"ego, o podstawowym zna-
Nagrody Nobla roku 2000 czeniu w elektronice: opra-
cowanie technologii wy-
zy Żyjący w ubieg"ym wieku Paul Greengard (74 lata) z twarzania pó"przewod-
szwedzki chemik i przemys"o- Rockefeller University w No- ników heterostruktural-
wiec, Alfred Bernhard Nobel, wym Jorku i urodzony w nych (Alfiorow i Kroemer),
CpiszÄ…c testament ustanawiajÄ…- Wiedniu Eric R. Kandel (70 oraz wk"ad w wynalezienie
cy nowÄ… fundacj´, móg" przewidzieç, Å»e lat) z nowojorskiego Columbia uk"adu scalonego (Kilby). Ich
nagroda jego imienia b´dzie najbardziej University, za podstawowe dla dokonania da"y podwaliny
prestiÅ»owa na Ęwiecie i marzyç o niej zrozumienia funkcjonowania uk"adu wspó"czesnej rewolucji informacyj-
b´dÄ… tysiÄ…ce badaczy? A przecieÅ» tak nerwowego odkrycia w zakresie neurofi- nej, umoÅ»liwiajÄ…c gwa"towny rozwój
w"aĘnie si´ sta"o i teraz co rok wszyscy zjologii molekularnej, zw"aszcza dotyczÄ…- nowoczesnych technik telekomunika-
naukowcy z zapartym tchem oczekują ce roli neuroprzekaęników (szczególnie cyjnych  "ącznoĘci satelitarnej, Interne-
na og"aszany na początku paędziernika dopaminy) w uk"adzie nerwowym i roz- tu i telefonii komórkowej.
werdykt Królewskiej Szwedzkiej Aka- poznania zjawisk tzw. powolnej transmi- W dziedzinie chemii takŻe trzej na-
demii Nauk (za osiÄ…gni´cia w dziedzi- sji synaptycznej oraz d"ugotrwa"ego ukowcy  JapoÅ‚
czyk Hideki Shiraka-
nie fizyki, chemii i ekonomii), Instytutu wzmocnienia synaptycznego. Wyniki ich wa (64 lata) z Instytutu Technologii Ma-
Karolił
skiego (w dziedzinie fizjologii lub badał
majÄ… ogromne znaczenie w lecze- teria"owych Uniwersytetu w Tsukuba
medycyny), Szwedzkiej Akademii Lite- niu chorób neurologicznych (m.in. cho- oraz Amerykanie Alan J. Heeger (64 la-
ratury (w dziedzinie literatury) oraz nor- roby Parkinsona) oraz poznawaniu me- ta) z University of California w Santa
weskiego Komitetu Noblowskiego (na- chanizmów uczenia si´ i zapami´tywania. Barbara i urodzony na Nowej Zelandii
groda pokojowa). W dziedzinie fizyki równieŻ trzech Alan G. MacDiarmid (73 lata) z Penn-
Po raz pierwszy przyznano Nagrody naukowców  Rosjanin oraz dwóch sylvania University za odkrycie polime-
Nobla w 1901 roku, a wi´c za rok przy- Amerykanów; po"ow´ Úores I. Alfio- rów przewodzÄ…cych prÄ…d elektryczny,
padnie setna rocznica ich pierwszej edy- row (70 lat) z Instytutu Fizyki Technicz- które zdaniem specjalistów mogÄ… staç
cji. NiewÄ…tpliwie niebagatelne znaczenie, nej im. A. Joffego Rosyjskiej Akademii si´ przysz"oĘciÄ… elektroniki.
oprócz prestiÅ»u, majÄ… teÅ» dla wi´kszoĘci Nauk w St. Petersburgu i urodzony W dziedzinie ekonomii  Amery-
laureatów otrzymywane z tej okazji pie- w Weimarze w Niemczech Herbert kanie James J. Heckman (56 lat) z Uni-
niÄ…dze  wysokoĘç kaÅ»dej z tegorocznych Kroemer (62 lata) z University of Cali- versity of Chicago i Daniel L. McFadden
nagród wynios"a 915 tys. dolarów. W ro- fornia w Santa Barbara, zaĘ drugą po- (63 lata) z University of California w Ber-
ku 2000 Nagrody Nobla otrzymali: "ow´ Jack S. Kilby (77 lat), do roku 1984 keley, za osiÄ…gni´cia w zakresie mikro-
W dziedzinie fizjologii i medycyny profesor Texas A&M University, a obec- ekonometrii, nauki zajmujÄ…cej si´ anali-
trzech neurofizjologów  Szwed Arvid nie prezes kilku powaŻnych firm dzia- zą zachował
ekonomicznych poszcze-
Carlsson (77 lat), emerytowany profesor "ających na rynku elektronicznym, m.in. gólnych osób, gospodarstw domowych
Wydzia"u Farmakologii Uniwersytetu Texas Instruments, Inc., za prze"omowe i przedsi´biorstw oraz za badania wp"y-
w Göteborgu, oraz dwóch Amerykanów, odkrycia w dziedzinie fizyki cia"a sta- wu polityki spo"ecznej na efektywnoĘç
gospodarczÄ….
W dziedzinie literatury tworzÄ…cy
we Francji chił
ski powieĘciopisarz i dra-
Polskie Noble
maturg, a takŻe t"umacz, krytyk i ma-
uÅ» po raz dziewiÄ…ty przyznano Nagrody Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, larz Gao Xingjian (60 lat) za  jak uza-
zwane zwyczajowo Polskimi Noblami. NaleŻą one do najbardziej prestiŻowych sadni"a swój wybór Szwedzka Aka-
wyróŻnieł
za dokonania naukowe w Polsce. Otrzymaç je mogÄ… polscy uczeni demia Literatury   dzie"a o uniwersal-
J
za wybitne osiÄ…gni´cia i odkrycia dokonane w ciÄ…gu ostatnich czterech lat, sta- nej wartoĘci, gorzkiej wnikliwoĘci i j´zy-
nowiÄ…ce istotny wk"ad w Å»ycie duchowe i post´p cywilizacyjny naszego kraju oraz kowym geniuszu, które otworzy"y no-
zapewniające mu godne miejsce w nauce Ęwiatowej. Nagrody Fundacji przyznaje we ĘcieŻki dla chił
skiej powieĘci i dra-
si´ w dziedzinie nauk humanistycznych i spo"ecznych, przyrodniczych i medycz- matu . W Polsce opublikowano jego
nych, Ęcis"ych oraz technicznych. sztuk´ Przystanek oraz wystawiono dra-
Laureatami Nagrody FNP 2000 zostali: maty: Ucieczka i Na kraw´dzi Å»ycia.
W dziedzinie nauk humanistycznych i spo"ecznych  prof. dr hab. Jan Stre- PokojowÄ… Nagrod´ Nobla otrzy-
lau z Wydzia"u Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, za stworzenie orygi- ma" prezydent Korei Po"udniowej Kim
nalnej psychologicznej regulacyjnej teorii temperamentu, a szczególnie za dzie"o Tem- De Dzung (75 lat) za  prac´ na rzecz
perament. A Psychological Perspective (1998). demokracji i przestrzegania praw cz"o-
W dziedzinie nauk przyrodniczych i medycznych  prof. dr hab. Leszek Kacz- wieka w Korei Po"udniowej i ogólnie
marek z Instytutu Biologii DoĘwiadczalnej im. M. Nenckiego PAN w Warszawie, wschodniej Azji, a w szczególnoĘci za
za prace poĘwi´cone wp"ywowi róŻnych bodÄ™ców na ekspresj´ genów w wybra- dzia"anie na rzecz pokoju i pojednania
nych strukturach mózgu ssaków. z Koreą Pó"nocną  jak brzmia"o ofi-
W dziedzinie nauk Ęcis"ych  prof. dr hab. Bogumi" Jeziorski z Wydzia"u Che- cjalne uzasadnienie werdyktu.
mii Uniwersytetu Warszawskiego, za stworzenie nowego formalizmu dok"adnych Cz´Ä˜ç specjalistów uwaÅ»a tegorocz-
kwantowych obliczeł
oddzia"ywał
mi´dzyatomowych i mi´dzymolekularnych. ny wybór laureatów za trafny, inni na-
W dziedzinie nauk technicznych  prof. dr hab. inÅ». Jan W´glarz z Instytu- tomiast sÄ… przekonani, Å»e bardziej na
tu Informatyki Politechniki Poznał
skiej, za rozwijanie metod projektowania infor- nagrod´ zas"uÅ»yli inni. Tak zapewne by-
matycznych systemów zarzÄ…dzania i sterowania produkcjÄ…, wykorzystujÄ…cych sze- "o, jest i b´dzie ze wszystkimi nagroda-
regowanie dyskretno-ciąg"e. mi, a cóŻ dopiero budzącymi wielkie
WysokoĘç kaÅ»dej z nagród wynosi w tym roku 55 tys. z", a ich uroczyste wr´cze- emocje Noblami.
nie odb´dzie si´ 8 grudnia br. na Zamku Królewskim w Warszawie. HG
88 ÂWIAT NAUKI GrudzieÅ‚
2000
Warto wiedzieç