Czynniki biologiczne

Czynniki biologiczne

w środowisku pracy

w środowisku pracy

•

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22

kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników

kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników

biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz

biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz

ochrony zdrowia pracowników zawodowo

ochrony zdrowia pracowników zawodowo

narażonych na te czynniki. Dz. U. z 2005 r. Nr 81,

narażonych na te czynniki. Dz. U. z 2005 r. Nr 81,

poz. 716.

poz. 716.

•

Dyrektywa 2000/54/WE

Dyrektywa 2000/54/WE

w sprawie

w sprawie

ochrony pracowników przed ryzykiem

ochrony pracowników przed ryzykiem

związanym z narażeniem na działanie czynników

związanym z narażeniem na działanie czynników

biologicznych miejscu pracy.

biologicznych miejscu pracy.

Rozporządzenie określa:

• klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników biologicznych

• wykaz prac narażających pracowników na działanie

czynników biologicznych

• szczegółowe warunki ochrony pracowników przed

zagrożeniami spowodowanymi przez szkodliwe czynniki

biologiczne, zakres stosowania tych środków oraz warunki i

sposób monitorowania stanu zdrowia narażonych

pracowników

• sposób prowadzenia rejestru prac narażających pracowników

na działanie szkodliwych czynników biologicznych i rejestru

pracowników zatrudnionych przy tych pracach

Szkodliwe czynniki

Szkodliwe czynniki

biologiczne są to:

biologiczne są to:

•

drobnoustroje komórkowe, w tym zmodyfikowane

drobnoustroje komórkowe, w tym zmodyfikowane

genetycznie

genetycznie

•

jednostki bezkomórkowe organizmy zdolne do

jednostki bezkomórkowe organizmy zdolne do

replikacji lub przenoszenia materiału

replikacji lub przenoszenia materiału

genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie

genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie

•

hodowle komórkowe

hodowle komórkowe

•

pasożyty wewnętrzne człowieka

pasożyty wewnętrzne człowieka

Występowanie i rozprzestrzenianie się

Występowanie i rozprzestrzenianie się

czynników biologicznych w środowisku

czynników biologicznych w środowisku

pracy

pracy

• Występowanie:

populacja ludzi, zwierząt i roślin

• Rozprzestrzenianie się:

• droga powietrzno - kropelkowa
• droga powietrzno - pyłowa
• woda, krew, płyny ustrojowe
• gleba
• zakażone przedmioty
• zakażone zwierzęta
• produkty pochodzenia zwierzęcego i roślinnego

Drogi przenoszenia czynników biologicznych

Drogi przenoszenia czynników biologicznych

droga

bezpośredniego

kontaktu

droga

pokarmowa

droga

inhalacyjna

Człowiek

Występowanie i drogi przenoszenia

 W rozprzestrzenianiu się biologicznych

czynników szkodliwych w środowisku pracy,
największe znaczenie epidemiologiczne ma

droga powietrzno- pyłowa
i powietrzno-kropelkowa.

 W rezultacie wdychania bioaerozolu

kropelkowego , lub pyłowego, zawierającego
drobnoustroje, toksyny lub alergeny, czynniki
te wnikają do oskrzeli i pęcherzyków
płucnych, powodując choroby zakaźne,
alergiczne lub immunotoksyczne (syndrom
toksyczny wywołany pyłem organicznym).

Występowanie i drogi przenoszenia



Czynniki biologiczne przenoszone drogą powietrzną
mogą wnikać do ustroju ludzkiego również przez
spojówki (np.wirus wywołujący chorobę Newcastle),
przez nabłonek jamy nosowo-gardłowej (np.
alergizujące pyłki kwiatowe wywołujące polinozę) i
przez skórę.



Wynikiem kontaktu powietrznego z niektórymi
czynnikami (np. pewne pyły roślinne, alergeny zwierząt
laboratoryjnych) może być zespół objawów
alergicznych ze strony płuc (astma), nosa (katar),
spojówek (odczyn zapalny) i skóry
(wysypka).

Oddziaływanie szkodliwych czynników

biologicznych na pracowników

zakaźne

alergizujące

toksyczne

drażniące

rakotwórcze

Działanie na organizm ludzki (1)



działanie zakaźne i inwazyjne

-największe znaczenie

mają choroby wywołane przez wirusy u

pracowników służby zdrowia oraz choroby

odzwierzęce wywoływane u rolników, leśników,

pracowników przemysłu rolno-spożywczego

(drobnoustroje chorobotwórcze, pasożyty),



działanie alergiczne

-najczęściej u rolników i

przedstawicieli pokrewnych zawodów- dotyczą

skóry, układu oddechowego

i spojówek (bakterie, grzyby,pył organiczny),



działanie toksyczne

- wdychane z pyłem

mikroorganizmy

i wytwarzane przez nie toksyny wywierają na płuca

działanie toksyczne (endotoksyny,

glukany,peptydoglikany, mikotyksyny),

Działanie na organizm ludzki (2)



działanie drażniące

-łagodna forma

działania czynników biologicznych,
mająca często charakter mechaniczny;
najczęściej przejawia się jako
podrażnienie błon śluzowych;



działanie rakotwórcze

-przewlekłe

zakażenie wirusami zapalenia wątroby B
lub C może wywoływać raka pierwotnego
wątroby( wirusy HBV i HCV)

Specyfika działania

czynników biologicznych

• nieproporcjonalność odpowiedzi organizmu

ludzkiego (brak stałej zależności między stężeniem

i czasem kontaktu a odpowiedzią organizmu);

• czynna obrona narażonego organizmu;

• mutacje, ewolucja i selekcja czynników

biologicznych;

• narażenie zawodowe i pozazawodowe.

Klasyfikacja szkodliwych

czynników biologicznych

 w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 22

kwietnia 2005 roku w sprawie szkodliwych

czynników biologicznych dla zdrowia w

środowisku pracy oraz ochrony zdrowia

pracowników zawodowo narażonych na te

czynniki

nie zamieszczono wykazu czynników

biologicznych zaklasyfikowanych do grupy

zagrożenia

1

 należy jednak pamiętać, że jeżeli czynniki

biologiczne nie zostały ujęte w wykazie

szkodliwych czynników biologicznych w

grupach zagrożenia 2-4, nie można ich

automatycznie

klasyfikować

do

grupy

zagrożenia 1

Klasyfikacja szkodliwych

czynników biologicznych

Grupa 2 zagrożenia

Czynniki biologiczne, które mogą wywoływać

choroby u ludzi, mogą być niebezpieczne dla

pracowników, ale rozprzestrzenienie ich w

populacji ludzkiej jest mało prawdopodobne.

Zazwyczaj istnieją w stosunku do nich

skuteczne metody profilaktyki lub leczenia.

• Klebsiella pneumoniae

• Borelia burgdorferii

• Chlamydia pneumoniae

Klasyfikacja szkodliwych

czynników biologicznych

Grupa 3 zagrożenia

Czynniki

biologiczne,

które

mogą

wywoływać u ludzi ciężkie choroby, są

niebezpieczne dla pracowników, a ich

rozprzestrzenienie w populacji ludzkiej jest

bardzo prawdopodobne. Zazwyczaj istnieją

w stosunku do nich skuteczne metody

profilaktyki lub leczenia.

• Mycobacterium tuberculosis
• Bacillus anthracis

Klasyfikacja szkodliwych

czynników biologicznych

GRUPA 3 **

- do tej grupy należą czynniki

biologiczne które stanowią ograniczone
ryzyko

zakażenia

dla

pracowników,

ponieważ nie są zazwyczaj przenoszone
drogą powietrzną

• Salmonella typhi
• HIV, HBV,HCV
• wirus wścieklizny
• tasiemiec uzbrojony
• czynniki encefalopatii gąbczastych (BSE, CJD)

Klasyfikacja szkodliwych

czynników biologicznych

Grupa 4 zagrożenia

Czynniki biologiczne, które wywołują u ludzi

ciężkie choroby, są niebezpieczne dla

pracowników, a ich rozprzestrzenienie w

populacji

ludzkiej

jest

bardzo

prawdopodobne. Zazwyczaj nie istnieją w

stosunku

do

nich

skuteczne

metody

profilaktyki lub leczenia.

• wirus Ebola
• Variola maior (ospa prawdziwa)

Klasyfikacja szkodliwych

czynników biologicznych

Oznaczenia „A”, „T”, „V”, „D”

Wykaz czynników biologicznych zawiera oddzielne

wskazania w przypadkach, gdy

 prawdopodobne jest wywoływanie przez czynniki

biologiczne reakcji alergicznych (A)

 prawdopodobne jest wywoływanie przez czynniki

biologiczne reakcji toksycznych (T)

 gdy dostępna jest skuteczna szczepionka (V)

 wskazane jest przechowywanie listy narażonych

pracowników przez okres dłuższy niż 10 lat (D)

Klasyfikacja czynników biologicznych

według grup zagrożenia

Grupa

zagrożenia

Wystąpienie

choroby

Możliwość

rozprzestrzeniania
w populacji

Profilaktyka

lub/i leczenie

grupa 1

mało
prawdopodobne

bez znaczenia

nie jest
wymagane

grupa 2

możliwe

mało
prawdopodobne

zazwyczaj
możliwe

grupa
3/3**

istotne
zagrożenie
pracowników

ciężką choroba

wysoce
prawdopodobne

zazwyczaj
możliwe

grupa 4

istotne
zagrożenie
pracowników
ciężką choroba

wysoce
prawdopodobne

zazwyczaj
niemożliwe

Wykaz prac narażających pracowników

na działanie czynników biologicznych (zał. 2)

praca w zakładach produkujących żywność
praca w rolnictwie
praca podczas, której dochodzi do kontaktu ze

zwierzętami lub produktami pochodzenia zwierzęcego
praca w jednostkach ochrony zdrowia
praca w laboratoriach klinicznych, weterynaryjnych

lub diagnostycznych
praca w zakładach gospodarki odpadami
praca przy oczyszczaniu ścieków

praca w innych okolicznościach niż w/w, podczas

której jest potwierdzone narażenie na działanie

czynników biologicznych

Przykłady innych prac powodujących

narażenie na szkodliwe czynniki biologiczne

leśnicy i pracownicy przemysłu drzewnego
pracownicy chłodnictwa oraz montażu i obsługi
systemów klimatyzacji
górnicy
pracownicy przemysłu włókienniczego
pracownicy przemysłu maszynowego
nauczyciele, wychowawcy i opiekunowie społeczni
konserwatorzy zabytków, bibliotekarze, archiwiści
kucharze, sprzedawcy
fryzjerzy, kosmetyczki

Ocena narażenia zawodowego

na czynniki biologiczne

Pomiary – kiedy wykonywać?

Pomiary – kiedy wykonywać?

• występowanie przypadków chorobowych lub objawów

związanych z wykonywaną pracą, których charakter wskazuje,

że mogłyby być wywołane przez czynniki biologiczne

• odchylenia od normy w okresowych badaniach lekarskich,

które mogłyby być spowodowane działaniem szkodliwych

czynników biologicznych w miejscu pracy

• awarie powodujące znaczne skażenie środowiska pracy

czynnikami biologicznymi

• analiza ryzyka

Ocena narażenia zawodowego na

czynniki biologiczne

Pomiary czynników biologicznych

Wykonanie badań:

Wykonanie badań:
•

powietrza

•

próbek pyłu osiadłego

•

surowców (mięso, mleko, siano, zboże)

•

gleby

•

odpadów

•

ścieków

•

wymazów (np.: ze ścian, podłóg)

Najczęściej stosowaną miarą

liczbową określającą narażenie na
szkodliwe cz. b. jest określenie
stopnia mikrobiologicznego
zanieczyszczenia powietrza,
wyrażonego zawartością jednostek
tworzących kolonie czyli CFU (colony
forming units) w !1 m

3

powietrza.

Biologiczne czynniki szkodliwe

normy, zalecenia i propozycje
wartości dopuszczalnych

dr RAFAŁ L. GÓRNY
Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia
Środowiskowego
41-200 Sosnowiec
ul.Kościelna 13

Propozycje Zespołu Ekspertów ds. Czynników Biologicznych
zalecanych stężeń drobnoustrojów i endotoksyny w powietrzu
pomieszczeń

Czynnik

mikrobiologiczny

Dopuszczalne stężenie

Pomieszczenia

robocze

zanieczyszczone

pyłem organicznym

Pomieszczenia

mieszkalne i

użyteczności

publicznej

Bakterie

mezofilne

100.000 CFU/m

3

*)

5000

CFU/m

3

Bakterie Gram-

ujemne

20.000 CFU/m

3

*)

200 CFU/m

3

Termofilne

promieniowce

20.000 CFU/m

3

*)

200 CFU/m

3

Grzyby

50.000 CFU/m

3

*)

5000

CFU/m

3

Endotoksyna

bakteryjna

200 ng/m

3

(2000

EU/m

3

)

**)

5 ng/m

3

(50 EU/m

3

)

Czynniki z 3 i 4

grupy zagrożenia

0 CFU/m

3

0 CFU/m

3

Pobieranie prób mikrobiologicznych

Normy szczegółowe dotyczące

pomiarów czynników biologicznych obecnych w

powietrzu

 PN-89/Z-04111/02: Oznaczanie liczby bakterii w

powietrzu atmosferycznym (imisja) przy pobieraniu

próbek metodą aspiracyjną i sedymentacyjną.

 PN-89/Z-04111/03: Oznaczanie liczby grzybów

mikroskopowych w powietrzu atmosferycznym (imisja)

przy pobieraniu próbek metodą aspiracyjną i

sedymentacyjną.

 PN-EN 14031: 2004

Powietrze na stanowiskach pracy-
Oznaczanie zawieszonych w powietrzu endotoksyn-

zawiera informacje dotyczące metod poboru

prób,warunków transportu, przechowywania i

wyznaczania poziomu endotoksyn bakteryjnych.

Pobieranie prób mikrobiologicznych

Normy szczegółowe dotyczące

pomiarów czynników biologicznych obecnych w

powietrzu

Warunki pobierania mikrobiologicznych prób powietrza
na stanowiskach pracy w odniesieniu do

mikroorganizmów i endotoksyn bakteryjnych określa:

 Norma PN-EN 13098:2002

Powietrze na stanowiskach pracy-Wytyczne dotyczące

pomiaru zawieszonych w powietrzu mikroorganizmów

i endotoksyn.

Zawiera wytyczne dotyczące pomiaru zawieszonych

w powietrzu mikroorganizmów, endotoksyn i dopuszcza

metody aktywnego poboru próbek.

Etapy analizy zagrożeń

Etapy analizy zagrożeń

związanych z narażeniem na

związanych z narażeniem na

czynniki biologiczne

czynniki biologiczne

 sporządzenie listy wszystkich potencjalnych

zagrożeń biologicznych

 opisanie, czyli charakterystyka zagrożeń
 wskazanie źródeł zagrożeń
 oszacowanie prawdopodobieństwa wystąpienia

zagrożenia

 określenie środków ochronnych
 opracowanie działań zapobiegawczych dla opisanych

zagrożeń

Potencjalne zagrożenia muszą być oszacowane na

każdym etapie procesu produkcyjnego.

Klasyfikacja grup
zawodowych narażonych
na działanie szkodliwych
czynników biologicznych
w środowisku pracy
obejmuje 148 grup
zawodowych należących
do 22 kategorii,
czyli dużych gałęzi
gospodarki

.

Ocena ryzyka zawodowego

czynniki biologiczne

Informacje dotyczące
czynności

 bardzo ważnym elementem jest

określenie,

czy

analizowane

czynności

wykonywane

przez

pracowników

są

czynnościami

zamierzonymi

czy

też

czynnościami niezamierzonymi

Ocena ryzyka zawodowego

czynniki biologiczne

Czynność zamierzona

 czynność jest bezpośrednio związana z

jednym lub kilkoma czynnikami
biologicznymi, przynależność gatunkowa
stosowanych czynników biologicznych
jest znana, w normalnych warunkach
pracy narażenie pracowników jest znane
w wystarczającym stopniu lub jest
możliwe do przewidzenia

Ocena ryzyka zawodowego

czynniki

biologiczne

Przykłady:

 hodowla i identyfikacja czynników

biologicznych (badanie przyczyny

choroby, opracowywanie systemów

diagnostycznych, stosowanie szczepów

referencyjnych w diagnostyce, produkcja

substancji o działaniu terapeutycznym,

produkcja składników biologicznych

produkowanych w biotechnologii)

 prace z hodowlami komórkowymi
 produkcja szczepionek

Ocena ryzyka zawodowego

czynniki biologiczne

Czynność niezamierzona

 czynniki biologiczne nie są

przedmiotem wykonywanych
czynności (ale mogą wystąpić
jednocześnie z czynnością)

Ocena ryzyka zawodowego

czynniki biologiczne

Przykłady:

 diagnozowanie próbek pochodzących od

ludzi bądź zwierząt (krew, mocz)

 diagnostyka mikrobiologiczna
 badania cytologiczne i histochemiczne
 badanie próbek środowiskowych (gleba,

woda, powietrze)

 sortowanie odpadów
 prace w oczyszczalni ścieków

Ocena ryzyka zawodowego

czynniki biologiczne

 podczas wykonywania czynności

niezamierzonych, jeżeli ma miejsce
zmieniająca się ekspozycja mieszana, trudne
jest określenie rodzaju szkodliwych
czynników biologicznych

 proces produkcji jak również

procesy/czynności wykonywane podczas
pracy należy określić szczegółowo,
ewentualnie z podziałem na poszczególne
etapy pracy

 opisy czynności powinny być jednoznaczne

i precyzyjne

KRYTERIA DOKONYWANIA OCENY

RYZYKA

Dz. U. z 2005 r. Nr 81, poz. 716

Wskazówki

merytoryczne

odnośnie

zagadnień

związanych z zawodowym narażeniem na działanie
szkodliwych czynników biologicznych pracodawca może
uzyskać od:

•

lekarza medycyny pracy sprawującego profilaktyczną
opiekę zdrowotną nad pracownikami

•

specjalisty do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy

•

pracowników firm zajmujących się doradztwem z
zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy

•

organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej

•

organów Państwowej Inspekcji Pracy

•

pracowników naukowych ośrodków uniwersyteckich i
instytutów naukowo – badawczych zajmujących się
problematyką zawodowych zagrożeń zdrowotnych

Charakterystyka stanowiska pracy

Identyfikacja zagrożeń

Gatunek/rodzaj
szkodliwego
czynnika
biologicznego

Charakterystyka czynnika biologicznego

grupa zagrożenia; droga narażenia; skutki
zdrowotne narażenia (działanie alergizujące,
toksyczne itp.); stopień narażenia

Oszacowanie ryzyka zawodowego

Stopień narażenia

Ciężkość następstw

Prawdopodobieństwo wystąpienia następstw

częstość i czas narażenia;
prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia zagrażającego;
możliwość uniknięcia lub ograniczenia „szkody”

Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka

Ustalenie czy są potrzebne działania

korygujące
Podjęcie działań korygujących
Kontrola skuteczności działań

Schemat dokonywania oceny ryzyka przy pracach w narażeniu na czynniki
biologiczne

Metody ograniczania narażenia na

Metody ograniczania narażenia na

szkodliwe działanie czynników

szkodliwe działanie czynników

biologicznych.

biologicznych.



unikanie stosowania szkodliwego czynnika biologicznego,

jeżeli rodzaj prowadzonej działalności na to pozwala, poprzez jego

zastąpienie innym mniej niebezpiecznym dla zdrowia pracownika



ograniczanie liczby pracowników narażonych lub potencjalnie

narażonych na działanie szkodliwego czynnika biologicznego



projektowanie procesu pracy w sposób pozwalający na

uniknięcie lub zminimalizowanie uwalniania się szkodliwego

czynnika biologicznego w miejscu pracy



zapewnienie pracownikom środków ochrony zbiorowej lub w

przypadku gdy w inny sposób nie można uniknąć narażenia,

środków ochrony indywidualnej



zapewnianie pracownikom środków hermetyczności w celu

zapobiegania i redukcji przypadkowego przeniesienia lub uwolnienia

szkodliwego czynnika biologicznego. Środki i stopnie

hermetyczności dla procesów przemysłowych, laboratoriów,

zwierzętarni i pomieszczeń izolacyjnych dla ludzi i zwierząt zostały

przedstawione w załącznikach nr 4 i 5 do rozporządzenia

Środki hermetyczności i stopnie hermetyczności

dla laboratoriów, zwierzętarni, pomieszczeń

izolacyjnych dla ludzi i zwierząt – zał. 4

środki hermetyczności

Stopień hermetyczności

gr. zagrożenia 2

gr. zagrożenia 3

gr. zagrożenia 4

1

2

3

4

1.Miejsce pracy odizolowane
od innych pomieszczeń w
tym samym budynku lub
znajdujące się w oddzielnym
budynku
 
2. Powietrze wyprowadzane i
wprowadzane do miejsca
pracy przez filtry (HEPA) lub
podobne

3.Dostęp wyłącznie dla osób
uprawnionych
 
4.Miejsce pracy
przystosowane do
dezynfekcji poprzez
fumigację
 
5.Określone procedury
dezynfekcji

 

niewymagane
 
  

 
niewymagane
 
 
  
zalecane
 
 
niewymagane
 
 
wymagane

zalecane
 
  

 
wymagane dla
powietrza
wyprowadzanego
 
 
wymagane
 
 
zalecane
 

wymagane

wymagane
 

  
 
wymagane dla
powietrza
wyprowadzanego
i wprowadzanego
 
wymagane przez
śluzę powietrzną
 
wymagane
  

wymagane

środki hermetyczności

Stopień hermetyczności

gr. zagrożenia 2

gr. zagrożenia 3

gr. zagrożenia 4

1

2

3

4

6.Podciśnienie w miejscu
pracy w stosunku do
bezpośredniego toczenia
 
7.Skuteczna ochrona przed
wektorami zakażeń, np.
gryzoniami i owadami
 
8.Powierzchnie
nieprzepuszczalne dla wody
i łatwo zmywalne
 
9.Powierzchnie odporne na
kwasy, zasady,
rozpuszczalniki oraz środki
dezynfekcyjne

10.Bezpieczne
przechowywanie
szkodliwego czynnika
biologicznego

niewymagane
 
 
 zalecane
 
 
 wymagane dla
stołów
 
 
zalecane

wymagane

zalecane
 
 
 wymagane
 
 
wymagane dla
stołów i podłogi
 
 wymagane

wymagane

wymagane
 
 
 wymagane
 
 
 wymagane dla
stołów, ścian,
podłogi i sufitu
 
wymagane

wymagane,
zabezpieczony
pojemnik

Środki hermetyczności

Stopień hermetycznoci

gr. zagrożenia 2

gr. zagrożenia 3

gr. zagrożenia 4

1

2

3

4

11.Okno do obserwacji lub
podobne rozwiązanie, tak
aby pracownicy mogli być
widoczni
 
12.Pełne wyposażenie
przypisane do laboratorium
 
13.Praca ze skażonym
materiałem, włącznie ze
zwierzętami, w komorze
bezpieczeństwa lub izolatce
lub innym odpowiednim
pomieszczeniu zamkniętym
 
14. Piec do spopielania
zwłok zwierzęcych

zalecane
 
 
  
niewymagane
 
 
tam, gdzie
konieczne
 
 

  

zalecane

zalecane
 
 
  
zalecane
 
 
wymagane, gdzie
zakażenie
przenoszone jest
drogą powietrzną
 
  

wymagane
(dostępne)

wymagane
 
  
 
wymagane
 
 
wymagane
 
 
 
  
 
wymagane, na
miejscu

Środki hermetyczności i stopnie

hermetyczności

w procesach przemysłowych-zał.5

środki hermetyczności

Stopień hermetyczności

gr. zagrożenia 2

gr. zagrożenia 3

gr. zagrożenia 4

1

2

3

4

1.

Praca z żywymi

drobnoustrojami
wykonywana jest w
systemie odizolowanym od
środowiska

2. Kontrola gazów
wylotowych z systemu
zamkniętego

3.Pobieranie próbek,
wprowadzanie materiału
do systemu zamkniętego
oraz przenoszenie żywych
organizmów do innego
systemu zamkniętego
przeprowadzane tak, aby:

wymagane

wymagana
minimalizacja
rozprzestrzenia
nia gazów
wylotowych

zminimalizowa
ć
rozprzestrzenia
nie

wymagane

wymagane
zapobieganie
rozprzestrzeniani
u gazów
wylotowych

zapobiec
rozprzestrzeniani
u

wymagane

wymagane
zapobieganie
rozprzestrzeniani
u gazów
wylotowych

zapobiec
rozprzestrzeniani
u

Środki hermetyczności

Stopień hermetyczności

gr. zagrożenia 2

gr. zagrożenia 3

gr. zagrożenia 4

1

2

3

4

4.Płynne podłoża
hodowane nie są
usuwane poza obszar
systemu zamkniętego,
chyba że żywe organizmy
zostały poddane:

5.Szczelność systemu
zaprojektowana tak, aby:

6.System zamknięty
zlokalizowany w obrębie
obszaru kontrolowanego:

1) należy umieścić znaki
zagrożenia biologicznego
2) dostęp ograniczony dla
osób uprawnionych
3)personel nosi odzież
ochronną

inaktywacji
przy użyciu
wiarygodnych
metod

zminimalizowa
ć uwolnienie

dowolnie

dowolnie

dowolnie

niewymagane
( wymagana
odzież robocza)

inaktywacji przy
użyciu
wiarygodnych
metod
chemicznych i
fizycznych

zapobiec
uwolnieniu

dowolnie

wymagane

wymagany

wymagane

inaktywacji przy
użyciu
wiarygodnych
metod
chemicznych i
fizycznych

zapobiec
uwolnieniu

wymagane,musi
być zbudowany
specjalnie w tym
celu
wymagane

wymagany,przez
śluzę powietrzną
wymagana
całkowita zmiana
odzieży

Środki hermetyczności

Stopień hermetyczności

gr. zagrożenia 2

gr. zagrożenia 3

gr. zagrożenia 4

1

2

3

4

4) umywalnie i środki
odkażające dostępne dla
personelu

5) personel bierze prysznic
przed opuszczeniem
obszaru kontrolowanego

6) woda z odpływu
umywalek oraz pryszniców
magazynowana oraz
inaktywowana przed
uwolnieniem

7)obszar kontrolowany jest
wentylowany tak, aby
zminimalizować skażenie
powietrza
8) obszar kontrolowany
jest utrzymywany w
podciśnieniu w stosunku do
bezpośredniego otoczenia

wymagane

niewymagane

niewymagane

dowolnie

niewymagane

wymagane

dowolnie

dowolnie

dowolnie

dowolnie

wymagane

wymagane

wymagane

wymagane

wymagane

Środki hermetyczności

Stopień hermetyczności

gr. zagrożenia 2

gr. zagrożenia 3

gr. zagrożenia 4

1

2

3

4

9) powietrze
wyprowadzane i
wprowadzane do obszaru
kontrolowanego powinno
przechodzić przez filtry
HEPA

10) obszar kontrolowany
jest zaprojektowany tak,
aby zmieściły się w nim
wszystkie odpływy z
systemu zamkniętego

11) obszar kontrolowany
posiada uszczelnienia
pozwalające na
dezynfekcję poprzez
fumigację

12) postępowanie z
materiałem odpływowym z
systemu, przed
ostatecznym usunięciem

niewymagane

niewymagane

niewymagane

inaktywacja
przy użyciu
wiarygodnych
metod

dowolnie

dowolnie

dowlonie

inaktywacja przy
użyciu
wiarygodnych
metod
chemicznych i
fizycznych

wymagane

wymagane

wymagane

inaktywacja przy
użyciu
wiarygodnych
metod
chemicznych i
fizycznych

Metody ograniczania narażenia na

Metody ograniczania narażenia na

szkodliwe działanie czynników

szkodliwe działanie czynników

biologicznych.

biologicznych.



sporządzanie planu postępowania na wypadek awarii z

udziałem szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego

do grupy 3 lub 4 zagrożenia



podjęcie natychmiastowych działań mających na celu likwidację

przyczyn i skutków zaistniałej awarii lub wypadku



przeprowadzanie badań na obecność szkodliwego czynnika

biologicznego, tam gdzie jest to konieczne i technicznie

wykonalne



zapewnianie warunków bezpiecznego zbierania,

przechowywania oraz usuwania odpadów z

zastosowaniem bezpiecznych i oznakowanych pojemników

Metody ograniczania narażenia na

Metody ograniczania narażenia na

szkodliwe działanie czynników

szkodliwe działanie czynników

biologicznych.

biologicznych.



sporządzanie i stosowanie procedur bezpiecznego

postępowania ze szkodliwymi czynnikami

biologicznymi, zwłaszcza przy pobieraniu, transporcie

oraz przetwarzaniu próbek i materiałów pochodzenia

ludzkiego lub zwierzęcego, dezynfekcji



dostarczanie pracownikom aktualnych, pisemnych

instrukcji postępowania



zapewnianie pracownikom systematycznych szkoleń



informowanie pracowników o badaniach lekarskich, z

których mogą skorzystać po ustaniu narażenia

Metody ograniczania narażenia na

Metody ograniczania narażenia na

szkodliwe działanie czynników

szkodliwe działanie czynników

biologicznych.

biologicznych.



ograniczenie dostępu do pomieszczeń, w których
występuje narażenie na czynniki biologiczne - wstęp tylko dla
osób uprawnionych (stosowanie znaku ostrzegawczego)



zapewnienie bezpiecznych warunków spożywania
posiłków i napojów w wydzielonym pomieszczeniu



kształtowanie odpowiednich warunków pracy – dostęp do
środków czystości i środków dezynfekcyjnych, zapewnienie
odzieży ochronnej i roboczej, itp.



zapewnienie bezpiecznych warunków odkażania,
czyszczenia, a w razie konieczności niszczenia odzieży,
środków ochrony indywidualnej i wyposażenia, które
uległy skażeniu szkodliwym czynnikiem biologicznym.

Metody ograniczania narażenia na

Metody ograniczania narażenia na

szkodliwe działanie czynników

szkodliwe działanie czynników

biologicznych.

biologicznych.

Szkolenia pracowników narażonych na działanie czynników

biologicznych z zakresu:

 zagrożeń dla zdrowia/życia ze strony czynników biologicznych,
 środków ograniczających zagrożenie,
 wymagań higieniczno-sanitarnych,
 działań pracowników w czasie awarii/wypadku / działań

zapobiegawczych,

 środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,

Metody ograniczania

Metody ograniczania

narażenia na szkodliwe

narażenia na szkodliwe

działanie czynników

działanie czynników

biologicznych.

biologicznych.

Pracodawca zleca wykonywanie prac związanych
z narażeniem na kontakt ze szkodliwym
czynnikiem biologicznym zakwalifikowanym do
grupy 3 lub 4 zagrożenia pracownikom właściwie
zabezpieczonym, w tym uodpornionym przy
użyciu dostępnych szczepionek.

Metody ograniczania narażenia na

Metody ograniczania narażenia na

szkodliwe działanie czynników

szkodliwe działanie czynników

biologicznych.

biologicznych.

Pracodawca zobowiązany jest do zapewnienia

szczepień ochronnych pracownikom narażonym

na działanie szkodliwych czynników

biologicznych, o ile dostępna jest szczepionka.

Reguluje to Rozporządzenie Ministra Zdrowia

z dnia 28 listopada 2005r. w sprawie wykazu

stanowisk pracy oraz szczepień ochronnych

wskazanych do wykonania pracownikom

podejmującym pracę lub zatrudnionym na tych

stanowiskach
(Dz. U. Nr 250, poz. 2113).

L
p

Określenie stanowiska pracy

Szczepienia ochronne

1

Stanowiska pracy, na których występuje narażenie na kontakt z materiałem biologicznym pochodzenia ludzkiego
(krew i inne płyny ustrojowe oraz wydaliny i wydzieliny chorych)

przeciw wirusowemu
zapaleniu wątroby typu B

2

Stanowiska pracy, na których wykonywanie pracy związane jest z wyjazdami na obszary występowania zachorowań
na wirusowe zapalenia wątroby typu A

przeciw wirusowemu
zapaleniu wątroby typu A

3

Stanowiska pracy przy usuwaniu odpadów komunalnych i nieczystości ciekłych lub konserwacji urządzeń służących
temu celowi

przeciw wirusowemu
zapaleniu wątroby typu A

4

Stanowiska pracy wymagające częstego kontaktu z glebą

przeciw tężcowi

5

Stanowiska pracy przy usuwaniu odpadów komunalnych i nieczystości ciekłych lub konserwacji urządzeń służących
temu celowi

przeciw tężcowi

6

Osoby zatrudnione na stanowiskach związanych z obsługą osób przyjeżdżających z obszarów występowania błonicy
lub osoby wyjeżdżające na te obszary

przeciw błonicy

7

Stanowiska pracy w kompleksach leśnych na obszarach endemicznego występowania zachorowań na kleszczowe
zapalenie mózgu

przeciw kleszczowemu
zapaleniu mózgu

8

Stanowiska pracy związane z diagnostyką wścieklizny u zwierząt lub stanowiska pracy wymagające kontaktu z
nietoperzami

przeciw wściekliźnie

9

Stanowiska pracy na obszarach występowania zachorowań na żółtą gorączkę, jeżeli tak stanowią przepisy danego
kraju

przeciw żółtej gorączce

1
0

Stanowiska pracy związane z diagnostyką duru brzusznego i innych schorzeń jelitowych oraz stanowiska pracy przy
usuwaniu odpadów komunalnych i nieczystości ciekłych lub konserwacji urządzeń służących temu celowi

przeciw durowi brzusznemu

1
1

Pracownicy wypasający zwierzęta w warunkach potencjalnego zagrożenia ukąszeniem przez kleszcze w szczególności
w obszarach endemicznych występowania zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu

przeciw kleszczowemu
zapaleniu mózgu

1
2

Stanowiska pracy przy obsłudze zwierząt gospodarskich

przeciw tężcowi

Osoby zatrudnione w rejonach endemicznego występowania japońskiego zapalenia mózgu

przeciw japońskiemu
zapaleniu mózgu

ZNAK OSTRZEGAJĄCY

przed zagrożeniem biologicznym

Pracodawca ma obowiązek stosowania znaku
ostrzegającego przed zagrożeniem biologicznym

Informacja do Państwowego Powiatowego

Inspektora Sanitarnego o użyciu szkodliwego

czynnika biologicznego w celach:

naukowo-badawczych

przemysłowych

 przed użyciem po raz pierwszy szkodliwego czynnika

biologicznego zakwalifikowanego do grupy 2-4

zagrożenia

 gdy zachodzą istotne zmiany w środowisku pracy
 w przypadku awarii lub wypadku z uwolnieniem

czynnika biologicznego

 po zakończeniu działalności związanej z czynnikiem

biologicznym

Informacja o użyciu szkodliwego

czynnika biologicznego do PIS

Informacja powinna zawierać:

 nazwę i adres zakładu oraz rodzaj prowadzonej działalności,
 komórkę organizacyjną lub stanowisko pracy, w którym

występuje narażenie objęte zgłoszeniem,

 imię, nazwisko, stanowisko służbowe oraz numer telefonu

kontaktowego osoby odpowiedzialnej u pracodawcy za

bezpieczeństwo i higienę pracy oraz ochronę zdrowia

pracowników,

 wynik przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego z

podaniem nazwy szkodliwego czynnika biologicznego i grupy

zagrożenia, rodzaju wykonywanej pracy i czasu narażenia,

 przewidywane środki zapobiegawcze,
 liczbę narażonych pracowników.

Obowiązki pracodawcy

Prowadzenie rejestru prac narażających
na szkodliwe czynniki biologiczne z
grupy zagrożenia 3 i 4

Wykaz czynności

rzeczywistych i potencjalnych

związanych z narażeniem na scb

Liczba pracowników

Imię, nazwisko, stanowisko,

telefon pracodawcy/
osoby upoważnionej

do nadzoru w zakresie bhp

Przykładowy rejestr prac

narażających

pracowników na działanie

szkodliwego czynnika biologicznego

Lp

Komórka

organizacyjn

a/
stanowisko,

na którym

występują

czynniki

biologiczne

Wykaz

czynności,podc

zas których

pracownik jest

lub może być

narażony na

działanie

szkodliwych

czynników

biologicznych

Liczba

pracownik

ów

wykonują

cych

prace

Osoba

upoważniona do

nadzoru w

zakresie bezp. i

higieny pracy

Obowiązki pracodawcy

Prowadzenie rejestru pracowników narażonych na scb
z grupy zagrożenia 3 i 4:

Rodzaj wykonywanej pracy

Stopień zagrożenia działaniem szkodliwego czynnika biolog.

Informacje dot. awarii i wypadków związanych z
narażeniem
na szkodliwy czynnik biologiczny

Informacja o wyniku oceny narażenia zawodowego
(nazwa i grupa)

Liczba pracowników narażonych na szkodliwy czynnik
biologiczny

Imię, nazwisko, stanowisko oraz nr telefonu osoby
odpowiedzialnej za bhp i ochronę zdrowia pracowników

Przykładowy rejestr pracowników

narażonych na działanie szkodliwych

czynników biologicznych

L
p

Liczba
pracownikó
w
narażonych
na
działanie
szkodliweg
o
czynnika
biologiczne
go

Rodzaj
wykonywa
nej pracy

Stopień
zagrożenia
spowodowan
ego
działaniem
szkodliwego
czynnika
biologiczneg
o

Awarie
i wypadki z
narażeniem
na
działanie
szkodliweg
o
czynnika
biologiczne
go

Ocen
a
ryzyk
a

Osoba
odpowiedzialna
za bezpezpie-
czeństwo
i higienę
pracy

Rejestr pracowników narażonych na

działanie szkodliwych czynników

biologicznych

 rejestr pracowników pracodawca przechowuje przez

okres nie krótszy niż 10 lat od dnia ustania narażenia,

 w przypadku narażenia na szkodliwy czynnik biologiczny,

który może być przyczyną choroby:

- przewlekłej lub utajonej,
- niemożliwej do zdiagnozowania do czasu rozwinięcia się,
- o wyjątkowo długim okresie wylęgania,
- o nawracającym charakterze w długim okresie, pomimo

leczenia,

- mogącej powodować, poważne, długookresowe powikłania,

rejestr przechowywany jest przez okres 40 lat od

dnia ostatniego przypadku narażenia.

Rejestr pracowników narażonych na

działanie szkodliwych czynników

biologicznych

Dostęp do rejestru posiadają:

 właściwa jednostka organizacyjna służby medycyny pracy,
 właściwy inspektor sanitarny,
 właściwy inspektor pracy.

Pracownikowi lub jego przedstawicielowi udostępnia się

informacje zawarte w rejestrze:

 w pełnym zakresie - gdy informacja dotyczy tego

pracownika,

 w ograniczonym zakresie - w przypadku gdy informacja

dotyczy innych pracowników (zapewnienie anonimowości

innym pracownikom).

Rejestr pracowników narażonych na

działanie szkodliwych czynników

biologicznych

W przypadku likwidacji lub upadłości
pracodawcy przekazuje on rejestr :

 właściwemu wojewódzkiemu ośrodkowi

medycyny pracy,

 właściwemu inspektorowi sanitarnemu.

Obowiązki pracodawcy

Rozpoznanie u pracownika choroby

związanej z czynnikiem biologicznym

powoduje:

poinformowanie

inspektora sanitarnego

o zachorowaniu

możliwość

przeprowadzenia

badań lekarskich

innych narażonych

pracowników

przeprowadzenie

ponownej oceny

ryzyka zawodowego

na stanowisku pracy

eliminację

powstałego zagrożenia