Co uprawiają

i hodują ludzie w

Polsce?

SPIS TREŚCI



Wstęp



Zwierzęta hodowlane



Uprawa zbóż, warzyw
i owoców



Ćwiczenie 1 – zwierzęta



Ćwiczenie 2 – warzywa



Ćwiczenie 3 - owoce



Bibliografia

WSTĘP



Co możemy
hodować?



Co możemy
uprawiać?

ZWIERZĘTA
HODOWLANE



To zwierzęta udomowione, chowane w

gospodarstwach rolnych, służą jako źródło

żywności (mięso, mleko, tłuszcz, jajka) i

innych materiałów (skóra, futro, wełna,

pierze), a także jako siła pociągowa.

Źródło:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Zwierz%C4%99ta_hodowlane

KURA

OWCA

KOZA

KOŃ

DOMOWY

KACZKA

GOŁĄB

GĘŚ

ŚWINIA

KROWA

ŚWINIA



Świnia domowa pochodzi od dzika, którego udomowienie

nastąpiło ok. 5-7 tysięcy lat temu.



Dostarcza hodowcom mięsa, tłuszczu, skóry, podrobów.

Źródło grafiki:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Sow_with_piglet.jpg

KROWA



Mleko od krów ratowało miliardy ludzi od
niedożywienia, niedoboru witamin,
minerałów i białka, a zwłaszcza egzogennych
aminokwasów, potrzebnych niemowlętom.

Źródło grafiki:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Krowa.jpg

KOZA



Kozy były niezwykle

cenionymi

zwierzętami, co

znalazło odbicie w

wielu starożytnych

wierzeniach i kultach.

Działo się tak

niewątpliwie ze

względu na ich duże

znaczenie użytkowe:

kozy dostarczają

mleka, mięsa oraz

skór,

Źródło grafiki:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Kozadomowa76.jpg

OWCA



Początkowo z owiec

uzyskiwano jedynie

skóry, mięso i mleko,

obecnie dostarczają

również wełny.

Zwierzę, hodowane

początkowo na

terenach górskich i

stepowych,

rozpowszechniło się

obecnie na

różnorodnych

obszarach całego

świata

.

Źródło grafiki:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Owce.jpg

KACZKA



Kaczka domowa pochodzi
od kaczki krzyżówki
(Anasplatyrhynchos)
najliczniej występującego
gatunku w Polsce.

Źródło grafiki:

http://helios.et.put.poznan.pl/~jjagla/planeta/galery/galeria/kaczdom.jpg



Wnioskowanie o pogodzie na podstawie

obserwacji kaczek jest chyba najłatwiejsze.
Kaczki z wielką dokładnością wyczuwają
zbliżający się deszcz. Gdy, tylko pojawią się
pierwsze jego symptomy, kwaczą daleko
więcej niż zwykle.

KOŃ DOMOWY



Wszystkie koniowate
są dużymi zwierzętami
o krótkiej sierści, mają
grzywę i ogon pokryty
całkowicie, bądź
częściowo, długimi
włosami; nogi
zakończone są
przekształconym III
palcem, osłoniętym
kopytem.



Konie są roślinożerne,
żywią się głównie
trawą.

Źródło grafiki:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Kon.jpg

KURA



Jest najbardziej
rozpowszechnionym
ptakiem hodowlanym
na świecie. Kura
domowa jest
udomowioną formą
kura bankiwa.



Kury domowe żyją
tylko w warunkach
hodowlanych.

Źródło grafiki: zdjęcie własne (kury)
http://pl.wikipedia.org/wiki/Kura_domowa

GĘŚ DOMOWA



Gęsi hoduje się dla mięsa,

tłuszczu i pierza. Masa ich

ciała waha się od 3,5 do 10

kg.



Gęsi są ptakami

społecznymi i hałaśliwymi -

bez przerwy o czymś

rozprawiają, piszcząc i

gęgając. W chwili zagrożenia

gęsi pędzą w kierunku

intruza z przeraźliwym

gęganiem i syczeniem, z

rozpostartymi skrzydłami i

wyciągniętymi do przodu

szyjami.



W Polsce najpopularniejsze

są gęsi białe.

Źródło grafiki:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Domesticated_goose_AB.jpg

GOŁĄB
DOMOWY



Ptaki te są monogamiczne - pozostają w parach przez całe życie
płciowe, które może trwać nawet kilkanaście lat. Budują
niewielkie gniazda z luźno ułożonego materiału (gałązki, źdźbła
traw, liście); jego budową zajmują się oboje partnerzy. W
okresie lęgowym samczyk gruchaniem i iskaniem zachęca
samiczkę do złożenia jaj w gnieździe. W jednym lęgu samica
składa 2 błyszczące jaja, które wysiaduje na zmianę z samcem
przez 16-18 dni (samiec ogrzewa jaja w dzień, a samiczka w
nocy). Pisklęta (gniazdowniki) rodzą się nagie i ślepe i przez
pierwszych kilka dni karmione są serowatą wydzieliną wola
rodziców (tzw. ptasim mleczkiem). Karmieniem piskląt zajmują
się oboje rodzice. Gdy samica przystępuje do kolejnego lęgu,
karmieniem piskląt zajmuje się już tylko samiec.



Wszystkie rasy gołębia
domowego pochodzą od dziko
żyjącego gołębia skalnego.

UPRAWA ZBÓŻ,

WARZYW I OWOCÓW

UPRAWA ZBÓŻ



Zboża lub rośliny zbożowe - to rośliny

uprawne z rodziny traw (Poaceae). Ich owoce

wytwarzają nasiona o wysokiej zawartości

skrobi, które są wykorzystywane do celów

konsumpcyjnych (mąki, kasze, oleje, syropy),

pastewnych i przemysłowych (piwowarstwo,

młynarstwo, gorzelnictwo, farmaceutyka).

ZBOŻA

PSZENICAJĘCZMIEŃ

ŻYTO

OWIES

PSZENICA



Pochodzi z południowo-

-zachodniej i środkowej

Azji.



Zajmuje pierwsze miejsce

w światowej produkcji

zbóż.



Jest bogata w związki

mineralne (sodu, wapnia,

potasu, magnezu, fosforu,

siarki, żelaza) i witaminy

B1, B2, B12, D, E, K, PP.



Uprawiana jest na całym

świecie dla ziarna.

Źródło: grafiki:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Pszenica

JECZMIEŃ



Gatunki uprawne
stanowią jedno z
najstarszych
i najważniejszych
zbóż.



Największym
producentem
jęczmienia jest Rosja.

Źródło:

http://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99czmie%C5%84_%28ro%C5%9Blina%29

ŻYTO



Pochodzi z Azji.



Żyto w porównaniu z
innymi zbożami, ma
dobrze rozwinięty
system korzeniowy, co
umożliwia pobieranie
wody i składników
pokarmowych z
głębszych warstw gleby.



Źdźbło ma wysokość ok.
2 m.

Źródło:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Rogge_aar_Secale_cereale.jpg

OWIES



Do niedawna owies
wykorzystywany był
głównie jako pasza dla
koni, a tylko niewielkie
ilości stosowano w
żywieniu człowieka.



Ostatnio coraz częściej
wykorzystywany jest
jako biopaliwo do
ogrzewania budynków.

Źródło:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Owies

UPRAWA WARZYW



Ziemniaki



Fasola



Pomidor



Ogórek



Papryka



Kapusta



Sałata



Kalafior



Marchew



Pietruszka



Seler



Por



Rzodkiewka



Cebula



Burak cukrowy

CO TO SĄ WARZYWA …



Warzywa to rośliny zielne (jednoroczne, dwuletnie lub

wieloletnie), które służą człowiekowi za pokarm bez

technologicznego przerobu - w postaci naturalnej.

Mogą być spożywane w całości lub tylko częściowo

(nasiona, kwiatostany, owoce, pędy, liście, korzenie).



Można je zjadać na surowo, gotowane, smażone lub

pieczone. Używane są również w przetworach lub jako

przyprawy. Uprawą i produkcją warzyw zajmuje się

warzywnictwo.



Warzywa bardzo ważnym składnikiem odżywczym

człowieka - stanowią źródło witaminy C i prowitaminy

A, a także błonnika i składników mineralnych. Mają

wysoką wartość biologiczną i dietetyczną.

WARZYWA NA
STRAGANIE…

Źródło grafiki: http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Warzywa_na_straganie.jpg

ZIEMNIAKI
FASOLA



Najwięksi producenci ziemniaków na

świecie to: Chiny, Rosja i Polska.



Po ugotowaniu bulwy stanowią cenny

pokarm człowieka. Ich owoce, części

zielone, kwiaty i zielone bulwy

zawierają solaninę, co czyni surowe

rośliny słabo trującymi.



Popularnymi potrawami z

ziemniaków są frytki i chipsy.



Fasola jest bardzo cennym

warzywem. Zawiera: sód,

potas, magnez, wapń,

mangan, żelazo, kobalt,

fosfor, fluor, chlor, karoteny,

kwas nikotynowy

i pantotenowy, a także

witaminy: B1, B2, B6, C.

Źródło grafiki:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ziemniak

http://pl.wikipedia.org/wiki/Fasola_zwyk%C5%82a

POMIDOR

OGÓREK



Pochodzi z Ameryki

Południowej lub Środkowej.

Do Europy dotarł po 1492,

po odkryciu Ameryki przez

Krzysztofa Kolumba.



Uprawiany jest powszechnie

dla soczystych owoców,

bogatych

w witaminy i sole mineralne.



Pochodzi ze Azji Środkowej.



Jego wartość odżywcza jest

niewielka, lecz jest cenny ze względu

na smak

i zawartość wielu związków o

charakterze zasadowym, korzystnie

wpływających na trawienie i

odkwaszających organizm. Zawiera

m.in.: sód, potas, magnez, wapń,

mangan, żelazo, miedź, cynk, fosfor,

fluor, chlor, jod, karoten, biotynę,

witaminy: B1, B2, B6, B12, C; kwasy:

nikotynowy, pantotenowy, foliowy,

szczawiowy.

Źródło grafiki:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Pomidor

http://pl.wikipedia.org/wiki/Og%C3%B3rek

PAPRYKA

KAPUSTA



Owoce wielu gatunków

papryki znalazły

zastosowanie w sztuce

kulinarnej. Przyrządza się z

nich potrawy, a także stosuje

się je jako przyprawę i

składnik sałatek.



Najpopularniejszą odmianą

kapusty jest kapusta głowiasta.

Uprawiali ją już starożytni

Rzymianie w I wieku n.e. Do

Polski trafiła natomiast

piętnaście wieków później.

Odmiana ta rozprzestrzeniła się

na cały świat. Jednak ostatnio

coraz więcej zwolenników

zyskuje jej egzotyczna kuzynka –

kapusta pekińska.

Źródło grafiki:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Papryka

Zdjęcie własne (pole papryki, pole kapusty, kapusta)

SAŁATA

KALAFIOR



Jest warzywem liściastym.

Występuje w licznych

odmianach różniących się

strukturą liści, kolorem i

smakiem.



To jedno z cenniejszych warzyw z

uwagi na swój skład chemiczny, a

także wartości smakowe i dietetyczne.

Zawiera m.in.: sód, potas, magnez,

wapń, mangan, żelazo, miedź, cynk,

fosfor, fluor, chlor, jod, karoteny,

witaminy: K, B1, B2, B6, C; kwasy:

nikotynowy i pantotenowy.



Podczas gotowania, z kalafiora

wydziela się siarka – stąd jego przykry

zapach.

Źródło grafiki: zdjęcie własne (sałata)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Kalafior

MARCHEW PIETRUSZKA



Jadalny korzeń marchwi ma wiele

zastosowań w kuchni. Można go

jadać na surowo, gotowany,

smażony i duszony.

Z marchwi robi się soki i przeciery,

a także przetwory.



Korzeń marchwi zawiera odżywcze

cukry-węglowodany, (m.in.

sacharozę i glukozę), białko, liczne

karoteny (prowitamina A), olejek

lotny, witaminy: B1, B2, B6, C, E,

H, K, PP oraz wapń, żelazo, miedź,

fosfor, a także pektyny.



Hodowana jako warzywo (spożywany

zarówno korzeń jak i części zielone),

a także dla olejku używanego w

medycynie. Najczęściej stosowana jako

dodatek do zup, wchodzi w skład tzw.

włoszczyzny.



Jest rośliną o wielkich wartościach

leczniczych. Cenny jest nie tylko korzeń,

ale również: liście, owoce i nasiona. Nać

pietruszki zawiera bardzo dużo

prowitaminy A. Korzystne jest także

równoczesne występowanie żelaza

i witaminy C. Zawiera dużo chlorofilu.

Dużo związków mineralnych występuje

w korzeniach a jeszcze więcej w

nasionach.

Źródło grafiki:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Marchew_zwyczajna

http://pl.wikipedia.org/wiki/Pietruszka_zwyczajna

SELER

POR



Seler to cenne źródło

składników mineralnych

(zawiera m.in. potas, cynk,

wapń, żelazo, fosfor, magnez) i

witamin (C, z grupy B, PP, E i

prowitamina A).



Surówki i soki z selera

oczyszczają organizm z toksyn,

co sprzyja zachowaniu dobrego

samopoczucia, a także łagodzą

stany przemęczenia.



Por jest uznawany za

warzywo. Zawiera ok. 12%

suchej masy,

w tym 2% białek, 10%

węglowodanów. Zawiera

także fosfor, wapń, nieco

witaminy C, w niewielkich

ilościach: witaminy B1, B2,

karoten i kwas nikotynowy.

Źródło grafiki:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Seler_zwyczajny

http://pl.wikipedia.org/wiki/Por_%28warzywo%29

RZODKIEWKA

CEBULA



Swą popularność zawdzięcza nie tylko

oryginalnemu smakowi, ale również

atrakcyjnemu wyglądowi. Uprawianych jest

wiele odmian rzodkiewki różniących się

znacznie ostrością smaku, wielkością oraz

kształtem i kolorem. Możemy więc spotkać

rzodkiewkę czerwoną, czerwono-białą

(chyba najpopularniejszą w naszym kraju),

a nawet czarną i białą.



Rzodkiewka wyróżnia się bardzo małą

wartością kaloryczną przy jednoczesnym

bogactwie w składniki odżywcze - witaminę

C i witaminy z grupy B, oraz składniki

mineralne takie jak wapń, fosfor i żelazo.



Jest to jedną z najstarszych roślin

wykorzystywanych przez

człowieka.



Ma różnorakie zastosowania:

służy do : zagęszczania sosów,

gotowania, duszenia, smażenia,

jako składnik surówek, farszów i

past.



W medycynie ludowej syrop z

cebuli stosuje się przy chorobach

gardła i przeziębieniach.

Źródło grafiki:

http://www.nasiona.pl/images/rzodkiewka_krakowianka.jpg

http://pl.wikipedia.org/wiki/Cebula_zwyczajna

BURAK CUKROWY



Stanowi drugie na świecie
(po trzcinie cukrowej) źródło
cukru.



Z liści, zasobnych w wodę,
białko i tłuszcze oraz melasy
i wysłodków, stanowiących
produkty odpadowe
przemysłu cukrowniczego,
wytwarza się cenną paszę,
doskonałą zwłaszcza dla
bydła.



Z melasy otrzymuje się
również wiele produktów
chemicznych, m.in. glicerynę
i kwas cytrynowy.

Źródło grafiki: http://pl.wikipedia.org/wiki/Burak_cukrowy

UPRAWA OWOCÓW



Jabłka



Wiśnie



Czereśnie



Gruszki



Śliwki



Porzeczki



Maliny



Truskawki

CO TO JEST OWOC…



Owoc (Fructus) - występujący u okrytozalążkowych organ powstający

z zalążni słupka i dna kwiatowego zawierający w swym wnętrzu

nasiona. Niektóre owoce są jednocześnie uważane za warzywa, tak

jest np.

z pomidorem. Ze względu na swoją budowę i sposób powstawania,

pomidor jest owocem soczystym - jagodą, ale ze względu na

wykorzystanie przez człowieka jest warzywem.



Najważniejszym składnikiem owocu są nasiona, będące właściwymi

organami rozmnażania i rozprzestrzeniania się roślin. Owoce mięsiste

roznoszone są przez zwierzęta, dla których stanowią pokarm. Owoce

suche rozprzestrzeniane są przez wiatr lub zwierzęta.



Gdy w jednym kwiecie występuje większa liczba słupków wolnych,

wtedy powstają z nich samodzielne owocki, które tworzą owoc

zbiorowy na wspólnym dnie kwiatowym (malina, truskawka). Są one

często mylone

z owocostanami, które powstają z kilku kwiatów zebranych w

skupiony kwiatostan (morwa, kłębek buraka, figowiec, ananas).

OWOCE NA STRAGANIE
…

Źródło grafiki: http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:La_Boqueria.JPG

JABŁKA

WIŚNIE



Jabłka zawierają ok. 83 % wody,

a w pozostałej części niewielkie

ilości białka, kwasy organiczne

(jabłkowy, cytrynowy, chinowy,

bursztynowy

i inne), cukry, w tym cukry proste:

glukozę i fruktozę, błonnik,

substancje pektynowe, witaminy

(C, A, B1, B2, PP i B3) i składniki

mineralne, głównie potas, fosfor,

wapń, sód, magnez i żelazo.



Wszystkie wiśnie – i kwaśne,

i słodkie – zawierają dużo

witaminy A, a także witaminę

C, cukry, kwasy organiczne i

pektyny.



Robi się z nich soki, kompoty,

galaretki, konfitury, a także

nalewki.

Źródło grafiki:

http://www.minrol.gov.pl/FileRepozytory/FileRepozytoryShowImage.aspx?item_id=14673

http://img321.imageshack.us/img321/5344/wisnie1re.jpg

CZEREŚNIE
GRUSZKI



Pochodzą z Grecji, uprawiane były już

w starożytności. Drzewo czereśni jest

długowieczne (żyje od 80 do 100 lat)

i bardzo wydajne. Pod względem

wartości odżywczej czereśnie są

zbliżone do swoich krewniaków wiśni.



Są źródłem beta-karotenu oraz

witamin z grupy B, a zwłaszcza

witaminy B1

i B2, kwasu foliowego i PP. Pod

względem zawartości witaminy C są

bogatsze od wiśni. Dostarczają

również umiarkowane ilości takich

składników mineralnych jak: żelazo,

miedź, potas i magnez.



Zawierają dużo potasu, błonnika,
żelaza i witaminy C, a także sporo
cukrów prostych.



Ze względu na sporą kaloryczność
nie są raczej polecane tym, którzy
się odchudzają.

Źródło grafiki:

http://w-d.webpark.pl/pics/czeresnie.jpg

http://www.wios.bydgoszcz.pl/galeria/gruszki.jpg

ŚLIWKI

PORZECZKI



Zawierają cukry, kwasy

organiczne, sole mineralne,

garbniki i sporo witamin z

grupy A, B1 i C. Przy czym

zawartość witamin jest

znacznie większa w śliwkach

suszonych, które zawierają

także prawie 6 razy więcej

błonnika niż świeże, ale są za
to bardziej kaloryczne.



Podobnie jak czereśnie, wiśnie,

agrest i żurawiny, zawierają m.in.

witaminę C i łatwo przyswajalne

żelazo. Mają też dużo

biopierwiastków i pektyn. Jadane

regularnie (także w postaci soków)

likwidują ogólne zmęczenie,

hamują rozwój miażdżycy, a także

oczyszczają organizm - poprzez

działanie moczopędne i napotne

Źródło grafiki: http://images.google.pl/images?q=tbn:wl9zFYViIFoXcM:http://www.owoce.sandomierskie.pl/images/sliwki.jpg
http://pl.wikipedia.org/wiki/Porzeczka

MALINY

TRUSKAWKI



Są jednym z najmniej trwałych
owoców.



Zawierają witaminę C oraz znaczne
ilości potasu, trochę magnezu,
wapnia, fosforu, żelaza i miedzi.
Można z nich przygotowywać: soki,
nektary, dżemy i konfitury, które
mają zastosowanie w zapobieganiu
przeziębieniom.



Uprawiane są we wszystkich
krajach klimatu umiarkowanego
oraz w chłodniejszych rejonach
podzwrotnikowych. Najwięksi
producenci truskawek to: Stany
Zjednoczone, Polska, Japonia,
Chiny.



Zawierają m.in. witaminę C,
fosfor
i żelazo.

Źródło grafiki: http://www.owoce-warzywa.blacom.pl/images/maliny.jpg
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Truskawki.jpg

Ma 4
nogi

Ma ogon

Ma
włosy/fut
ro

Ma pióra

Ma dziób

Daje
mleko

Znosi jaja

Karmi
młode
mlekiem

ĆWICZENIE 1 -
ZWIERZĘTA

Wypełnij tabelę. Postaw „+” w miejsce „tak” i „–” w miejsce „nie”

Ma 4
nogi

+

+

+

+

+

-

-

-

-

Ma ogon

+

+

+

+

+

-

-

-

-

Ma
włosy/fut
ro

+

+

+

+

+

-

-

-

-

Ma pióra

-

-

-

-

-

+

+

+

+

Ma dziób

-

-

-

-

-

+

+

+

+

Daje
mleko

+

-

-

+

+

-

-

-

-

Znosi jaja

-

-

-

-

-

+

+

+

+

Karmi
młode
mlekiem

+

+

+

+

+

-

-

-

-

ĆWICZENIE 1 -

ROZWIĄZANIE

ĆWICZENIE 2 -

WARZYWA

W miejsce kropek wpisz odpowiednie nazwy

warzyw:



Warzywa korzeniowe:………………….
………….



Warzywa liściowe:………..,
………………………



Warzywa owocowe:…………,
…………………...

ĆWICZENIE 2 -
ROZWIĄZANIE

W miejsce kropek wpisz odpowiednie nazwy

warzyw:



Warzywa korzeniowe: seler, marchew,
pietruszka, rzodkiewka, burak cukrowy,
ziemniak



Warzywa liściowe: sałata, kapusta



Warzywa owocowe: pomidor, papryka,
ogórek, fasola, kalafior

ĆWICZENIE 3 - OWOCE



Uzupełnij zamieszczony schemat.

Rosnące w Polsce owoce, które lubisz

Drzewa i krzewy owocowe

Nazwa owocu

ĆWICZENIE 3 -
ROZWIĄZANIE



Uzupełnij zamieszczony schemat.

Rosnące w Polsce owoce, które lubisz

Drzewa i krzewy owocowe

Nazwa owocu

Śliwa

Grusza

Jabłoń

Winorośl

jabłko

gruszka

śliwka

winogrona

BIBLIOGRAFIA

1. Elbanowska S., Szylarska-Kowalska E.,

Tomlkiewicz J, Człowiek w środowisku. Przyroda
klasa 5. Zeszyt ćwiczeń cz.2, JUKA, Warszawa
2000.

2. http://pl.wikipedia.org/wiki/Owoce
3. http://pl.wikipedia.org/wiki/Warzywa
4. http://pl.wikipedia.org/wiki/Zwierz

%C4%99ta_hodowlane

Źródło grafiki:
1. http://pl.wikipedia.org/wiki/
2. Zdjęcia własne

KONIEC