WARTO WIEDZIEå
Nagrody Nobla roku 1999
cuza Bernarda Kouchnera
mi´dzynarodowa organi-
godnie z liczącą juŻ prawie 100 kursów wymiany oraz zacja humanitarna Le-
lat tradycjÄ… (pierwsze Nagrody optymalnych obszarów karze bez granic (Mé-
ZNobla rozdano na samym po- walutowych (badania decins Sans Fronti res)
czątku naszego wieku) takŻe i w tym te w znaczący sposób niosąca bezinteresow-
roku, jak zwykle w paÄ™dzierniku, Kró- przyczyni"y si´ do po- nÄ… pomoc ofiarom wo-
lewska Szwedzka Akademia Nauk wstania wspólnej wa- jen i kl´sk Å»ywio"o-
przyzna"a te najbardziej w Ęwiecie pre- luty Unii Europejskiej wych na ca"ym Ęwiecie
stiŻowe nagrody, ufundowane przez  euro). niezaleŻnie od ich prze-
szwedzkiego chemika i przemys"owca, W dziedzinie literatu- konał
politycznych, re-
wynalazc´ dynamitu Alfreda Bernhar- ry urodzony w GdaÅ‚
sku Nie- ligijnych i przynaleŻnoĘci
da Nobla, i noszÄ…ce jego imi´. Tym ra- miec Günter Grass (72 l.), autor rasowej. Przypominamy, Å»e na-
zem  a nie zawsze tak bywa"o  wer- m.in. s"ynnego Blaszanego b´benka, za ca- grod´ t´ przyznaje norweski Komitet
dykt niemal w pe"ni pokry" si´ z ocze- "okszta"t twórczoĘci, czyli jak podano Noblowski.
kiwaniami i odczuciami ogólnoĘwiato- w uzasadnieniu,  przepojone czarnym WysokoĘç Nagród Nobla jest zmien-
wej spo"ecznoĘci naukowej, kulturalnej humorem opowieĘci, które portretują na, uzaleŻniona od dochodów ustano-
i politycznej, choç w ekonomii powaÅ»- zapomniane oblicze historii , ze szcze- wionej w testamencie przez Nobla fun-
niej brano pod uwag´ innych kandy- gólnym uwzgl´dnieniem Mojego stule- dacji. W tym roku kaÅ»da z nich wynios"a
datów. Nagrody Nobla w 1999 roku cia. Jak stwierdzi" H. Engdahl, sekretarz oko"o 960 tys. dolarów.
otrzymali: akademii,  jurorów nie interesowa"y Obszerniejsze przedstawienie nagro-
W dziedzinie fizjologii i medycy- kontrowersyjne poglÄ…dy Grassa, lecz dzonych osiÄ…gni´ç zostanie zamieszczo-
ny urodzony na ÂlÄ…sku Amerykanin nie- wartoĘç jego dzie"a . ne w jednym z pierwszych przysz"o-
mieckiego pochodzenia Günter Blobel PokojowÄ… Nagrod´ Nobla otrzy- rocznych numerów Âwiata Nauki.
(63 l.) z Rockefeller University w No- ma"a za"oŻona w 1971 roku przez Fran- HG
wym Jorku za odkrycie, w jaki sposób
nowo powsta"e bia"ka przenikajÄ… do
wn´trza siateczki Ęródplazmatycznej
i trafiają do w"aĘciwych dla nich miejsc
Polskie Noble
w komórce.
W dziedzinie fizyki Holendrzy
Gerardus t Hooft (53 l.) i Martinus J. d oĘmiu juŻ lat mamy równieŻ czące projektowania adaptacyjnych
G. Veltman (68 l.) z Uniwersytetu Polskie Noble. Tak nieoficjalnie uk"adów sterowania procesami czasu
Utrechckiego (Veltman, obecnie eme- Onazywa si´ nagrody Fundacji ciÄ…g"ego.
ryt, od 1981 roku pracowa" w Universi- na Rzecz Nauki Polskiej przyznawane W dziedzinie nauk Ęcis"ych nagro-
ty of Michigan w Ann Arbor, USA) za rokrocznie wybitnym polskim uczonym dy nie przyznano.
stworzenie aparatu matematycznego za osiÄ…gni´cia i odkrycia, które stano- Nagroda FNP jest najwyÅ»ej cenionym
dla teorii oddzia"ywał
elektros"abych wią istotny wk"ad w Życie duchowe w kraju wyróŻnieniem za dokonania na-
 stanowiÄ…cej podstaw´ fizyki czÄ…stek i post´p cywilizacyjny naszego kraju ukowe. Jej wysokoĘç w tym roku wy-
elementarnych  pozwalajÄ…cego na pre- oraz zapewniajÄ… Polsce miejsce w nauce nios"a 50 tys. z".
cyzyjne obliczanie ich w"asnoĘci oraz Ęwiatowej. W 1999 roku otrzymali je: Dotychczasowymi laureatami Nagro-
charakteru zachodzÄ…cych pomi´dzy ni- W dziedzinie nauk humanistycz- dy FNP zostali  w roku 1992: prof. Ma-
mi związków. nych i spo"ecznych prof. Mieczys"aw rian Biskup, prof. Ewa Kamler, prof.
W dziedzinie chemii Egipcjanin Tomaszewski z Akademii Muzycznej Aleksander Wolszczan; w roku 1993:
Ahmed H. Zewail (53 l.) z California In- w Krakowie za dzie"o Chopin. Cz"owiek, prof. Wies"aw J´drzejczak, prof. Sta-
stitute of Technology w Pasadenie za wy- dzie"o, rezonans  nowÄ… oryginalnÄ… syn- nis"aw Woronowicz, prof. Kazimierz
nalezienie metody umoÅ»liwiajÄ…cej foto- tez´ wiedzy o wielkim kompozytorze. Sobczyk; w roku 1994: mgr Roman
grafowanie, a tym samym obserwowanie W dziedzinie nauk przyrodniczych Aftanazy, prof. Krzysztof Selmaj, prof.
czÄ…steczek podczas reakcji chemicznej i medycznych prof. Maciej Úylicz z Mi´- Zbigniew Ryszard Grabowski; w roku
i rozpoznawanie sterujÄ…cych niÄ… mecha- dzyuczelnianego Wydzia"u Biotechnolo- 1995: prof. Teresa Micha"owska, prof.
nizmów (chodzi tu o procesy zachodzą- gii Uniwersytetu Gdał
skiego i Akade- Stanis"aw J. Konturek, prof. Adam So-
ce w czasie zaledwie femtosekund), dzi´- mii Medycznej w GdaÅ‚
sku za badania biczewski, prof. Maksymilian Pluta; w
ki której powsta"a nowa dziedzina chemii nad bia"kami regulatorowymi w syste- roku 1996: prof. Jerzy Gadomski, prof.
fizycznej  femtochemia. mie obrony komórki przed skutkami Aleksander Koj, prof. Bohdan Paczył
-
W dziedzinie ekonomii Kana- zmian Ęrodowiska zewn´trznego. ski; w roku 1997: prof. Andrzej Pacz-
dyjczyk Robert A. Mundell (67 l.) z W dziedzinie nauk technicznych kowski, prof. Ryszard Gryglewski, prof.
Columbia University w Nowym Jorku prof. Zdzis"aw Kowalczuk z Wydzia- Tomasz ¸uczak, prof. Antoni Rogalski;
za osiÄ…gni´cia w zakresie analizy poli- "u Elektroniki, Telekomunikacji i In- w roku 1998: prof. Janusz Sondel, prof.
tyki (dynamiki) pieni´Å»nej i podatko- formatyki Politechniki GdaÅ‚
skiej za Andrzej Szczeklik, prof. Lechos"aw La-
wej w warunkach róŻnych ograniczeł
badania w zakresie automatyki, doty- tos-GraŻył
ski, prof. Leszek Stoch.
ÂWIAT NAUKI GrudzieÅ‚
1999 117