Harcerstwo

Harcerstwo

podczas II wojny

podczas II wojny

światowej

światowej

Ojczyzna jest naszą matką ziemską. Polska jest

matką szczególną. Niełatwe są jej dzieje,

zwłaszcza na przestrzeni ostatnich stuleci. Jest

matką, która wiele przecierpiała i wciąż na nowo

cierpi. Dlatego też ma prawo do miłości

szczególnej.

Jan Paweł II (Karol Józef Wojtyła ur. 1920)

Podczas II Wojny Światowej

harcerki i harcerze biorą udział w

walkach na wszystkich frontach

w kraju i na całym świecie.

Pod koniec sierpnia 1939 roku na

rozkaz władz wojskowych

zaczęły działać "pogotowia

wojenne" harcerek i harcerzy

ZHP.

Pogotowie wojenne

harcerek

Forma służby Organizacji Harcerek na wypadek wojny i klęsk

żywiołowych wypracowana została w Szkole Instruktorek na

Buczu w 1938 r. Komendantką Pogotowia Harcerek mianowana

została dr Józefina Łapińska, ówczesna Komendantka Szkoły

Instruktorek na Buczu.

Do prac w Pogotowia Harcerek przygotowywano harcerki powyżej

15 lat (wędrowniczki). Programy pracy drużyn i prób harcerskich

przewidywały umiejętności z zakresu służby sanitarnej, łączności,

terenoznawstwa, służby gospodarczej, przeciwlotniczej oraz

opiekuńczej, zwłaszcza nad dzieckiem.

W okresie bezpośrednio poprzedzającym II wojnę światową

przeprowadzono rejestrację harcerek powyżej 15 lat. 30 kwietnia

1939 odbyła się w Szkole Instruktorek na Buczu odprawa

komendantek Pogotowia Harcerek wszystkich chorągwi. W lipcu i

sierpniu 1939 zorganizowano 75 obozów służby usytuowanych na

pograniczu niemieckim, będących praktyczną formą szkolenia dla

poszczególnych rodzajów służb. Pogotowie zostało powołane we

współdziałaniu z organizacją Przysposobienia Wojskowego Kobiet.

Wrzesień 1939 zastał harcerki w stanie gotowości.

Pogotowie wojenne

harcerzy

Pogotowie Harcerzy było znacznie gorzej przygotowane.

Zorganizowano je w ostatniej chwili.

Wzorowo zorganizowano Pogotowie Harcerzy w

Poznaniu. Pogotowie to solidnie wypełniało swoje

obowiązki, zwłaszcza w chwili gdy władze państwowe i

wojsko opuściły miasto. Wycofujące się pod naporem

wkraczających wojsk niemieckich grupki instruktorów i

starszych harcerzy z Wielkopolskiej Chorągwi przybyły

do Warszawy uzupełniając kadry harcerstwa stolicy,

przerzedzone po ewakuacji mężczyzn w dniu 6 września.

Wraz z pozostałymi w Warszawie i ściągającymi z innych

stron harcerzami tworzą Pogotowie Harcerzy, którego

Komendantem zostaje Florian Marciniak, młody (24 lata)

instruktor wielkopolski.

Harcerstwo we wrześniu 1939

pełniło swą wojenną służbę

niemal wszędzie.

Pogotowie harcerskie we

wrześniu 1939

Komenda PH działała przez cały czas oblężenia Warszawy.

Na poszczególnych terenach PH współpracowało z

wojskiem i władzami cywilnymi. Jeżeli gdzieś wybuchł

popłoch lub dezorganizacja, PH organizowało pracę na

własną rękę.



Harcerki pracowały w łączności, w szpitalach, w opiece

społecznej, prowadziło punkty opieki nad dziećmi i

ewakuowanymi.



Harcerze prowadzili dla wojska łączność, obserwacje

przeciwlotnicze, pełnili straż obywatelską przy obiektach

strategicznych.

Początki konspiracyjnego

harcerstwa

27 września 1939 roku zebrała się w

Warszawie grupa około 10 członków Rady
Naczelnej ZHP, stanowiąca dostateczne
quorum do podjęcia trudnej decyzji.

Zebrani zdecydowali: harcerstwo podejmuje

działalnosć konspiracyjną. W tym czasie
Przewodniczący ZHP i Naczelnik Harcerzy
był internowany. W związku z tym zebrani
wyłonili Naczelnictwo

Florian Marciniak →

Florian Marciniak,

rozpoczynając pracę

konspiracyjną, postawił od

razu tezę ciągłości

przedwojennego Związku

Harcerstwa Polskiego.

dr hm. Józefina Łapińska

nosiła tytuł Komendantki

Pogotowia Harcerek.



Harcerstwo nie mogło nie brać udziału w
walkach wojennych i podziemnych
prowadzonych przez polskie społeczeństwo,
gdyż do takich walk było ono tworzone i
przygotowywane.



Harcerstwo polskie to jedyna organizacja w

światowym skautingu, która w II wojnie
światowej wzięła tak wielki i tak zasadniczy
udział w konspiracyjnych walkach swojego
narodu.

Harcerstwo konspiracyjne dzieliło się na

dwa piony: Organizację Harcerzy i
Organizację Harcerek. Organizacja Harcerzy
przyjęła kryptonim "Szare Szeregi", który
później został rozciągnięty na cały Związek
Harcerstwa Polskiego. Naczelnictwo Szarych
Szeregów, będące władzą zwierzchnią całej,
zarówno żeńskiej, jak i męskiej organizacji,
istniało od początku.

Działalność Szarych

Szeregów

Przez cały okres swej działalności Szare

Szeregi współpracowały z Delegaturą

Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj

oraz Komendą Główną AK.

Rozkaz Komendanta Głównego AK Nr

129 z 16 marca 1942 r. ustalił, że:

"... członkowie Szarych Szeregów, którzy

wejdą do zespołów konspiracyjnych, będą

uważani bez względu na wiek za żołnierzy."

20 marca 1944 r. ukazał się rozkaz L. 495 I,

który mówił:

"Szare Szeregi jako organizacja młodzieżowa, a nie
wojskowa nie podlegają jako całość scaleniu w Siłach
Zbrojnych w Kraju. Zasadniczym ich zadaniem w
chwili obecnej jest praca wychowawcza wśród
członków tej organizacji w celu przygotowania ich do
zadań czekających ich w walce i w służbie w
wyzwolonej Ojczyźnie. By Szare Szeregi pracy tej w
pełni podołać mogły, pozostawiłem im pełny samorząd
organizacyjny."

Szare Szeregi zostały więc określone

jako organizacja współdziałająca z AK,
ale nie podporządkowana Armii. Był to
w czasie wojny jedyny taki przypadek.
Szare Szeregi zachowały swą pełną
suwerenność. Szare Szeregi dzieliły
się na dwie Organizacje: Organizację
Harcerzy i Organizację Harcerek.

Struktura Szarych

Szeregów

- Główna Kwatera - pasieka
- Chorągiew - ul
- Hufiec - rój
- Drużyna - rodzina

Podział na grupy wiekowe

w Szarych Szeregach

- "Zawisza"- najmłodsi harcerze (11-15 lat),

których głównym zadaniem była nauka i służba

najbliższemu otoczeniu, a w czasie Powstania

Warszawskiego organizacja poczty polowej

- "Szkoły Bojowe"- (16-18 lat) nauka, zwiad i

łączność

- "Grupy Szturmowe"- (ponad 18 lat) nauka,

praca, przygotowanie do odbudowy kraju, walka

zbrojna z okupantem

Program Szarych Szeregów

"Dziś-jutro-pojutrze„

- "Dziś""- sabotaż, nauka,

przygotowanie do walki

- "Jutro"- walka, powstanie
- "Pojutrze"- odbudowa

Ważniejsze akcje Szarych

Szeregów



- Wieniec I i II - wysadzanie pociągów



- Meksyk II - 1943.03.26 - Akcja pod Arsenałem - odbicie 25 więźniów z niemieckiego

konwoju policyjnego, w tym Jana Bytnara "Rudego", który zmarł po trzech dniach od

ran, jakie hitlerowcy zadali mu podczas przesłuchań. Po akcji zmarli oprócz

"Rudego": "Alek" - Aleksy Dawidowski i "Buzdygan" - Tadeusz Krzyżewicz. Dowódcą

akcji był Stanisław Broniewski "Orsza", a jego zastępcą Tadeusz Zawadzki "Zośka"



- Meksyk III - odbicie Floriana Marciniaka (akcja odwołana)



- Celestynów - 1943.05.20 odbicie transportu więźniów do Oświecimia



- Kutschera - 1944.02.11 - zamach (udany) na komendanta warszawskiej policji i SS

Franza Kutscherę. Niemcy przestali rozstrzeliwać na ulicach miasta polskich

patriotów



- Koppe - nieudany zamach na szefa policji niemieckiej w Generalnej Guberni



- "Taśma" - Sieczychy - 1943.08.20 - likwidacja strażnic granicznych. Podczas tej

akcji ginie Tadeusz Zawadzki "Zośka"



- N - akcja propagandowa wśród Niemców osłabiająca ich ducha walki



- M - akcja Młodzież



- Oddział specjalny - III Kompania Wydzielona: (nazwy: "Agat" - "Pegaz" - "Parasol").

Zadaniem oddziału było likwidowanie szczególnie szkodliwych funkcjonariuszy

niemieckich



- "Mury" - drużyna harcerek w obozie koncentracyjnym w Ravensbrűck



- "Droga Brzozowa" - drużyna harcerska w obozie w Oświęcimiu

HARCERSKA POCZTA

6 sierpnia z inicjatywy hm. Kazimierza Grendy „Granicy”

rozpoczyna działalność poczta polowa. Pod

kierownictwem hm. ppor. Przemysława Góreckiego

„Kuropatwy” wkrótce obejmuje zasięgiem całe miasto.

Listy mogą zawierać do 25 słów i podlegają cenzurze

wojskowej. W każdej dzielnicy harcerze umieszczają

kilka skrzynek z orłem i harcerską lilijką. Powstańcza

poczta emituje własną serię znaczków pocztowych,

przedstawiających sceny walk. W Poczcie Polowej

służy głównie młodzież. Średnio roznosi ok. 3,7 tys.

listów dziennie. Listy dostarczane są bezpłatnie. Wielu

posłańców pada od kul.

↑ Zawiszacy z Harcerskiej Poczty Polowej

Listonoszki Harcerskiej Poczty Polowej ↑

Organizacja harcerek

"Związek Koniczyn" (1940-1943),

"Bądź Gotów" (1943-1945).

Pogotowie Harcerek pracowało w

trzech podstawowych dziedzinach:



pomocnicze służby wojskowe:
sanitarna, łączności, gospodarcza,



służby cywilne: pomoc dzieciom,



praca w dziedzinie tajnej oświaty i
kultury narodowej.

"Lecz zaklinam - niech żywi nie tracą nadziei

I przed narodem niosą oświaty kaganiec;

A kiedy trzeba - na śmierć idą po kolei,

Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec".

Juliusz Słowacki "Testament mój" 1840

r.

Jan Bytnar „Rudy”

Harcerz Rzeczypospolitej, harcmistrz, podporucznik Armii

Krajowej.
Dowódca hufca „Sad” – Południe Grup Szturmowych Szarych
Szeregów, aresztowany 23 marca 1943r. , katowany w Alei
Szucha, odbity 26 marca w sławnej akcji pod Arsenałem.
Zmarł z ran zadanych mu na Alei Szucha. Bohater „Kamieni
na szaniec” A. Kamińskiego.

Jego najbliższymi przyjaciółmi był Tadeusz Zawadzki „Zośka” i
Maciej Aleksy Dawidowski „Alek” .

Od początku II wojny światowej aktywnie uczestniczył w
konspiracyjnych działaniach Szarych Szeregów. Najpierw
zajmował się małym sabotażem, a później dywersją i akcjami
zbrojnymi. Ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty Rezerwy
„Agricola”.

Odznaczony Krzyżem Walecznych i Krzyżem Virtuti Militari.

Maciej Aleksy

Dawidowski „Alek”

Harcerz Orli, podharcmistrz. Sierżant podchorąży Armii

Krajowej. Bohater warszawskiej „wojny pomników” ,
honorowy pseudonim: „Kopernicki” . Bohater książki
„Kamienie na szaniec” A. Kamińskiego.

Dowódca sekcji „Granaty” w akcji pod Arsenałem,
śmiertelnie ranny, umiera jednego dnia z Rudym.

Brał udział w akcji: „Kopernik” , „Kiliński” i pod Arsenałem.

Pośmiertnie odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu
Virtuti Militari V klasy rozkazem Komendanta Sił
Zbrojnych w Kraju gen. „Grota” Roweckiego z 3 maja 1943
oraz awansowany do stopnia sierżanta podchorążego.

Jego pseudonimem nazwano II pluton 2. kompanii "Rudy"
batalionu "Zośka".

Tadeusz

Zawadzki

„Zośka”

Harcerz Orli, harcmistrz, podporucznik Armii Krajowej,

dowódca Grup Szturmowych Chorągwi Warszawskiej,

mózg i serce akcji pod Arsenałem, bohater „Kamieni na

szaniec” A. Kamińskiego, autor pamiętnika ,który stał się

głównym źródłem owej książki.

Dowodził odbijaniem więźniów pod Celestynowem w nocy

z 20 na 21 maja 1943 (w obecności kpt. "Mietka" -

Mieczysława Kurkowskiego, ówczesnego bezpośredniego

zwierzchnika OS "Jerzy" w Kedywie KG AK, który czuwał

nad przebiegiem akcji, stanowiącej dla "Zośki" egzamin

oficerski). Dowodził także wysadzeniem mostu kolejowego

pod Czarnocinem w nocy z 5/6 czerwca 1943.

Poległ w ataku na strażnicę Grenzschutzpolizei w

Sieczychach koło Wyszkowa w nocy z 20 na 21 sierpnia

1943 uczestnicząc w akcji "Taśma" jako obserwator.

Odznaczony Krzyżem Virtuti Militari i dwukrotnie Krzyżem

Walecznych.

Aleksander Kamiński

„Kamyk”

Twórca zuchów, autorytet i współtwórca Szarych Szeregów,

redaktor naczelny „Biuletynu Informacyjnego” – największego

pisma Polski Podziemnej, szef Biura Informacji i Propagandy

Komendy Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej, komendant

główny Organizacji Małego Sabotażu „Wawer” , autor

najsławniejszej książki czasów okupacji – „Kamienie na

szaniec” , wiceprzewodniczący ZHP w latach 1946 – 1949.

W historii znany także jako „Faktor” , „Fabrykant” , „Hubert” ,

„Dąbrowski” Kamyk.

Marzył o „ideale Polski godnej szacunku”.

Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami

(25 lipca

1944), Krzyżem "Za Zasługi dla ZHP" i Medalem

"Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata" (1992, pośmiertnie).

Uchwałą Sejmu RP rok 2003 ogłoszono rokiem Aleksandra

Kamińskiego.

„Ojczyzna jest jak

matka, która wielu z

nas dziś pyta: czy i ty

chcesz odejść?”

Wykonały :

Iza S.

Aneta W.

Beata S.

Północno-Wschodnie Namiestnictwo Harcerek