Białystok 2008

Prawa dziecka w

Prawa dziecka w

szkole

szkole

realizacja podstawy programowej

„Dzieci jeżeli są złe, to nie
dlatego, że znają swoje
prawa, lecz dlatego, że
kiedyś prawa te zostały
wobec nich zaniedbane.”

„

Dziecko

oznacza każdą istotę

ludzką
w wieku

poniżej osiemnastu lat

,

chyba że zgodnie z prawem
odnoszącym

się

do

dziecka

uzyska

ono

wcześniej

pełnoletność.”

Art.1 Konwencji o prawach

dziecka

Konstytucja Rzeczpospolitej

Polskiej

Konstytucja jest najwyższym prawem RP.
Zgodnie z

art. 30

rozdziału II „Przyrodzona

i niezbywalna godność człowieka stanowi

źródło wolności i praw człowieka i

obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej

poszanowanie

i ochrona jest obowiązkiem władz

publicznych”.

art. 72

Rzeczpospolita Polska zapewnia

ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo

żądać od organów władzy publicznej ochrony

dziecka….

Konwencja o prawach dziecka

•podstawowy akt prawny dotyczący
dzieci

•światowa konstytucja praw dziecka
•uchwalona 20 listopada 1989r. przez
Zgromadzenie Ogólne Narodów
Zjednoczonych

•weszła w życie 2 września 1990 roku, z
chwilą ratyfikowania jej przez
dwudzieste państwo

•do 2002 roku ratyfikowały ją 192
państwa

•Konwencja o prawach dziecka
obowiązuje
w Polsce od 7 lipca 1991 roku

Art. 4. Ustawy o systemie oświaty

Nauczyciel w swoich działaniach
dydaktycznych, wychowawczych i
opiekuńczych ma obowiązek kierowania się
dobrem uczniów, troską o ich zdrowie,
postawę moralną i obywatelską z
poszanowaniem godności osobistej ucznia.

Art. 33

ust. 2 pkt. 6

Nadzorowi podlega:

przestrzeganie praw

dziecka
i praw ucznia oraz upowszechnianie wiedzy o
tych prawach

Prawa dziecka

są pojęciem z

kategorii

praw człowieka.

Prawa dziecka

wynikają z

godności

i niepowtarzalności dziecka jako
jednostki ludzkiej.

Prawa człowieka/dziecka:

• prawa

przyrodzone

(przysługujące każdemu z racji
urodzenia)

•prawa

podstawowe

(minimum

uprawnień jakie przysługują
jednostce)

•prawa

powszechne

(przysługują

bez wyjątku każdemu)

Prawa dziecka, tak jak prawa
człowieka podlegają

ograniczeniom

, ale tylko takim,

które są przewidziane

ustawą

(bezpieczeństwo państwa,
publiczne, ochrona porządku
oraz zapobieganie
przestępstwom, ochrona zdrowia

i moralności, ochrona praw i
wolności innych ludzi).

Prawa dziecka nie są

tożsame z

jego podstawowymi

potrzebami.

Nie ma prawa do miłości

czy

wychowania w szczęśliwej

rodzinie.

Są to

niezwykle ważne

potrzeby

każdego dziecka, których jednak

państwo nie może

zagwarantować.

Prawa dziecka, tak jak prawa
człowieka, przysługują w relacji

władza - jednostka

.

W szkole:

dyrektor
nauczyciel

nauczyciel uczeń

Naruszyć prawa
dziecka/człowieka może tylko

władza.

Art. 63 Karty Nauczyciela

1.

Nauczyciel, podczas lub w związku z

pełnieniem obowiązków służbowych, korzysta

z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy

publicznych na zasadach określonych w

ustawie z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks

Karny ( Dz. U. Nr 88, poz. 553,

z późn zm.).

2. Organ prowadzący szkołę i dyrektor szkoły są

obowiązani z urzędu występować w obronie

nauczyciela, gdy ustalone dla nauczyciela

uprawnienia zostaną naruszone.

Art. 222, 226 KK Kto narusza nietykalność cielesną,

znieważa funkcjonariusza publicznego lub osoby do

pomocy mu przybranej podczas lub w związku z

pełnieniem obowiązków służbowych, podlega

grzywnie, karze ograniczenia wolności albo

pozbawienia wolności – od 1 roku do 3 lat.

Art. 231 Rozdziału XXIX Kodeksu
Karnego

§1. Funkcjonariusz publiczny, który,

przekraczając swoje uprawnienia lub

nie dopełniając obowiązków, działa na

szkodę interesu publicznego lub

prywatnego, podlega karze

pozbawienia wolności do lat 3.

§2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu

określonego w §1w celu osiągnięcia

korzyści majątkowej lub osobistej,

podlega karze pozbawienia wolności od

roku do lat 10.

Dzieci

podlegają

władzy rodzicielskiej

i to przede wszystkim rodzice
decydują
o ich wychowaniu i światopoglądzie.

Dzieci mają

ograniczoną zdolność do

czynności prawnych

. W egzekucji

należnych im praw, są
reprezentowane przez rodziców lub
wspierane przez odpowiednie
instytucje (np. Rzecznik Praw
Dziecka).

Prawa dziecka, podobnie jak
prawa człowieka,

nie zależą od

wykonywanych obowiązków

.

Praw nie można pozbawić czy je
zawiesić. Jeżeli dzieci nie
wykonują obowiązków, można je
ukarać na przykład nie dając
nagrody czy pozbawiając
przywilejów, ale nie praw.

Prawa człowieka to szczególny rodzaj
praw podmiotowych, ponieważ
przysługują one poszczególnym
jednostkom.

Podział praw człowieka:

•prawa (prawa pozytywne)

-

obowiązek, podjęcie przez władzę
działań na rzecz jednostki np:
zapewnienie prawa do nauki

•wolności (prawa negatywne)

-

obowiązek powstrzymania się przez
władzę od działań, nieingerencja.

Prawa człowieka/dziecka:

•prawa materialne

- konkretne

prawa
i wolności przysługujące
każdemu człowiekowi

•prawa proceduralne

- dostępne

człowiekowi sposoby działania
i związane z nimi instytucje
(np. sądy), pozwalające
wyegzekwować przestrzeganie
praw i wolności.

Samo uznanie praw i wolności
człowieka nie ma większego
znaczenia, jeżeli nie istnieją
procedury pozwalające każdemu
skutecznie obronić się przed ich
naruszeniem.

Procedura

- sposób, tryb załatwienia

sprawy, przebieg czegoś

unormowany przepisami, zwyczajami
sposób prowadzenia,załatwienia
jakiejś sprawy, tok, tryb, przebieg.

Prawa dziecka

( Konwencja o prawach

dziecka)

•Prawa osobiste
•Prawa socjalne
•Prawa kulturalne
•Prawa polityczne

Prawa osobiste

•prawo do życia i rozwoju

•prawo do nauki
•prawo do informacji

•prawo do tożsamości

•prawo do ochrony przed poniżającym
i okrutnym traktowaniem i karaniem

Prawa socjalne

•prawo do odpowiedniego
standardu życia

•prawo do ochrony zdrowia
•prawo do zabezpieczenia
socjalnego

•prawo do wypoczynku i czasu
wolnego

Prawa kulturalne

•prawo do korzystania z dóbr
kultury

Prawa polityczne

prawo stowarzyszania się i zgromadzeń
w celach pokojowych
(ograniczone ustawą o stowarzyszeniach)
•16-18 lat - czynne i bierne prawo

wyborcze,

w składzie zarządu większość muszą

stanowić osoby dorosłe
•poniżej 16 lat, mogą należeć za zgodą

rodziców bez prawa udziału w głosowaniu
na walnych zebraniach

oraz

bez prawa

wyborczego

Prawo do nauki

Art.70 Konstytucji RP

Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku

życia jest obowiązkowa.

Art. 28 i 29 Konwencji o prawach

dziecka

1. Państwa-Strony uznają prawo dziecka do

nauki

i w celu realizowania tego prawa na zasadzie

równych szans, w szczególności:
a) uczynią nauczanie podstawowe

obowiązkowe

i bezpłatne dla wszystkich;

Art.15 Ustawy o systemie oświaty

Obowiązek szkolny dziecka ...trwa do

ukończenia gimnazjum, nie dłużej jednak niż

do ukończenia

18 roku życia.

Prawo do informacji

• prawo do znajomości swoich praw
i warunkujących korzystanie z nich
praw proceduralnych

•prawo do otrzymywania informacji z
różnych źródeł

•prawo do otrzymywania informacji
dotyczących ucznia o podejmowanych
w jego sprawie decyzjach

•prawo dostępu do informacji na temat
życia szkolnego

Prawo do ochrony przed
poniżającym
i okrutnym traktowaniem i
karaniem

•zakaz stosowania jakichkolwiek form
przemocy fizycznej

•poszanowanie godności ucznia
(zakaz obrażania, poniżania,
wyśmiewania, stosowania presji
psychicznej)

Swoboda myśli, sumienia i
wyznania

•możliwość uzewnętrzniania ( lub
nieujawniania) przekonań religijnych i
światopoglądowych

•równe traktowanie niezależnie od
wyznawanej religii i światopoglądu

•tolerancja wobec mniejszości
kulturowej,

etnicznej,religijnej

Prawo do wyrażania własnych
poglądów - wolność/swoboda
wypowiedzi

•możliwość wypowiadania się zgodnie
z własnym światopoglądem

•możliwość wypowiadania opinii na
temat programów i metod nauczania
oraz spraw ważnych w życiu szkoły,
klasy, samorządu

•możliwość wyrażania opinii,
przedstawiania opinii we własnej
sprawie

Ochrona prywatności, w tym
korespondencji i życia
rodzinnego

•nie można rozpowszechniać
informacji
o życiu prywatnym dziecka

•nie można rozpowszechniać
informacji
o rodzicach ucznia

•nie można zdradzać tajemnicy
korespondencji

Prawo do wypoczynku i czasu
wolnego

•

uczeń ma prawo wypoczynku w

czasie przerw

Statut szkoły określa

szczegółowo:

•zasady rekrutacji uczniów

•prawa dziecka

wynikające z

Konwencji

o prawach dziecka

•prawa ucznia

wynikające z prawa

oświatowego

•uprawnienia

nadane przez szkołę

•rodzaje nagród i kar

stosowanych

wobec uczniów oraz

tryb odwoływania

się od kary

;

nie mogą być stosowane kary
naruszające nietykalność i godność
osobistą ucznia,
•tryb składania skargi w przypadku
naruszenia praw ucznia

•obowiązki ucznia, z uwzględnieniem:



udziału w zajęciach edukacyjnych, przygotowania
się do nich oraz właściwego zachowania się w ich
trakcie



usprawiedliwiania, w w określonym terminie
i formie, nieobecności na zajęciach edukacyjnych



dbania o schludny wygląd i noszenia
odpowiedniego stroju



warunków korzystania z telefonów komórkowych
i innych urządzeń elektronicznych na terenie
szkoły



właściwego zachowania wobec nauczycieli
i innych pracowników szkoły oraz pozostałych
uczniów

•przypadki, w których rada
pedagogiczna może podjąć uchwałę
upoważniającą dyrektora do

skreślenia

ucznia z listy uczniów (szkoły
ponadgimnazjalne)
•przypadki,

w których dyrektor szkoły

może wystąpić do kuratora oświaty
z wnioskiem o 

przeniesienie ucznia do

innej szkoły

,

•warunki pobytu w szkole

zapewniające uczniom:

bezpieczeństwo
ochronę przed przemocą
uzależnieniem
demoralizacją
innymi przejawami patologii

społecznej

Obowiązki

obowiązki - krótkie i zrozumiałe wymagania
szkoły wobec ucznia

katalog obowiązków, podobnie jak praw
powinien być krótki, zrozumiały dla ucznia i
łatwy do egzekwowania dla nauczyciela np.:

•uczeń ma obowiązek przestrzegania
zarządzeń dyrektora i rady pedagogicznej

•uczeń ma obowiązek uczestniczenia we
wszystkich zajęciach lekcyjnych
•uczeń ma obowiązek odrabiania prac

domowych

Kary

•upomnienie udzielone przez
wychowawcę,

dyrektora

•ustne/pisemne powiadomienie rodziców
•zawieszenie możliwości uczestniczenia
ucznia
w imprezach szkolnych (np.dyskoteki)

•pozbawienie uprawnień (np. do
szczęśliwego numerka itp.)

•przeniesienie do innej klasy
•wniosek do kuratora oświaty o
przeniesienie do innej szkoły

Zachowania za które uczeń może
zostać przeniesiony do innej
szkoły:

•dopuścił się kradzieży
•używał lub rozprowadzał środki
odurzające albo przebywał pod ich
wpływem w szkole

•stosował przemoc fizyczną lub
psychiczną zagrażającą zdrowiu lub
życiu innych

•dopuścił się dewastacji mienia
szkolnego lub prywatnego innego
ucznia lub pracownika

W przypadku szczególnie
drastycznych

chuligańskich

zachowań

, poza przeniesienia

ucznia do innej klasy,czy szkoły
należy zawiadomić

sąd dla

nieletnich

, który może

przedsięwziąć odpowiednie
środki

.

Nagrody

•pochwała na forum klasy
•pochwała dyrektora na apelu
•list pochwalny do rodziców
•dyplomy, nagrody rzeczowe
•wpisanie do księgi pamiątkowej
szkoły

Prawa człowieka w szkole:



Realizacja treści programowych z

poszczególnych przedmiotów



Prawo wewnątrzszkolne



Działania wychowawcze i profilaktyczne

szkoły



Działalność samorządu szkolnego



Relacje nauczyciel – uczeń



Relacje dyrektor - nauczyciel

Działalność edukacyjna szkoły jest

określona przez:



Szkolny zestaw programów nauczania, który
uwzględniając wymiar wychowawczy obejmuje całą
działalność szkoły z punktu widzenia dydaktycznego



Program wychowawczy szkoły, który opisuje
w sposób całościowy wszystkie treści i działania
o charakterze wychowawczym i jest realizowany
przez wszystkich nauczycieli



Program profilaktyki dostosowany do potrzeb
rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego
środowiska, które opisuje w sposób całościowy
wszystkie treści i działania o charakterze
profilaktycznym skierowane do uczniów, nauczycieli
i rodziców.

Podstawa programowa kształcenia

ogólnego

II etap edukacyjny - Historia i społeczeństwo

Treści nauczania:



Ja. Kim jestem – co lubię, co potrafię, co jest dla mnie
ważne. Godność moja i innych



Ja i inni. Moja postawa wobec innych. Prawa moje i
prawa innych.



Ja i inni. Wolność osobista i przewidywanie
konsekwencji własnych zachowań, odpowiedzialność
i obowiązki. Wzorce osobowe



Wartości: prawda, dobro, piękno i sprawiedliwość
w otaczającym świecie.



Społeczeństwo. Prawa i obowiązki obywatelskie.
Przykłady różnych systemów społecznych.

Ścieżki

edukacyjne

Treści nauczania

Edukacja prozdrowotna

6. Podstawowe zasady i reguły obowiązujące w

relacjach międzyludzkich.

Wychowanie do życia w

społeczeństwie

9. Prawo człowieka do intymności i ochrona tego

prawa; postawy asertywne.

Wiedza



pojęcia – godność, wolność, równość,

demokracja, prawa, obowiązki, niedyskryminacja



prawa człowieka jako podstawa ustalania reguł

obowiązujących w szkole, społeczeństwie, świecie



rola praw człowieka w życiu jednostki i

społeczeństwa

Umiejętności



umiejętność wysłuchania różnych stanowisk w

celu występowania w obronie własnych praw i

praw innych ludzi



umiejętność współpracy i rozwiązywania

konfliktów

Przestrzeganie praw dziecka

(Raport 2006 r.):



Ankietowani uczniowie wykazują niewielką
wiedzę na temat swoich praw oraz możliwości ich
dochodzenia. Co czwarty uczeń deklaruje brak
wiedzy na ten temat.



Zarówno nauczyciele jak i rodzice często mają
mylne wyobrażenie o poziomie wiedzy uczniów na
temat znajomości praw materialnych i
proceduralnych.



Uczniowie i ich rodzice widzą związek pomiędzy
posiadaniem praw przez ucznia a wywiązywaniem
się przez nich z obowiązków szkolnych.



Większość uczniów (co drugi ankietowany)

nie ma wiedzy na temat dokumentacji
szkolnej – nie wiedzą, gdzie mogą znaleźć
zapisy dotyczące praw i obowiązków ucznia
lub ich to nie interesuje.



Połowa uczniów nie zna konsekwencji

niewywiązywania się z obowiązków szkolnych.
Wiedza rodziców w tym zakresie jest wyższa
(o 30%).



Zaniepokojenie może budzić sposób

przechowywania przez nauczycieli informacji
o uczniach.



Sporadyczne wypowiedzi niektórych uczniów

mogą świadczyć o występowaniu
przypadków łamania tego prawa poprzez:



omawianie publicznie, na zebraniach

z rodzicami, informacji o postępach
i porażkach dziecka w nauce i zachowaniu



ujawnianie informacji osobistych o dziecku

bez jego zgody.



Większość uczniów potwierdza możliwość

rozmowy tylko z niektórymi nauczycielami
lub wychowawcą.



Uczniowie mają możliwość wypowiadania się

zgodnie z własnym światopoglądem tylko na
niektórych lekcjach.



Co piąty ankietowany uczeń ponosi

konsekwencje wyrażania swoich opinii w
postaci obniżenia oceny z przedmiotu lub
zachowania.



Mimo, iż uczniowie i ich rodzice deklarują

wysoki stopień akceptacji szkoły, co dziesiąty
ankietowany uczeń doświadczył przemocy
psychicznej (poprzez wyśmiewanie, obrażanie,
poniżanie przez nauczyciela lub innego
pracownika szkoły) i fizycznej w szkole.



Co trzeci uczeń deklaruje, że zna przypadki

obrażania, wyśmiewania oraz stosowania
przemocy fizycznej wobec innych uczniów.



Świadomość rodziców dotycząca korzystania

z pomocy w sytuacji krzywdzenia dziecka
w szkole przez nauczycieli lub pracowników
jest wyższa niż wiedza ucznia na ten temat.