Struktury zależności

między wskaźnikami

zrównoważonego rozwoju

(D-P-S-I-R)

ilościowe,jakościowe;obowiązkowe i

dobrowolne

Kaja Chmura, II rok ochrony

środowiska

Główne aspekty prezentacji:

1) Układ D-P-S-I-R

jako przykład struktury zależności

między wskaźnikami zrównoważonego rozwoju

2) Znacznie wskaźników

w ramach powyższego

układu

3) Przykłady ilościowych wskaźników

w zakresie

układu

4) Przykłady jakościowych wskaźników

w

zakresie układu

5) Przykłady obowiązkowych wskaźników

w

zakresie układu

6) Przykłady dobrowolnych wskaźników

w

zakresie układu

7) Wnioski

Przykład struktury zależności

między wskaźnikami-układ

przyczynowo-skutkowy

D-P-S-I-R

„od problemu
środowiskowego

do jego
rozwiązania”

Driving force (wskaźniki czynników sprawczych)
=>

Pressure(wskaźniki presji) =>

State( wskaźniki stanu) =>

Impact(wskaźniki oddziaływania) =>

Response(wskaźniki reakcji) =>

Zastosowanie D-P-S-I-R

14 zagadnień

problemowych:

• rozwój społeczno–
gospodarczy,

• zmiany klimatu,
• zanikanie warstwy ozonu
stratosfer.,

• zakwaszenie,
• troposfer. ozon i inne fotoch.
utleniacze,

• substancje chemiczne,
• odpady,

• przyroda i różnorodność
biologiczna

• woda,
• środowisko przybrzeżne i
morskie,

• degradacja gleby,
• środowisko miejskie,
• główne przypadki
nadzwyczajnych zagrożeń
środowiska,

• sektory społeczne.

Wskaźniki czynników

sprawczych

Czynniki sprawcze: formy aktywności

ludzkiej wpływającej destrukcyjnie na

środowisko

1) Zużycie energii

2) Wskaźniki transportu

3) Procesy przemysłowe

4) Rolnictwo(używanie pestycydów,nawozów

sztucznych lub innych środków
chemicznych)

5) Inne

Wskaźniki presji

• emisja zanieczyszczeń związanych z
transportem

• emisja zanieczyszczeń związanych z
przemysłem

• emisja zanieczyszczeń związanych z
rolnictwem

• emisja zanieczyszczeń związanych z zużyciem
energii

• emisja innych zanieczyszczeń związanych z
działalnością człowieka

Wskaźniki stanu

Stan środowiska i zasobów naturalnych:

1) Wskaźniki dot powietrza

2) Wskaźniki dot krajobrazu

3) Wskaźniki dot wody

4) Wskaźniki dot zasobów naturalnych

Wskaźniki wpływu

• wskaźnik wpływu na zdrowie człowieka

•wskaźnik wpływu na środowisko naturalne, np.

- zakwaszenie wody,lasów i gleb

-zmiany w bioróżnorodności i w

rozmieszczeniu gatunków

Wskaźniki reakcji

Reakcja organizacji i instytucji

ekonomicznych oraz środowiskowych:

1) Działania w administracji

2) Działania w gospodarstwie domowym

3) Działania w przedsiębiorstwach

4) Działania w organizacjach międzynarodowych

Układ D-P-S-I-R dla wskaźników

ochrony powietrza

Grupa wskaźników

w układzie D-P-S-I-

R

Wskaźniki

cząstkowe

Wskaźniki czynników

sprawczych

1) liczba zakładów szczególnie

uciążliwych na km²
2) liczba samochodów na

1000 ludzi
3) produkcja/konsumpcja

substancji zubażających

warstwę ozonową

Wskaźniki presji na jakość

powietrza

1) Emisja zanieczyszczeń

gazowych z zakładów

szczególnie uciążliwych
2) Emisja zanieczyszczeń

pyłowych z zakładów

szczególnie uciążliwych
3) Emisja gazów cieplarnianych
4) Wskaźnik presji motoryzacji

(emisja ze środków mobilnych)
5) Energochłonność gospodarki

Układ D-P-S-I-R dla wskaźników

ochrony powietrza

Grupa wskaźników

w układzie D-P-S-I-R

Wskaźniki cząstkowe

Wskaźniki stanu

(jakości lub zanieczyszczenia

powietrza)

1)

  

Jakość powietrza

atmosferycznego (np. liczba dni z

nieprzekroczoną normą

dopuszczalnej immisji SO

2

, NO

x

,

pyłów)
2) Wskaźniki zanieczyszczenia

powietrza (immisja zanieczyszczeń

gazowych, immisja zanieczyszczeń
pyłowych)

Wskaźniki wpływu

1) Wskaźniki zakwaszenia jezior,

lasów, gleb
2) Wskaźniki wpływu na zdrowie

człowieka (ryzyko ekologiczne)

Układ D-P-S-I-R dla wskaźników

ochrony powietrza

Grupa wskaźników

w układzie D-P-S-I-R

Wskaźniki cząstkowe

Wskaźniki reakcji

1) Sprawność redukcji zanieczyszczeń gazowych
(pyłowych)
    2) Udział zakładów szczególnie uciążliwych
wyposażonych w urządzenia do redukcji
zanieczyszczeń pyłowych (gazowych) w ogólnej
liczbie zakładów szczególnie uciążliwych
     3) Udział nakładów inwestycyjnych na ochronę
powietrza i klimatu
w ogólnej wartości nakładów inwestycyjnych na
ochronę środowiska
    4) Nakłady inwestycyjne na ochronę powietrza
atmosferycznego i klimatu na 1 mieszkańca
    5) Udział samochodów wyposażonych w
katalizatory w ogólnej liczbie zarejestrowanych
pojazdów
    6) Udział powierzchni parków, zieleńców i terenów
zieleni osiedlowej
w powierzchni miast
7) Produkcja energii ze źródeł odnawialnych

Wskaźniki ilościowe

obrazują możliwości lokalne i stan

wyjściowy poszczególnego regionu lub

kraju

Przykłady wśród układu D-P-S-I-R:

1. Wskaźniki emisji zanieczyszczeń (P)

2. Wskaźniki immisji zanieczyszczeń (S)

Wskaźniki jakościowe

•

uwzględniają współzależności pomiędzy trzema filarami
rozwoju zrównoważonego, tzn. gospodarką, środowiskiem i
społeczeństwem

•

pozwalają na ocenę i prognozę efektów działania na problem
środowiskowy oraz korekty postępowania.

•

przykłady w układzie D-P-S-I-R:

1. zużycie energii (D)

2. wskaźnik jakości powietrza (S)

3. wskaźnik wpływu na zdrowie człowieka (I)

4. wskaźnik wpływu na środowisko naturalne (I)

5. wszystkie wskaźniki reakcji na problem środowiskowy (R)

Wskaźniki obowiązkowe - tzw.

podstawowe

1 Zadowolenie obywateli ze wspólnoty lokalnej

2 Lokalny wkład do globalnych zmian
klimatycznych

3 Lokalne możliwości przemieszczania się i
transport pasażerski

4 Dostępność lokalnych publicznych terenów
zielonych i usług lokalnych

5 Jakość lokalnego powietrza na zewnątrz

Wskaźniki dobrowolne - tzw.

dodatkowe

6 Podróże dzieci do i ze szkoły

7 Zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju
zarządzanie w organach administracji lokalnej i
lokalnych podmiotach gospodarczych

8 Zagrożenie hałasem

9 Zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju
użytkowanie gruntów

10 Produkty promujące trwały rozwój

Bibliografia

1)  „Zarządzanie zrównoważonym rozwojem. Agenda 21 w Polsce-

10 lat po Rio” pod redakcją Tadeusza Borysa, Wydawnictwo
Ekonomia i Środowisko, Białystok 2003 

2) „Wskaźniki zrównoważonego rozwoju” pod redakcją naukową

Tadeusza Borysa,Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko,Białystok
2005  

3) http://www.laboratoria.net/.../zielona_chemia_1D.jpg

4) http://www.ujk.edu.pl/ios/wydawnictwa/z3/Jozwiak.pdf

5) http://lex.pl/czasopisma/pos/ekorozw.html

6) http://www.yale.edu/esi/

7) http://www.gdańsk.pl_8832.pdf