
3. Wykształcenie.........................................................................................................................
4. Staż pracy pedagogicznej........................................................................................................
5. Nazwa szkoły..........................................................................................................................
.................................................................................................................................................
6. Zajmowane stanowisko (funkcja)...........................................................................................
7. Stopień awansu zawodowego.................................................................................................
8. Data rozpoczęcia pracy w danej szkole.................................................................................
9. Forma nawiązania stosunku pracy.........................................................................................
10. Data powierzenia stanowiska kierowniczego w szkole.......................... ..............................
11. Data dokonania poprzedniej oceny pracy...............................................................................
12. Ocena pracy i jej uzasadnienie*
.................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..............................................................................................................................
13. Stwierdzenie uogólniające, o którym mowa w art.. 6a ustawy - Karta Nauczyciela
...........................................................................................................................................
.................................. ...........................................
data podpis ocenianego
data i podpis oceniającego
13. Z treścią oceny i przysługującymi im prawem do odwołania ** - złożenia ponownego wniosku
o ponowne ustalenie oceny ** - w ciągu 14 dni zostałem (am) zapoznany (a).
.
.................................................... .....................................................
data podpis ocenianego
*)  w przypadku oceny pracy dyrektora szkoły uzasadnienie powinno uwzględnić realizację zadań,
o których mowa kolejno w $ 8 ust. 3., pkt 1,2 i 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z
dnia 2 listopada 2000 roku w sprawie kryteriów i trybu dokonywania oceny pracy nauczyciela,
trybu postępowania odwoławczego oraz składu i sposobu powoływania zespołu oceniającego. (Dz.
U. Nr 98 poz.1066)
**)  niepotrzebne skreślić