UKŁADY WSPÓŁRZĘDNYCH

STOSOWANE W POLSCE

Układ „1942”
Układ „1965”
Układ „GUGiK

80”

Układ „1992”
Układ „2000”

1. Układ „1942”

Państwowy układ współrzędnych prostokątnych

płaskich "1942" został wprowadzony w celu
ujednolicenia państwowej sieci geodezyjnej i
opracowania mapy podstawowej państwa na
podstawie uchwały Prezydium Rządu w 1953 r. W
związku z tą uchwałą opracowano i wydano
mapę topograficzną w skali 1:25 000.

Mapy opracowane w skalach mniejszych od

1:5 000 zostały wykonane w odwzorowaniu Gaussa-
Krügera w odniesieniu do elipsoidy
Krasowskiego w pasach południkowych o szerokości
6

o

. Dzięki temu na obszarze Polski zostały utworzone

dwie strefy odwzorowawcze z południkami
środkowymi 15

o

i 21

o

.

1. Układ „1942” – c.d. 1

Zniekształcenia odwzorowawcze zmieniały się

od 0 na południku środkowym każdej strefy do ok. +
59 cm/km na brzegach każdej ze stref.

Rys. Podział kraju na 6

o

stopniowe strefy odwzorowawcze w

układzie „1942” do tworzenia map małoskalowych

1. Układ „1942” – c.d. 2

Dla

map

wielkoskalowych

zastosowano

odwzorowanie w pasach południkowych 3

o

z

podziałem obszaru Polski na cztery strefy z
południkami środkowymi 15

o

, 18

o

, 21

o

, 24

o

.

Zniekształcenia odwzorowawcze na brzegach stref
dochodziły do +15 cm/km.

Rys. Podział kraju na 3

o

stopniowe strefy odwzorowawcze w

układzie „1942” do tworzenia map wielkoskalowych

1. Układ „1942” – c.d. 2

W celu otrzymania współrzędnych w układzie

„1942” należy skorzystać z następujących formuł:

x

1942

= x

GK

y

1942

= y

GK

+ 500000.0 + c * 1000000

gdzie:

x

GK

, y

GK

– współrzędne Gaussa-Krügera,

c – numer strefy wynoszący dla poszczególnych stref

odpowiednio:

3,4 – dla pasów 6-stopniowych,

5, 6, 7, 8 – dla pasów 3-stopniowych.

2. Układ „1965”

W 1968 roku wprowadzono układ „1965”,

którego powierzchnią odniesienia jest elipsoida

Krasowskiego. Układ ten do tej pory stosowany jest

do

opracowań

kartograficznych

dla

potrzeb

gospodarczych. Nowy układ został podzielony na

pięć stref odwzorowawczych. W strefach

1, 2, 3, 4, zastosowano odwzorowanie quasi-

stereograficzne,

natomiast w

strefie

5

–

odwzorowanie Gaussa-Krügera.

W strefach 1-4 układu „1965” przyjęto skalę

w punkcie

głównym

m

o

=

0,9998,

tzn.

zniekształcenie odwzorowawcze (liniowe) w tym

punkcie wynosi z założenia – 20 cm/km. Natomiast w

strefie 5, zniekształcenie odwzorowawcze (liniowe) w

południku osiowym wynosi m

0

= 0.999983, co

odpowiada zniekształceniu – 20 cm/km.

Układ „1965” jest przeznaczony głównie do

tworzenia mapy zasadniczej.

2

.

U

kł

a

d

„

1

9

6

5

”

–

c.

d

.

1

R

y

s.

Po

d

zi

a

ł

kr

a

ju

n

a

5

st

re

f

o

d

w

zo

ro

w

a

w

cz

y

ch

w

u

kł

a

d

zi

e

„

1

9

6

5

”

2. Układ „1965” – c.d. 2

Współrzędne punktu w układzie „1965”

wyznacza się za pomocą następujących wzorów:

dla

stref:

1,2,3,4

(odwzorowanie

quasi-

stereograficzne):

x

1965

= m

0

* x

qS

+ x

0

Y

1965

= m

0

* y

qS

+ y

0

gdzie:

x

qS

, y

qS

– współrzędne odwzorowania quasi-

stereograficznego względem punktu środkowego
o współrzędnych geodezyjnych B

0

, L

0

,

x

0

, y

0

– współrzędne kartograficzne punktu

środkowego strefy,

2. Układ „1965” – c.d. 3

dla strefy 5 (odwzorowanie Gaussa-Krügera):

x

1965/5

= m

0

* x

GK

+ x

0

y

1965/5

= m

0

* y

GK

+ y

0

 

gdzie:

x

GK

, y

GK

– współrzędne Gaussa-Krügera

x

0

= – 4 700 000,0

y

0

= 237 000,0

3. Układ „GUGiK 80”

Na początku lat osiemdziesiątych przyjęto na

terenie Polski państwowy układ współrzędnych
prostokątnych płaskich „GUGiK 80”. Był to układ
przeznaczony głównie dla map przeglądowych w
skali 1 : 100 000 i mniejszych.

Powierzchnią odniesienia, podobnie jak w

układzie „1965” była elipsoida Krasowskiego.
Wykorzystano w nim jednostrefowe odwzorowanie
quasi-stereograficz

z

punktem

styczności

płaszczyzny

z

elipsoidą

o

współrzędnych

geodezyjnych B

0

= 52°10'00", L

0

= 19°10'00".

Współczynnik zmiany skali w tym punkcie wynosi
0.999714

(-29

cm/km),

a

maksymalne

zniekształcenie liniowe na granicach Polski wynosi
+93 cm/km.

Układ ten znalazł zastosowanie jedynie przy

tworzeniu

wydawanej

w

latach

1980-1984

topograficznej mapy Polski w skali 1 : 100 000.

3. Układ „GUGiK 80” – c.d. 1

Rys. Układ współrzędnych „GUGiK 80”

4. Układ „1992”

Układ „1992” został opracowany w oparciu

o jednostrefowe, obejmujące obszar całego
kraju (w 10-stopniowym pasie południkowym),
odwzorowanie Gaussa – Krügera w odniesieniu do
powierzchni elipsoidy GRS’ 80 z południkiem
osiowym Lo = 19°.

Skala zniekształcenia liniowego na południku

osiowym wynosi m

0

= 0.9993. Założenie to ma na

celu równomierne rozłożenie liniowych zniekształceń
odwzorowawczych, które wynoszą od – 70 cm/km na
południku osiowym do ok. + 91 cm/km w skrajnych,
wschodnich rejonach Polski.

Punkt przecięcia się obrazów równika i

południka osiowego ma współrzędną x = – 5 300
000 m, natomiast punkty leżące na południku
osiowym posiadają współrzędną y = 500 000 m.

4. Układ „1992” – c.d. 1

Rys.Układ „1992”

4. Układ „1992” – c.d. 2

Współrzędne punktów w układzie 1992 oblicza

się z następujących wzorów:

x

1992

= m

0

* x

GK

– 5 300 000.0

y

1992

= m

0

* y

GK

+ 500 000.0

gdzie:

x

GK

, y

GK

– to współrzędne Gaussa-Krügera:

x

GK

– względem obrazu równika

y

GK

– względem obrazu południka osiowego

5. Układ „2000”

Układ „2000” jest państwowym układem

współrzędnych płaskich prostokątnych, który stanowi
część

państwowego

systemu

odniesień

przestrzennych

obowiązującego

na

podstawie

Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 08.08.2000
roku. Złożony jest z czterech stref 3-stopniowych, z
których każda powstała jako odwzorowanie Gaussa-
Krügera elipsoidy GRS’80. Południki osiowe dla
poszczególnych stref wynoszą odpowiednio 15

o

, 18

o

,

21

o

i 24

o

.

Układ

„2000”

został

opracowany

i

zaprojektowany do tworzenia map wielkoskalowych.

Współczynnik zmiany skali w południku

osiowym dla każdej z trzechch stref wynosi
0.999923, a zniekształcenia liniowe zawierają się w
przedziale od – 7.7 cm/km – na południku osiowym,
do +7 cm/km – na brzegu każdej strefy.

4. Układ „2000” – c.d. 1

Rys. Układ „2000”

4. Układ „2000” – c.d. 2

Punkt przecięcia się obrazu równika z obrazem

południka osiowego otrzymuje współrzędną x = 0, a
punkty leżące na południku środkowym współrzędną y
= 500 000 m.

W celu jednoznacznego określenia położenia

punktu, przed współrzędną y podaje się numer pasa
południkowego, otrzymywanego jako iloraz południka
osiowego w danej strefie i liczby 3, co dla przykładu
punktów leżących na południku osiowym w danej
strefie oznacza:

5 500 000 m przy południku L

o

= 15°

6 500 000 m przy południku L

o

= 18°

7 500 000 m przy południku L

o

= 21°

8 500 000 m przy południku L

o

= 24°.