FIZJOLOGIA W

FIZJOLOGIA W

GERIATRII

GERIATRII

WYKŁAD 2

WYKŁAD 2

dr hab.med.Bożena Pietrzak

dr hab.med.Bożena Pietrzak

WYKŁADY

(1-6)

:”Fizjologia w

geriatrii”.

Zaliczenie testowe podczas
ostatniego

( Nr 7)

wykładu w dniu

10.01.2009

:

-30 pytań (4-5 pytań z każdego tematu
wykładowego)
-pytania będą wyświetlane na ekranie
pojedynczo, jednorazowo, bez możliwości
powtórzenia
-czas wyświetlania każdego pytania
przeznaczony na udzielenie odpowiedzi
wynosi jedną minutę
-zaliczenie testu: udzielenie 70% prawidłowych
odpowiedzi

Na całym świecie zachodzi proces starzenia się populacji,

Zwłaszcza w krajach uprzemysłowionych.

Przed 100 laty 1 osoba na 20 miała ponad 65 lat, dziś 1 na 6.

Podobnie w Polsce strukturę demograficzną charakteryzuje

Się nasilający się proces starzenia.

Osoby > 60 roku życia – 17%
> 65 - 11%
>75 - 5%

Czas trwania życia K – 78, M – 71 lat

FIZJOLOICZNE PODSTAWY STARZENIA SIĘ.

„Fizjologia starzenia”

– procesy fizjologiczne, a więc prawidłowe, które

prowadzą do stopniowych zmian morfologicznych i czynnościowych w naszym
organizmie, różnych od zmian patofizjologicznych spowodowanych procesem
chorobowym.

Zmniejszenie sprawności organizmu człowieka następje po35 roku życia
postępuje stopniowo wraz z wiekiem.Tempo procesu różne.
Dlatego wiek „biologiczny” różni się od wiek kalendarzowego.

GERONTOLOG – badający przebieg fizjologicznego
starzenia się człowieka uznaje to zjawisko za procesy
fizjologiczne.

natomiast

GERIATRA – chroniący zdrowie osoby starszej nie
może negować powszechności starzenia się
organizmu, ale ze względu na kliniczne skutki tych
tzw. Zmian starczych określa je jako fizjo-
patologiczne.

-- Ważną cechą procesu starzenia jest zmniejszenie cytoplazmy
komórkowej wraz ze zwiększeniem odkładania tłuszczu w komórkach.
ALE !
Wzrost zawartości tłuszczu jest mniejszy niż spadek ilości wody
wewnątrzkomórkowej.

- Czas odnowy biologicznej różny dla różnych komórek;
-leukocyty czy komórki nabłonka jelitowego żyją tylko kilka dni
-spadek efektywności komórek nerwowych zarówno ośrodkowych jaki obwodowych

-dzielenie się zakończeń nerwowych kompensuje dysfunkcję nerwowa w danym
obszarze.

- Zmiana masy ciała

-zmniejsza się masa tkanki mięśniowej
-zmniejsza się zawartość wody i potasu wewnątrzkomórkowego, sztywność komórki
- wzrasta ilość wody w przestrzeni zewnątrzkomórkowej, wzrasta sód i chlor w mięśniach

-zmniejsza się liczba, ale jest przerost zastępczy

Obniżenie podatności tkankowej w skurczu i rozkurczu ( ważne dla przyszłej rehabilitacji)
- wzrost liczby połączeń mostków poprzecznych między cząsteczkami białek.

-rośnie do wieku średniego, potem się zmniejsza

UKŁAD KRĄŻENIA

TĘTNICE
-zwłóknienie i
zanik elementów
kurczliwych
-utrata sprężystości
-bierność sztywnych
tętnic przy
przenoszeniu
fali tętna
-zmniejszenie
szybkości przepływu
krwi

SERCE:
-zmniejszenie liczby włókien
Mięśniowych
-zwiększenie włóknistej tkanki łącznej

Stwardnienie
zwłóknienie tętnic

W
z
r
o
s
t

-zwiększenie oporu
obwodowego
-nadciśnienie
-przerost lewej komory

Sztywność mięśnia sercowego
Zmniejszenie podatności
Degeneracja tłuszczowa i barwnikowa
Zmniejszenie przepływu krwi przez
zwężone tt.wieńcowe
Pogorszenie ukrwieni mięśnia

Niewydolność lewej komory:
-zmniejszenie objętości wyrzutowej
-zmniejszenie pojemności minutowej

Niewydolność lewej prawej komory

Anatomia serca

Anatomia serca

1. Umiarkowane powiększenie serca

2. Przerost serca \32%)

3. Spoczynkowa późnorozkurczowa powierzchnia i objętość u
osób zdrowych nie zmieniają się wraz z wiekiem.
Natomiast przedsionki, głównie lewy, wobec wyraźnego wzrostu
ich znaczenia hemodynamicznego w późniejszy okresie życia
wykazują zarówno pewien przerost jak i rozszerzenie.

4. Aparat zastawkowy wady w postaci niedomykalności,
zwężenia, fenestracji
są bardzo częste.

Anatomia serca u osób w starszym wieku

W starzejącym się sercu współistnienie 2 procesów:
1/ ”prawdziwe” zmiany charakterystyczne dla danego wieku
(INWOLUCJA

2/ zmiany zależna od nałożonego procesu patologicznego

Mięśniówka serca
Rodzaje zmian anatomicznych

-zanik starczy- brunatny (barwnik lipofuscyna)
-zmiana kierunku przebiegu tętnic wieńcowych z liniowego na kręty

-Powiększenie się serca aż do 90 roku życia ( wskutek odpowiedzi na stały wzrost
ciśnienia w ciągu życia)
( w niektórych komórkach śródsierdzia, zwłaszcza na ścianie tylnej dochodzi
do przerostu komórek śródsierdzia)
-zwłóknienie
-gromadzenie złogów amyloidu

Mięsień komór

-zmiana przebiegu przegrody międzykomorowej na esowaty
-zmniejszenie liczby samodzielnych mięsni brodawkowatych-zlewanie się
Są krótsze, bardziej związane ze ścianą
-spłaszczenie beleczek mięśniowych i wygładzenie ścian komory.

Mięsień przedsionków

-odkładanie się amyloidu
-nadmiar tkanki tłuszczowej w przegrodzie
międzyprzedsionkowej

Układ przewodzący serca

Rodzaje zmian anatomicznych
-ubytek komórek kładu przewodzącego
-równoczesny rozplem tkanek innego typ
(najczęściej włóknienie)
-stłuszczenie
-odkładanie się złogów wapnia,
-złogów amlyoidu

Węzeł zatokowo-przedsionkowy

-przybytek włókien kolagenowych, ubytek elastycznych.

-u osób > 70 roku życia zawartość komórek węzłowych 1—40%.
Rozwija się choroba węzła zatokowego( rozwój tkanki łącznej, pojedyncze
wysepki tkanki węzłowej- topografia węzła nie zmienia się
stałe położenie koło ujścia ż.głównej górnej
-zmiany w tętnicy węzła zatokowo-przedsionkowego:
zgrubienia włóknisto-elastyczne
W błonie wewnętrznej, zwłóknienie w środkowej, pomniejszenie masy mięśni gładkich

Łącze przedsionkowo-komorowe

-zwłóknienie, tłuszczeni, zmiana kształtu na wrzecionowaty.
-tworzenie tzw. archipelagów czyli przedłużeń węzła wnikających do
prawego trójkąta włóknistego.( są odpowiedzialne za nagłe zgony )

-zwapnienia
-zmiany te są przyczyna u 26% przypadków stałego bloku sercowego
u starszych wiekowo stałego bloku przedsionkowo-komorowego

HISTOLOGIA SERCA

HISTOLOGIA SERCA

a. Odkładanie się w miocytach lipofuscyny - małe znaczenie kliniczne

b. Odkładanie amyloidu częste ,100% PACJENTÓW PO 80 ROKU ŻYCIA,
-najczęściej pod wsierdziem tylnej ściany przedsionków
-w mięśniach brodawkowatych
-może upośledzić czynność rozkurczową.

c. Gromadzenie złogów lipidowych najczęściej w ścianie przedsionków
tylny płatek zastawki mitralnej / zmiany zwłóknieniowe
Rozplem tkanki łącznej szczególnie widoczny w rąbku zastawek
półksiężycowatych aorty.

e. Wysycenie struktur serca solami wapnia
Zmiana najczęstsza, już powyżej55 roku życia spotka się u 5% populacji
zwapnienie zastawki aortalnej i przyrasta o1% na każdy następny rok z
życia.
po 60 r. życia 10%.

Fizjologia starzenia się układu krążenia.

Wpływ starzenia się na czynność mięśnia sercowego.

Wydłużenie
czasu skurczu
mięśniowego

Wzrost
obciążenia
następczego

Czas napływu
Krwi do komór
w rozkurczu jest
wydłużony = bo
wolniejsza eliminacja
jonów wapnia
wewnątrzkomórkowego.

Fizjopatologia układu sercowo-

Fizjopatologia układu sercowo-

naczyniowego u osób w

naczyniowego u osób w

podeszłym wieku

podeszłym wieku

Kardiologia geriatryczna zajmująca się schorzeniami układu krążenia
u ludzi w wieku podeszłym musi zwracać uwagę na następujące fakt -
iż odmienny przebieg chorób w tym wieku wynika z:

a/odrębności psychologicznych

b/sumowania się czynników patogenetycznych oraz długiego czasu ich oddziaływania

c/częstego w tym wieku zjawiska polipatologi / narastających zmian strukturalnych

i zaburzeń fizjologicznych nazywanych cechami starości.

Aktywność komórek rozrusznikowych i rytm serca w procesie starzenia się.

Zmniejszenie liczby komórek rozrusznikowych w węźle zatokowo-przedsionkowym
nawet o 90*)
-pozostałe komórki rozrusznikowe przemieszane z tkanka łączną

Ciekawe pytanie;

1.Jeżeli w starzejącym się sercu stopniowo dokonuje się tak znaczna utrata liczby
zatokowych komórek rozrusznikowych to można się zastanowić czy większość
epizodów zaburzeń rytmu serca, obserwowanych w starszym wieku nie jest
procesem prawidłowym – fizjologią starzenia?

Zmiana odpowiedzi serca na wysiłek fizyczny u osób starszch

młodzi

starzy

Wysiłek fizyczny

Wzrost pojemności
minutowej

Przez
przyśpieszenie
akcji serca

Przez
zwiększenie
objętości
wyrzutowej
lewej komory

Układ sercowo-naczyniowy osoby starszej pozostaje pod

Układ sercowo-naczyniowy osoby starszej pozostaje pod

wpływem

wpływem

•

Styl życia

Styl życia

•

Starość]

Starość]

•

Konkretne

Konkretne

patogeny

patogeny

•

Leczyć

Leczyć

•

„

„

in aging”

in aging”

•

„

„

off aging”

off aging”

Czynnościowa starość serca

Czynnościowa starość serca

1.Częstość rytmu:
spoczynkowa częstość rytmu
serca
nie wykazuje zależności od
wieku. ale obserwujemy
stopniowy spadek zmienności
rytmu zależnej od faz
oddychania i pory dnia.

Można mówić o starczym
usztywnieniu rytmu.
Inaczej zachowuje się
podstawowa częstość węzła
zatokowego. maleje
od ok.104/min pobudzeń w 20
roku życia do90/min w 60 roku
życia.

2.Napełnianie lewej komory, czyli
jej funkcja rozkurczowa jest
najbardziej
czułym wskaźnikiem starości
serca.

Badania echo - późnorozkurczowa
objętość LK nie zmienia się.
Zmiany starcze głównie dotyczą
zjawisk dynamicznych (spadek
wielkości i szybkości napływu krwi
z przedsionka
do komory o 50%.

3.Obciążenie następcze zwiększa się
liniowo. (wynik usztywnienia tętnic
centralnych.

4.Niewielkie zmiany w kurczliwości.

5.Krążenie wieńcowe-gorsze

6.Dokrewna czynność serca
- zwiększona produkcja
przedsionkowego peptydu
natriuretycznego ( może wynikać z
powiększenia przedsionków.

Powstawanie wad serca

Zmiany zwyrodnieniowe
Odkładanie się soli wapnia
w pierścieniu włóknistym
ujścia żylnego i tętniczego
lewego

Zmiany zwyrodnieniowe
Odkładanie się soli wapnia
w aparacie podzastawkowym

Aparat zastawkowy
\Rodzaje zmian anatomicznych
-zgrubienia włókniste na zastawkach
Głównie w lewym ujściu żylnym (zastawka mitralna) i lewym tętniczym (zastawka
aortalna)
-zwłóknienie,
-zwapnienie
-odkładanie
amyloidu

Zastawka mitralna
-najczęściej zwapnienia

Stopień zwapnienia nasila się z wiekiem i głównie dotyczy kobiet.
Np. K,M po 70 roku życia =3,2% K,1,4% M
-K,M po 90 roku życia =K43,5%,M17%
-wskutek zwapnień różnego stopnia niedomykalności mitralnej
-słyszalne szmery w sercu

Zastawka aortalna:
-zwapnienia
-powstanie stenozy ( występuje równie często u obu płci co
odróżnia od innych wad gdzie przewaga u mężczyzn).

Starzenie się układu naczyniowego.

Mięśnie
gładkie ściany
naczyń
-reakcja
skurczowa
w odpowiedzi
na adrenalinę

Komórki
śródbłonka
naczyniowego
-upośledzona odpowiedź
naczyniorozszerzająca
-działanie endoteliny

Naczynia
-powierzchniowe
wydłużenie i zesztywnienie ściany

-oporowe
Opór naczyniowy wzrasta

-włośniczkowe
Ten obszar niemal się
Nnie starzeje

żyły

Łożysko
płucne-

spadek podatności
reaktywności
komórek m.gładkich

żyły

1.Ponad 2/3 objętości krwi człowieka jest zgromadzona w układzie żylnym

2.Żyły jako naczynia objętościowe stanowią u człowieka jeden z najważniejszych
punktów regulacji objętości krwi krążącej

-starzejące się żyły – zmniejszenie podatności
-spadek siły skurczu mięsni gładkich

WYNIKI BADANIA HYVET (Hypertension in the Very Elderly Trial )

Kogo leczyć?

-w dobrym stanie
zdrowia
-raczej chodzących

Do jakich
wartości RR
Dążymy?
-poniżej 150/80

Czy leczymy

-TAK

Czym
Leczymy?

-Indapamid SR
+/_Perindopril

Zmiany ciśnienia tętniczego w procesie starzenia się organizmu

-głównie skurczowe

-wpływ środowiska

-klimat zwrotnikowy / podzwrotnikowwy

-Japonia

Układ oddechowy
-pojemność życiowa płuc
zmniejsza się od 20-30 roku
życia

-zwiększa się objętość zalegając
(rv)
-dwukrotnie wzrasta
stosunek rv/tlc
-znacznie powiększa się
czynnościowa
przestrzeń martwa

Nie ma bezpośredniej zależności

między

czynnością endokrynną i egzokrynną

nerek.

Zmniejszenie masy mięśniowej, a więc stężenie kreatyniny we krwi

nie jest adekwatnym markerem

niewydolności

nerek.

Uszkodzenia nerek mogą mieć przebieg subkliniczny.

NIEDOKRWISTOŚĆ

K – HgB < 12g/dl

M – HgB<13g/dl

DEFINICJA

- U OSÓB W PODESZŁYM WIEKU CZĘSTO NIE JEST ROZPOZNAWANA
I NIE JEST LECZONA.

Częściej występuje u M niż u K po 65 roku życia.

W Polsce jest 3,8 miliona osób po 65 roku życia, z czego ok..10% (tzn.38000)
Występuje różnego stopnia niedokrwistość.

Chorzy z niedokrwistością żyją krócej.

Niedokrwistość przyczynia się do pogorszenia jakości życia:
-zwiększa ryzyko upadków
-upośledza sprawność fizyczną
-upośledza sprawność umysłową
-przyśpiesza progresja chorób wielonarządowych

ETIOPTOGENEZA NIEDOKRWISTOŚCI U OSÓB STARSZYCH

NIEDOBORY
ŻYWIENIOWE
1/3
-niedobór żelaza
-kwasu foliowego
-witaminy b12

CHOROBY

PRZEWLEKŁE

1/3

PZYCZYNY

NIEZNANE

1/3

Najczęstsze przyczyny:
-nierozpoznana niewydolność nerek
-przewlekłe zapalenie
-zespół mielodysplastyczny
-naturalne zależne od wieku obniżenie liczby
komórek szpiku kostnego.
-”zmęczenie komórek hematopoetycznych pnia
(progresywny zanik długowietrznych, hematopoetycznych
Komórek pnia.

GDZIE PRZEBIEGA GRANICA MIĘDZY FIZJOLOGIA STARZENIA SIĘ
A PATOLOGIĄ?

FILOZOF PRZYRODY
„Ze względu na czynności wegetatywne i zmysłowe
które nie mogą być wykonywane bez pomocy ulegającego zniszczeniu
narzędzia cielesnego człowiek jest śmiertelny”