mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 89
MODUA
III
MODUA
III
LITERATURA:
LEKCJA 3
1. B. Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1998.
2. Zagrożenia mechaniczne. CIOP, Warszawa 2002.
3. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych. Poradnik szkoleniowy.
Temat: Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy.
COSTiW SEP, Warszawa 2000.
Promieniowanie
4. Energia elektryczna i elektryczność statyczna. CIOP, Warszawa 2002.
5. Buuehl R., Majak A., Seferna J., Strużyna J.: Porażenia i oparzenia prądem i łukiem elektrycznym.
Etiologia i pomoc przedlekarska. WNT, Warszawa 1993.
Czas realizacji:
6. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2002.
" 1 godzina lekcyjna
7. Zagrożenia elektromagnetyczne. CIOP, Warszawa 2002.
Cele operacyjne:
Po zakończeniu zajęć uczeń:
8. Hałas. CIOP, Warszawa 2002.
" zna 3 podstawowe zasady oświetlenia elektrycznego,
9. Drgania akie korzyści wynikają z dobrego oświetlenia,
mechaniczne. CIOP, Warszawa 1997.
" wie, j
10. D. Koradecka: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.
" zna rodzaje oświetlenia pomieszczeń,
" umie ocenić oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy pod względem spełnienia podstawowych wymagań,
11. Kodeks pracy i inne akty prawne.
wie, jakie są skutki niewłaściwego oświetlenia dla organizmu ludzkiego,
12. Czynniki zagrożeń biologicznych w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
" umie dobierać oświetlenie do danego stanowiska pracy,
" zna skutki oddziaływania promieniowania na organizm ludzki.
13. Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
14.Treści:
Zarządzanie bezpieczeństwem pracy i ryzykiem. CIOP, Warszawa 2002.
15.1. Podstawowe zasady oświetlenia.
Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza elektrycznego. ODiDK, Gdańsk 2000.
2. Korzyści wynikające z dobrego oświetlenia.
16.3. Rodzaje oświetlenia pomieszczeń.
Åšrodki ochrony indywidualnej. CIOP, Warszawa, 2002.
4. Prawidłowe oświetlenie stanowisk pracy.
5. Dobór oświetlenia elektrycznego.
6. Wpływ oświetlenia na organizm ludzki.
7. Pole elektromagnetyczne ( PEM).
8. Typowe z
ródła fal pola elektromagnetycznego (PEM).
9. Skutki biologicznego oddziaływania pola PEM na organizm człowieka.
10. Promieniowanie podczerwone (IR) i jego z
ródła.
11. Skutki oddziaływania promieniowania (IR) na organizm człowieka.
12. Promieniowanie nadfioletowe (UV) i jego z
ródła.
13. Działanie promieniowania (UV) na organizm ludzki.
Pomoce dydaktyczne:
" materiał z
ródłowy,
" rzutnik pisma,
" foliogramy,
" karta ćwiczeń.
Spis foliogramów
Nr Tytu
Tytuł
Tytu
24. Podstawowe zasady oświetlenia.
25. Rodzaje oświetlenia.
26. Prawidłowe oświetlenie stanowisk pracy.
27. Dobór oświetlenia.
yka
28. Typowe z
ródła pola elektromagnetycznego PEM.
29. Promieniowanie podczerwone (IR).
30. Promieniowanie nadfioletowe (UV).
89
107
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 88
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
Plan zajęć:
MODUA
III
Lp. Treść Metoda nauczania Czas realizacji
1. Temat i cele lekcji 1 min.
Wy
Wyk
2. Podstawowe zasady oświetlenia Wykład 4 min.
TEMAT: Zagrożenia i profilaktyka
Wy
Wykk
3. Korzyści wynikające z dobrego oświetlenia Wykład, pytania dyskusja 3 min.
w środowisku pracy
4. Rodzaje oświetlenia pomieszczeń Wykład, pytania, dyskusja 4 min.
k
Wy
Wyk
5. Prawidłowe oświetlenie stanowisk pracy Wykład, pytania, 2 min.
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu
Wyk
Wyk
 Kultura bezpieczeństwa
6. Dobór oświetlenia elektrycznego Wykład, pytania, dyskusja 4 min.
7. Wpływ oświetlenia na organizm ludzki Wykład, pytania dyskusja 3 min.
k
CZAS REALIZACJI: 10 godzin lekcyjnych
8. Pole elektromagnetyczne PEM Wykład, pytania 4 min.
POZIOM WIEDZY
9. Typowe z
ródła PEM 3 min.
POCZ
TKOWEJ: wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
Wykład, pytania
oraz doświadczenia życiowe
10. Skutki biologicznego oddziaływania pola PEM
4 min.
Wykład, pytania, dyskusja
na organizm ludzki
POMOCE
Wy
Wyk
DYDAKTYCZNE:  rzutnik pisma,
11. Promieniowanie podczerwone (IR) i jego z
ródła Wykład, pytania 2 min.
 foliogramy,
12. Skutki oddziaływania promieniowania (IR) Wykład, pytania, dyskusja 2 min.
k
 karty ćwiczeń.
na organizm człowieka
Wy
Wyk
CELE EDUKACYJNE
13. Promieniowanie nadfioletowe (UV) i jego z
ródła Wykład, pytania 3 min.
OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania-uczenia się
uczeń powinien:
14. Działanie promieniowania nadfioletowego (UV) Wykład, pytania, dyskusja 3 min.
k
na organizm ludzki
 rozpoznawać czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe
w środowisku pracy oraz umieć zidentyfikować z
ródła tych
15. Podsumowanie - ćwiczenie Ćwiczenie 3 min.
czynników,
 potrafić wymienić metody likwidacji lub ograniczania wpływu
tych czynników,
 wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy,
SCENARIUSZ ZAJ
Ć
 rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie.
Ad. 1.
SPIS JEDNOSTEK
" Podaj temat lekcji.
TEMATYCZNYCH: 1. Czynniki występujące w środowisku pracy
" Zapoznaj uczniów z celami lekcji i zachęć do zadawania pytań.
2. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych
Ad. 2.
3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie
" Podaj 3 podstawowe zasady oświetlenia - foliogram nr 24.
4. Drgania mechaniczne  wibracje. Hałas w środowisku pracy
" Podkreśl, że właściwe oświetlenie wpływa zarówno na dobre samopoczucie i przyjemne odczucia
człowieka w określonym pomieszczeniu, jak i na ograniczenie zmęczenia wzroku podczas wykonywania
5. Zagrożenia czynnikami chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka
pracy oraz jest bardzo ważnym czynnikiem w kształtowaniu warunków pracy.
6. Zagrożenia czynnikami biologicznymi w środowisku pracy
7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
8. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy
9. Åšrodki ochrony indywidualnej
88
108
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 89
MODUA
III
MODUA
III
Ad. 3.
" zadaj pytanie uczniom: Jakie mogą być korzyści wynikające z dobrego oświetlenia pomieszczeń
LITERATURA:
i stanowisk pracy?
1. B. Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1998.
" uzupełnij wypowiedzi uczniów.
2. Zagrożenia mechaniczne. CIOP, Warszawa 2002.
" podkreśl, że zte oświetlenie wpływa na bezpieczeństwo pracy.
" poinformuj uczniów, jakie są rodzaje oświetlenia pomieszczeń i omów je.
3. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych. Poradnik szkoleniowy.
" przedstaw foliogram nr 25.
COSTiW SEP, Warszawa 2000.
4. Ad. 4.
Energia elektryczna i elektryczność statyczna. CIOP, Warszawa 2002.
" podaj, co z higienicznego punktu widzenia ma wpływ na komfort świetlny na stanowisku pracy -
5. Buuehl R., Majak A., Seferna J., Strużyna J.: Porażenia i oparzenia prądem i łukiem elektrycznym.
foliogram nr 26.
Etiologia i pomoc przedlekarska. WNT, Warszawa 1993.
" poinformuj, że oceny warunków oświetlenia pomieszczeń i stanowisk pracy dokonuje się na podstawie
6. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2002.
pomiarów fotometrycznych oraz znajomości kryteriów prawidłowego oświetlenia w oparciu o PN-84/E-02033.
7. Zagrożenia elektromagnetyczne. CIOP, Warszawa 2002.
Ad. 5.
8. Hałas. CIOP, Warszawa 2002.
" podaj, jakie rodzaje oświetlenia i jakie natężenie oświetlenia jest wymagane przy typowych rodzajach
pracy - foliogram nr 27.
9. Drgania mechaniczne. CIOP, Warszawa 1997.
10.Ad. 6.
D. Koradecka: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.
" poinformuj, jaki wpływ na organizm ludzki może mieć złe oświetlenie.
11. Kodeks pracy i inne akty prawne.
" podkreśl, że oświetlenie stanowisk pracy ma wpływ na bezpieczeństwo pracy oraz, że długotrwała praca
12. Czynniki zagrożeń biologicznych w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
w niewłaściwych warunkach oświetlenia sprzyja osłabieniu narządu wzroku i pogłębieniu wad wzroku.
" zwróć uwagę uczniom, że należy okresowo badać stan swojego wzroku.
13. Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
14.Ad. 7.
Zarządzanie bezpieczeństwem pracy i ryzykiem. CIOP, Warszawa 2002.
" wyjaśnij, co to jest pole elektryczne (PE), magnetyczne (PM) oraz pole elektromagnetyczne (PEM).
15. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza elektrycznego. ODiDK, Gdańsk 2000.
" podkreśl, że pola te występują jednocześnie.
16. Åšrodki ochrony indywidualnej. CIOP, Warszawa, 2002.
Ad. 8.
" przedstaw, jakie urzÄ…dzenia sÄ… typowymi z
ródłami (PEM).
" przedstaw foliogram nr 28.
Ad. 9.
" podaj, jakie są skutki biologiczne oddziaływania pola PEM na organizm ludzki oraz podkreśl, że mikrofale
wywierają szkodliwy wpływ na organizm człowieka.
Ad. 10.
" podaj charakterystykÄ™ promieniowania podczerwonego IR i jego typowe z
ródła.
" przedstaw foliogram nr 29.
Ad. 11.
" zapytaj uczniów, jakie, według nich, mogą być skutki promieniowania IR na organizm człowieka.
" odpowiedzi uzupełnij.
Ad. 12.
" zapytaj uczniów, jakie znają z
ródła promieniowania UV, a następnie uzupełnij przykłady tych z
ródeł
- foliogramnr 30.
Ad. 13.
" poinformuj, że promieniowanie UV działa szkodliwie na oczy i skórę oraz, że cechą charakterystyczną
tego promieniowania jest okres utajniony, co oznacza, że kumuluje się ono w organiz
mie, a objawy
szkodliwego działania mogą występować dopiero po kilku godzinach, dniach, a nawet latach.
a
a
Ad. 14.
yka
" podsumowując temat podkreśl, że niewłaściwe oświetlenie wywołuje wiele niekorzystnych zmian i reakcji
organizmu ludzkiego i może być przyczyną wypadków przy pracy. Poinformuj, że wzbronione jest
zatrudnianie młodocianych przy pracach stwarzających ryzyko narażenia ich na bezpośrednie
promieniowanie IR, UV oraz PEM.
" zaleć uczniom wykonanie ćwiczenia.
89
109
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 88
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
ĆWICZENIE (dla nauczyciela z odpowiedziami)
Uzupełnij poniższe zdania:
1. Korzyści wynikające z dobrego oświetlenia pomieszczenia pracy to: ..........................
Ä…
Ä…
MODUA
III
(zmniejszenie ryzyka wypadku, uzyskanie wyższego poziomu produkcji pod względem jakościowym
i ilościowym, zapobieganie przedwczesnemu osłabieniu wzroku, ułatwienie w
atwienie właściwego rozróżniania
atwienie w
barw).
2. Na prawidłowe oświetlenie pracy ma m. in. wpływ: .......................................................(natężenie oświe-
tlenia, równomierność oświetlenia, rozróżnianie barw - wskaz
nik oddawania barw).
TEMAT: Zagrożenia i profilaktyka
3. Przy pracy biurowej (z komputerem) wymagane jest natężenie oświetlenia .................(500 lx).
4. Niewłaściwe oświetlenie stanowiska pracy powoduje: .................................................(zmęczenie oczu,
w środowisku pracy
bóle głowy, zmniejszenie ostrości widzenia, przedwczesne osłabienie wzroku, łzawienie oczu).
5. Skutkami biologicznego oddziaływania ( PEM) jest: ................................................(efekt termiczny,
pobudzenie nerwowe, schorzenie rogówki, siatkówki, zaćma).
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu
6. Skutkiem nadmiernego promieniowania podczerwonego IR na organizm ludzki może być m.in.: .
 Kultura bezpieczeństwa
(oparzenie skóry, zapalenie spojówek, poparzenie rogówki).
7.
CZAS Największa szkodliwość promieniowania UV jest na: ...................................................(oczy i skórę).
REALIZACJI: 10 godzin lekcyjnych
POZIOM WIEDZY
PYTANIA KONTROLNE Z ODPOWIEDZIAMI
POCZ
TKOWEJ: wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
oraz doświadczenia życiowe
1. Jakie są 3 podstawowe wymogi dobrego oświetlenia?
Odpowied
Odpowiedz
: Urządzenia oświetleniowe powinny spełniać następujące wymogi:
POMOCE
DYDAKTYCZNE:a) fizjologiczne - wynikające z analizy czynników wpływających na jakość widzenia,
 rzutnik pisma,
b) estetyczne - wynikające z analizy oddziaływania światła na psychikę człowieka,
 foliogramy,
c) ekonomiczne - polegające na wybraniu takiego wariantu oświetlenia, który spełniając
 karty ćwiczeń.
powyższe zasady dałby najniższe koszty eksploatacji, przy jednoczesnym spełnieniu
wymagań normy oświetleniowej.
CELE EDUKACYJNE
OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania-uczenia się
2. Jakie korzyści wynikają z dobrego oświetlenia pomieszczeń i stanowisk pracy?
uczeń powinien:
Odpowied
Odpowiedz
: Korzyści z dobrego oświetlenia to:
 rozpoznawać czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe
" uzyskanie wyższego poziomu produkcji pod względem jakościowym i ilościowym,
w środowisku pracy oraz umieć zidentyfikować z
ródła tych
" zapobieganie potrzebie wytężania wzroku, a tym samym przedwczesnym jego osłabieniu,
czynników,
" zmniejszenie ryzyka wypadku,
" ułatwienie właściwego rozróżniania barw,
 potrafić wymienić metody likwidacji lub ograniczania wpływu
" ułatwienie eksploatacji i konserwacji maszyn i urządzeń,
tych czynników,
" usprawnienie transportu wewnątrz zakładu.
 wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy,
 rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie.
3. Jakie są rodzaje oświetlenia podstawowego?
Odpowied
Odpowiedz
: Rozróżniamy 3 rodzaje oświetlenia podstawowego pomieszczeń:
" oświetlenie ogólne,
SPIS JEDNOSTEK
" oświetlenie miejscowe,
TEMATYCZNYCH: 1. Czynniki występujące w środowisku pracy
" oświetlenie złożone.
2. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych
3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie
4. Co, z higienicznego punktu widzenia, ma wpływ na wygodę widzenia na stanowisku pracy?
4. Drgania mechaniczne  wibracje. Hałas w środowisku pracy
Odpowied
Odpowiedz
: Na wygodę widzenia na stanowisku pracy ma wpływ:
" natężenie oświetlenia w lx,
5. Zagrożenia czynnikami chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka
" równomierność oświetlenia,
6. Zagrożenia czynnikami biologicznymi w środowisku pracy
" barwa światła i rozróżnianie barw (wskaz
nik oddawania barw),
" rozkład luminancji w całym pomieszczeniu,
7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
" ograniczenie olśnienia.
8. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy
9. Åšrodki ochrony indywidualnej
88
110
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 89
MODUA
III
MODUA
III
5. Jaki wpływ na organizm ludzki ma złe oświetlenie?
Odpowied
Odpowiedz
: Niewłaściwe oświetlenie powoduje:
LITERATURA:
" zmęczenie wzroku
1. B. Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1998.
" możliwość popełniania błędów przy pracy,
2. Zagrożenia mechaniczne. CIOP, Warszawa 2002.
" możliwość powstawania wypadków
m
3. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych. Poradnik szkoleniowy.
a
COSTiW SEP, Warszawa 2000.
6. Co to jest pole elektromagnetyczne?
Odpowied
Odpowiedz
: Jest to przestrzeń występowania pola elektrycznego i magnetycznego jednocześnie.
4. Energia elektryczna i elektryczność statyczna. CIOP, Warszawa 2002.
e-
5. Buuehl R., Majak A., Seferna J., Strużyna J.: Porażenia i oparzenia prądem i łukiem elektrycznym.
Etiologia i pomoc przedlekarska. WNT, Warszawa 1993.
7. Wymień typowe z
ródła pola elektromagnetycznego.
6. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2002.
Odpowied
Odpowiedz
: Głównymi z
ródłami fal elektromagnetycznych są:
" urzÄ…dzenia energetyczne,
7. Zagrożenia elektromagnetyczne. CIOP, Warszawa 2002.
" urzÄ…dzenia telekomunikacyjne,
8. Hałas. CIOP, Warszawa 2002.
" urzÄ…dzenia elektrotermiczne,
" urzÄ…dzenia medyczne,
9. Drgania mechaniczne. CIOP, Warszawa 1997.
10. D. Koradecka: " monitory telewizyjne i komputerowe. CIOP, Warszawa 1999.
Bezpieczeństwo pracy i ergonomia.
Jakie są biologiczne skutki oddziaływania pola PEM na organizm ludzki?
11.8.Kodeks pracy i inne akty prawne.
Odpowied
Odpowiedz
: Skutkiem biologicznym oddziaływania pola PEM na organizm ludzki jest:
12. Czynniki zagrożeń biologicznych w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
" pobudzenie nerwowe,
,
" efekt termiczny,
13. Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
" schorzenie rogówki, siatkówki, zaćma.
14. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy i ryzykiem. CIOP, Warszawa 2002.
15. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza elektrycznego. ODiDK, Gdańsk 2000.
Wymień typowe z
ródła promieniowania podczerwonego.
16.9.Åšrodki ochrony indywidualnej. CIOP, Warszawa, 2002.
Odpowied
Odpowiedz
: y
ródłami promieniowania IR są:
" gorÄ…ce stanowiska pracy w hutach, odlewniach, walcowniach, kuz
niach,
(piece martenowskie i Å‚ukowe, itp.),
" roztopiony metal lub masa szklarska,
" paleniska, grzejniki
" elektryczne promienniki podczerwieni (żarówki o specjalnej konstrukcji)
" Å‚uki spawalnicze, palniki
, 10. Jakie skutki może spowodować promieniowanie podczerwone działając na organizm ludzki?
Odpowied
Odpowiedz
: Promieniowanie podczerwone IR oddziałując na człowieka może spowodować:
" bezpośrednie zagrożenie zdrowia (rumień, oparzenia skóry),
" schorzenia w wyniku długotrwałego narażenia (zaćma hutnicza, degeneracja naczyniówki
czy siatkówki),
" występowanie uciążliwych warunków pracy.
11. Wymień z
ródła promieniowania nadfioletowego.
Odpowied
Odpowiedz
: y
ródłem promieniowania UV są:
" elektryczne promienniki nadfioletu (specjalistyczne lampy fluorescencyjne, rtęciowe)
" elektryczne z
ródła światła (żarówki halogenowe bez filtra UV STOP, lampy rtęciowe),
" procesy technologiczne (spawanie łukowe i gazowe, elektrodrążenie, cięcie tlenowe).
yka
12. Na czym polega szkodliwe działanie promieniowania nadfioletowego na organizm ludzki?
Odpowied
Odpowiedz
: Promieniowanie UV działa szkodliwie na:
" oczy; powoduje zapalenie spojówek, rogówki, zaćmę,
" skórę; powoduje rumień, złuszczanie się naskórka, przebarwienia skóry, choroby
nowotworowe.
89
111
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 88
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
MATERIAA
y
RÓDA
OWY DLA UCZNIA
Temat: Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy.
MODUA
III
Promieniowanie
Oświetlenie, stanowiące niezbędny czynnik umożliwiający widzenie, realizowane jest za pomocą elek-
Ä… Ä…
Ä… Ä…
TEMAT: Zagrożenia i profilaktyka
trycznych urządzeń oświetleniowych. Właściwe oświetlenie wpływa zarówno na dobre samopoczucie i przy-
Ä…
Ä…
jemne odczucia człowieka w określonym pomieszczeniu, i na ograniczenie zmęczenia wzroku podczas
w środowisku jak
pracy
wykonywania pracy. Jego rola jest więc bardzo ważna w kształtowaniu warunków pracy tak, aby wydajność
pracy była możliwie najwyższa przy jednoczesnym ograniczeniu zmęczenia wzroku.
Życie we współczesnym świecie nie byłoby w praktyce możliwe bez oświetlenia elektrycznego. Korzy-
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu ą
stamy z niego coraz częściej i przez coraz dłuższy czas i to zarówno w domu jak i w pracy. W związku z tym
Ä…
 Kultura bezpieczeństwa
urządzenia oświetleniowe muszą spełniać coraz wyższe wymagania określone w trzech podstawowych zasa-
Ä…
Ä…
dach oświetleniowych:
CZAS " fizjologicznych, 10 godzin lekcyjnych
REALIZACJI:
" estetycznych,
" ekonomicznych.
POZIOM WIEDZY
Zasady fizjologiczne wynikajÄ… z Ä…
Ä…
POCZ
TKOWEJ: wiedza i analizy czynników wpływających podstawowej i gimnazjalnej
umiejętności z zakresu szkoły na jakość widzenia takich jak: do-
stateczna luminancja przedmiotu pracy wzrokowej, dostateczny kontrast, stosunek luminacji przedmiotu pracy
oraz doświadczenia życiowe
wzrokowej do tła, równomierny rozkład luminancji otoczenia.
Zasady estetyczne wynikają z przesłanek psychologicznych oddziaływania oświetlenia na samopoczu-
POMOCE
cie. Oświetlenie powinno stwarzać przyjemny nastrój w pomieszczeniu, a urządzenia oświetleniowe powinny
Ä…
Ä…
DYDAKTYCZNE:
harmonizować z otoczeniem. rzutnik pisma,
 foliogramy,
Zasady ekonomiczne polegają na wybraniu takiego wariantu oświetlenia, który przy spełnieniu powyż-
 karty ćwiczeń.
szych zasad dałby w efekcie najniższe koszty w rachunku ekonomicznym przy jednoczesnym spełnieniu wy-
magań normy oświetleniowej.
CELE Korzyści wynikające z dobrego oświetlenia to:
EDUKACYJNE
" uzyskanie wyższego poziomu produkcji pod względem ilościowym i jakościowym,
OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania-uczenia się
" zmniejszenie ryzyka wypadku,
uczeń powinien:
" ułatwienie właściwego rozróżniania barw,
 rozpoznawać czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe
" zapobieganie potrzebie wytężania wzroku, a tym samym przedwczesnemu jego osłabieniu,
w środowisku pracy oraz umieć zidentyfikować z
ródła tych
" ułatwienie eksploatacji i konserwacji maszyn i urządzeń produkcyjnych,
Ä…
Ä…
czynników,
" usprawnienie transportu wewnątrz zakładu.
Ä…
Ä…
 potrafić wymienić metody likwidacji lub ograniczania wpływu
tych czynników,
Proces widzenia
Światło jest jednym z podstawowych czynników kształtujących środowisko człowieka. Oddziałuje ono zarów-
Ä…
Ä…
 wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy,
no na psychikę, jak i fizjologię człowieka.
 rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie.
Światło, które bierze czynny udział w procesie widzenia, jest promieniowaniem elektromagnetycznym o za-
kresie długości fal, które wywołuje wrażenie świetlne. Jest to przyjęty umownie zakres od 380 nm do 780 nm.
SPIS JEDNOSTEK
Na fale dłuższe od 780 nm i krótsze od 380 nm oko człowieka nie reaguje.
TEMATYCZNYCH: 1. Czynniki występujące w środowisku pracy
Oko wykazuje największą wrażliwość na promieniowanie o długości fali ok. 555 nm - dla widzenia dzien-
2. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych
nego i ok. 507 nm - dla widzenia nocnego. Zmianie długości fali towarzyszy nie tylko zmiana wrażliwości oka,
ale także zmiana postrzegania barwy światła.
3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie
4. Drgania mechaniczne  wibracje. Hałas w środowisku pracy
Rodzaje oświetlenia
5. Zagrożenia czynnikami chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka
Oświetlenie podstawowe: w pomieszczeniu może być zrealizowane za pomoca następujących ro-
dzajów oświetlenia:
6. Zagrożenia czynnikami biologicznymi w środowisku pracy
" oświetlenie ogólne ą ł
wietlenie ogólne, mające na celu zapewnienie wymaganego natężenia oświetlenia w całym pomieszczeniu,
Ä… Å‚
7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
" oświetlenie miejscowe
wietlenie miejscowe jako oświetlenie dodatkowe do danego stanowiska pracy,
8. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy
" oświetlenie złożone składające się z oświetlenia ogólnego i oświetlenia miejscowego.
Ä…
Ä…
9. Åšrodki ochrony indywidualnej
88
112
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 89
MODUA
III
MODUA
III
Prawidłowe oświetlenie stanowisk pracy
LITERATURA:
Na jakość oświetlenia stanowiska pracy oraz pomieszczenia ma wpływ:
" natężenie oświetlenia w lx (luks),
1. B. Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1998.
" równomierność oświetlenia,
2. Zagrożenia mechaniczne. CIOP, Warszawa 2002.
" barwa światła i wskaz
nik oddawania barw (rozróżnianie barw),
" rozkład luminancji w całym pomieszczeniu,
3. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych. Poradnik szkoleniowy.
" ograniczenie olśnienia.
COSTiW SEP, Warszawa 2000.
4. Aktualna norma oświetleniowa
Energia elektryczna i elektryczność statyczna. CIOP, Warszawa 2002.
Aktualną obecnie normą oświetleniową, której wymagania muszą być spełnione w pomieszczeniach i na
5. Buuehl R., Majak jest Seferna J., Strużyna J.: Porażenia i oparzenia oświetlenie. Oświetlenie miejsc
A., europejska norma: PN-EN-12464-1:2004 Światło i prądem i łukiem elektrycznym.
k-
stanowiskach pracy wiat
y- Etiologia i pomoc przedlekarska. WNT, Warszawa 1993.
pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach,
s
6. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2002.
ć Wymagania oświetleniowe
7. Zagrożenia elektromagnetyczne. CIOP, Warszawa 2002.
Zgodnie z ww. normą dla konkretnych stanowisk pracy należy dobrać określone wartości natężenia oświe-
tlenia, równomierności oświetlenia, wskaz
nika oddawania barw oraz wskaz
nika ograniczenia olśnienia.
y-
8. Hałas. CIOP, Warszawa 2002.
W zależności od wymaganego poziomu natężenia oświetlenia powinno się dobrać odpowiedni rodzaj oświetlenia:
m
9. Drgania mechaniczne. CIOP, Warszawa 1997.
" przy pracach wzrokowych wymagających małych natężeń oświetlenia rzędu. 200 lx (np. pomieszczenia
a-
sanitarne, , mało dokładne prace ślusarskie) - zaleca się stosowanie oświetlenia ogólnego
wietlenia ogólnego,
10. D. Koradecka: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.
" przy pracach wymagających natężenia oświetlenia od 300 lx do 750 lx (np. prace biurowe, pisanie na
wiatł
Å‚
11. Kodeks pracy i inne akty prawne.
maszynie, dokładne prace ślusarskie, prace kreślarskie, szycie tkanin) - zaleca się stosowanie oświetlenia
ogólnego lub złożonego
ogólnego lub
12. Czynniki zagrożeń onego,
biologicznych w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
" przy pracach wymagających natężenia powyżej 750 lx (np. montaż części elektronicznych, kontrola wy-
13. Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
o-
robów włókienniczych, sale operacyjne) - zaleca się stosowanie oświetlenia złożonego
onego.
ji
14. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy i ryzykiem. CIOP, Warszawa 2002.
15.Ocena oświetlenia
Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza elektrycznego. ODiDK, Gdańsk 2000.
u-
pomieszczenia
Oceny warunków oświetlenia i stanowisk pracy dokonuje się na podstawie wyników po-
y 16.miarów natężenia oświetlenia. CIOP, Warszawa, 2002.
Åšrodki ochrony indywidualnej.
Pomiary natężenia oświetlenia należy wykonywać zgodnie z zasadami opisanymi w normie
ż- PN-84/E--02033 Oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym. Pomiary takie wykonuje się zawsze przy odbiorze
nowych lub zmodernizowanych urządzeń oświetleniowych, przypadkach wątpliwości, czy wymagania
y-
wspomnianej normy PN-EN-12464 są spełnione oraz w celu oceny ryzyka zawodowego.
Niezależnie od oświetlenia elektrycznego pomieszczenia, w których przebywają ludzie powinny być oświetlone
światłem dziennym, a stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi powinien wynosić co najmniej 1 : 8.
wiat
Wpływ oświetlenia na organizm ludzki
Niewłaściwe oświetlenie wywołuje wiele niekorzystnych zmian i reakcji organizmu ludzkiego, m.in.
zmęczenie wzroku - łzawienie i zaczerwienienie powiek i spojówek, zmniejszenie zdolności akomodacji,
zmniejszenie ostrości widzenia, szybkości spostrzegania i wrażliwości na kontrasty.
Ä…
wiat
w-
PROMIENIOWANIE
Pola i promieniowanie elektromagnetyczne 0-300 GHz
a-
Pole elektromagnetyczne (PEM) - stan energetyczny przestrzeni wokół ładunków elektrycznych opisy-
wany przez dwie wielkości wektorowe: natężenie pola elektrycznego, w V/m, i magnetycznego, w A/m.
Pole elektryczne (PE) powstaje na skutek oddziaływania sił pomiędzy obiektami o różnym potencjale
n-
elektrycznym.
a,
Pole magnetyczne (PM) powstaje wokół przewodów z prądem elektrycznym lub w otoczeniu namagne-
sowanych substancji (magnesów trwałych).
Pole elektryczne i magnetyczne charakteryzowane są przez ich natężenie i częstotliwość. Przykładowo w
Europie sieć elektroenergetyczna jest z
ródłem pól elektrycznych i magnetycznych o częstotliwości 50 Hz.
yka
o-
Ä…
Ä…
89
113
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 88
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
Pole elektromagnetyczne o wielkich częstotliwościach można nazwać promieniowaniem elektromagne-
tycznym. W przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska pola elektromagnetyczne to
pola elektrostatyczne, magnetostatyczne oraz zmienne o częstotliwości do 300 GHz (300 000 000 000 Hz).
MODUA
III
y
ródła pól elektromagnetycznych występujące w środowisku pracy
Każde urządzenie elektryczne jest z
ródłem pola elektromagnetycznego, które może być wytwarzane w
ród e by
ród e by
sposób zamierzony lub jako efekt uboczny działania tego urządzenia.
Å‚
Å‚
y
ródłami pól elektromagnetycznych, istotnych dla bezpieczeństwa i higieny pracy, spotykanymi najczęściej w
TEMAT: Zagrożenia i profilaktyka
środowisku pracy lub życia człowieka są przykładowo:
" urządzenia energetyczne - linie wysokiego napięcia, stacje przesyłowo-rozdzielcze,
Ä…
Ä…
w środowisku pracy
" urzÄ…dzenia elektrotermiczne - piece Å‚ukowe, piece i nagrzewnice indukcyjne, zgrzewarki i prasy dielektryczne,
Ä…
Ä…
" urzÄ…dzenia radio- i telekomunikacyjne - obiekty nadawcze radiowe i telewizyjne, stacje radiolokacyjne,
Ä…
Ä…
systemy telefonii bezprzewodowej (ruchomej),
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu ą
" urządzenia medyczne - diatermie krótkofalowe, urzą do elektrochirurgii, tomografy ją
Ä… Ä…dzenia
Ä… Ä… Ä…drowego
rezonansu magnetycznego, urzÄ…dzenia do stymulacji prÄ…
Ä… Ä…dowej,
Ä… Ä…
 Kultura bezpieczeństwa
" zgrzewarki oporowe, sprzęt spawalniczy, urządzenia elektrolityczne i separatory magnetyczne.
Ä…
Ä…
CZAS REALIZACJI: 10 godzin lekcyjnych
Oddziaływanie pól elektromagnetycznych na ludzi
POZIOM WIEDZY
Pole elektromagnetyczne może oddziaływać bezpośrednio na lub na infrastrukturę techniczną. Skutki
POCZ
TKOWEJ: wiedza i umiejętności z zakresu ludzi
szkoły podstawowej i gimnazjalnej
ekspozycji na pole elektromagnetyczne, występujące w organizmach żywych, są silnie uzależnione od częstotliwo-
Ä…
Ä…
oraz doświadczenia życiowe
ści i natężenia pola oddziałującego z zewnątrz na ten organizm oraz od jego w
ą ątrz na ten organizm oraz od jego właściwości elektrycznych, a także od
Ä… Ä…trz na ten organizm oraz od jego w
przestrzennej charakterystyki ekspozycja ciała (całe ciało bądz
tylko jego części) i od jej rozłożenia w czasie.
przestrzennej charak Ä…
przestrzennej charak Ä…
POMOCE
Efekty bezpośredniego oddziaływania pola na organizm można podzielić głównie na:
DYDAKTYCZNE:  rzutnik pisma,
" stymulację tkanki mięśniowej lub nerwowej przez indukowane w ciele prądy - dominują
Ä… Ä…cÄ… rolÄ™ zjawisko
Ä… Ä…
to ma przy częstotliwościach mniejszych od kilkuset kHz,
 foliogramy,
" ogrzewanie tkanek na powierzchni lub wewnątrz organizmu, spowodowane pochłanianiem energii pól
Ä…
Ä…
 karty ćwiczeń.
- największe znaczenie tego zjawiska występuje dla częstotliwości powyżej 1 MHz.
Ekspozycja na pola
CELE EDUKACYJNEo dużych natężeniach i/lub długim czasie trwania może wpływać negatywnie na
zdrowie i zdolność do pracy, na przykład powodując:
Ä…
Ä…
OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania-uczenia się
" pobudzenie nerwów i mięśni prądami indukowanymi,
Ä…
Ä…
uczeń powinien:
" zatrzymanie pracy serca - przy ekstremalnie dużych gęstościach prądów indukowanych,
Ä…
Ä…
" wrażenia słuchowe, tzw. zjawisko Freya,
 rozpoznawać czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe
" zmiany ciśnienia krwi,
w środowisku pracy oraz umieć zidentyfikować z
ródła tych
" zmiany w obrazie EKG,
czynników,
" lokalne przegrzania tkanek, a nawet poparzenie przez zaabsorbowane promieniowanie lub prÄ…dy
Ä…
Ä…
 potrafić wymienić metody likwidacji lub ograniczania wpływu
kontaktowe i indukowane,
tych czynników,
" zmiany aktywności mózgu (EEG),
" prawdopodobne również zmiany obrazu krwi i pewnego rodzaju nowotwory, np. białaczki.
 wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy,
Wiele reakcji organizmu ustaje po zakończeniu ekspozycji. Badania naukowe dotyczące skutków zdro-
Ä…
Ä…
 rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie.
wotnych ekspozycji są prowadzone w dalszym ciągu, aby uzyskać zweryfikowane dane na temat wartości
Ä…
Ä…
ekspozycji ludzi (szczególnie wieloletniej).
SPIS JEDNOSTEK
Oprócz różnorodnego oddziaływania na organizm pracownika, pole elektromagnetyczne może stwarzać
TEMATYCZNYCH: 1. Czynniki występujące w środowisku pracy
także zagrożenie dla ludzi poprzez oddziaływanie na infrastrukturę techniczną, na skutek odbioru przez nią
2. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych
energii pola elektromagnetycznego, co może być przyczyną m.in.:
" zakłóceń pracy automatycznych urządzeń sterujących i elektronicznej aparatury medycznej tym
Ä… Ä…
Ä… Ä…
3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie(w
elektrostymula-torów serca oraz innych elektronicznych implantów medycznych),
4. Drgania mechaniczne  wibracje. Hałas w środowisku pracy
" detonacji urządzeń elektrowybuchowych (detonatorów),
Ä…
Ä…
" pożarów i eksplozji związanych z zapaleniem się materiałów łatwopalnych od iskier wywoływanych przez
Ä…
Ä…
5. Zagrożenia czynnikami chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka
pola indukowane lub Å‚adunki elektrostatyczne.
6. Zagrożenia czynnikami biologicznymi w środowisku pracy
7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
8. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy
9. Åšrodki ochrony indywidualnej
88
114
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 89
MODUA
III
MODUA
III
e- Regulacje prawne określające zasady dopuszczalnej ekspozycji w polach elektromagnetycznych
Regulacje prawne określające zasady dopuszczalnej ekspozycji w polach elektromagnetycznych
o
LITERATURA:
W celu zapobiegania szkodliwym lub niepożądanym skutkom oddziaływania pola elektromagnetycznego
W celu zapobiegania szkodliwym lub niepożądanym skutkom oddziaływania pola elektromagnetycznego
żą
żą
na organizm ludzi ogranicza siÄ™ ekspozycjÄ™
na organizm ludzi ogranicza siÄ™ ekspozycjÄ™ oraz prowadzi jej okresowÄ… kontrolÄ™.
1. B. RÄ…czkowski: BHP w praktyce. ODDK oraz prowadzi okresowÄ… kontrolÄ™.
Gdańsk 1998.jej
Ocenę ekspozycji pracowników prowadzi się zgodnie z kodeksem pracy w oparciu o pomiary kontrolne,
Ocenę ekspozycji pracowników prowadzi się zgodnie z kodeksem pracy w oparciu o pomiary kontrolne,
2. Zagrożenia mechaniczne. CIOP, Warszawa 2002.
których częstotliwość określają przepisy ministra zdrowia. Ocena warunków ekspozycji na pola elektroma-
których częstotliwość określają przepisy ministra zdrowia. Ocena warunków ekspozycji na pola elektroma-
3. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych. Poradnik szkoleniowy.
gnetyczne pracowników zgodnie z postanowieniami przepisów bhp uzależniona jest od wielkości natężenia
gnetyczne pracowników zgodnie z postanowieniami przepisów bhp uzależniona jest od wielkości natężenia
COSTiW SEP, Warszawa 2000.
w
pola i czasu trwania tej ekspozycji. W rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej w sprawie najwyż-
pola i czasu trwania tej ekspozycji. W rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej w sprawie najwyż-
Ä…
Ä…
szych dopuszczalnych i elektryczność [Dz.U. nr 217, poz. 1833, 2003] określono
4. szych dopuszczalnych natężeń (NDN) statyczna. CIOP, Warszawa 2002. natężenia pól elektrycznych
Energia elektryczna natężeń (NDN) [Dz.U. nr 217, poz. 1833, 2003] określono natężenia pól elektrycznych
i magnetycznych (odnośnie całego pasma częstotliwości 0-300 w których zabronione jest
i magnetycznych
5. Buuehl R., bez(odnośnie całego pasma częstotliwości 0-300 GHz), w których zabronione jest przebywanie
Majak A., Seferna J., Strużyna J.: Porażenia GHz), elektrycznym.
i oparzenia prÄ…dem i Å‚ukiem przebywanie
w
pracowników bez środków ochrony indywidualnej.
pracowników środków ochrony indywidualnej.
Etiologia i pomoc przedlekarska. WNT, Warszawa 1993.
Podano również zasady dopuszczalnej ekspozycji
Podano również zasady
6. Oświetlenie pomieszczeń dopuszczalnej ekspozycji w czasie skróconym oraz poziom ekspozycji dopusz-
i stanowisk pracy. CIOP, w czasie skróconym oraz poziom ekspozycji dopusz-
Warszawa 2002.
czalnej dla całej 8-godzinnej zmiany roboczej. W przypadku zatrudnienia w polach o natężeniach relatywnie
czalnej dla całej 8-godzinnej zmiany roboczej. W przypadku zatrudnienia w polach o natężeniach relatywnie
7. Zagrożenia elektromagnetyczne. CIOP, Warszawa 2002.
dużych w stosunku do NDN pracownicy powinni okresowo przechodzić specjalistyczne przeszkolenie i być
dużych w stosunku do NDN pracownicy powinni okresowo przechodzić specjalistyczne przeszkolenie i być
e,
poddawani badaniom lekarskim, potwierdzającym brak przeciwwskazań zdrowotnych do ekspozycji.
poddawani badaniom lekarskim, potwierdzającym brak przeciwwskazań zdrowotnych do ekspozycji.
Ä…
Ä…
8. Hałas. CIOP, Warszawa 2002.
o
W Polskich Normach określono metody prowadzenia badań i oceny warunków ekspozycji
W Polskich Normach określono metody prowadzenia badań i oceny warunków ekspozycji [PN-T-
9. Drgania mechaniczne. CIOP, Warszawa 1997.
-05687:2002]. W przepisach Ministra Środowiska określono wartości dopuszczalne pola elektromagnetyczne-
[PN-T-05687:2002]. W przepisach Ministra Środowiska określono wartości dopuszczalne pola elektromagne-
10.tycznego oraz metody prowadzenia badań ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.
D. Koradecka: Bezpieczeństwo pracy i w środowisku ogólnym.
go oraz metody prowadzenia badań w środowisku ogólnym.
11. Kodeks pracy i inne akty prawne.
12.Promieniowanie podczerwone
Czynniki zagrożeń biologicznych w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
Promieniowanie podczerwone
ki 13. Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
Promieniowanie podczerwone (cieplne) obejmuje promieniowanie optyczne, którego długości fal wynoszą
Promieniowanie podczerwone (cieplne) obejmuje promieniowanie optyczne, którego długości fal wynoszą
o-
od 780 nm do 1 nm. Oddziałuje ono na organizm człowieka poprzez skórę i oczy.
od 780 nm do 1 nm. Oddziałuje ono na organizm człowieka poprzez skórę i oczy.
14. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy i ryzykiem. CIOP, Warszawa 2002.
d
15. Ocena ami promieniowania podczerwonego sÄ…:
ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza elektrycznego. ODiDK, Gdańsk 2000.
y
ródłami promieniowania podczerwonego są:
y
ródłami promieniowania podczerwonego są
" gorÄ…ce
" gorÄ…ce stanowiska pracy w odlewniach, walcowniach, kuz
niach, (piece martenowskie i piece
Ä…
16. Åšrodki Ä… stanowiska pracy w hutach, odlewniach, walcowniach, kuz
niach, (piece martenowskie i piece
ochrony indywidualnej.hutach,Warszawa, 2002.
CIOP,
Å‚ukowe, itp.,),
Å‚ukowe, powierzchnie grzejne pieców o temp. rzÄ™du 500°C),
o
" roztopiony metal lub masa szklarska,
" roztopiony metal lub masa szklarska,
" paleniska, grzejniki
" paleniska, grzejniki
ól
" elektryczne promienniki podczerwieni (specjalne z
ródła żarowe),
" elektryczne promienniki podczerwieni (specjalne z
ródła żarowe),
" Å‚uki spawalnicze, palniki
" Å‚uki spawalnicze, palniki
a
Promieniowanie podczerwone, oddzia ujÄ…
Promieniowanie podczerwone, oddziałują owieka, może spowodowa
Promieniowanie podczerwone, oddziałując na człowieka, może spowodować:
ąc na człowieka, mo e spowodować:
Ä…
" bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia (udar cieplny, zapaść z powodu stresu cieplnego, oparzenie
" bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia (udar cieplny, zapaść z powodu stresu cieplnego, oparzenie
termiczne skóry),
termiczne skóry),
" schorzenia w wyniku długotrwałego narażenia (zaćma hutnicza, chroniczne i ostre zapalenie spojówek,
" schorzenia w wyniku długotrwałego narażenia (zaćma hutnicza, chroniczne i ostre zapalenie spojówek,
występowanie pigmentacji skóry - po wielu latach owrzodzenia a nawet rak skóry),
" występowanie zmęczenia w wyniku uciążliwych warunków pracy
" występowanie zmęczenia w wyniku uciążliwych warunków pracy.
.
y
Metody pomiaru promieniowania podczerwonego i widzialnego na stanowiskach pracy podane sÄ… w nor-
Metody pomiaru promieniowania podczerwonego i widzialnego na stanowiskach pracy podane sÄ… w nor-
mie PN-T-05687:2002, a dopuszczalne natężenia napromienienia tymi promieniowaniami podane są w Roz-
mie PN-T-05687:2002, a dopuszczalne natężenia napromienienia tymi promieniowaniami podane są w Roz-
porządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopusz-
porządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopusz-
Ä…
Ä…
czalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. nr 217, poz. 1833;
czalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. nr 217, poz. 1833;
2003).
o-
tekst jednolity Dz. U. nr 79, poz.513, 1998).
ci
Promieniowanie nadfioletowe
Promieniowanie nadfioletowe
ć
Promieniowaniem nadfioletowym, występującym na stanowisku pracy jest promieniowanie optyczne obej-
Ä…
Ä…
ą Promieniowaniem nadfioletowym, występującym na stanowisku pracy jest promieniowanie optyczne obej-
nm do 400 nm.
mujÄ…ce zakres fal od 100
mujÄ…ce zakres fal od 100 nm do 400 nm.
Ä…
Ä…
m
y
ródła promieniowania:
y
ródła promieniowania:
a promieniowania:
" elektryczne promienniki nadfioletu (specjalistyczne lampy fluorescencyjne, rtęciowe)
" elektryczne promienniki nadfioletu (specjalistyczne lampy fluorescencyjne, rtęciowe)
" elektryczne z
ródła światła (żarówki halogenowe bez filtra UV STOP, lampy rtęciowe),
" elektryczne z
ródła światła (żarówki halogenowe bez filtra UV STOP, lampy rtęciowe),
z
yka
" procesy technologiczne (spawanie łukowe i gazowe, elektrodrążenie, cięcie tlenowe).
" procesy technologiczne (spawanie łukowe i gazowe, elektrodrążenie, cięcie tlenowe).
Działanie promieniowania nadfioletowego na organizm ludzki
Działanie promieniowania nadfioletowego na organizm ludzki
anie promieniowania nadfioletowego na organizm ludzki
Cechą charakterystyczną promieniowania UV jest okres utajony, co oznacza, że kumuluje się ono w or-
Cechą charakterystyczną promieniowania UV jest okres utajony, co oznacza, że kumuluje się ono w or-
ganizmie, a objawy szkodliwego działania mogą występować dopiero po kilku godzinach, dniach, a nawet
ganizmie, a objawy szkodliwego działania mogą występować dopiero po kilku godzinach, dniach, a nawet
latach.
latach.
89
115
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 88
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
Duża szkodliwość tego promieniowania działa głównie na:
Duża szkodliwość tego promieniowania dzia a głównie na:
tego promieniowania działa g
" oczy - powoduje zapalenie spojówek, rogówki, zaćmę (zmętnienie soczewki), uszkodzenie rogówki i
" oczy - powoduje zapalenie spojówek, rogówki, zaćmę (zmętnienie soczewki), uszkodzenie rogówki i
siatkówki;
siatkówki;
" skórę - powoduje rumień (erytema), złuszczanie się naskórka, przebarwienia skóry, nowotwory skóry
" skórę - powoduje rumień (erytema), złuszczanie się naskórka, przebarwienia skóry, nowotwory skóry
(czerniaki), oparzenia skóry.
(czerniaki), oparzenia skóry.
-
Metody pomiaru promieniowania nadfioletowego UV podane sÄ… w normie PN-T-06589:2002, a dopusz-
Metody pomiaru promieniowania nadfioletowego UV podane sÄ… w normie PN-T-06589:2002, a dopusz
czalne natężenia napromienienia podane są w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29
Ä…
Ä…
czalne natężenia napromienienia podane są w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29
listopada 2002 rr. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia
listopada 2002 . w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia
w środowisku pracy (Dz. U. nr 217, poz. 1833; tekst jednolity Dz. U. nr 79, poz. 513, 1998).
w środowisku pracy (Dz. U. nr 217, poz. 1833; 2003).
TEMAT: Zagrożenia i profilaktyka
LITERATURA
LITERATURA
w środowisku pracy
1. Pawlak A. Wolska A.Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP - PIB, Warszawa 2009.
1. Pawlak A. Wolska A.Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2005.
2. Zagrożenia elektromagnetyczne. CIOP - PIB, Warszawa 2010.
2. Zagrożenia elektromagnetyczne. CIOP, Warszawa 2002.
3. B. Raczkowski: BHP w praktyce. ODDK, Gdańsk 2009.
3. B. Raczkowski: BHP w praktyce. ODDK, Gdańsk 1998.
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu
4. Wolska A. Pawlak A. Oświetlenie stanowisk pracy CIOP - PIB, Warszawa 2007.
4. PN-EN-12464-1:2004 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.
wiatł
wiatł
 Kultura bezpieczeństwa
5. PN-EN-12464-1:2004 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.
5. PN-T-05687:2002 Ochrona przed promieniowaniem optycznym. Metody pomiaru promieniowania widzialnego
i podczerwonego na stanowiskach pracy.
6.
CZAS PN-T-0568:2002 Ochrona przed promieniowaniem optycznym. Metody pomiaru promieniowania widzialnego
REALIZACJI: 10 godzin lekcyjnych
i podczerwonego na stanowiskach pracy.
6. PN-T-06589:2002 Ochrona przed promieniowaniem optycznym. Metody pomiaru promieniowania nad-
fioletowego na stanowiskach pracy.
7. PN-T-06589:2002 Ochrona przed promieniowaniem optycznym. Metody pomiaru promieniowania nad-
POZIOM WIEDZY
fioletowego na stanowiskach pracy.
7 PN-84/E-02033 Oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym.
POCZ
TKOWEJ: wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
8. PN-84/E-02033 Oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym.
oraz doświadczenia życiowe
9. Dz. U. nr 217, poz. 1833; 2003
POMOCE
PYTANIA KONTROLNE
DYDAKTYCZNE:  rzutnik pisma,
1. Jakie są 3 podstawowe zasady oświetlenia?
 foliogramy,
2. Jakie korzyści wynikają z dobrego oświetlenia pomieszczeń i stanowisk pracy?
PYTANIA KONTROLNE
 karty ćwiczeń.
3. Jakie są rodzaje oświetlenia?
1. Jakie są 3 podstawowe zasady oświetlenia?
4. Co, z higienicznego punktu widzenia, ma wpływ na wygodę widzenia na stanowisku pracy?
2. Jakie korzyści wynikają z dobrego oświetlenia pomieszczeń i stanowisk pracy?
CELE Jaki wpływ na organizm ludzki ma złe oświetlenie?
EDUKACYJNE
5.
3. Jakie są rodzaje oświetlenia?
OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania-uczenia się
6. Co to jest pole elektromagnetyczne?
4. Co, z higienicznego punktu widzenia, ma wpływ na wygodę widzenia na stanowisku pracy?
uczeń powinien:
7. Wymień typowe z
ródła fal elektromagnetycznych.
5. Jaki wpływ na organizm ludzki ma złe oświetlenie?
 rozpoznawać czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe
8. Jakie są biologiczne skutki oddziaływania pola na organizm ludzki?
6. Co to jest pole elektromagnetyczne?
w środowisku pracy oraz umieć zidentyfikować z
ródła tych
9. Wymień typowe z
ródła promieniowania podczerwonego.
7. Wymień typowe z
ródła pola elektromagnetycznego.
czynników,
10. Jakie skutki może spowodować promieniowanie podczerwone IR działając na organizm ludzki?
Ä…
Ä…
8. Jakie są biologiczne skutki oddziaływania pola na organizm ludzki?
 potrafić wymienić metody likwidacji lub ograniczania wpływu
11. Wymień z
ródła promieniowania nadfioletowego.
9. Wymień typowe z
ródła promieniowania podczerwonego.
tych czynników,
12. Na czym polega szkodliwe działanie promieniowania nadfioletowego na organizm ludzki?
10. Jakie skutki może spowodować promieniowanie podczerwone IR działając na organizm ludzki?
 wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy,
11. Wymień z
ródła promieniowania nadfioletowego.
12. Na czym polega szkodliwe działanie promieniowania nadfioletowego na organizm ludzki?
 rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie.
SPIS JEDNOSTEK
TEMATYCZNYCH: 1. Czynniki występujące w środowisku pracy
ĆWICZENIE
2. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych
Uzupełnij poniższe zdania
3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie
ĆWICZENIE
1. Korzyści wynikające z dobrego oświetlenia pomieszczenia pracy to:
4. Drgania mechaniczne  wibracje. Hałas w środowisku pracy
.............................................................................................................................................................................
Uzupełnij poniższe zdania
5. Zagrożenia czynnikami chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka
6. Zagrożenia czynnikami biologicznymi w środowisku pracy
1. Korzyści wynikające z dobrego oświetlenia pomieszczenia pracy to:
.............................................................................................................................................................................
7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
.............................................................................................................................................................................
8. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy
.............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
9. Åšrodki ochrony indywidualnej
.............................................................................................................................................................................
116
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 89
MODUA
III
MODUA
III
i
LITERATURA:
.............................................................................................................................................................................
1. B. Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1998.
y
2. Zagrożenia mechaniczne. CIOP, Warszawa 2002.
z-
.............................................................................................................................................................................
3. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych. Poradnik szkoleniowy.
9
COSTiW SEP, Warszawa 2000.
a
4. Energia elektryczna i elektryczność statyczna. CIOP, Warszawa 2002.
2. Na prawidłowe oświetlenie stanowiska pracy ma wpływ m.in.:
5. Buuehl R., Majak A., Seferna J., Strużyna J.: Porażenia i oparzenia prądem i łukiem elektrycznym.
.............................................................................................................................................................................
Etiologia i pomoc przedlekarska. WNT, Warszawa 1993.
6. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2002.
.............................................................................................................................................................................
7. Zagrożenia elektromagnetyczne. CIOP, Warszawa 2002.
8. Hałas. CIOP, Warszawa 2002.
9. Drgania mechaniczne. CIOP, Warszawa 1997.
o
10.3.D. Koradecka: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.
Przy pracy biurowej (z komputerem) wymagane jest natężenie oświetlenia co najmniej ............................
11. Kodeks pracy i inne akty prawne.
d-
12.4.Czynniki zagrożeń biologicznych w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
Niewłaściwe oświetlenie stanowiska pracy powoduje
13. Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
.............................................................................................................................................................................
14. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy i ryzykiem. CIOP, Warszawa 2002.
15. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza elektrycznego. ODiDK, Gdańsk 2000.
.............................................................................................................................................................................
16. Åšrodki ochrony indywidualnej. CIOP, Warszawa, 2002.
.............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
5. Skutkami biologicznymi oddziaływania pola elektromagnetycznego (PEM) jest:
.............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
6. Skutkiem nadmiernego promieniowania podczerwonego (IR) na organizm ludzki może m.in. być:
.............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
.
yka
.............................................................................................................................................................................
.
7. Promieniowanie nadfioletowe (UV) działa szkodliwie na
. .............................................................................................................................................................................
89
117