1

Spis treści:

1. Trzy zasady przemówień
2. Zdefiniuj swoją osobowość
3. Warsztat mówcy

2

1. TRZY ZASADY PRZEMÓWIEŃ

1) Publiczne przemawianie trochę przypomina (ale
tylko trochę) jazdą samochodem. Zbyt długie
przerwy w prowadzeniu auta osłabiają refleks,
natomiast ciągłe jeżdżenie prowadzi do rutyny (i
problemów z kręgosłupem, oczywiście).
Posłużę się tu analogią ze sportu - nawet najlepsi
zawodnicy albo trenują zgodnie z programem, albo
grzeją ławkę rezerwowych. Nic ćwicząc regularnie,
odnoszą nieciekawe kontuzje. Gdy zaniedbasz
trening, coraz częściej popełniasz głupie błędy.
Zależność jest prosta: jeżeli w miarą regularnie nie
trenujesz, pewnego dnia wpadniesz w marazm,
poczujesz, że jako prezenter czy mówca gonisz w
piętkę, powtarzasz coś w kółko , nadrabiając miną.

3

Wygrana o włos to bardzo ważne
odkrycie wyczynowców: przygotowany
zawodnik, który trenował regularnie i
konsekwentnie,

wpada

na

metę

pierwszy,

ale

zaledwie

o

ułamek

sekundy jest szybszy od drugiego. I to
on zgarnia nagrodę 10-20 razy wyższą
lub ważniejsze trofeum, choć był
szybszy, a może lepszy tylko o 2-3%.

4

2)

Umiejętność

rozpisania

partytury

i

formułowania myśli na piśmie, tworzenie
szkieletu, którego musisz się trzymać podczas
wystąpienia.

Pytania

z

sali,

pytania

dziennikarza

lub

moderatora

dyskusji

panelowej, jakieś nagłe wydarzenie nie może
sprawić, że wypuścisz kierownicę z rąk.
Dozgonnie wdzięczny pozostanę pewnemu
księdzu, na którego każde kazanie nadciągały
tłumy, za jego uwagę: nie ma głupich pytań.

5

Poukładane

estetycznie

notatki

podczas

wystąpień

publicznych,

nawet

podczas

udzielania wywiadu, to absolutnie normalna
rzecz i ważna sprawa, ale ich wykorzystanie jest
znacznie, znacznie ważniejsze.
O szkielecie wystąpienia porozmawiamy później.
Gdy występuję na dużych imprezach, na
przykład na tzw. megaseminariach, /a radą
mojego byłego szefa umieszczam na sali
swojego asystenta.
To ciekawa i bardzo ważna funkcja

6

Zwłaszcza podczas dłuższych narad czy
sympozjów jest to bardzo przydatne, a
sceptycy o wysoce analitycznym, badawczym
umyśle, formaliści (absolutnie nie złośliwi, jak
można by sądzić z pozoru) są zaskoczeni, że
na

początku

zasygnalizowałem

pewne

zagadnienie, przez kilka godzin do niego nie
wracałem, omawiając inne tematy, a po
południu gładko, lecz z żelazną konsekwencją
spuentowałem myśl sprzed (bagatela!) kilku
godzin.

7

Jak powiedział Stanisław Jerzy Lec: „Nie
wystarczy mówić do rzeczy, trzeba
jeszcze mówić do ludzi."

Zbyt pompatyczne, agresywne, zanadto

emocjonalne lub nacechowane hurra-
patriotyzmem przemówienie (samo w sobie
świadczące o niedojrzałości emocjonalnej
mówcy) bardzo często zraża potencjalnych
sprzymierzeńców czy wyborców, a nawet
osoby neutralne albo jeszcze niezdecydowane,
nie mające opinii na dany temat.

8

3) Powierzchowność (nie mylić z urodą). Dlaczego?
Chodzi mi o właściwe dostosowanie ubioru, wyglądu itd. do
słuchaczy.
Kiedy mam wystąpić przed top-menedżerami, staram
się zorientować, jakie w tej grupie obowiązują trendy,
jakie noszą koszule, krawaty, garnitury, zegarki czy
buty, a nawet jak się strzygą. Chodzi o to, czy noszą się
ekstrawagancko, czy tradycyjnie, przychodzą w strojach
klubowych czy biznesowych, a może po prostu są nieco
Staroświeccy i dostosowuję do tego własny wygląd.

9

Powodzenie twojego wystąpienia bardzo zależy

od

wyglądu. Po pierwsze, nie powinieneś wyróżniać

się

elegancją spośród słuchaczy, odbijać zanadto od
audytorium; po drugie, nie możesz być

ekstrawagancki.

Skromność - tak, ale bez przesady,
Symbole sukcesu - tak, ale z umiarem i

wyczuciem

10

2. ZDEFINIUJ SWOJĄ
OSOBOWOŚĆ

Stoik Epiktet, moralista, pisał: „Okoliczności nie
kształtują człowieka, one tylko uświadamiają mu,
jaki jest naprawdę." Uświadamiają to także innym.

Nawet jako dobrze rokujący mówca, wykładowca
czy lider nie odniesiesz sukcesu, jeżeli nie
sprawdzisz, do kogo mówisz i kim jesteś ty sam.
Dopiero potem możesz przejść do opracowania
wystąpienia merytorycznego.

11

O co chodzi? Chodzi o sposób zachowań
charakterystyczny dla typu osobowości, który
reprezentujesz i który z wielkim
prawdopodobieństwem reprezentuje gros twoich
słuchaczy. Temat zajęć jest drugorzędny, przede
wszystkim musisz wiedzieć, jacy ludzie cię
słuchają. Jeżeli mówisz na przykład o finansach
osobistych, to najpierw należy się zorientować,
jakiej profesji ludzie siedzą na sali, potem-jakie
typy osobowości wśród nich przeważają i jakim
typem jesteś ty, a na końcu zająć się tematem
wykładu

12

Carl Gustav Jung wyróżnia cztery podstawowe
typy mówców oraz cztery typy hybrydowe.

Postaram się je przybliżyć:

13

14

Mówca: Monotonny; dowcip (jeżeli w ogóle)
stonowany, pełna powaga, częste powtórzenia,
tendencja

do

mędrkowania;

wewnętrzna

potrzeba zapewnienia odbiorcy o dobrych
intencjach

i

poczuciu

sprawiedliwości

przeradza się w kilkugodzinne, bardzo poważne
gadanie o niczym. Często wspomina o
stabilizacji, wartościach itd. Ma problemy z
określaniem priorytetów, wszystko jest dla
niego ważne i pilne. Bardzo statyczny na
scenie, potrzebuje stołu, mównicy lub czegoś,
za czym mógłby stanąć. Może wyczerpać
słuchaczy, ale nigdy – temat.

15

Odbiorca: Lubi z góry znać skutki, wyniki i
strukturę przekazu, plan zajęć i kolejność
tematów. Miewa problemy z ogarnięciem
całości, jeżeli jednak podzielimy materiał na
jasno określone i logiczne partie, nadąża bez
większych problemów; woli tematy i sytuacje
o niewielkim stopniu ryzyka, nie lubi być
wyciągany na scenę, a nawet do przodu,
wytycza ściśle określone, bezpieczne granice.
Przyparty do muru pęka, może się obrazić lub
co gorsza, już do końca wyłączyć.

16

Emocjonalni i porywający (m.in. Andrzej
Olechowski, Jerzy Owsiak, Bili Clinton,
Leszek Miller)
Ten typ behawioralny jest częsty wśród
polityków, artystów, dziennikarzy,
handlowców, specjalistów ds. marketingu i
przedstawicieli świata rozrywki.

17

Mówca: elokwentny, szastający przykładami i danymi
liczbowymi (choć czasem mogą się one zmienić w
ciągu 10 minut), powołujący się na znane osobistości,
autorytety - za wszelką cenę chce zrobić na odbiorcy
wrażenie. Szybko traci cierpliwość, gdy chodzi o
szczegóły, jego zdaniem nieistotne. Miewa problemy,
ponieważ jego uzewnętrzniana pewność siebie
nierzadko wzbudza w ludziach sprzeciw; sam ocenia
innych powierzchownie, ale zręcznie manipuluje, na
przykład przedstawiając niekorzystne dla odbiorcy
dane etc. Na scenie bywa bardzo ruchliwy,
niekonwencjonalny, lubi sam się chwalić i być
chwalonym. Niestety, jest dość chaotyczny i zdarza mu
się przygotować po łebkach, gdyż wierzy w swój
geniusz i sukces. Czasem posuwa się za daleko z
dowcipami i anegdotami.

18

Odbiorca: Lubi dynamicznych, motywujących,
przebojowych mówców, nie zależy mu na treści, liczy
się. fakt, że dał czadu lub jest czarujący. Szybko się
nudzi, wymaga publicznych pochwał i bezpośredniego
zainteresowania; nadmiar materiałów i obliczeń to nie
dla niego. Pozytywne nastawienie ceni bardziej niż
cokolwiek. Prezentacja winna skrzyć się humorem;
potrzebuje wiciu przerywników w toku wykładu, lubi
słuchać anegdot i dowcipów i niecierpliwie czeka na
późniejszy bankiet lub imprezę. Czasem jakiś szczegół
go zainteresuje, zwłaszcza gdy ma szansę dzięki temu
zabłysnąć. Lubi reflektory, muzykę, wszelkie
przerywniki, byle się coś działo! Kocha slogany,
głębokie aforyzmy (czasem pomagają mu uchodzić za
mądrego, a czasem wkłada w ten sposób kij w
mrowisko).

19

Merytoryczni i analityczni (m.in. Leszek
Balcerowicz, Margaret Thatcher, Wiesław
Kaczmarek, Marek Belka)
Ten typ jest często spotykany wśród
naukowców, ekonomistów, wszelkiej maści
analityków, księgowych, inżynierów, medyków
itp.

20

Mówca: Wyśmienicie przygotowany, wspierający
się materiałem dowodowym, literaturą fachową,
własną pracą; najczęściej prezentowane przez
niego materiały bywają nieczytelne lub zbyt
drobiazgowe. Mówi bardzo konkretnie, krótko i
zwięźle, a jednocześnie tak szczegółowo, że aż
zawile. Odsyła słuchaczy do źródłowych opracowań,
co chroni go przed udzielaniem odpowiedzi na
trywialne pytania. Bez trudu wyczerpie słuchaczy,
ale niekoniecznie temat. Ma problemy z empatią,
raczej nie wyczuje, że słuchacze są znużeni z
merytorycznego punktu widzenia jest to przecież
nieistotne.

21

Odbiorca: Potrzebuje jak najwięcej danych, materiału
dowodowego, bibliografii itp. Logiczny, konsekwentny
przekaz jest kluczem do tego typu osobowości.
Poszukiwanie alternatyw, testowanie teorii, zagrożeń i
wyjaśnianie niejasności daje mu niekłamaną
satysfakcję. Dogłębna informacja, otwartość na
problemy (niekoniecznie ich rozstrzyganie, wystarczy
samo zdiagnozowanie) i pozostawienie czasu do
namysłu - to dla niego kryteria oceny mówcy. Zniechęca
g0: dozowanie informacji, żądanie natychmiastowej
odpowiedzi, powoływanie się na autorytet. lub władzę
celem uzyskania natychmiastowej akceptacji.

22

Dyktujący i pouczający (m.in. Lech Wałęsa,
Andrzej Lepper, ojciec Stanisław Rydzyk,
Nikita Chruszczow)
Ten typ, najbardziej zdecydowany i agresywny ze
wszystkich, jest najczęściej spotykany wśród
czołowych biznesmenów, polityków i wojskowych
oraz w mediach. Częsty też wśród przywódców
wojskowych, prokuratorów i policjantów.

23

Mówca: Ma skłonność do spekulowania: chodzi mu
przede wszystkim o to, żeby dowieść swego,
cokolwiek by to było. Szybko przejmuje „dowodzenie".
Kocha współzawodnictwo pod warunkiem, że jest
pewien swojej przewagi; nie w każdych
okolicznościach chętnie wstępuje w szranki. Słuchaczy
natomiast prowokuje i zachęca do współzawodnictwa,
stawia im wyzwania, ponieważ ma wówczas okazję
zademonstrowania swojej wyższości. Wytycza bardzo
konkretne cele, akcje i zadania, sprawnie i szybko
wprowadza porządek. Materiał i prezentacja są
rzeczowe, niekoniecznie precyzyjne, ale robią
wrażenie na słuchaczach. Jego przygniatające
argumenty, idące w pięty komentarze, cyniczne uwagi
i autentyczny talent do wyłapywania wszelkich
nieścisłości czynią z niego pana i władcę spotkania.

24

Odbiorca: Motywuje go natychmiastowa reakcja
zwrotna; skoncentrowany na efektach i kocha pozytywne
nastawienie prelegenta. Materiał ma być krótki,
konkretny i najlepiej taki, aby przekazując go swoim
współpracownikom, on sam dał się poznać jako człowiek
kompetentny i świetny fachowiec. Zniechęca go
fragmentaryczne przekazywanie informacji, marnowanie
czasu na sprawy nieistotne, dyskredytowanie go w
oczach innych. Należy mu zadawać pytania otwarte i
odpowiadać na jego pytania bardzo konkretnie. Lubi
harmonogramy, nieskomplikowane tabele i rozpisywanie
na punkty; będzie bardzo zadowolony z podsumowania.
Jeżeli to możliwe, trzeba go od czasu do czasu dopuścić
do głosu.

25

3. WARSZTAT MÓWCY

Temat wykładu nigdy nie jest precyzyjny dla
uczestników, a jako zawodowy mówca musisz
mieć tzw. hasła, które wyzwolą ciągi pytań,
stwierdzeń, obrazów, skojarzeń i ćwiczeń oraz
anegdot, tak byś nie szukał ich zdesperowany i
mógł prowadzić zajęcia, rozmawiać z ludźmi lub
odpowiadać na ich pytania, nie spoglądając
nerwowo na zegarek. Stara zasada
długodystansowców każe każdą trasę należy
podzielić na mniejsze odcinki.

26

Najlepiej jest sformułować impulsy tematyczne w
postaci pytań, gdyż dzięki temu nasza wypowiedź
przybierze formą konkretnych odpowiedzi i pozwoli
nadać kierunek dalszej dyskusji (co objaśnię później).

Zdefiniuj i określ cel każdego impulsu.
Sprecyzuj korzyści wynikające z konkretnego
impulsu dla uczestników. Wyznacz czas
Określ dokładnie, jakie cele sobie stawiasz, jakie
konkretne korzyści uzyskasz, realizując owe cele, oraz
w jakim czasie to nastąpi. Ta rubryka w tabeli jest
potrzebna

zwłaszcza

podczas

przygotowywania

nowego tematu, tak byśmy nic uprawiali radosnej
twórczości

wzorem

niektórych

wykładowców

akademickich,

27

i na pewno spodoba się słuchaczom

reprezentującym typ analityczny czy tradycyjny.

Pamiętaj, że również typ dyktujący lubi znać od

początku (a najlepiej z wyprzedzeniem)

odpowiedzią pytanie: po co mi to spotkanie i cała

czcza gadanina?

Wizualizacja
Już dawno odkryto, że obraz zastępuje tysiąc słów.

Urozmaicenie naszej przemowy zdjęciami,

śmiesznymi obrazkami, karykaturą, filmem etc.

uważam za wielce wskazane. Nie tylko skupi uwagę

słuchaczy, ale i ułatwi im zrozumienie szczegółów,

gdyż większość zapamiętuje raczej obraz niż słowo.

28

Generalnie, lepiej wyświetlać obrazki niż słowa.
Możesz przecież rozdać materiały zamiast je
pokazywać na monitorze - to dla amatorów.
Ponadto najdalej co siedem minut powinieneś
zmienić obraz za własnymi plecami, a
sekwencje informacyjne powinny się zamykać w
2-3 minutach, czyli najwyżej po dwóch z nich
powinieneś urozmaicić wypowiedź obrazem;
byłoby idealnie, gdybyś robił to po każdej
sekwencji, czyli co 2-3 minuty.

29

Pytania pomocnicze

Naprawdę dobre efekty przynosi praca z
publicznością za pomocą pytań. Moje zajęcia
słyną z tego, że stawiam więcej pytań, niż
udzielam odpowiedzi. Dlaczego? Ponieważ
pytania skłaniają ludzi do myślenia,
zastanowienia się nad tym, co do nich mówisz, a
jeżeli mogą na nie odpowiadać sami sobie
pisemnie, są zachwyceni! Można też zadawać
pytania retoryczne. Jednak za niezwykle
skuteczne uważam te konkretne, na które każdy
sam sobie musi odpowiedzieć

30

Anegdoty, cytaty, dowcipy, wice, gry,
zabawy
Tu mamy sporą dowolność, ale proponuję przyjąć
pewne ramy czasowe: dowcip raz na 20 minut;
anegdoty, które uwiarygodnią skuteczność mojej
metody - nie częściej niż co 10 minut.
Nadużywanie pierwszych i drugich może
spowodować, że słuchacze reprezentujący typ
analityczny
tradycyjny lub nawet dyktujący odniosą
wrażenie, że znaleźli się przypadkiem w
kabarecie lub na amatorskim przedstawieniu.

31

Jeżeli chodzi o gry i zabawy, są one ważne, ale
nie jest to rubryka najważniejsza, dlatego nie
przywiązuj do niej nadmiernej wagi, zwłaszcza gdy
masz braki w przygotowaniu merytorycznym.
Chyba że chcesz dostarczyć ludziom podczas
seminarium biznesowego wyłącznie rozrywki.
Sądzę, że w naszej branży znacznie ważniejsze od
błaznowania na scenie czy przed kamerą lub
tańczenia w takt muzyki z uczestnikami jest
pomysłowe i dowcipne przedstawienie
konkretnych zagadnień, problemów lub
rozwiązań

32

Przygotowane na każdą okazję anegdoty i
dowcipy są pomocne w osiągnięciu
odpowiedniej temperatury na sali oraz
nawiązaniu nici sympatii, co bardzo ważne
dla prelegenta - czy jest to lider firmy,
polityk, kaznodzieja, czy wykładowca.

33

Ćwiczenia warsztatowe - narzędzia, materiały
dla uczestników
Jeżeli dany impuls wymaga materiałów, to potrzebne
będą także ćwiczenia i narzędzia. Osobiście jestem
zdania, że celem spotkania edukacyjnego (kongres,
sympozjum, seminarium) -oprócz wymiany
doświadczeń, wniosków i dowartościowania
uczestników, a czasem ich integracji we wspólnej
zabawie -powinny być trzy rzeczy:



pogłębienie wiedzy i techniki;



dostarczenie lub wskazanie nowych narzędzi pracy;



wskazanie lub dostarczenie literatury oraz innych

materiałów do studiowania (na przykład kaset wideo,
CD-ROM-ów etc.).

34

Nie przekazuj słuchaczom na piśmie
wszystkiego, co masz do powiedzenia,
pozostaw albo nawet celowo sprokuruj
w materiałach miejsca niedookreślone,
tak by zmusić ich do notowania
podczas wystąpienia - wtedy się
skoncentrują i więcej zapamiętają.

35

Wnioski, komentowanie wyników ćwiczeń,
warsztatów - kierunek dyskusji
Celem jest delikatne, lecz konsekwentne
naprowadzenie uczestników na odpowiednie
wnioski lub najzwyczajniej w świecie
zaprezentowanie ich i omówienie. To ważne,
gdyż ćwiczenia indywidualne i zespołowe
powinny być zawsze omówione, wnioski
wspólnie wyciągnięte i jeszcze w trakcie
spotkania określone kierunki działań. Najczęściej
chodzi tu o zaplanowanie, jakie działania należy
przedsięwziąć.

36

Statystyki, badania, zestawienia,

porównania
Moim zdaniem to bardzo ważna rubryka. Pomaga
przekonać słuchaczy do jakiejś idei, nowej
koncepcji czy procedury. Sam mam zwyczaj w
czasie wystąpień posługiwać się własnymi albo
obcymi zestawieniami, statystykami i wynikami
badań. Istotne jest, aby były CZYTELNE! Często na
konferencjach, zwłaszcza gdy przemawiają zacni
profesorowie, widuję absolutnie nieczytelne,
zawiłe i w dodatku fatalnie zeskanowane
statystyki lub równie kiepskie ich fotokopie.

37

Zalecana literatura, materiały etc.
Lista pozycji do przeczytania jest zawsze mile
widziana i bardzo pomocna. Oczywiście, zdarzają się
wykładowcy, którzy odczytują na zajęciach swoje
albo cudze książki, ale takie numery coraz rzadziej
już przechodzą nawet na uczelniach wyższych.
Przerywniki, zakończenie, muzyka, światła etc.
W tej rubryce chodzi o pewne naddatki, niezwiązane
z wystąpieniem. Pompatyczne zakończenie,
prowokacja oklasków na stojąco, poruszanie się
między publicznością a sceną, jakieś inne gagi,
fragment dobrego nagrania dla podkręcenia
atmosfery na sali są zawsze dobre - na początku, na
końcu oraz w przerwach.

38

Źródło:



Dyskretny urok wystąpień publicznych,

Tomasz Kamel, Robert Krool, Piotr Kraśko.
Wyd. Studio EMKA, Warszawa 2002

39