Rycerz

wojownik średniowieczny

Wzorzec paranetyczny

• z j. greckiego: paraneza – zachęta,

rada; literatura paranetyczna –
przedstawiająca wzorce osobowe.

• Paranetyczne wzorce

średniowieczne:

- król (władca)
- rycerz
- święty

Wzorcowe cechy

rycerskie:

• hojność
• odwaga
• pobożność
• szlachetność
• waleczność
• uprzejmość
• wiarygodność
• żądza sławy

• dobre urodzenie
• sprawiedliwość
• honor
• mądrość
• oddanie Bogu
• męstwo
• patriotyzm
• poświęcenie

Przede wszystkim – odwaga

i fair play

• O chwale rycerza decydowało nie tyle zwycięstwo, ile

to, jak walczył. Walka miała kończyć się albo wygraną,

albo śmiercią. Śmierć poniósł Rolad, tytułowy bohater

„Pieśni o Roladzie”. Postępowanie fair play wyrażało

szacunek do przeciwnika. Nie wolno było zabijać

wroga, godząc w niego z tyłu. Rycerzowi w zbroi nie

można było się cofnąć. Nic, co mogło być poczytane

za tchórzostwo, nie było dopuszczalne. Rolad (bohater

„Pieśni o Rolandzie”) nie mógł dąć w róg dla

przywołania pomocy, żeby nie pomyślano, że się boi.

Nieważne, że takie zachowanie pociągnęło za sobą

śmierć jego przyjaciela i innych wojowników. Ten brak

względu na innych nie raził najwyraźniej niebios, skoro

archanioł Gabriel przybył z nieba po duszę bohatera.

Brak odwagi to najcięższa obelga.

Słynni rycerze

• Znani z legend i

eposów:

 Don Kiszot z La

Manczy

 Lancelot
 Tristan
 Król Artur
 Jurand ze Spychowa
 Zbyszko z Bogdańca

• Znani z przekazów

historycznych:

 Powała z Taczewa
 Zawisza Czarny z

Garbowa

 Gotfryd z Bouillon
 Rajmund z Tuluzy
 William Marchal

Zawisza Czarny (fr. obrazu

„Bitwa pod Grunwaldem”

Jana Matejki)

Don Kichot na obrazie

Honoré Daumiera

Król Artur

Co wiemy o tych trzech

rycerzach ze zdjęć?

• Zawisza Czarny: pochodził z Garbowa, herb Sulima; lata

życia: ok. 1380-1428; związany był przede wszystkim z

dworem Jana Luksemburskiego; brał udział w bitwie pod

Grunwaldem.

• Don Kiszot z La Manczy: to bohater romansu

satyrycznego autorstwa Miguela de Cervantesa; miał

wiernego sługę, który nazywał się Sancho Pansa; dama

serca Don Kichota to Dulcynea; dzieło to parodiuje ethos

rycerski (terminy: „donkichoteria”, „walka z wiatrakami”).

• Król Artur: postać ta wywodzi się z legend, to król

brytyjski, założył rycerskie Bractwo Okrągłego Stołu; żona:

królowa Ginewra; zbudował zamek Camelot na wybrzeżu

Kornwalii; średniowieczny wzór rycerza.