Metodologia
ekonomii

Zajęcia 10
Współczesna ekonomia

polityczna

Na podstawie: J.A. Caporaso, D.P. Levine
Theories of Political Economy 1992; S.
Tsuru Ku nowej ekonomii politycznej 1982;
L. Filipowicz i K. Opawski Teoria wyboru
publicznego 1992.

Ekonomia polityczna –

rys historyczny



Termin „ekonomia polityczna” - Adam
Smith i jego następcy

– zjawiska polityczne, w tym zwłaszcza

funkcjonowanie państwa, mają istotny wpływ
na przebieg procesów gospodarczych.



Zmiana akcentów zainteresowania
ekonomistów -„rewolucja
marginalistyczna” pod koniec XIX w.
(Walras, Marshall i ich kontynuatorzy)

– analiza roli państwa pozostawiona została

naukom politycznym.

Ekonomia polityczna –

rys historyczny



Wzrost zainteresowania efektami działań
rządu - rozwój ekonomii dobrobytu i
powojennej makroekonomii (m.in. keynesiści)

– argumenty na rzecz aktywnej roli państwa w

gospodarce wynikające z istnienia niesprawności
rynku (market failures) i stabilizacja gospodarki.



Potrzeba głębszej analizy procesów
politycznych - od końca lat 40–tych
(prekursorzy – K. Arrow, A. Downs, J.M.
Buchanan, G. Tullock, M.Olson)

– m.in. poszukiwanie odpowiedzi na pytania:

dlaczego rząd robi to co robi i w jaki sposób robi to
co robi?

Ekonomia polityczna

Różne podejścia ekonomii politycznej

używają pojęć „ekonomia” i „polityka” w

różny sposób.

Podział głównych teorii ekonomii politycznej

według Caporaso i Levine (1992):

– Klasyczne podejście ekonomii politycznej
– Marksistowska ekonomia polityczna
– Neoklasyczna ekonomia polityczna
– Keynesowska ekonomia polityczna
– Ekonomiczne teorie polityki
– Podejścia skoncentrowane na sile
– Podejścia skoncentrowane na państwie
– Teorie skoncentrowane na sprawiedliwości

Zawodność rynków

P. Samuelson: „... teoria podziału nie jest

jeszcze ustalona” (1973)



Sceptycyzm co do odpowiedniego
działania mechanizmu rynkowego w
zakresie podziału



Zawodność rynku we wszystkich jej
aspektach jest faktem powszechnie
uznawanym (Tsuru 1982)

Zawodność rynków cd.

Wynika z niespełnienia następujących

warunków:



Wskaźniki (takie jak: ceny, płace, stopy

procentowe) wiernie odzwierciedlają

zmiany danych ekonomicznych i nie ulegają

manipulacjom

 Ceny administrowane, sztywność stawek płac i

stóp procentowych.



Suwerenność konsumenta

 Konsumenci nie są w stanie stwierdzić co jest

dla nich najlepsze a podejmowanie takich prób

jest kosztowne. Często konsumenci nie mogą

zgłosić na rynku prawdziwego popytu na dane

dobro.

Zawodność rynków cd.



Nieistotność efektów zewnętrznych
(zarówno pozytywnych i negatywnych)

 Trudności z zinternalizowaniem efektów

zewnętrznych w przypadku dóbr publicznych.
Ryzyko związane z określeniem kosztów i
korzyści dla internalizacji ex ante (np. energia
atomowa).

 „ ... w rozwoju techniki i mocy produkcyjnych

osiągnęliśmy już takie stadium, gdy efekty
zewnętrzne o charakterze ujemnym mogą
wykraczać poza typ rachunku ekonomicznego
symulującego rachunek transakcji
rynkowych” (Tsuru 1982, s.187).

Zawodność rynków cd.



Jeśli przyznajemy, że rynek zawodzi
oznacza to, iż „niewidzialne ręka” nie
działa i „ktoś” musi wziąć na siebie
zadanie kierowania gospodarki ku
pewnym szczególnym normatywnym
celom



Ekonomia musi się znowu stać ekonomią
polityczną o konkretnie określonych
aspektach normatywnych i szczegółowo
wyjaśnionych strategiach (Tsuru 1982)

Ku nowej ekonomii
politycznej

Konieczność rozszerzenia badań o:

1.

o formułowanie sądów
normatywnych



Określenie procesów, z pomocą których
można wyprowadzić sądy normatywne ze
społecznej zgodności

2.

o korzyści i straty zewnętrzne



Poszerzenie dyscypliny ekonomii o
współpracę z sąsiadującymi dyscyplinami
(Tsuru 1982)

Ku nowej ekonomii
politycznej

Shigeto Tsuru:



Kierowanie uwagi na problem sprawiedliwego

podziału, na badanie zawartości składników

PKB z punktu widzenia dobrobytu.



Próba określenia koszyka „minimów

obywatelskich” w kategorii podstawowych

dóbr konsumpcyjnych i usług oraz „minima

obywatelskie” w skali międzynarodowej.



Dyskusja nad oszczędzaniem czasu pracy w

procesie produkcji. „Ekonomia dobrobytu

powinna się zajmować raczej intensywnością

wykorzystywania czasu z punktu widzenia

dobrobytu niż długością czasu jako taką”

(1982, s.198)

Teoria wyboru
publicznego

Teoria wyboru publicznego (public choice)

jest ekonomiczną analizą nierynkowych
procesów decyzyjnych.

Przy zastosowaniu narzędzi i metod

właściwych dla ekonomii próbuje badać te
zjawiska, które tradycyjnie pozostawały w
sferze zainteresowań nauk politycznych:

– Wpływ indywidualnych jednostek na

procedury kolektywnego wyboru;

– Mechanizmy działania rządu, partii

politycznych i grup interesu.

Przesłanki metodologiczne

Teorii Wyboru

Publicznego



Ogólne założenia behawioralne:
metodologiczny indywidualizm i założenie o
racjonalności.



Opisywanie zjawisk politycznych przez
analogię do rynku (głosujący angażują się w
wymianę, partie polityczne konkurują
programami, etc.).



Rozwiązywanie problemów analogicznych
jak w sferze ekonomii: warunki istnienia
równowagi, etc. (Filipowicz i Opawski
1992).

Ekonomiczny model

demokracji Antony’ego

Downsa



Wyborcy są racjonalni i próbują

maksymalizować własne korzyści polityczne.



Celem partii politycznych jest wygranie

wyborów.



Demokracja jest złożonym systemem

wymiany (politycznym rynkiem), na którym

wyborcy wymieniają z partiami oddane głosy

na programy i określone działania rządu.



Zasadniczym celem sprawujących władzę jest

działanie na rzecz jej utrzymania – rząd nie

maksymalizuje dobrobytu społeczeństwa lecz

raczej własne korzyści.

Logika kolektywnego

wyboru Mancura Olsona



Grupy o niewielkiej liczbie członków są w
stanie zapewnić sobie odpowiedni poziom
dobra publicznego bez uciekania się do
przymusu.



Im większa grupa, tym bardziej poziom
zaspokojenia potrzeb w zakresie dobra
publicznego odbiegać będzie od optymalnego.



Dobra publiczne zapewniane przez państwo
(organizację grupy obywateli) nie są
dostarczane na zasadzie dobrowolnej
partycypacji w kosztach (podatki jako
negatywny selektywny bodziec).

Logika kolektywnego

wyboru Mancura Olsona



Społeczeństwa składają się z wielu grup

interesów.



Proces organizacji grup jest długotrwały i

kosztowny.



Czynnikiem istotnym z punktu widzenia

rozwoju kraju jest wpływ grup interesów

na tempo rozwoju wzrostu

gospodarczego.



Koalicje dystrybucyjne, jeśli reprezentują

niewielką część społeczeństwa dążą do

zagarnięcia jak największej części ogólnej

produkcji.