Kształcenie wybitnie zdolnych

Prof. dr hab. Iwona

Chrzanowska

Uczeń wybitnie zdolny to...

• Uczeń o tzw. uzdolnieniach akademickich
• Uczeń o zdolnościach artystycznych
• Badania potwierdziły, że uczniowie wybitnie

zdolni różnią się od swoich rówieśników:
sprawnością intelektualną, wynikami
nauczania, i/lub osiągnięciami artystycznymi

• Cechy te nie muszą występować równolegle,

logicznym wydaje się podział na dwie grupy
wyżej wymienione

Wybitne zdolności akademickie,

definicja...

• Za podstawowe kryterium zdolności ogólnych przyjmuje

się najczęściej iloraz inteligencji

• Opierając się na tym wskaźniku, podejmowano próby

określenia częstotliwości występowania w populacji
jednostek zdolnych

• I tak:
• IQ 130 – pojawia się 3 razy na 100
• IQ 137 – 1 na 100
• IQ 150 – 1 na 1000
• IQ 160 – 1 na 10 000
• IQ 170 – 1 na 100 000
• IQ 180 – 1 na 1 000 000

Wybitne zdolności akademickie,

definicja...

• Liczne badania, m. in. P.H.Pickarda wskazują,

że o wybitnych zdolnościach możemy mówić,
gdy IQ przekracza 135

• W definicjach podkreśla się również fakt, iż

wysokie IQ nie wystarcza do stwierdzenia
wybitnych zdolności, koniecznym wydaje się
istnienie tzw. ZDOLNOŚCI SPECJALNYCH
oraz WYSOKICH OSIĄGNIĘĆ W UCZENIU
SIĘ

Wybitne zdolności artystyczne

• Innym rodzajem wybitnych zdolności są te, które

nie spełniając poprzednich kryteriów wskazują
na ponadprzeciętne możliwości – nazywane
talentem – to UZDOLNIENIA ARTYSTYCZNE

• Uzdolniony artystycznie przejawia szczególne

zdolności w dziedzinie sztuk plastycznych,
muzycznych – twórczych

• Nie musi i z reguły nie współwystępuje tu wysoki

poziom IQ, czy osiągnięć szkolnych – nie
stanowią one czynnika decydującego w
kwalifikacji uzdolnień

Charakterystyka ucznia o wybitnych

zdolnościach akademickich

• Wysoka inteligencja
• Możliwość twórczych osiągnięć (w

jakiejkolwiek dziedzinie społecznie użytecznej)

• Twórcza wyobraźnia
• Wybitne zdolności specjalne
• Łatwość uczenia się
• Szerokie zainteresowania
• Duża doza samokrytycyzmu
• Pracowitość

Charakterystyka ucznia o wybitnych

zdolnościach akademickich

• Ciekawość intelektualna
• Duży zakres uwagi
• Umiejętność koncentracji
• Bogaty słownik
• Pomysłowość w pracy
• Szeroki zakres lektur
• Silna motywacja do zajmowania się interesującą dziedziną

aktywności

• Najczęściej to silne typy osobowości- umożliwiające wytężoną pracę
• Skłonni do introwersji
• Zrównoważeni emocjonalnie
• Wytrwali w dążeniach
• Łatwo przystosowują się do współpracy
• Aktywni
• Lubiani

Co może sprawiać „kłopoty”

nauczycielowi...

• Uczeń wybitnie zdolny ma sprecyzowane

wymagania w stosunku do instytucji kształcącej

• Gdy nauczyciele lub szkoła nie potrafią zaspokoić

ich potrzeb są schematyczni, nieciekawi może
dochodzić i dochodzi do konfliktów

• Ponieważ wyróżniają się zwiększona wrażliwością

– silniej niż pozostali uczniowie reagują na brak
konsekwencji w słowach i czynach nauczycieli

• Zaangażowani ideowo – mogą dosłownie brać

deklaracje głoszone przez nauczycieli

• Ich bezkompromisowe postawy nie tolerują

półprawd, „układania się”, dostosowywania...

Co może sprawiać „kłopoty”

nauczycielowi...

• Uczniowie Ci uczą się znacznie łatwiej i szybciej

niż pozostali – pozostają bez pracy, gdy inni sś

zaledwie na jej początku

• Opanowują znacznie szerszy zakres materiału –

zatem to co dzieje się na lekcji jest dla nich po

prostu nudne, oni wiedzą dużo więcej

• Potrafią opanować treści o stosunkowo

najwyższym poziomie trudności – wiedzą swoją

często przewyższają wiedzę nauczyciela – trudno

sprostać ich wymaganiom (to deprymujące dla

nauczyciela)

• Są neurotyczni...

Polski system kształcenia a uczeń

wybitnie zdolny...

• Brak szkół specjalnych dla uczniów wybitnie zdolnych
• Wyjątek stanowią szkoły artystyczne
• Jedyne możliwości: przyspieszenie tempa nauki dla

uczniów uzdolnionych akademicko – „przeskok” do

klasy programowo wyższej

• Rozszerzenie treści programowych, wzbogacenie

programów szkolnych

• Różnicowanie poziomów trudności – kształcenie

wielopoziomowe

• Koła zainteresowań
• Godziny dla uczniów zdolnych – z godzin do dyspozycji

dyrektora placówki (rozdysponowanie dowolne)

• Olimpiady przedmiotowe
• Konkursy szkolne, międzyszkolne
• Programy inicjatyw społecznych

Krajowy Fundusz na Rzecz Dzieci

•

Instytucja powstała w Polsce w 1981 r. celem:

•

Poprawy opieki na zdrowiem dzieci w Polsce – zgodnie ze

standardami ONZ

•

Poprawy warunków rozwoju dzieci i młodzieży, tworzenia

szans rozwoju dla wszystkich dzieci na miarę ich

możliwości (wybitnie zdolni czy upośledzeni umysłowo)

•

FORMY DZIAŁANIA

•

Rzecznictwo na rzecz dzieci – oddziaływania na rzecz

rozwiązań ustawowych, organizacyjnych, prawnych

•

Promowanie nowych idei i form pomocy w rozwoju opieki

nad dziećmi – w imię idei podmiotowego ich traktowania

•

Pomoc finansowa i rzeczowa – placówkom lecznictwa i

rehabilitacji, nauczania, inicjatyw społecznych na rzecz

dzieci

•

Organizacja pomocy indywidualnej wybitnie zdolnym –

stypendia, fundowane staże...

Podobieństwa i różnice – polski i

światowy system pomocy wybitnie

zdolnym

• PODOBIEŃSTWA:
• Negatywne postawy wobec wybitnie zdolnych

– mimo to w miarę możliwości wspieranie
pedagogiczne i psychologiczne wybitnie
zdolnych

• Podobne formy pracy: specjalne klasy;

olimpiady przedmiotowe; dodatkowe zajęcia,
warsztaty

• Trudności diagnozy – nie można opierać się

tylko na IQ...

Podobieństwa i różnice – polski i

światowy system pomocy wybitnie

zdolnym

• RÓŻNICE:
• Możliwość finansowania działań na rzecz

wybitnie zdolnych

• Płynność systemu edukacji
• Specjalne programy i plany nauczania
• W przypadku studiów wyższych możliwość

swobodnego wyboru treści kształcenia –
zgodnych z preferencjami, zainteresowaniami
(system punktowy...)