Chronione gatunki

roślin

na podstawie Programów rolno – środowiskowych

(punkt 3, 4, 5)

Anaszewska Ewelina

Bielak Monika

Gołębiowska Izabela

Hulajko Monika

Wariant 4.2 i 5.2 obejmuje siedliska

określane według klasyfikacji Natura

2000 jako:
•torfowiska przejściowe i trzęsawiska

(7140) (oprócz zbiorowisk ze związku

Rhynchosporion);
•górskie i nizinne torfowiska

zasadowe o charakterze łąk,

turzycowisk i mechowisk

MECHOWISKA

Gnidosz królewski

(Pedicularis sceptrum-

carolinum L.)

Występowanie: mechowiska;
Siedlisko: torfowiska przejściowe i trzęsawiska.

Cechy charakterystyczne:

- bylina o prostej, wzniesionej, nierozgałęzionej łodydze, bardzo skąpo

ulistnionej, dorastającej do 30 – 100 m,

- kwitnie od czerwca do sierpnia,

- gatunek wpisany na Polską Czerwoną Listę Roślin od 2006 r.,
narażony na wyginięcie, objęty całkowitą ochroną gatunkową,

- półpasożyt korzeniowy.

Zagrożenia:

- odwadnianie terenów bagiennych i przekształcanie w użytki zielone,

- naturalna sukcesja,

- eksploatacja pokładów torfu,

- pożary,

- wydeptywanie przez turystów.

Ochrona:

- prace mające na celu powstrzymanie naturalnej sukcesji oraz
degradacji w skutek gospodarczego użytkowania obszarów torfowisk
(eksploatacja torfu),

- budowanie kładek na torfowiskach udostępnionych dla ruchu
turystycznego.

Wełnianeczka alpejska

(Baeothryon alpinum)

Występowanie: mechowiska;
Siedlisko: torfowiska przejściowe i trzęsawiska.

Cechy charakterystyczne:
- gatunek subarktyczno – subalpejski,

- roślina wieloletnia, należąca do rodziny turzyc, luźno darniowa, o
kłączach czołgających się,

- łodygi liczne i silne, trójgraniaste, lekko szorstkie, podłużnie
kreskowane,

- gatunek wpisany na Polską Czerwoną Listę Roślin, zagrożony
wymarciem, objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Zagrożenia:

- odwadnianie torfowisk,

- naturalna sukcesja (silnie rozrastająca się turzyca dzióbkowata),

- wydeptywanie przez turystów,

- eksploatacja pokładów torfu,
- pożary.

Ochrona:

- prace mające na celu powstrzymanie naturalnej sukcesji oraz
degradacji w skutek gospodarczego użytkowania obszarów torfowisk
(eksploatacja torfu),

- budowanie kładek na torfowiskach udostępnionych dla ruchu
turystycznego.

Skalnica torfowiskowa

(Saxifraga hirculus)

Występowanie: mechowiska;
Siedlisko: torfowiska przejściowe i trzęsawiska.

Cechy charakterystyczne:
- relikt glacjalny,

- występuje w wapiennych mechowiskach, w warunkach pełnego
dosłonecznienia,

- gatunek zagrożony wymarciem w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin,
podlega ścisłej ochronie, gatunek objęty Konwencją Berneńską i
Dyrektywą Siedliskową.

Zagrożenia:

- osuszanie torfowisk,

- naturalna sukcesja i zarastanie,

- wydeptywanie przez turystów,

- eksploatacja pokładów torfu,
- pożary.

Ochrona:

- prace mające na celu powstrzymanie naturalnej sukcesji oraz
degradacji w skutek gospodarczego użytkowania obszarów torfowisk
(eksploatacja torfu),

- budowanie kładek na torfowiskach udostępnionych dla ruchu
turystycznego,

- objecie terenu występowania ochroną rezerwatową.

Rosiczka długolistna

(Drosera longifolia)

Występowanie: mechowiska;
Siedlisko: torfowiska przejściowe i trzęsawiska.

Cechy charakterystyczne:
- roślina owadożerna – klejące pułapki,

- rośnie na „poduszkach” (wzgórkach) utworzonych przez torfowce oraz na

miejscach o rzadkiej darni,

- wrażliwa, wieloletnia, o wysokości 3-20 cm,

- białe kwiaty na długich szypułkach kwiatowych,

- występują na słonecznych stanowiskach, od słońca zmieniają barwę na
czerwoną,

- objęta ścisła ochrona gatunkową, umieszczona na Czerwonej liście roślin i

grzybów Polski w grupie gatunków wymierających, krytycznie

zagrożonych.

Zagrożenia:

- osuszanie torfowisk,

- naturalna sukcesja i zarastanie,

- wydeptywanie przez turystów,

- eksploatacja pokładów torfu,
- pożary.

Ochrona:

- prace mające na celu powstrzymanie naturalnej sukcesji oraz degradacji
w skutek gospodarczego użytkowania obszarów torfowisk (eksploatacja
torfu),

- budowanie kładek na torfowiskach udostępnionych dla ruchu
turystycznego.

Rosiczka pośrednia

(Drosera intermedia)

Występowanie: mechowiska;
Siedlisko: torfowiska przejściowe i trzęsawiska.

Cechy charakterystyczne:
- najrzadsza ze wszystkich krajowych rosiczek,

- rośnie w miejscach piaszczystych i zamulonych kałużach, tworzy dość
zwarte grupy,

- roślina strefy atlantyckiej i subatlantyckiej,

- wieloletnia, o wysokości 3-20 cm,

- białe kwiaty na długich szypułkach kwiatowych,

- występują na słonecznych stanowiskach, od słońca zmieniają barwę na
czerwoną,

- objęta ścisła ochrona gatunkową, umieszczona na Czerwonej liście roślin
i grzybów Polski w grupie gatunków wymierających, krytycznie
zagrożonych.

Zagrożenia:

- osuszanie torfowisk,

- naturalna sukcesja i zarastanie,

- wydeptywanie przez turystów,

- eksploatacja pokładów torfu,
- pożary.

Ochrona:

- prace mające na celu powstrzymanie naturalnej sukcesji oraz degradacji
w skutek gospodarczego użytkowania obszarów torfowisk (eksploatacja
torfu),

- budowanie kładek na torfowiskach udostępnionych dla ruchu
turystycznego.

Turzyca strunowa

(Carex chordorrhiza L.)

Występowanie: mechowiska;
Siedlisko: torfowiska przejściowe i trzęsawiska.

Cechy charakterystyczne:

- roślina wieloletnia, trwała, o wysokości 5-15 cm, z długimi nadziemnymi
rozłogami, na których wyrastają kwitnące łodygi,

- u rośliny tej występują owocostany składające się z półkolistych z przodu,
prawie trójgraniastych, gładkich szerokojajowatych, żółtawo lub
ciemnoczerwonobrązowych, słabo unerwionych pęcherzyków, które nagle
zwężają się w krótki, gładki dzióbek,
- objęta ścisła ochrona gatunkową, umieszczona na Czerwonej liście roślin i

grzybów Polski w grupie gatunków zagrożonych.

Zagrożenia:

- osuszanie torfowisk,

- naturalna sukcesja i zarastanie,

- wydeptywanie przez turystów,

- eksploatacja pokładów torfu,
- pożary.

Ochrona:

- prace mające na celu powstrzymanie naturalnej sukcesji oraz degradacji w

skutek gospodarczego użytkowania obszarów torfowisk (eksploatacja

torfu),

- budowanie kładek na torfowiskach udostępnionych dla ruchu
turystycznego.

Turzyca bagienna

( Carex limosa L.)

Występowanie: mechowiska;
Siedlisko: torfowiska przejściowe i trzęsawiska.

Cechy charakterystyczne:

- wieloletnia zielna bylina o długich rozłogach, wysokość 15-40 (60) cm,

- u rośliny tej występują owocostany składające się z soczewkowato
spłaszczonych, szerokoeliptycznych, szarozielonych, pięcionerwowych
pęcherzyków,
- objęta ścisła ochrona gatunkową od 2004 r., umieszczona na Czerwonej
liście roślin i grzybów Polski w grupie gatunków zagrożonych, gatunek
zagrożony w niewielkim stopniu w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin.

Zagrożenia:

- osuszanie torfowisk,

- naturalna sukcesja i zarastanie,

- wydeptywanie przez turystów,

- eksploatacja pokładów torfu,
- pożary.

Ochrona:

- prace mające na celu powstrzymanie naturalnej sukcesji oraz degradacji
w skutek gospodarczego użytkowania obszarów torfowisk (eksploatacja
torfu),

- budowanie kładek na torfowiskach udostępnionych dla ruchu
turystycznego.

Kosatka kielichowa

(Tofieldia calyculata)

Występowanie: mechowiska;
Siedlisko: torfowiska przejściowe i trzęsawiska.

Cechy charakterystyczne:
- roślina trująca,

- wzniesiona, sztywna, o wysokości (wraz z kwiatostanem) 10–40 cm, naga,
pod ziemią wytwarza skośne kłącze,

- wapieniolubna, rośnie na glebach eutroficznych powstałych z wietrzenia
skał węglanowych, o odczynie od 6,5-8,2 pH,

- łąki, hale, skały, obszary wilgotne i torfowiska, w Tatrach aż po piętro
halne w liczbie kilkunastu lub kilkudziesięciu kęp,
- objęta ścisła ochrona gatunkową, umieszczona na Czerwonej liście roślin i

grzybów Polski w grupie gatunków narażonych na wiginiecie na

izolowanych stanowiskach (na niżu).

Zagrożenia:

- osuszanie i zaorywanie podmokłych łąk,

- wydeptywanie przez turystów,

- eksploatacja pokładów torfu.

Ochrona:

- prace mające na celu powstrzymanie naturalnej sukcesji oraz degradacji
w skutek gospodarczego użytkowania obszarów torfowisk (eksploatacja
torfu),

- budowanie kładek na torfowiskach udostępnionych dla ruchu
turystycznego.

Kruszczyk błotny

(Epipactis palustris )

Występowanie: mechowiska;
Siedlisko: torfowiska przejściowe i trzęsawiska.

Cechy charakterystyczne:
- przedstawiciel rodziny storczykowatych,

- nie posiada ostrogi charakterystycznej dla storczyków,

- wysokość 30-50 cm,

- kwiaty dość duże, wielobarwne, bezwonne, zwisające, zebrane w 8-15-
kwiatowy luźny kwiatostan,

- objęta ścisła ochrona gatunkową, umieszczona na Czerwonej liście roślin i

grzybów Polski (2006r.) w grupie gatunków narażonych na wymarcie.

Zagrożenia:

- osuszanie podmokłych terenów,

- wydeptywanie przez turystów,

- eksploatacja pokładów torfu.

Ochrona:

- prace mające na celu powstrzymanie naturalnej sukcesji oraz degradacji
w skutek gospodarczego użytkowania obszarów torfowisk (eksploatacja
torfu),

- budowanie kładek na torfowiskach udostępnionych dla ruchu
turystycznego.

Wątlik błotny

(Hammarbya paludosa)

Występowanie: mechowiska;
Siedlisko: torfowiska przejściowe i trzęsawiska.

Cechy charakterystyczne:
- przedstawiciel rodziny storczykowatych,

- niewielka bylina, dorasta do 5–20 cm wysokości,

- groniasty kwiatostan,

- preferuje miejsca otwarte do przejściowo ocienionych, roślina
światłolubna,
- objęta ścisła ochrona gatunkową od 2004 r., umieszczona na Czerwonej
liście roślin i grzybów Polski w grupie gatunków wymierających, gatunek
zagrożony w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin.

Zagrożenia:

- osuszanie torfowisk,

- naturalna sukcesja i zarastanie,

- wydeptywanie przez turystów,

- eksploatacja pokładów torfu.

Ochrona:

- prace mające na celu powstrzymanie naturalnej sukcesji oraz degradacji
w skutek gospodarczego użytkowania obszarów torfowisk (eksploatacja
torfu),

- budowanie kładek na torfowiskach udostępnionych dla ruchu
turystycznego.

Lipiennik Loesela

(Liparis loeselii)

Występowanie: mechowiska;
Siedlisko: torfowiska przejściowe i trzęsawiska.

Cechy charakterystyczne:
- przedstawiciel rodziny storczykowatych,

- ma bulwiasto zgrubiałą nasadę, żółty lub zielony kolor i wysokość 6-20 cm,

- gleby średnio żyzne, zasobnych w węglan wapnia, o odczynie obojętnym lub
lekko zasadowym, roślina światłolubna,

- nasiona powstają głównie w wyniku samozapylenia, kwiaty pojawiają się
dopiero w siódmym roku od wykiełkowania nasion. Wegetatywnie rozmnaża się
rzadko

- objęta ścisła ochrona gatunkową, umieszczona na Czerwonej liście roślin i
grzybów Polski w grupie gatunków wymierających, gatunek narażony na
wyginięcie w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin,

- łatwo go pomylić z wyblinem jednolistnym i wątlikiem błotnym.

Zagrożenia:
- zanikanie siedlisk,

- osuszanie i zaorywanie podmokłych łąk,

- wydeptywanie przez turystów,

- eksploatacja pokładów torfu.

Ochrona:

- prace mające na celu powstrzymanie naturalnej sukcesji oraz degradacji w
skutek gospodarczego użytkowania obszarów torfowisk (eksploatacja torfu),

- budowanie kładek na torfowiskach udostępnionych dla ruchu turystycznego.

Tojad dzióbaty

(Aconitum variegatum L.)

Występowanie: mechowiska;
Siedlisko: górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak,
turzycowisk i

mechowisk.

Cechy charakterystyczne:
- długie oraz silne korzenie umacniają w górach osypujące się zbocza,

- wysokość: do 100cm, łodyga, długa, sztywna i pusta w środku,

- kwiatostan w formie grona,

- występuje w zespołach ziołorośli i w lasach, szczególnie nad potokami, na

obrzeżach lasów, na polanach, upłazach i ustalonych piargach,

- objęta ścisła ochrona gatunkową.

Zagrożenia:
- regulacja rzek i potoków,

- zrywanie lub przesadzanie do ogródków.

Ochrona:

- tworzenie form ochrony w miejscu występowania tego gatunku,

- zapobieganie regulacji rzek.

Parzydło leśne

(Aruncus sylvestris)

Występowanie: mechowiska;
Siedlisko: górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak,
turzycowisk i

mechowisk.

Cechy charakterystyczne:
- jest również uprawiana jako roślina ozdobna,

- wysokość do 2 m,

- wiechowaty kwiatostan,

- roślina trująca,

- objęta całkowitą ochroną ścisłą.

Zagrożenia:
- niszczona podczas zrywki drewna,

- w dolinach rzek, potoków i w wąwozach w skutek tworzenia nielegalnych
wysypisk śmieci.

Ochrona:

- tworzenie form ochrony w miejscu występowania tego gatunku,

- zapobieganie powstawania „dzikich wysypisk śmieci”.

Tłustosz pospolity

(Pinguicula vulgaris L.)

Występowanie: mechowiska;
Siedlisko: górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak,
turzycowisk i

mechowisk.

Cechy charakterystyczne:

- roślina wieloletnia,

- samożywna,

- owadożerność umożliwia jej uzupełnienie azotu,

- wiechowaty kwiatostan,

- roślina trująca,

- objęta ścisła ochrona gatunkową, umieszczona na Czerwonej liście roślin i

grzybów Polski w grupie gatunków narażonych na wyginięcie, gatunek

krytycznie zagrożony w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin.

Zagrożenia:

- ruch turystyczny.

Ochrona:

- tworzenie form ochrony w miejscu występowania tego gatunku.

Kłoć wiechowata

(Cladium mariscus)

Występowanie: mechowiska;
Siedlisko: torfowiska nakredowe.

Cechy charakterystyczne:

- roślina zielna, osiąga 2-2,5m wysokości,

- kwiatostan w formie wiechy,

- tworzy zwarte płaty szuwaru kłociowego,

- objęta ścisła ochrona gatunkową od 2004 roku.

Zagrożenia:

- postępująca degradacja jezior, w wyniku melioracji i gospodarki wodnej.

Ochrona:

- tworzenie form ochrony w miejscu występowania tego gatunku,

- zapobieganie degradacji jezior.

Marzyca czarniawa

(Schoenus nigricans)

Występowanie: mechowiska;
Siedlisko: torfowiska nakredowe.

Cechy charakterystyczne:

- objęta ścisła ochrona gatunkową,

- kategoria zagrożenia w Polsce wg Czerwonej listy roślin i grzybów Polski
(2006) (narażony na wyginięcie),

- kategoria zagrożenia w Polsce wg Polskiej Czerwonej Księgi Roślin
(narażony).

Zagrożenia:

- postępująca degradacja jezior, w wyniku melioracji i gospodarki wodnej.

Ochrona:

- tworzenie form ochrony w miejscu występowania tego gatunku,

- zapobieganie degradacji jezior.

SZUWARY

WIELKOTURZYCOWE

• Wariant 4.3 i 5.3.
• Szuwary wielkoturzycowe zajmują siedliska

bagienne i mokre;

• Szuwary wielkoturzycowe mają stosunkowo ubogi

skład gatunkowy, jednak pełnią ważną rolę w

kształtowaniu się walorów faunistycznych. Są

siedliskiem lęgowym ptaków wodno-błotnych, w

tym wodniczki, miejscem żerowania dużych

ssaków roślinożernych oraz stwarzają dogodne

warunki dla tarliska ryb;

• Spełniają również ważną rolę w retencjonowaniu

wód zalewowych oraz w naturalnej filtracji i

oczyszczaniu wód powierzchniowych;

Turzyca Buxbauma

(Carex buxbaumii)

Występowanie: moczary, głownie na północy i wschodzie Polski;
Siedlisko: Szuwary wielkoturzycowe;

Cechy charakterystyczne:
- gatunek rośliny z rodziny ciborowatych,

- roślina wytwarza pełzające rozłogi,

- geofit - pączki zimujące znajdują się w glebie

- kwiaty zebrane w kilka kłosów o maczugowatym kształcie, w górnej części
znajdują się kwiaty żeńskie, a u podstawy męski,

- nasiona rozsiewane są przez wiatr i wodę,

- umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski w grupie
gatunków wymierających, krytycznie zagrożonych.

Zagrożenia:
- zanikanie siedlisk,

- osuszanie i zaorywanie podmokłych łąk,

- eksploatacja pokładów torfu.

Ochrona:

- całkowity zakaz nawożenia,

- odpowiedni termin i technika koszenia,

- odpowiednia obsada zwierząt i termin wypasu.

Kłoć wiechowata

(Cladium mariscus )

Występowanie: wschodnia części Lubelszczyzny, Równina Augustowska,
Pomorze,

Ziemia lubuska i Wielkopolska.

Siedlisko: szuwary wielkoturzycowe;

Cechy charakterystyczne:
- gatunek rośliny z rodziny ciborowatych,

- geofit - pączki zimujące znajdują się w glebie lub hydrofit lub helofit -
pączki zimujące znajdują się w wodzie,

- kwiatostany złożone z kłosków zebranych w szczytową wiechę, część
kwiatów kest obupłciowa , pozostałe męskie,

- owocem są brunatne orzeszki o jajowatym kształcie zakończone
dzióbkiem,

- objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Zagrożenia:
- degradacja jezior, osuszanie,

- intensywna gospodarka rybacka.

Ochrona:

- całkowity zakaz nawożenia,

- odpowiedni termin i technika koszenia,

- odpowiednia obsada zwierząt i termin wypasu.

Jaskier wielki

(Ranunculus lingua)

Występowanie: cała Polska.
Siedlisko: szuwary wielkoturzycowe;

Cechy charakterystyczne:
- gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych,

- hemikryptofit - pączki zimujące znajdują się na poziomie ziemi lub
hydrofit lub helofit - pączki zimujące znajdują się w wodzie,

- złotożółte kwiaty z pięcioma płatkami i licznymi słupkami i pręcikami

- często stosowana do oczek wodnych,

- umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski w grupie
gatunków narażonych na wyginięcie.

Zagrożenia:
- degradacja jezior, osuszanie,

- intensywna gospodarka rybacka.

Ochrona:

- całkowity zakaz nawożenia,

- odpowiedni termin i technika koszenia,

- odpowiednia obsada zwierząt i termin wypasu.

ŁĄKI TRZĘŚLICOWE I

SELERNICOWE

Wariant 4.4 i 5.4 obejmuje siedliska określane według
klasyfikacji Natura 2000:
1. Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (6410);
2. Łąki selernicowe (6440).

•Występują przeważnie na siedliskach zasilanych wodami
gruntowymi;
•Należą do najcenniejszych półnaturalnych zbiorowisk
roślinnych Polski;
•Stanowią siedlisko rzadkich i chronionych gatunków roślin i
motyli;

Goździk pyszny

(Dianthus superbus)

Występowanie: głównie na niżu i rzadko w niższych położeniach górskich.
Siedlisko: łąki trzęślicowe;

Cechy charakterystyczne:
- gatunek rośliny z rodziny goździkowatych,

- hemikryptofit - pączki zimujące znajdują się na poziomie ziemi,

- kwiat duży, bladozielony lub różowy, w kształcie kielicha, słupek z dwoma
szyjkami

- zapylany przez motyle,

- uprawiany jako bylina ozdobna,

- wymaga słoneczne lub częściowo ocienione stanowiska oraz
przepuszczalne, mineralne i umiarkowanie stale wilgotne gleby,

- objęty ścisłą ochrona gatunkową oraz umieszczony na Czerwonej liście
roślin i grzybów Polski w grupie gatunków narażonych na wyginięcie.

Zagrożenia:

- osuszanie i zaorywanie łąk,

- zmiany tradycyjnego sposobu gospodarowania na łąkach.

Ochrona:

- całkowity zakaz nawożenia i wypasu,

- odpowiedni termin i technika koszenia.

Goryczka wąskolistna

(Gentiana pneumonanthe)

Występowanie: Rozproszony na całym niżu, szczególnie w południowo-
zachodniej i

wschodniej części Polski.

Siedlisko: Łąki trzęślicowe;

Cechy charakterystyczne:
- gatunek rośliny z rodziny goryczkowatych,

- hemikryptofit - pączki zimujące znajdują się na poziomie ziemi,

- kwiat duży, intensywnie niebiesko- fioletowy, w kształcie szerokiego
dzwonka,

- rozmnaża się przez nasiona, oraz wegetatywnie, przez kłącza,

- roślina trująca

-objęty ścisłą ochrona gatunkową oraz umieszczony na Czerwonej liście
roślin i grzybów Polski w grupie gatunków zagrożonych

Zagrożenia:

-osuszanie i zaorywanie łąk,

-zmiany tradycyjnego sposobu gospodarowania na łąkach.

Ochrona:

- całkowity zakaz nawożenia i wypasu

- odpowiedni termin i technika koszenia,

Mieczyk dachówkowaty

(Gladiolus imbricatus)

Występowanie: Dolny Śląsk, Wyżyna Lubelska, Roztocze.

Siedlisko: łąki trzęślicowe;

Cechy charakterystyczne:
- gatunek rośliny z rodziny kosaćcowatych,

- geofit - pączki zimujące znajdują się w glebie,

- najczęściej występują po dwa kwiaty o biało-niebieskiej barwie, żyłkowane
zwężają się nagle bez strefy przejściowej w żyłkowany „paznokieć”,

- tworzy kępy,

- uprawiany jako bylina ozdobna,

- objęty ścisłą ochrona gatunkową oraz umieszczony na Czerwonej liście
roślin i grzybów Polski w grupie gatunków narażonych na wyginięcie.

Zagrożenia:

- osuszanie i zaorywanie łąk,

- zmiany tradycyjnego sposobu gospodarowania na łąkach,

- pozyskiwanie dla swych pięknych kwiatów.

Ochrona:

- całkowity zakaz nawożenia i wypasu,

- odpowiedni termin i technika koszenia.

Kosaciec syberyjski

(Iris sibirica)

Występowanie: głównie na niżu i rzadko w niższych położeniach górskich.
Siedlisko: łąki trzęślicowe;

Cechy charakterystyczne:
- gatunek rośliny z rodziny kosaćcowatych,

- geofit - pączki zimujące znajdują się w glebie,

- kwiaty duże purpurowoczerwone o lejkowatym kształcie, tworzące grono,

- posiada uskrzydlone nasiona znajdujące się w trójkanciastej torebce,

- zapylana przez błonkówki,

- objęty ścisłą ochrona gatunkową oraz umieszczony na Czerwonej liście
roślin i grzybów Polski w grupie gatunków narażonych na wymarcie.

Zagrożenia:

- osuszanie i zaorywanie łąk,

- zmiany tradycyjnego sposobu gospodarowania na łąkach,

- pozyskiwanie dla swych pięknych kwiatów.

Ochrona:

- całkowity zakaz nawożenia i wypasu,

- odpowiedni termin i technika koszenia.

Nasięźrzał pospolity

(Ophioglossum vulgatum)

Występowanie: bardzo rzadko, głównie na wilgotnych łąkach i wapiennych
glebach.
Siedlisko: łąki trzęślicowe;

Cechy charakterystyczne:
- gatunek rośliny z rodziny nasięźrzałowatych,

- geofit - pączki zimujące znajdują się w glebie,

- wyrasta z krótkiego kłącza,

- posiada pojedynczy kłos zarodnionośny z 2 szeregami zarodni,

- objęty ścisłą ochrona gatunkową oraz umieszczony na Czerwonej liście
roślin i grzybów Polski w grupie gatunków narażonych na wyginięcie.

Zagrożenia:

- osuszanie i zaorywanie łąk,

- zmiany tradycyjnego sposobu gospodarowania na łąkach.

Ochrona:

- całkowity zakaz nawożenia i wypasu,

- odpowiedni termin i technika koszenia.

Komonicznik

skrzydlatostrąkowy

(Tetragonolobus maritimus )

Występowanie: bardzo rzadko.
Siedlisko: łąki trzęślicowe;

Cechy charakterystyczne:
- gatunek rośliny z rodziny bobowatych,

- hemikryptofit - pączki zimujące znajdują się na poziomie ziemi,

- posiada dolne listki siedzące, nasadą zrośnięte z osią liścia,

- umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski w grupie
gatunków narażonych na wymarcie.

Zagrożenia:

- osuszanie i zaorywanie łąk,

- zmiany tradycyjnego sposobu gospodarowania na łąkach.

Ochrona:

- całkowity zakaz nawożenia i wypasu,

- odpowiedni termin i technika koszenia.

Czosnek kątowaty

(Allium angulosum)

Występowanie: bardzo rzadko, głównie w dolinach dużych rzek;
Siedlisko: łąki selernicowe;

Cechy charakterystyczne:
- gatunek rośliny z rodziny czosnkowatych,

- geofit - pączki zimujące znajdują się w glebie,

- łodyga ostro trójkanciasta, u nasady ulistniona,

- umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski w grupie
gatunków narażonych na wyginięcie.

Zagrożenia:

- osuszanie i zaorywanie łąk,

- zmiany tradycyjnego sposobu gospodarowania na łąkach.

Ochrona:

- całkowity zakaz nawożenia i wypasu,

- odpowiedni termin i technika koszenia.

Konitrut błotny

(Gratiola officinalis)

Występowanie: bardzo rzadko;
Siedlisko: łąki selernicowe;

Cechy charakterystyczne:
- gatunek rośliny z rodziny babkowatych,

- hemikryptofit - pączki zimujące znajdują się na poziomie ziemi,

- kwiaty białe, jasnoróżowe, czerwonawo nabiegłe, z żółtą, długą rurką,
wyrastające w katach liści,

- roślina trująca,

- objęty ścisłą ochrona gatunkową.

Zagrożenia:

- osuszanie i zaorywanie łąk,

- zmiany tradycyjnego sposobu gospodarowania na łąkach.

Ochrona:

- całkowity zakaz nawożenia i wypasu,

- odpowiedni termin i technika koszenia.

Tarczyca oszczepowata

(Scutellaria hastifolia)

Występowanie: bardzo rzadko;
Siedlisko: łąki selernicowe;

Cechy charakterystyczne:
- gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych,

- hemikryptofit - pączki zimujące znajdują się na poziomie ziemi,

- roślina wieloletnia, o cienkich, pełzających kłączach,

- niebiesko- fioletowe pojedyncze kwiaty w kątach liści,

- umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski w grupie
gatunków narażonych na wyginięcie.

Zagrożenia:

- osuszanie i zaorywanie łąk,

- zmiany tradycyjnego sposobu gospodarowania na łąkach.

Ochrona:

- całkowity zakaz nawożenia i wypasu,

- odpowiedni termin i technika koszenia.

Fiołek wyniosły

(Viola elatior)

Występowanie: bardzo rzadko, głównie na skrajach lasu i łąk.
Siedlisko: łąki selernicowe;

Cechy charakterystyczne:
- gatunek rośliny z rodziny fiołkowatych,

- hemikryptofit - pączki zimujące znajdują się na poziomie ziemi,

- kwiaty na długiej szypułce, okazałe, zwykle jasnobłękitne,

- umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski w grupie
gatunków wymierających.

Zagrożenia:

- osuszanie i zaorywanie łąk,

- zmiany tradycyjnego sposobu gospodarowania na łąkach.

Ochrona:

- całkowity zakaz nawożenia i wypasu,

- odpowiedni termin i technika koszenia.

MURAWY CIEPŁOLUBNE

Wariant 4.5 i 5.5 obejmuje siedliska określane wg
klasyfikacji Natura 2000:
•ciepłolubne śródlądowe murawy napiaskowe,
•murawy kserotermiczne,
•ciepłolubne łąki pienińskie,
•murawy stepowe, w tym murawy ostnicowe.

Murawy ciepłolubne należą do jednych z
najbogatszych w gatunki roślin zbiorowisk Polski. Wiele
z tych roślin to gatunki rzadkie i zagrożone.

Miłek wiosenny

(Adonis vernalis)

Występowanie: Wyżyna Lubelska, Małopolska, lokalnie na Pojezierzu
Krajeńskim.
Siedlisko: murawy kserotermiczne, wrzosowiska, bory sosnowe.

Cechy charakterystyczne:

- bylina o wysokości 20-40 cm,

- posiada gęsto ulistnioną łodygę i delikatne liście,

- kwiaty są cytrynowożółte,

- jest to gatunek leczniczy, a zarazem trujący,

- w Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową i umieszczony na Czerwonej
liście roślin i grzybów w grupie gatunków uznanych za narażone na
wyginięcie (kategoria zagrożenia V).

Zagrożenia:

-sukcesja wtórna,

-bezpośrednie niszczenie siedliska w wyniku niekontrolowanych zbiorów
przez zielarzy i aptekarzy,

-wykorzystanie w celach ozdobnych.

Ochrona:

- zapobieganie niszczeniu siedliska oraz niekontrolowanym zbiorom
poprzez stały monitoring gatunku,

- rośliny na cele lecznicze pozyskiwać z upraw.

Pajęcznica liliowata

(Anthericum liliag)

Występowanie: rośnie na zboczach doliny dolnej Odry, Warty oraz na
terenach przyległych.
Siedlisko: murawy kserotermiczne, świetliste zarośla.

Cechy charakterystyczne:

- kłączowa bylina o wysokości 40-60 cm,

- posiada trawiaste liście oraz bezlistną łodygę zakończoną groniastym
kwiatostanem, złożonym z 6-10 kwiatów,

- owocem jest torebka,

- w Polsce jest to roślina objęta ścisłą ochroną,

- umieszczona jest w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin oraz na
Czerwonej Liście roślin i grzybów w grupie gatunków narażonych na
wyginięcie.

Zagrożenia:

-zarastanie muraw kserotermicznych,

-niszczenie stanowiska przez człowieka.

Ochrona:

- zapobieganie niszczeniu siedliska poprzez stały monitoring gatunku,

- utworzenie strefy ochronnej w miejscu występowania gatunku.

Aster gawędka

(Aster amellus)

Występowanie: w Polsce przebiega północna granica zasięgu tego
gatunku. Występuje na Roztoczu, Wyżynie Lubelskiej i Wyżynie
Małopolskiej, w dorzeczu Wisły oraz na Pomorzu Wschodnim. Izolowane
stanowisko znajduje się w Bączalu Górnym na jednej z tamtejszych
zarastających polan.
Siedlisko: murawy kserotermiczne, miejsca nasłonecznione, suche, gleby
żyzne, bogate w wapń, widne zarośla.

Cechy charakterystyczne:

-wieloletnia bylina o owłosionej łodydze,

-wyrasta z rozgałęzionego kłącza,

-kwiaty różnobarwne, w kształcie koszyczków umieszczonych pojedynczo
na pędach,

-roślina owadopylna,

-w Polsce od 2004 roku objęta jest ścisłą ochroną gatunkową.

Zagrożenia:

-zarastanie muraw kserotermicznych,

-gospodarcze wykorzystywanie jej naturalnego siedliska.

Ochrona:

- zapobieganie niszczeniu siedliska poprzez stały monitoring gatunku,

- utworzenie strefy ochronnej w miejscu występowania gatunku.

Ostrożeń pannoński

(Cirsium pannonicu)

Występowanie: Wyżyna Lubelska, Wyżyna Małopolska i Roztocze.
Siedlisko: murawy kserotermiczne, nasłonecznione, suche gleby o
wysokiej przepuszczalności.

Cechy charakterystyczne:

-roślina ciepłolubna o wysokości 30-100 cm,

-posiada prostą, owłosioną łodygę i lancetowate liście,

-kwiaty zebrane w koszyczki, które okryte są dachówkowato na siebie
zachodzącymi łuskami okrywy,

-w koszyczkach występują wyłącznie kwiaty rurkowate o purpurowym
kolorze,

-gatunek rzadki, objęty ochroną ścisłą.

Zagrożenia:

-naturalna sukcesja zespołów roślinnych,

-działalność człowieka (zaorywanie lub zalesianie jego siedliska).

Ochrona:

- zapobieganie niszczeniu siedliska poprzez stały monitoring gatunku,

- utworzenie strefy ochronnej w miejscu występowania gatunku.

Goryczka krzyżowa

(Gentiana cruciata)

Występowanie: cała Polska
Siedlisko: murawy kserotermiczne, suche wzgórza, zarośla, w górach
rośnie po regiel dolny.

Cechy charakterystyczne:

-wieloletnia bylina o wysokości 10-50 cm,

-tworzy gęste kępy,

-roślina lecznicza,

-objęta ścisłą ochroną gatunkową.

Zagrożenia:

-zaorywanie muraw, w których występuje,

-zarastanie siedliska drzewami w wyniku sukcesji ekologicznej,

-zrywanie rośliny w celach leczniczych.

Ochrona:

- zapobieganie niszczeniu siedliska oraz niekontrolowanemu zbiorowi
poprzez stały monitoring gatunku,

- rośliny na cele lecznicze pozyskiwać z upraw.

Goryczuszka orzęsiona

(Gentianella ciliat)

Występowanie: północna granica jej zasięgu przebiega przez Wrocław-
Kielce-Zamość, pospolita w Sudetach i Karpatach, rzadziej występuje na
pogórzu i przyległych obszarach.
Siedlisko: suche murawy, brzegi lasów i zarośli, łąki, głównie na podłożu
wapiennym.

Cechy charakterystyczne:

-roślina dwuletnia lub bylina o wysokości 7-30 cm,

-jest miododajna,

-łodyga zwykle jest pojedyncza, wyjątkowo tylko rozgałęzia się,

-występuje kwiat lub kilka kwiatów, których kolor może być różny
(od niebieskich do białych),

-gatunek ściśle chroniony.

Zagrożenia:

-zrywanie kwiatów do celów dekoracyjnych,

-niszczenie siedliska poprzez zaorywanie, wypas, gospodarkę łąkową,

-naturalna sukcesja ekologiczna, prowadzająca do zarastania muraw lasem.

Ochrona:

- zapobieganie zarastaniu poprzez usuwanie zakrzewień i zadrzewień,

- koszenie,

- prowadzenie ekstensywnej gospodarki pasterskiej,

- rezygnacja z zalesiania terenu,

- zapobieganie niszczeniu siedliska oraz niekontrolowanemu zbiorowi poprzez
stały monitoring gatunku.

Rojownik pospolity

(Jovibarba sobolifera)

Występowanie: niż Polski, pas wyżyn oraz Sudety i Karpaty.
Siedlisko: suche murawy, skały, piaski.

Cechy charakterystyczne:

-tworzy zwarte, przyziemne różyczki liściowe, z których wyrastają pędy
kwiatowe,

-kwiaty promieniste, jasnożółte, gruczołowato omszone,

-należy do sukulentów,

-potrafi przez długi czas przetrwać bez nawadniania, dzięki temu, że
gromadzi spore ilości wody w soku,

-bylina uprawna, często dziczejąca, objęta ścisłą ochroną gatunkową.

Zagrożenia:

-niszczenie siedliska głównie poprzez wyrywanie okazów do przydomowych
ogródków.

Ochrona:

- rośliny na cele ozdobne pozyskiwać z upraw,

- zapobiegać niszczeniu siedlisk oraz niekontrolowanemu zbiorowi
poprzez stały monitoring gatunku.

Ożota zwyczajna

(Linosyris vulgaris)

Występowanie: Kujawy, Pomorze Zachodnie, Wielkopolska, Wyżyna
Małopolska i Lubelska oraz okolice Przemyśla.
Siedlisko: suche murawy, słoneczne wzgórza i zarośla, zbocza
wąwozów lessowych.

Cechy charakterystyczne:

-bylina o łodydze gęsto ulistnionej, rozgałęziającej się tylko górą w obrębie
kwiatostanu,

-osiąga wysokość do 70 cm,

-oprócz pędów kwiatowych wytwarza również pędy płonne, pod ziemią
występuje grube kłącze,

-kwiaty tworzą baldachogrono, są żółte i obupłciowe,

-gatunek światłolubny i ciepłolubny,

-hemikryptofit,

-roślina objęta ochroną gatunkową.

Zagrożenia:

-zarastanie naturalnych siedlisk przez drzewa i krzewy, w wyniku sukcesji
ekologicznej,

-działalność człowieka – zalesianie lub zaorywanie terenów, na których
występuje.

Ochrona:

- przeciwdziałanie niszczeniu siedlisk poprzez stały monitoring gatunku.

Len złocisty

(Linum flavum)

Występowanie: Wyżyna Małopolska, Wyżyna Lubelska, Roztocze oraz
okolice Przemyśla.
Siedlisko: suche łąki i zbocza.

Cechy charakterystyczne:

-bylina o wysokości 30-50 cm,

-posiada kilka żółtych kwiatów zebranych w wierzchotkę na szczycie
łodygi,

-roślina rozmnaża się wyłącznie przez nasiona,

-objęta jest ścisłą ochroną gatunkową,

-umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski w grupie
gatunków rzadkich (kategoria zagrożenia R).

Zagrożenia:
- naturalna sukcesja w kierunku zarośli, a następnie lasu.

Ochrona:

-usuwanie zakrzewień i zadrzewień,

-zapobieganie zarastaniu, koszenie,

- przeciwdziałanie niszczeniu siedlisk poprzez stały monitoring gatunku.

Len włochaty

(Linum hirsutum)

Występowanie: Niecka Nidziańska.
Siedlisko: murawy kserotermiczne, suche, nasłonecznione zbocza.

Cechy charakterystyczne:

-roślina dwuletnia, osiągająca wysokość do 90 cm,

-łodyga zdrewniała dołem, rozgałęziająca się górą,

-kwiaty są duże, tworzą wiechowaty kwiatostan,

-korzeń zdrewniały,

-gatunek objęty ścisłą ochroną, wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi
Roślin, jako narażony na wyginięcie oraz znajduje się na Czerwonej listy
roślin i grzybów Polski w grupie gatunków rzadkich.

Zagrożenia:
- naturalna sukcesja w kierunku zarośli, a następnie lasu.

Ochrona:

-zapobieganie zarastaniu poprzez wycinanie zarośli oraz koszenie,

- przeciwdziałanie niszczeniu siedlisk poprzez stały monitoring gatunku.

Szafirek miękkolistny

(Muscari comosum)

Występowanie: Śląsk i Wyżyna Małopolska, Roztocze.
Siedlisko: murawy kserotermiczne, suche zbocza i pola.

Cechy charakterystyczne:
- bylina wyrastająca z poziemnej cebuli,

-osiąga wysokość 30-60 cm,

-posiada luźny, groniasty kwiatostan, który składa się z kubeczkowatych
kwiatów płonnych i płodnych,

-owocem są to torebki wypełnione bardzo licznymi drobnymi nasionami,

-jest rośliną uprawną, objętą ścisłą ochroną gatunkową,

-wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin, jako narażony na
wyginięcie oraz znajduje się na Czerwonej listy roślin i grzybów Polski w
grupie gatunków krytycznie zagrożonych.

Zagrożenia:
- naturalna sukcesja w kierunku zarośli, a następnie lasu.

Ochrona:

-zapobieganie zarastaniu poprzez wycinanie zarośli oraz koszenie,

- przeciwdziałanie niszczeniu siedlisk poprzez stały monitoring gatunku.

Storczyk kukawka

(Orchis militaris)

Występowanie: Pojezierze Wielkopolskie, dolina Wisły
między Grudziądzem i Toruniem, południowa część Pojezierza
Południowopomorskiego, Wyżyna Miechowska oraz Lubelska, Roztocze, jedno
stanowisko na Matysce w Kotlinie Żywieckiej

Siedlisko: świetliste lasy i zarośla, suche łąki, szczególnie na glebach
wapiennych.

Cechy charakterystyczne:

-łodyga storczyka kukawki jest wzniesiona, silna, prosta, nierozgałęziona i nieco
kanciasta, jej wysokość wraz z kwiatostanem wynosi 20-50 cm,

-pod ziemią występują dwie bulwy,

-liście w liczbie 3-5 skupione są w dolnej części łodygi,

-kwiaty są zebrane na szczycie łodygi w gęsty 20-60 kwiatowy kwiatostan,

-bylina, zapylana przez błonkówki,

-rozmnaża się wegetatywnie,

-roślina objęta jest ścisłą ochroną gatunkową,

-Należy do Czerwonej listy roślin i grzybów Polski jako gatunek narażony na
wyginięcie oraz do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin również jako gatunek
narażony.

Zagrożenia:

-zarastanie muraw kserotermicznych, a także ich przeorywanie,

-wykopywanie rośliny lub zrywanie kwiatów.

Ochrona:

-zapobieganie zarastaniu poprzez wycinanie zarośli oraz koszenie,

- przeciwdziałanie niszczeniu siedlisk poprzez stały monitoring gatunku.

Śniedek baldaszkowaty

(Ornithogalum umbellatum)

Występowanie: częsty na południu i zachodzie kraju, nie występuje w
części północno-wschodniej.
Siedlisko: suche murawy, pola i przydroża.

Cechy charakterystyczne:

-osiąga do 30 cm wysokości,

-wyrasta z cebuli okrytej tuniką,

-ma długie i wąskie liście,

-występują kwiaty pojedynczo osadzone na długich, poziomych
szypułkach, zebrane w kwiatostan, białe,

-gatunek objęty ochroną ścisłą.

Zagrożenia:

-wykorzystanie w celach ozdobnych.

Ochrona:

-przeciwdziałanie niszczeniu siedlisk poprzez stały monitoring gatunku.

Ostrołódka kosmata

(Oxytropis pilosa)

Występowanie: na niżu w pasie na północ od Zielonej
Góry, Poznania i Płocka, bardzo rzadko na północ od Krakowa i wzdłuż
granicy wschodniej.
Siedlisko: murawy kserotermiczne, wzgórza i zbocza, skałki gipsowe i
wapienne. Gatunek ciepłolubny i światłolubny.

Cechy charakterystyczne:

-bylina o wysokości do 30 cm,

-łodyga owłosiona długimi, białymi włoskami,

-pędy nadziemne tworzą zwykle kępy,

-posiada kwiaty motylkowe,

-owocem jest czarny strąk,

-gatunek objęty ochroną ścisłą.

Zagrożenia:

-zaorywanie muraw, zalesianie ich roślinnością drzewiastą,

-zarastanie muraw kserotermicznych.

Ochrona:

-rezygnacja z zaorywania i zalesiania terenu,

-zapobieganie zarastaniu, koszenie, prowadzenie wypasu owiec.

Sasanka otwarta

(Pulsatilla patens (L.) Mill.)

Występowanie: Najliczniejsze stanowiska spotyka się na północnym-
wschodzie Polski. W zachodniej i południowo-zachodniej Polsce to gatunek rzadki
ze zmniejszającą się liczbą stanowisk.
Siedlisko: świetliste, suche zbocza oraz słoneczne obrzeża lasów i zarośli.

Cechy charakterystyczne:

-roślina trująca,

-łodyga i liście silnie owosione,

-kwiaty pojedyncze, dzwonkowate o fioletowo-niebieskim kolorze,

-owocami są niełupki, które w czasie dojrzewania tworzą
charakterystyczny owocostan – puszystą kulkę,

-objęta ścisłą ochroną gatunkową,

-zaliczana jest do Czerwonej listy roślin i grzybów Polski jako gatunek
wymierający oraz do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin jako gatunek niskiego
ryzyka,

-objęta jest również Konwencją Genewską.

Zagrożenia:

-zaorywanie muraw,

-zrywanie kwiatów w celach ozdobnych,

-przesadzanie całych roślin do ogródków przydomowych.

Ochrona:

-rezygnacja z zaorywania muraw,

- zapobieganie niszczeniu siedlisk oraz niekontrolowanemu zbiorowi poprzez
stały monitoring gatunku.

Ostnica włosowata

(Stipa capillata)

Występowanie: Wyżyna Kielecko-Sandomierska, Lubelska, Niecka
Nidziańska.
Siedlisko: murawy, suche zbocza, wśród skał, na stepie. Jest światłolubna i
ciepłolubna.

Cechy charakterystyczne:

-trawa tworząca gęste kępki o wysokości 20-100 cm,

-źdźbła kwiatowe po uschnięciu zachowują się do następnego roku,

-liście są zwinięte, szare, dłuższe od źdźbeł,

-kwiaty zebrane w jednokwiatowe kłoski tworzące wiechowaty kwiatostan,

-owocem jest ziarniak,

-roślina wiatropylna,

-objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową,

-umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski w grupie gatunków
narażonych na wymarcie.

Zagrożenia:

-zalesianie lub zaorywanie stepowych muraw,

-naturalne zarastanie muraw zaroślami i lasem.

Ochrona:

-rezygnacja z zaorywania i zalesiania terenu,

-zapobieganie zarastaniu, wycinanie zarośli i krzewów.

PÓŁNATURALNE ŁĄKI

WILGOTNE

• Wariant 4.6 i 5.6;

• Są to siedliska o dość bogatym składzie gatunkowym, zarówno

roślin jak i zwierząt. Szczególnie ważne są dla ptaków wodno-
błotnych, ponieważ stanowią miejsce rozrodu, odpoczynku oraz
żerowania podczas wędrówek;

• Pełnią ważną funkcję w ochronie gleb organicznych - chronią je

przed mineralizacją w stanie umiarkowanego odwodnienia oraz
retencji wody powierzchniowej;

• występują na terenie całego kraju, w różnego typu siedliskach

podmokłych, tj.: na tarasach zalewowych rzek (łęgi rozlewiskowe),
podmokliskach (grądy podmokłe), bądź na nieco odwodnionych
torfowiskach (łąki pobagienne) i są dość powszechne, szczególnie
w dolinach rzek;

Kukułka

(Dactylorhiza spp)

Występowanie: półnaturalne łąki wilgotne;
Siedlisko: wilgotne łąki i torfowiska;

Cechy charakterystyczne:
- do 50 cm wysokości pęd wyrastający z palczasto podzielonej bulwy,
- liście osadzone skrętoległe na łodydze, lancetowate,
- kwiaty zebrane w kształtny, gęsty kłos osadzony na szczycie łodygi,
nie zawierają nektaru,
- w Polsce objęte są ścisłą ochroną gatunkową.

Zagrożenia:
- osuszaniem, nawożeniem i obsiewaniem spowodowało znaczne
zmniejszenie liczby stanowisk,
- pozyskaniem ze stanowisk naturalnych i przenoszeniem do uprawy.

Ochrona:
- prace mające na celu powstrzymanie degradacje w skutek
gospodarczego użytkowania obszarów torfowisk.

Szachownica kostkowata

(Fritillaria meleagris)

Występowanie: półnaturalne łąki wilgotne;
Siedlisko: rośnie na wilgotnych łąkach, w zaroślach, na torfowiskach
niskich, bagnach;

Cechy charakterystyczne:
- dorasta od 15 do 40 cm,
- kwiat bezwonny, dzwonkowaty, purpurowo-brązowy, czasem
białawo-zielono plamisty lub czerwono pstrokaty,
- roślina trująca, objęta całkowitą ochroną gatunkową,
- Kategoria zagrożenia w Polsce wg Czerwonej listy roślin i grzybów
Polski (2006) (wymierający),
- Kategoria zagrożenia w Polsce wg Polskiej Czerwonej Księgi Roślin:
CR (krytycznie zagrożony).

Zagrożenia:
- wydeptywanie przez turystów,
- odwadnianie łąk i terenów bagiennych.

Ochrona:
- budowanie kładek na torfowiskach udostępnionych dla ruchu
turystycznego.

Pełnik

(Trollius spp.)

Występowanie: półnaturalne łąki wilgotne.
Siedlisko: łąki bagienne lub górskie, torfowiska, bagienne lasy,
brzegi potoków, ziołorośla.

Cechy charakterystyczne:
- osiąga 10-50 cm wysokości,
- na każdej łodydze występuje najczęściej 2-3 dużych kwiatów,
dojrzewających stopniowo,
- roślina trująca,
- roślina objęta ścisłą ochroną gatunkową.

Zagrożenia:
- dawniej była masowo wykopywana do przydomowych ogródków i
zrywana na bukiety, co znacznie przyczyniło się do zmniejszenia jej
liczebności.

Ochrona:
- chroniona jest w parkach narodowych i rezerwatach.

Półnaturalne Łąki Siedlisk

Świeżych

• Wariant 4.7 I 5.7;
• Występują w sąsiedztwie rzek na lekkich

glebach madowych oraz na mineralnych
wyniesieniach

i stokach dolin rzecznych;

Zimowit jesienny

(Colchicium autumnale)

Występowanie: półnaturalne łąki siedlisk świeżych.
Siedlisko: wilgotne łąki, widne lasy mieszane i rzadkie zarośla.

Cechy charakterystyczne:
- osiąga 8–30 cm wysokości,
- trwałą częścią rośliny jest podziemna bulwa, z której wyrasta jesienią
pęczek białych korzeni,
- kwiaty stosunkowo niewielkie w porównaniu z innymi gatunkami,
- światłolubny, ale znosi okresowe zacienienie,
- roślina bardzo silnie trująca,
-objęty ochroną gatunkową.

Zagrożenia:
- zbierania go do celów leczniczych i bezpośredniego niszczenia,
- zaorywania łąk i osuszania ich,
- zarastanie nieużytkowanych polan i łąk w wyniku naturalnej sukcesji
ekologicznej.

Ochrona:
- prace mające na celu powstrzymanie naturalnej sukcesji.

Mieczyk dachówkowaty

(Gladiolus imbricatus)

Występowanie: półnaturalne łąki siedlisk świeżych.
Siedlisko: wilgotne łąki, ugory, polany, zarośla.

Cechy charakterystyczne:
- dorasta do 1m wysokości,
- ma duże kwiaty na szczycie łodygi zebrane w jednostronne, gęste
grono złożone z kilku do kilkunastu kwiatów,
- roślina objęta w Polsce ochroną gatunkową,
- według Światowej Unii Ochrony Przyrody gatunek narażony na
wymarcie.

Zagrożenia:
- zbierana dla swych pięknych kwiatów.
- zmiana sposobu użytkowania łąk: osuszania ich i zaorywania.

Ochrona:
- objęcie terenu występowania ochroną rezerwatową.

Gółka długoostrogowa

(Gymnadenia conopsea)

Występowanie: półnaturalne łąki siedlisk świeżych.
Siedlisko: łąki, hale górskie, zarośla, przydroża, widne lasy, wśród
skał, w kosodrzewinie, na trawiastych zboczach, w świetlistych
lasach.

Cechy charakterystyczne:
- tworzy pojedyncze pędy o wysokości do 60 cm,
- łodyga prosta, wzniesiona, soczysta, dość gruba, naga, ulistniona,
- kwiaty zebrane w pojedynczy i bardzo gęsty kłos,
- gatunek światłolubny, ale znoszący okresowe zacienienie,
- objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Zagrożenia:
- intensyfikacja gospodarki łąkowej.

Ochrona:
- objecie terenu występowania ochroną rezerwatową.

Pierwiosnka lekarska

(Primula veris)

Występowanie: półnaturalne łąki siedlisk świeżych.
Siedlisko: świetliste lasy (szczególnie nadrzeczne łegi), pastwiska,
zarośla, wzgórza.

Cechy charakterystyczne:
- liście pomarszczone, podługowatojajowate, spodem omszone,
- kwiat o dzwonkowaty,
- Surowiec zielarski.

Zagrożenia:
- wykorzystywany w przemyśle i lecznictwie.

Ochrona:
- uprawa w specjalnych plantacjach na cele lecznicze.

Pierwiosnka wyniosła

(Primula elatior)

Występowanie: Sudety i Karpaty, jego rozproszone stanowiska
znajdują się w Wielkopolsce i na Lubelszczyźnie.
Siedlisko: wilgotne łąki i murawy, lasy i zarośla.

Cechy charakterystyczne:
- wysokość10-40 cm,
- liście podłużnie jajowate lub okrągławe, pomarszczone, omszone po
obu stronach blaszki,
- w kwiatach występuje różnosłupkowość utrudniająca samozapylenie,
- roślina objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową.

Zagrożenia:
- zagrożone mogą być jedynie niektóre stanowiska, na których zbiera
się go dla potrzeb przemysłu farmaceutycznego.

Ochrona:
- objecie terenu występowania ochroną rezerwatową.

BOGATE GATUNKOWO

MURAWY BLIŹNICZKOWE

• Występują na terenie całego kraju, natomiast ich

bogate gatunkowo warianty występują głównie na
terenach górskich i wyżynnych, rzadziej na stokach
dolin rzecznych (siedliska grądów zubożałych),
zwłaszcza w północnej Polsce;

• Rozwijają się na glebach umiarkowanie wilgotnych,

kwaśnych, dystroficznych, oraz na glebach
mineralnych i torfowych;

Arnika górska

(Arnica montana L.)

Występowanie: najliczniej w Sudetach i na Pojezierzu Mazurskim, rzadziej
na Dolnym Śląsku, Wyżynie Małopolskiej, w Górach Świętokrzyskich i
w Bieszczadach Zachodnich.
Siedlisko: polany leśne, łąki.

Cechy charakterystyczne:
- wysokość: 15 – 60cm,

- kwiaty zebranie w koszyczki,

- gleby średnio żyzne, zasobnych w węglan wapnia, o odczynie obojętnym
lub lekko zasadowym, roślina światłolubna,

- roślina trująca,

- objęta ścisła ochrona gatunkową, umieszczona na Czerwonej liście roślin i

grzybów Polski w grupie gatunków narażonych na wyginięcie.

Zagrożenia:
- niekontrolowany zbiór wśród zielarzy i aptekarzy.

Ochrona:

- tworzenie form ochrony w miejscu występowania tego gatunku,

- zapobieganie niekontrolowanych zbiorów, a rośliny na cele lecznicze
pozyskiwać z upraw.

Podejźrzon księżycowy

(Botrychium lunaria)

Występowanie: niżowe murawy bliźniaczkowe;
Siedlisko: miedze, trawiaste skarpy, łąki, w ubogich murawach.

Cechy charakterystyczne:

- wysokość: 5-30 cm,

- kwiatostan w formie wiechy,

- nie toleruje cienia i nadmiernego nawożenia,

- na miedzach, trawiastych skarpach, na łąkach, w ubogich murawach,

- preferuje glebę ubogą w wapń, umiarkowanie kwaśną, próchniczną i
gliniastą,

- objęta ścisła ochrona gatunkową, umieszczona na Czerwonej liście roślin i

grzybów Polski w grupie gatunków narażonych na wyginięcie.

Zagrożenia:

- wydeptywanie przez turystów,

- nadmierne nawożenie.

Ochrona:

- tworzenie form ochrony w miejscu występowania tego gatunku,

- wyznaczanie szlaków turystycznych.

Ozorka zielona

(Coeloglossum viride)

Występowanie: Sudety, Karpaty, niż Polski.
Siedlisko: wilgotne łąki, hale górskie, zarośla.

Cechy charakterystyczne:

- wysokość: 6-25 cm,

- kwiatostan w formie grona,
- objęta ścisła ochrona gatunkową, umieszczona na Czerwonej liście roślin i

grzybów Polski w grupie gatunków narażonych na wyginięcie.

Zagrożenia:

- nadmierne nawożenie,

- intensywny wypas łąk,

- zalesianie oraz samorzutne zarastanie.

Ochrona:

- tworzenie form ochrony w miejscu występowania tego gatunku,

- wyznaczanie szlaków turystycznych,

- zapobieganie naturalnej sukcesji.

Goryczuszka polna

(Gentianella campestris

Występowanie: Sudety oraz obszar przyległy, Pomorze Zachodnie.
Siedlisko: ubogie murawy, suche łąki i wrzosowiska, trawiaste zbocza.

Cechy charakterystyczne:

- wysokość: 5-30 cm,

- kwiaty pojedyncze fioletowe, rzadziej białe,

- rośnie na ubogich murawach, suchych łąkach i wrzosowiskach,
trawiastych zboczach,

- objęta ścisła ochrona gatunkową.

Zagrożenia:

- nadmierne nawożenie,

- intensywny wypas łąk,

- zalesianie oraz samorzutne zarastanie.

Ochrona:

- tworzenie form ochrony w miejscu występowania tego gatunku,

- wyznaczanie szlaków turystycznych,

- zapobieganie naturalnej sukcesji.

Słonorośla

Wariant 4.9 i 5.9 obejmuje siedliska określane
według klasyfikacji Natura 2000 jako:
•śródlądowe błotniste solniska z solirodem (1310);
• solniska nadmorskie (1330);
•śródlądowe słone łąki, pastwiska i szuwary
(1340) jako siedlisko o znaczeniu priorytetowym;

Słonorośla wzstępują w zasięgu działania słonych i
słonawych wód powierzchniowych lub
podziemnych.

Aster solny

(Aster tripolium)

Występowanie: solniska w północno-zachodniej części kraju.
Siedlisko: zasolone śródlądowe i nadmorskie tereny.

Cechy charakterystyczne:
- łodyga jest nieowłosiona, sztywna, czerwonawa, dość gruba,
- koszyczki kwiatowe wyrastają licznie na szczytach łodyg

tworząc baldachogrono,
- korzenie posiadają komory powietrzne, będące

przystosowaniem do bytowania w iłowej glebie, ubogiej w tlen,
- posiada grube, mięsiste tkanki potrzebne do magazynowania

wody,
- od 2004 w Polsce pod ścisłą ochroną gatunkową.

Zagrożenia:
- osuszanie łąk i zarastanie solnisk,
- zmiana sposobu gospodarczego użytkowania terenu (np.

zaniechanie umiarkowanego wypasu),
- zarastanie solnik przez bardziej ekspancsywne gatunki,

szczególnie glikofilne trawy.

Ochrona:
- objęcie terenu występowania ochroną rezerwatową.

Babka nadmorska

(Plantago maritima)

Występowanie: Pomorze.
Siedlisko: tereny zasolone, słone łąki.

Cechy charakterystyczne:
- wysokość 15–40 cm.
- liście są szerokie na 2–6 mm, szarozielone i mięsiste,
- kłos walcowaty i gęsty,
- gatunek objęty w Polsce ścisłą ochroną,
- umieszczony w Polskiej Czerwonej Księgi Roślin – gatunek narażony na
wymarcie oraz na Czerwonej listy roślin i grzybów Polski – gatunek narażony
na wymarcie.

Zagrożenia:
- przekształcenia warunków siedliskowych,
- odwodnienie i konkurencję innych gatunków,
- braku użytkowania pastwiskowego lub łąkarskiego.

Ochrona:
- objęcie terenu występowania ochroną rezerwatową.

Soliród zielny

(Salicornia herbacea)

Występowanie: słonorośla;
Siedlisko: solniska śródlądowe oraz brzegi mórz.

Cechy charakterystyczne:
- roślina jednoroczna,
- sukulent,
- halofit,
- wysokość 15–30 cm,
- łodyga jest naga i mięsista,
- bez okwiatu, ukryte we wgłębieniach łodygi,
- gatunek objęty ścisłą ochroną gatunkową,
- umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (wymierający-
krytycznie zagrożony).

Zagrożenia:
- przekształcenia warunków siedliskowych,
- odwodnienie i konkurencję innych gatunków,
- brak użytkowania pastwiskowego lub łąkarskiego.

Ochrona:
- objecie terenu występowania ochroną rezerwatową.

Użytki przyrodnicze

Wariant 4.10 i 5.10 obejmuje:

•Torfowiska wysokie, przejściowe, trzęsawiska,

•Luźne murawy napiaskowe.

Malina moroszka

(Rubus chamaemorus)

Występowanie: kilka rozproszonych stanowisk na Pomorzu, Warmii i
Mazurach oraz w Sudetach.
Siedlisko: w górach – piętro kosodrzewiny, na niżu – torfowiska wysokie i
bory bagienne.

Cechy charakterystyczne:

-relikt epoki lodowej,

-tworzy kłącza, z których wyrastają dwuletnie pędy,

-ma wysokość 10-30 cm,

-roślina dwupienna o białych lub różowych kwiatach,
- objęta ścisłą ochroną gatunkową,
- należy do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin – gatunek zagrożony oraz
Czerwonej listy roślin i grzybów Polski – gatunek narażony na wymarcie.

Zagrożenia:

- osuszanie i eksploatacja torfowisk.

Ochrona:

- przeciwdziałanie osuszaniu i eksploatacji torfowisk.

Bagno zwyczajne

(Ledum palustre L.)

Występowanie: rozpowszechniony na całym niżu, z
wyjątkiem Kujaw i Wielkopolski
gdzie jest rzadki.
Siedlisko: tereny podmokłe, zacienione i zakwaszone (mokre lasy sosnowe,
torfowiska wysokie, bory bagienne).

Cechy charakterystyczne:

-trująca roślina, która wydziela silny zapach,

-liście skórzaste, z wierzchu ciemnozielone i połyskujące, spodem pokryte
rudawym kutnerem,

-kwiaty obupłciowe, pięciokrotne, białe,

-roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową.

Zagrożenia:

- eksploatacja torfu i osuszanie torfowisk, na których występuje,

- masowy zbiór jego gałązek, które są sprzedawane jako środek
przeciwko molom.

Ochrona:

- przeciwdziałanie osuszaniu i eksploatacji torfowisk.

Bagnica torfowa

(Scheuchzeria palustris L.)

Występowanie: Pomorze, Pojezierze Mazurskie, Polesie, Roztocze.
W Sudetach, Karpatach jest bardzo rzadki i występuje tylko na kilku
stanowiskach, w Tatrach na jednym stanowisku.
Siedlisko: torfowiska wysokie i przejściowe (stanowiska podmokłe i
dobrze naświetlone).

Cechy charakterystyczne:

-bylina o niepozornych, obupłciowych, żółtawozielonych kwiatach,

-jej pionowe łodygi wyrastają z ukośnego kłącza,

-ma wąskie liście,

-roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową i umieszczona
na Czerwonej listy roślin i grzybów Polski w grupie gatunków
wymierających.

Zagrożenia:

- eksploatacja torfu i osuszanie torfowisk, na których występuje.

Ochrona:

- przeciwdziałanie osuszaniu i eksploatacji torfowisk.

Widłaczek torfowy

(Lycopodiella inundata)

Występowanie: pasmo pojezierzy, dolina środkowej Warty, Nizina
Śląska, Nizina Mazowiecka, Wysoczyzna Siedlecka, Polesie
Lubelskie i Roztocze.
Siedlisko: otwarte i wilgotne torfowiska przejściowe, kwaśne łąki
turzycowe, mokre łąki i wrzosowiska, piaszczyste brzegi jezior.

Cechy charakterystyczne:

-drobna roślina o pełzających pędach do 20 cm,

-rozmnaża się głównie wegetatywnie,

-roślina światłolubna,

-źle znosi konkurencję innych roślin,

-objęta jest ścisłą ochroną gatunkową i umieszczona na Czerwonej listy
roślin
i grzybów Polski w grupie gatunków narażonych na wyginięcie.

Zagrożenia:

- osuszanie się jego stanowisk,

- konkurencja innych gatunków roślin,

- zbierany dla celów leczniczych i ozdobnych.

Ochrona:

- przeciwdziałanie osuszaniu torfowisk,