CZYTANIE,

CZYTANIE,

PISANIE , LICZENIE

PISANIE , LICZENIE

– PODSTAWOWE

– PODSTAWOWE

DEFINICJE

DEFINICJE

1. DEFINICJE CZYTANIA

1. DEFINICJE CZYTANIA



CZYTANIE

CZYTANIE

- jest umiejętnością rozszyfrowania

- jest umiejętnością rozszyfrowania

kodu graficznego, aby dziecko mogło czytać musi

kodu graficznego, aby dziecko mogło czytać musi

poznać poszczególne znaki języka pisanego, czyli

poznać poszczególne znaki języka pisanego, czyli

litery

litery

.

.

Czytanie stanowi swoistą, złożoną operację

Czytanie stanowi swoistą, złożoną operację

myślową i wymaga jednoczesnego

myślową i wymaga jednoczesnego

przeprowadzenia następujących

przeprowadzenia następujących

czynności

czynności

:

:

1.

1.

całościowego dostrzegania kształtu graficznego

całościowego dostrzegania kształtu graficznego

wyrazu i skojarzenia go z dźwiękowym

wyrazu i skojarzenia go z dźwiękowym

odpowiednikiem, z brzmieniem wyrazu;

odpowiednikiem, z brzmieniem wyrazu;

2.

2.

skonstruowania z poszczególnych słów tekstu

skonstruowania z poszczególnych słów tekstu

treści jako sensownej całości - czyli dostrzeżenia i

treści jako sensownej całości - czyli dostrzeżenia i

uświadomienia sobie powiązań logicznych między

uświadomienia sobie powiązań logicznych między

wyrazami oraz wyrażeniami i zwrotami.

wyrazami oraz wyrażeniami i zwrotami.

DEFINICJE CZYTANIA

DEFINICJE CZYTANIA

•

podana przez

podana przez

Elkonina:

Elkonina:

Czytanie to

Czytanie to

tworzenia dźwiękowej formy słowa na

tworzenia dźwiękowej formy słowa na

podstawie jego graficznego obrazu.

podstawie jego graficznego obrazu.

•

wg

wg

Tinkera i McCullough:

Tinkera i McCullough:

Czytanie

Czytanie

polega na rozpoznawaniu symboli

polega na rozpoznawaniu symboli

( drukowanych i pisanych) stanowiących

( drukowanych i pisanych) stanowiących

bodziec do aktualizowania znaczeń ,,

bodziec do aktualizowania znaczeń ,,

wbudowanych,, w doświadczenie jednostki

wbudowanych,, w doświadczenie jednostki

oraz do powstawania nowych znaczeń

oraz do powstawania nowych znaczeń

znanych juz słów poprzez manipulowanie

znanych juz słów poprzez manipulowanie

pojęciami już posiadanymi.

pojęciami już posiadanymi.

•

wg

wg

Fussel

Fussel

l za istotę czytania uważa :

l za istotę czytania uważa :

identyfikacje symbolu graficznego oraz

identyfikacje symbolu graficznego oraz

zrozumienie symbolu juz

zrozumienie symbolu juz

zidentyfikowanego.

zidentyfikowanego.

Według J. Malendowicz, czytanie polega na pojmowaniu myśli

Według J. Malendowicz, czytanie polega na pojmowaniu myśli

wyrażonych za pomocą umownych znaków graficznych - symboli

wyrażonych za pomocą umownych znaków graficznych - symboli

wzrokowych ( lub dotykowych w przypadku czytania tekstów przez

wzrokowych ( lub dotykowych w przypadku czytania tekstów przez

niewidomych), które tworzą tekst. Aby móc odczytać tekst, trzeba:

niewidomych), które tworzą tekst. Aby móc odczytać tekst, trzeba:



a) znać symbole i ich funkcje;

a) znać symbole i ich funkcje;



b) umieć odbierać symbole w postaci określonych mniejszych lub

b) umieć odbierać symbole w postaci określonych mniejszych lub

większych całości, układów zwanych tekstami, czyli dokonywać

większych całości, układów zwanych tekstami, czyli dokonywać

syntezy znaków tworzących odczytany tekst;

syntezy znaków tworzących odczytany tekst;



c) umieć dokonywać właściwej interpretacji i sensu przeczytanego

c) umieć dokonywać właściwej interpretacji i sensu przeczytanego

tekstu, to jest zrozumieć tekst;

tekstu, to jest zrozumieć tekst;



d) umieć zastosować zrozumianą treść tekstu do aktualnych celów

d) umieć zastosować zrozumianą treść tekstu do aktualnych celów

i potrzeb.

i potrzeb.

Tak szeroko pojmowana umiejętność czytania wybiega daleko

Tak szeroko pojmowana umiejętność czytania wybiega daleko

poza proste rozumienie tekstu. Staje się bowiem prawdziwą sztuką

poza proste rozumienie tekstu. Staje się bowiem prawdziwą sztuką

czytania, wprzęgniętą nie tylko w doraźną służbę zaspokajania

czytania, wprzęgniętą nie tylko w doraźną służbę zaspokajania

potrzeb człowieka

potrzeb człowieka

( dostarcza informacji i  rozrywki), ale będącą również

( dostarcza informacji i  rozrywki), ale będącą również

narzędziem i pomocą w zdobywaniu wiedzy, kształtowaniu

narzędziem i pomocą w zdobywaniu wiedzy, kształtowaniu

poglądu na świat, formowaniu własnej osobowości. Czytanie to

poglądu na świat, formowaniu własnej osobowości. Czytanie to

złożony proces, w toku którego występują zjawiska natury

złożony proces, w toku którego występują zjawiska natury

fizycznej, fizjologicznej i psychologicznej. Stanowią one zarazem

fizycznej, fizjologicznej i psychologicznej. Stanowią one zarazem

trzy fazy procesu czytania, tworzące całość dzięki działaniu

trzy fazy procesu czytania, tworzące całość dzięki działaniu

analizatorów: wzrokowego i słuchowego.

analizatorów: wzrokowego i słuchowego.

Do fazy fizycznej występującej w procesie czytania

Do fazy fizycznej występującej w procesie czytania

należą zjawiska optyczne i akustyczne. Zjawiska

należą zjawiska optyczne i akustyczne. Zjawiska

optyczne dokonują się w gałkach ocznych. W toku

optyczne dokonują się w gałkach ocznych. W toku

czytania oko wykonuje trzy rodzaje ruchów:

czytania oko wykonuje trzy rodzaje ruchów:



1) ruch postępowy-

1) ruch postępowy-

od strony lewej ku prawej, wzdłuż

od strony lewej ku prawej, wzdłuż

linii czytanego tekstu;

linii czytanego tekstu;



2) ruch zwrotny

2) ruch zwrotny

– od końca jednej linii tekstu do

– od końca jednej linii tekstu do

początku następnej;

początku następnej;



3) ruch wsteczny

3) ruch wsteczny

– umożliwiający ponowny odbiór

– umożliwiający ponowny odbiór

obrazu graficznego w  przypadku omyłki lub

obrazu graficznego w  przypadku omyłki lub

niezrozumienia czytanego tekstu. Ruch oczu dokonuje

niezrozumienia czytanego tekstu. Ruch oczu dokonuje

się skokami, które przedzielone są pauzami. Właściwe

się skokami, które przedzielone są pauzami. Właściwe

czytanie odbywa się w  czasie owych pauz – wtedy

czytanie odbywa się w  czasie owych pauz – wtedy

obejmujemy wzrokiem około dwunastu liter. Czas

obejmujemy wzrokiem około dwunastu liter. Czas

zużyty na pauzy ruchowe jest miernikiem biegłości w

zużyty na pauzy ruchowe jest miernikiem biegłości w

czytaniu: im przerwy spoczynkowe trwają dłużej, tym

czytaniu: im przerwy spoczynkowe trwają dłużej, tym

proces czytania jest szybszy, czytanie jest

proces czytania jest szybszy, czytanie jest

sprawniejsze. Ruchy oczu przy czytaniu cichym i

sprawniejsze. Ruchy oczu przy czytaniu cichym i

głośnym różnią się. Przy czytaniu cichym pole

głośnym różnią się. Przy czytaniu cichym pole

postrzegania jest większe, rytm oka bardziej regularny,

postrzegania jest większe, rytm oka bardziej regularny,

a przerwy spoczynkowe krótsze i rzadsze, co wpływa na

a przerwy spoczynkowe krótsze i rzadsze, co wpływa na

większą szybkość czytania.

większą szybkość czytania.



Liczba skoków oka zależy nie tylko od

Liczba skoków oka zależy nie tylko od

wprawy w czytaniu, ale również od

wprawy w czytaniu, ale również od

stopnia rozumienia tekstu. Faza fizyczna

stopnia rozumienia tekstu. Faza fizyczna

procesu czytania zawiera także zjawiska

procesu czytania zawiera także zjawiska

akustyczne. Zjawiska te polegają na

akustyczne. Zjawiska te polegają na

odbiorze wrażeń słuchowych za pomocą

odbiorze wrażeń słuchowych za pomocą

analizatora słuchowego. Wrażenia

analizatora słuchowego. Wrażenia

słuchowe powstają pod wpływem fal

słuchowe powstają pod wpływem fal

podłużnych powietrza, wywołanych

podłużnych powietrza, wywołanych

ruchem drgającego przedmiotu. Głos

ruchem drgającego przedmiotu. Głos

ludzki powstaje na skutek drgania tzw.

ludzki powstaje na skutek drgania tzw.

wiązadeł głosowych w krtani i

wiązadeł głosowych w krtani i

współbrzmienia powietrza w płucach,

współbrzmienia powietrza w płucach,

tchawicy, jamie nosowej i ustnej.

tchawicy, jamie nosowej i ustnej.

Wrażenia słuchowe odbieramy za

Wrażenia słuchowe odbieramy za

pomocą analizatora słuchowego,

pomocą analizatora słuchowego,

którego receptorem jest ucho

którego receptorem jest ucho



Z chwilą odebrania za pomocą receptora

Z chwilą odebrania za pomocą receptora

wzrokowego lub słuchowego wrażeń wzrokowych

wzrokowego lub słuchowego wrażeń wzrokowych

bądź słuchowych kończy się pierwsza faza

bądź słuchowych kończy się pierwsza faza

procesu czytania, mianowicie proces fizyczny.

procesu czytania, mianowicie proces fizyczny.

Równocześnie zaczyna się faza druga, czyli

Równocześnie zaczyna się faza druga, czyli

proces fizjologiczny. Faza fizjologiczna obejmuje

proces fizjologiczny. Faza fizjologiczna obejmuje

zarówno zjawiska wzrokowe, jak i  słuchowe,

zarówno zjawiska wzrokowe, jak i  słuchowe,

które polegają na odbieraniu i przewodzeniu

które polegają na odbieraniu i przewodzeniu

bodźca wzrokowego bądź akustycznego

bodźca wzrokowego bądź akustycznego

i  przenoszeniu go za pomocą nerwu do ośrodków

i  przenoszeniu go za pomocą nerwu do ośrodków

podkorowych wzroku i  słuchu, a stamtąd do

podkorowych wzroku i  słuchu, a stamtąd do

mózgu

mózgu



Na psychiczną fazę procesu

Na psychiczną fazę procesu

czytania składają się: widzenie oraz

czytania składają się: widzenie oraz

słyszenie. Faza psychiczna procesu

słyszenie. Faza psychiczna procesu

czytania w zakresie widzenia

czytania w zakresie widzenia

dokonuje się w ośrodku widzenia, w

dokonuje się w ośrodku widzenia, w

potylicznej części kory mózgowej.

potylicznej części kory mózgowej.

Polega ona na uświadomieniu sobie

Polega ona na uświadomieniu sobie

przez osobę czytającą istoty

przez osobę czytającą istoty

informacji odebranej za pomocą

informacji odebranej za pomocą

wzroku, na podstawie nowych

wzroku, na podstawie nowych

impulsów wytwarzających nowe

impulsów wytwarzających nowe

myśli, które towarzyszą odbiorowi

myśli, które towarzyszą odbiorowi

informacji, a także na wynikających

informacji, a także na wynikających

z nich dalszych reakcjach.

z nich dalszych reakcjach.



Psychiczna część procesu czytania w zakresie

Psychiczna część procesu czytania w zakresie

słyszenia dokonuje się w ośrodku słuchu,

słyszenia dokonuje się w ośrodku słuchu,

znajdującym się w korowej części analizatora

znajdującym się w korowej części analizatora

słuchu, w płacie skroniowym mózgu. W procesie

słuchu, w płacie skroniowym mózgu. W procesie

czytania podstawową rolę odgrywa słuch

czytania podstawową rolę odgrywa słuch

fizjologiczny i fonematyczny. Słuch fonematyczny

fizjologiczny i fonematyczny. Słuch fonematyczny

umożliwia uczniowi w początkowej nauce czytania

umożliwia uczniowi w początkowej nauce czytania

i pisania rozpoznawanie dźwięków, których

i pisania rozpoznawanie dźwięków, których

brzmienie odpowiada nowym literom – elementom

brzmienie odpowiada nowym literom – elementom

tekstu Czytanie zaczyna się od spostrzegania

tekstu Czytanie zaczyna się od spostrzegania

zespołu liter, które muszą być zidentyfikowane i

zespołu liter, które muszą być zidentyfikowane i

dokładnie zróżnicowane pod względem kształtu i

dokładnie zróżnicowane pod względem kształtu i

położenia, następnie konieczne jest przełożenie

położenia, następnie konieczne jest przełożenie

ich na system dźwięków, by na tej podstawie

ich na system dźwięków, by na tej podstawie

rozpoznać ich znaczenie.

rozpoznać ich znaczenie.



Do podstawowych warunków, od których

Do podstawowych warunków, od których

zależy możliwość rozpoczęcia nauki

zależy możliwość rozpoczęcia nauki

czytania, zdaniem H. Wasyluk – Kuś, należy

czytania, zdaniem H. Wasyluk – Kuś, należy

dojrzałość umysłowa ucznia i prawidłowy

dojrzałość umysłowa ucznia i prawidłowy

rozwój mowy. Spośród czynników,

rozwój mowy. Spośród czynników,

składających się na dojrzałość umysłową

składających się na dojrzałość umysłową

zasadniczą rolę odgrywa inteligencja. Od

zasadniczą rolę odgrywa inteligencja. Od

prawidłowego rozwoju intelektu

prawidłowego rozwoju intelektu

uzależniona jest zdolność myślenia

uzależniona jest zdolność myślenia

symbolicznego, niezbędnego w opanowaniu

symbolicznego, niezbędnego w opanowaniu

techniki czytania. Dzięki tej zdolności

techniki czytania. Dzięki tej zdolności

uczeń rozróżnia i zapamiętuje znaki

uczeń rozróżnia i zapamiętuje znaki

graficzne (litery i znaki interpunkcyjne)

graficzne (litery i znaki interpunkcyjne)

oraz dostrzega umowny związek między

oraz dostrzega umowny związek między

znakami graficznymi i odpowiadającymi im

znakami graficznymi i odpowiadającymi im

dźwiękami artykulacyjnymi.

dźwiękami artykulacyjnymi.



Prawidłowo funkcjonujący intelekt daje możność

Prawidłowo funkcjonujący intelekt daje możność

pełnego rozumienia otrzymanych informacji, pytań

pełnego rozumienia otrzymanych informacji, pytań

i poleceń oraz przyswojenia wiedzy towarzyszącej

i poleceń oraz przyswojenia wiedzy towarzyszącej

nauce czytania. Obok odpowiedniego rozwoju

nauce czytania. Obok odpowiedniego rozwoju

inteligencji do rozpoczęcia nauki czytania

inteligencji do rozpoczęcia nauki czytania

niezbędna jest zdolność koncentracji uwagi

niezbędna jest zdolność koncentracji uwagi

dowolnej w zakresie zapewniającym skupienie się

dowolnej w zakresie zapewniającym skupienie się

na czytanym tekście. Specjalnego znaczenia

na czytanym tekście. Specjalnego znaczenia

warunkującego rozpoczęcie nauki czytania nabiera

warunkującego rozpoczęcie nauki czytania nabiera

również ukończenie rozwoju mowy i zdobycie

również ukończenie rozwoju mowy i zdobycie

dostatecznego zasobu słów w tzw. słownictwie

dostatecznego zasobu słów w tzw. słownictwie

biernym i czynnym. Od opanowania artykulacji

biernym i czynnym. Od opanowania artykulacji

zależy poprawność czytania, która wyraża się

zależy poprawność czytania, która wyraża się

zgodnością dźwięku z odpowiadającą mu literą

zgodnością dźwięku z odpowiadającą mu literą

jako znakiem, a także – w zasadniczej mierze –

jako znakiem, a także – w zasadniczej mierze –

poprawność pisania

poprawność pisania

2. DEFINICJA PISANIA

2. DEFINICJA PISANIA

,,

,,

Pisanie

Pisanie

- jest pewną całością

- jest pewną całością

psychomotoryczną, obejmującą

psychomotoryczną, obejmującą

słuchowe wydzielanie głoski,

słuchowe wydzielanie głoski,

znalezienie jej odpowiednika

znalezienie jej odpowiednika

literowego, zapamiętanie litery

literowego, zapamiętanie litery

oraz kolejne rozmieszczenie

oraz kolejne rozmieszczenie

liter w wyrazie, napisanie

liter w wyrazie, napisanie

litery lub wyrazu.

litery lub wyrazu.

Szereg tych ruchów wykonują

Szereg tych ruchów wykonują

różne części aparatu

różne części aparatu

ruchowego ręki pod

ruchowego ręki pod

kierownictwem kory

kierownictwem kory

mózgowej”

mózgowej”

(T.

(T.

Wróbel)

Wróbel)



Pisanie to proces złożony, to

Pisanie to proces złożony, to

akt psychomotoryczny.

akt psychomotoryczny.



Na czynność pisania

Na czynność pisania

składają się trzy

składają się trzy

zasadnicze elementy:

zasadnicze elementy:



psychologiczny,

psychologiczny,



fizjologiczny,

fizjologiczny,



motoryczny (inaczej

motoryczny (inaczej

ruchowy)

ruchowy)



psychologiczny

psychologiczny

– dotyczy analizy i syntezy

– dotyczy analizy i syntezy

dźwiękowej, wzrokowej oraz ruchowej.

dźwiękowej, wzrokowej oraz ruchowej.

Psychologia pisania wymaga, aby dziecko

Psychologia pisania wymaga, aby dziecko

posiadało słuchowe wyobrażenie

posiadało słuchowe wyobrażenie

odpowiednika litery w postaci głoski,

odpowiednika litery w postaci głoski,

ujmowało literę i wyraz jako pewną całość

ujmowało literę i wyraz jako pewną całość

oraz potrafiło wyobrazić sobie drogę

oraz potrafiło wyobrazić sobie drogę

kreślenia danej litery;

kreślenia danej litery;



fizjologiczny

fizjologiczny

– fizjologiczne uwarunkowanie

– fizjologiczne uwarunkowanie

czynności pisania polega na złożonych

czynności pisania polega na złożonych

pobudzeniach nerwowych, ich integracji w

pobudzeniach nerwowych, ich integracji w

korze mózgowej i w aparacie ruchowym ręki;

korze mózgowej i w aparacie ruchowym ręki;

 

 



motoryczny (inaczej ruchowy)

motoryczny (inaczej ruchowy)

–

–

na

na

element motoryczny aktu pisania

element motoryczny aktu pisania

składają się skoordynowane ruchy

składają się skoordynowane ruchy

manualne - ruchy ramienia i

manualne - ruchy ramienia i

przedramienia, zwane ruchami

przedramienia, zwane ruchami

większymi oraz ruchy kiści dłoni i

większymi oraz ruchy kiści dłoni i

palców, zwane ruchami małymi.

palców, zwane ruchami małymi.

Wyrobienie koordynacji ruchowej trwa

Wyrobienie koordynacji ruchowej trwa

dość długo, gdyż układ kostno-stawowy

dość długo, gdyż układ kostno-stawowy

i mięśniowy dziecka 7-9 letniego

i mięśniowy dziecka 7-9 letniego

zaangażowany w ruchach kości dłoni i

zaangażowany w ruchach kości dłoni i

palców nie jest jeszcze dostatecznie

palców nie jest jeszcze dostatecznie

rozwinięty. Graficzne odwzorowywanie

rozwinięty. Graficzne odwzorowywanie

liter wymaga sprawności dłoni i

liter wymaga sprawności dłoni i

palców, szczególnie palca wielkiego,

palców, szczególnie palca wielkiego,

wskazującego i środkowego.

wskazującego i środkowego.



W procesie czytania dziecko musi

W procesie czytania dziecko musi

prawidłowo spostrzegać i zapamiętać

prawidłowo spostrzegać i zapamiętać

graficzny obraz poszczególnych liter,

graficzny obraz poszczególnych liter,

rozpoznać każdy dźwięk wchodzący w

rozpoznać każdy dźwięk wchodzący w

skład wyrazu, przyporządkować im

skład wyrazu, przyporządkować im

odpowiednie znaki graficzne i w należytej

odpowiednie znaki graficzne i w należytej

kolejności je zapisać. Proces pisania

kolejności je zapisać. Proces pisania

wymaga odpowiednio sprawnej ręki

wymaga odpowiednio sprawnej ręki



Czytanie i pisanie należą do

Czytanie i pisanie należą do

podstawowych umiejętności człowieka

podstawowych umiejętności człowieka

. Ich

. Ich

opanowanie stymuluje rozwój umysłowy

opanowanie stymuluje rozwój umysłowy

oraz umożliwia i rozszerza możliwości

oraz umożliwia i rozszerza możliwości

zdobywania wiedzy.

zdobywania wiedzy.



W skład procesu czytania i pisania wchodzą

W skład procesu czytania i pisania wchodzą

trzy elementy: wzrokowy, słuchowo –

trzy elementy: wzrokowy, słuchowo –

dźwiękowy i znaczeniowy czyli logiczny.

dźwiękowy i znaczeniowy czyli logiczny.

Biorąc pod uwagę te 3 elementy

Biorąc pod uwagę te 3 elementy

Brzezińska

Brzezińska

A

A

.

.

wyróżnia w czytaniu i pisaniu trzy

wyróżnia w czytaniu i pisaniu trzy

nawzajem uzależnione od siebie aspekty:

nawzajem uzależnione od siebie aspekty:

I.

I.

Techniczny

Techniczny

– umiejętności cząstkowe

– umiejętności cząstkowe

składające się z rozpoznawania, kojarzenia i

składające się z rozpoznawania, kojarzenia i

różnicowania głosek i liter, umiejętność ich

różnicowania głosek i liter, umiejętność ich

odtwarzania (werbalnego w czytaniu i

odtwarzania (werbalnego w czytaniu i

manualnego w pisaniu) w odpowiednim

manualnego w pisaniu) w odpowiednim

czasie. Istota tego poziomu to kojarzenie

czasie. Istota tego poziomu to kojarzenie

znaków graficznych z fonicznymi i odwrotnie.

znaków graficznych z fonicznymi i odwrotnie.

Jest to technika czytania i pisania.

Jest to technika czytania i pisania.

II.

II.

Semantyczny

Semantyczny

– umiejętności cząstkowe to

– umiejętności cząstkowe to

kojarzenie rozpoznanych znaków z posiadanym

kojarzenie rozpoznanych znaków z posiadanym

doświadczeniem, rozumienie dosłowne treści,

doświadczeniem, rozumienie dosłowne treści,

słów i zdań. Istota tego aspektu polega na

słów i zdań. Istota tego aspektu polega na

rozumienia znaczeń fragmentów tekstu. Jest to

rozumienia znaczeń fragmentów tekstu. Jest to

czytanie ze zrozumieniem.

czytanie ze zrozumieniem.

III.

III.

Krytyczno – twórczy

Krytyczno – twórczy

– umiejętności

– umiejętności

cząstkowe to ustosunkowanie się do tekstu,

cząstkowe to ustosunkowanie się do tekstu,

ocena czytanych treści w kontekście własnego

ocena czytanych treści w kontekście własnego

doświadczenia, interpretacja tekstu

doświadczenia, interpretacja tekstu

zakładająca rozumienie dosłowne jak również

zakładająca rozumienie dosłowne jak również

przenośne, umiejętność korzystania z

przenośne, umiejętność korzystania z

odczytywanych treści. Ten aspekt określany

odczytywanych treści. Ten aspekt określany

jest jako czytanie krytyczne i twórcze.

jest jako czytanie krytyczne i twórcze.



Przygotowanie dziecka do czytania i pisania oraz

Przygotowanie dziecka do czytania i pisania oraz

doskonalenia tych umiejętności będzie zawsze

doskonalenia tych umiejętności będzie zawsze

obejmować

obejmować

trzy sfery:

trzy sfery:

1.    

1.    

sferę procesów psychomotorycznych

sferę procesów psychomotorycznych

-    sprawność analizatora wzrokowego

-    sprawność analizatora wzrokowego

-    sprawność analizatora słuchowego

-    sprawność analizatora słuchowego

-    sprawność analizatora kinestetyczno –

-    sprawność analizatora kinestetyczno –

ruchowego

ruchowego

-    sprawność aparatu artykulacyjnego

-    sprawność aparatu artykulacyjnego

-    sprawność manualną

-    sprawność manualną

2.    

2.    

sferę procesów poznawczych

sferę procesów poznawczych

-    myślenie

-    myślenie

-    zasób pojęć

-    zasób pojęć

-    słownik dziecka

-    słownik dziecka

3.

3.

  

  

 

 

sferę procesów emocjonalno –

sferę procesów emocjonalno –

motywacyjnych.

motywacyjnych.



Dojrzałość tych procesów

Dojrzałość tych procesów

pozwala na opanowanie

pozwala na opanowanie

umiejętności czytania i pisania.

umiejętności czytania i pisania.

Dojrzałość taką powinny

Dojrzałość taką powinny

posiadać dzieci sześcioletnie,

posiadać dzieci sześcioletnie,

gdyż już w klasie zerowej

gdyż już w klasie zerowej

wprowadza się naukę czytania i

wprowadza się naukę czytania i

przygotowanie do pisania.

przygotowanie do pisania.



Gotowość do podjęcia nauki

Gotowość do podjęcia nauki

czytania i pisania

czytania i pisania

wg

wg

Brzezińskiej A. to stan, w

Brzezińskiej A. to stan, w

którym dziecko zaczyna

którym dziecko zaczyna

przejawiać wrażliwość na znaki,

przejawiać wrażliwość na znaki,

ich istotę i znaczenie dla

ich istotę i znaczenie dla

procesu komunikowania się

procesu komunikowania się

ludzi.

ludzi.

Procesy lateralizacji

Procesy lateralizacji



Ważnym elementem w rozwoju nauki czytania dziecka jest prawidłowy

Ważnym elementem w rozwoju nauki czytania dziecka jest prawidłowy

przebieg procesów lateralizacji. Istota tego procesu polega na

przebieg procesów lateralizacji. Istota tego procesu polega na

ustaleniu funkcjonalnej dominacji w obrębie parzyście występujących

ustaleniu funkcjonalnej dominacji w obrębie parzyście występujących

narządów ruchu. Proces lateralizacji jest związany ze względną

narządów ruchu. Proces lateralizacji jest związany ze względną

przewagą rozwoju obu półkul mózgowych. Rozwój lateralizacji zależy

przewagą rozwoju obu półkul mózgowych. Rozwój lateralizacji zależy

także od oddziaływań środowiska, które w sposób zamierzony i

także od oddziaływań środowiska, które w sposób zamierzony i

niezamierzony wpływa na kształtowanie się przewagi stronnej u

niezamierzony wpływa na kształtowanie się przewagi stronnej u

dziecka.

dziecka.

Proces ten u większości dzieci zostaje zakończony miedzy 7 a 10

Proces ten u większości dzieci zostaje zakończony miedzy 7 a 10

rokiem życia. Większość ludzi jest zdominowana prawostronnie lub

rokiem życia. Większość ludzi jest zdominowana prawostronnie lub

lewostronnie. Jednostki te wykazują lateralizację jednorodną. Zdarzają

lewostronnie. Jednostki te wykazują lateralizację jednorodną. Zdarzają

się jednak przypadki lateralizacji skrzyżowanej, inaczej niejednorodnej,

się jednak przypadki lateralizacji skrzyżowanej, inaczej niejednorodnej,

która uważana jest w sytuacji szkolnej za niekorzystną. Drugim

która uważana jest w sytuacji szkolnej za niekorzystną. Drugim

rodzajem niekorzystnej lateralizacji jest nie ustalona (brak dominacji).

rodzajem niekorzystnej lateralizacji jest nie ustalona (brak dominacji).

Lateralizacja skrzyżowana może przybierać różne kombinacje, np.:

Lateralizacja skrzyżowana może przybierać różne kombinacje, np.:

- lewooczność – praworęczność – lewonożność;

- lewooczność – praworęczność – lewonożność;

- prawooczność – leworęczność – prawonożność.

- prawooczność – leworęczność – prawonożność.



Szczególnie negatywny wpływ na naukę

Szczególnie negatywny wpływ na naukę

szkolną dziecka ma skrzyżowanie w zakresie

szkolną dziecka ma skrzyżowanie w zakresie

oka i ręki, ponieważ utrudnia ukształtowanie

oka i ręki, ponieważ utrudnia ukształtowanie

się koordynacji wzrokowo – manualnej.

się koordynacji wzrokowo – manualnej.

Lateralizacja nie ustalona manifestuje się

Lateralizacja nie ustalona manifestuje się

obniżeniem sprawności w zakresie obu rąk,

obniżeniem sprawności w zakresie obu rąk,

powoduje opóźnienia w rozwoju orientacji

powoduje opóźnienia w rozwoju orientacji

przestrzennej oraz koordynacji wzrokowo –

przestrzennej oraz koordynacji wzrokowo –

ruchowej, których przejawy są podobne jak

ruchowej, których przejawy są podobne jak

przy zaburzonym kierunkowym

przy zaburzonym kierunkowym

spostrzeganiu. Zaburzenia lateralizacji

spostrzeganiu. Zaburzenia lateralizacji

zwłaszcza w połączeniu z innymi rodzajami

zwłaszcza w połączeniu z innymi rodzajami

zaburzeń, mogą być przyczyną niepowodzeń

zaburzeń, mogą być przyczyną niepowodzeń

szkolnych. Do najczęściej spotykanych

szkolnych. Do najczęściej spotykanych

trudności dziecka na tle zaburzeń procesu

trudności dziecka na tle zaburzeń procesu

lateralizacji należą trudności w opanowaniu

lateralizacji należą trudności w opanowaniu

umiejętności czytania i pisania.

umiejętności czytania i pisania.



W czytaniu i pisaniu występują symptomy

W czytaniu i pisaniu występują symptomy

zaburzeń orientacji kierunkowej jak mylenie liter

zaburzeń orientacji kierunkowej jak mylenie liter

i cyfr o podobnym kształcie, a innym położeniu w

i cyfr o podobnym kształcie, a innym położeniu w

przestrzeni: b-d, b-p, d-g, n-u, 6-9, a także

przestrzeni: b-d, b-p, d-g, n-u, 6-9, a także

odwrócenie liter i cyfr. Może też występować

odwrócenie liter i cyfr. Może też występować

przestawianie kolejności liter i cyfr np.: kot-tak,

przestawianie kolejności liter i cyfr np.: kot-tak,

12-21; przestawienie liter w dwuznakach: sz-zs;

12-21; przestawienie liter w dwuznakach: sz-zs;

zamienianie kolejności sylab w wyrazach: mata-

zamienianie kolejności sylab w wyrazach: mata-

tama lub zamiana kolejności całych wyrazów.

tama lub zamiana kolejności całych wyrazów.

Połączenie obu zjawisk powoduje w szczególnych

Połączenie obu zjawisk powoduje w szczególnych

przypadkach pismo lustrzane. Najczęściej jednak

przypadkach pismo lustrzane. Najczęściej jednak

u dzieci z zaburzoną koordynacją wzrokowo –

u dzieci z zaburzoną koordynacją wzrokowo –

ruchową spotyka się chaotyczny sposób pisania.

ruchową spotyka się chaotyczny sposób pisania.

Lateralizacja lewostronna – jednorodna jest nieco

Lateralizacja lewostronna – jednorodna jest nieco

korzystniejsza przy uczeniu się pisania i czytania,

korzystniejsza przy uczeniu się pisania i czytania,

ale nastręcza trudności natury technicznej.

ale nastręcza trudności natury technicznej.

3. DEFINICJA LICZENIA

3. DEFINICJA LICZENIA

Liczenie to „ posługiwanie się liczbami”. U podstaw

Liczenie to „ posługiwanie się liczbami”. U podstaw

procesu liczenia leży wiele złożonych procesów,

procesu liczenia leży wiele złożonych procesów,

podobnie jak w przypadku czytania i pisania. Badania

podobnie jak w przypadku czytania i pisania. Badania

wielu psychologów wykazały, że kierunek rozwoju

wielu psychologów wykazały, że kierunek rozwoju

myślenia matematycznego u wszystkich uczniów jest

myślenia matematycznego u wszystkich uczniów jest

podobny, przechodzi przez szereg ściśle warunkujących

podobny, przechodzi przez szereg ściśle warunkujących

się etapów wymagających opanowania operacji

się etapów wymagających opanowania operacji

myślowych. Myślenie w odróżnieniu od innych procesów

myślowych. Myślenie w odróżnieniu od innych procesów

poznawczych, jest procesem poznania pośredniego. Małe

poznawczych, jest procesem poznania pośredniego. Małe

dziecko reaguje na bodźce, które działają bezpośrednio

dziecko reaguje na bodźce, które działają bezpośrednio

na zmysły. Natomiast człowiek dorosły, dzięki procesom

na zmysły. Natomiast człowiek dorosły, dzięki procesom

myślowym może oderwać się od tego co spostrzega w

myślowym może oderwać się od tego co spostrzega w

danej chwili. W odróżnieniu od czynności wykonywanych

danej chwili. W odróżnieniu od czynności wykonywanych

bezpośrednio na przedmiotach, czynności myślowe nie

bezpośrednio na przedmiotach, czynności myślowe nie

muszą się uzewnętrzniać. Możemy w myśli dzielić

muszą się uzewnętrzniać. Możemy w myśli dzielić

przedmioty na części, porządkować je według różnych

przedmioty na części, porządkować je według różnych

zasad.

zasad.



Dzięki tej właściwości zdolni jesteśmy wykonywać w

Dzięki tej właściwości zdolni jesteśmy wykonywać w

myśli czynności przeciwstawne, odwrotne: np. podzielić

myśli czynności przeciwstawne, odwrotne: np. podzielić

badany obiekt na części, następnie z powrotem, również

badany obiekt na części, następnie z powrotem, również

w myśli złożyć z tych części całość. Odwracalne procesy

w myśli złożyć z tych części całość. Odwracalne procesy

myślowe pozwalają na wykrywanie bardziej złożonych

myślowe pozwalają na wykrywanie bardziej złożonych

zależności jakościowych i ilościowych. Możemy

zależności jakościowych i ilościowych. Możemy

wykrywać zmiany i ich przyczyny, jak również

wykrywać zmiany i ich przyczyny, jak również

stwierdzać, jakie cechy pozostają przy tym zachowane.

stwierdzać, jakie cechy pozostają przy tym zachowane.

Prowadzi to do zrozumienia stosunków jakościowych,

Prowadzi to do zrozumienia stosunków jakościowych,

które stanowią podstawę zrozumienia stosunków

które stanowią podstawę zrozumienia stosunków

ilościowych. Według A. Szemińskiej spowodowanie

ilościowych. Według A. Szemińskiej spowodowanie

zainteresowania ucznia stosunkami jakościowymi

zainteresowania ucznia stosunkami jakościowymi

powinno stanowić punkt wyjścia do kształtowania

powinno stanowić punkt wyjścia do kształtowania

pojęcia liczby i działań na liczbach. Warunkiem

pojęcia liczby i działań na liczbach. Warunkiem

kształtowania pojęcia liczby jest rozumienie tzw.

kształtowania pojęcia liczby jest rozumienie tzw.

niezmienników; chodzi tu o pojmowanie, że liczebność

niezmienników; chodzi tu o pojmowanie, że liczebność

zbioru pozostaje zachowana (nie zmieniona) mimo

zbioru pozostaje zachowana (nie zmieniona) mimo

zmiennego układu rozpatrywanych elementów lub ich

zmiennego układu rozpatrywanych elementów lub ich

różnic w wyglądzie

różnic w wyglądzie



Zdolność do wykonywania czynności

Zdolność do wykonywania czynności

odwrotnych w myśli, czyli operacji, rozwija się

odwrotnych w myśli, czyli operacji, rozwija się

stopniowo. Dla dzieci w wieku przedszkolnym

stopniowo. Dla dzieci w wieku przedszkolnym

charakterystyczne jest myślenie

charakterystyczne jest myślenie

przedoperacyjne. W wieku 6 –8 lat zaczynają

przedoperacyjne. W wieku 6 –8 lat zaczynają

się rozwijać operacje konkretne związane z

się rozwijać operacje konkretne związane z

czynnościami na przedmiotach. Operacje

czynnościami na przedmiotach. Operacje

konkretne stanowią niezbędny etap

konkretne stanowią niezbędny etap

przygotowawczy do rozumienia

przygotowawczy do rozumienia

abstrakcyjnego. Dopiero na wyższym poziomie

abstrakcyjnego. Dopiero na wyższym poziomie

rozwoju kształtują się operacje formalne.

rozwoju kształtują się operacje formalne.

Wówczas zależności ujmowane są na podstawie

Wówczas zależności ujmowane są na podstawie

sądów, wyprowadzane wnioski ogólne. Na tym

sądów, wyprowadzane wnioski ogólne. Na tym

poziomie występuje rozumowanie dedukcyjne.

poziomie występuje rozumowanie dedukcyjne.

Zdolność do tej fazy rozumowania ujawnia się

Zdolność do tej fazy rozumowania ujawnia się

mniej więcej począwszy od jedenastego roku

mniej więcej począwszy od jedenastego roku

życia.

życia.



Przejście od myślenia

Przejście od myślenia

przedoperacyjnego do

przedoperacyjnego do

operacji konkretnych

operacji konkretnych

dokonuje się przede

dokonuje się przede

wszystkim na skutek

wszystkim na skutek

różnego rodzaju czynności

różnego rodzaju czynności

wykonywanych przez

wykonywanych przez

ucznia. Dla rozwoju

ucznia. Dla rozwoju

myślenia szczególnie ważne

myślenia szczególnie ważne

jest, aby czynności te

jest, aby czynności te

wykonywane były

wykonywane były

świadomie i skierowane na

świadomie i skierowane na

określony cel, gdyż wówczas

określony cel, gdyż wówczas

wystąpią takie procesy

wystąpią takie procesy

myślowe, jak: analiza,

myślowe, jak: analiza,

synteza i dostrzeganie

synteza i dostrzeganie

analogicznych zjawisk.

analogicznych zjawisk.



Wskaźnikami wyznaczającymi zakres rozumowania

Wskaźnikami wyznaczającymi zakres rozumowania

na poziomie konkretnym, niezbędnym dla

na poziomie konkretnym, niezbędnym dla

opanowania liczenia są:

opanowania liczenia są:



1) operacyjne rozumowanie w obrębie stałości

1) operacyjne rozumowanie w obrębie stałości

ilości nieciągłych; warunkiem koniecznym dla

ilości nieciągłych; warunkiem koniecznym dla

zrozumienia aspektu liczb naturalnych jest

zrozumienia aspektu liczb naturalnych jest

zdolność wyprowadzania wniosku, że liczba

zdolność wyprowadzania wniosku, że liczba

elementów nie zmienia się mimo obserwowalnych

elementów nie zmienia się mimo obserwowalnych

przemieszczeń tych elementów, a także zdolność

przemieszczeń tych elementów, a także zdolność

do ustalania równoliczności zbiorów;

do ustalania równoliczności zbiorów;



2) operacje porządkowania elementów w zbiorze.

2) operacje porządkowania elementów w zbiorze.

Wymienione wskaźniki operacyjnego rozumowania

Wymienione wskaźniki operacyjnego rozumowania

są uczniom bezwzględnie potrzebne dla uczenia się

są uczniom bezwzględnie potrzebne dla uczenia się

matematyki już pod koniec klasy „zerowej” i w

matematyki już pod koniec klasy „zerowej” i w

klasie pierwszej.

klasie pierwszej.



[1]

[1]

Por. E. Gruszczyk – Kolczyńska: Dzieci ze

Por. E. Gruszczyk – Kolczyńska: Dzieci ze

specyficznymi trudnościami w uczeniu się

specyficznymi trudnościami w uczeniu się

matematyki. Warszawa 1994, s. 48 – 50.

matematyki. Warszawa 1994, s. 48 – 50.

BIBLIOGRAFIA:

BIBLIOGRAFIA:



A. Brzezińska ,, Czytanie i pisanie-nowy język

A. Brzezińska ,, Czytanie i pisanie-nowy język

dziecka”, Warszawa 1987r

dziecka”, Warszawa 1987r



T. Wróbel ,, Pismo i pisanie w nauczaniu

T. Wróbel ,, Pismo i pisanie w nauczaniu

początkowym”, Warszawa 1985

początkowym”, Warszawa 1985



E. Szemińska: Rozwój pojęć matematycznych u

E. Szemińska: Rozwój pojęć matematycznych u

dziecka. (W): Z. Semadeni ( red.): Nauczanie

dziecka. (W): Z. Semadeni ( red.): Nauczanie

początkowe matematyki. Warszawa 1981

początkowe matematyki. Warszawa 1981



. E. Gruszczyk – Kolczyńska: Dzieci ze

. E. Gruszczyk – Kolczyńska: Dzieci ze

specyficznymi trudnościami w uczeniu się

specyficznymi trudnościami w uczeniu się

matematyki. Warszawa 1994

matematyki. Warszawa 1994



J. Malendowicz: O trudnej sztuce czytania i

J. Malendowicz: O trudnej sztuce czytania i

pisania Warszawa 1978

pisania Warszawa 1978