Farmakoekonomika

Dr n. ekon. Izabela Rydlewska-

Liszkowska

Zakład Polityki Zdrowotnej

IMP

Co to jest farmakoekonomika ?

• dziedzina wiedzy na styku farmacji i ekonomii
• Początki: lata siedemdziesiąte naszego

stulecia (USA, UK)

• Informacje nt. kosztów terapii dla instytucji

ubezpieczeń zdrowotnych i rządów- płatnik)

• Dynamiczny wzrost ilości nowych leków na

rynku, silna konkurencja wśród firm
farmaceutycznych i ubezpieczeniowych -
potrzeba uzasadnienia decyzji co do wyboru
leku zgodnie z skutecznością kliniczną i
efektywnością ekonomiczną.

Nauka ta sprowadza do "wspólnego
mianownika koszty i konsekwencje
danej metody leczenia i umożliwia w
ten sposób dokonanie wyboru pomiędzy
alternatywnymi metodami
terapeutycznymi". (Drummond, 1987)

Nauka ta "identyfikuje, mierzy i
porównuje koszty i rezultaty dwóch lub
więcej metod terapeutycznych".
(Bootman, 1991)
„Analizuje koszty terapii danym lekiem
poniesione przez system ochrony
zdrowia i społeczność".
(Froemming,1989)

Cel analizy farmakoekonomicznej:

• Jaki jest koszt terapii?
• Jaki jest wynik terapii?
• Czy terapia daje możliwość realizacji

celu?

• Czy terapia jest „lepsza” od innych

terapii?

Zastosowanie analizy

farmakoekonomicznej:

• Opracowanie standardów postępowania
• Ustalanie cen i refundacji

leków/technologii medycznych

• Tworzenie receptariuszy szpitalnych

Odbiorcy wyników analizy

farmakoekonomicznej:
(podmioty posiadające wpływ na
wykorzystanie zasobów finansowych)

• Lekarze
• Podmioty tworzące receptariusze
• Instytucje ubezpieczeniowe
• Podmioty ustalające ceny
• Podmioty ustalające poziom refundacji
• Producenci leków

Wybór leków w oparciu o:

• Efekty kliniczne (skuteczność,

bezpieczeństwo, tolerancję)

• Jakość życia (ból, cierpienie,inne)
• Koszty

Ewaluacja farmakoekonomiczna:

• Porównanie efektów i kosztów
• Dwie lub więcej opcji alternatywnych

program a

efekty

koszt a

Wybór

koszt b

program b

efekty

WYBÓR

KOSZTY A

PROGRAM

A

SKUTKI

A

KOSZTY B

PROGRAM

B

SKUTKI

B

C

D

Koszty bezpośrednie
• medyczne - leki,sprzęt

jednorazowy,amortyzacja
aparatury,opieka lekarza,
pielęgniarki,pobyt w szpitalu,testy
diagnostyczne, monitoring terapii,

• niemedyczne-

transport,hotel,dieta,opieka nad
dzieckiem

Koszty pośrednie (kwoty przeznaczone
lub utracone w związku z konsekwencjami
choroby) :

• absencja w pracy
• spadek efektywności pracy
• wczesna umieralność
• obniżenie lub utrata dochodów
• Utracona produktywność
• Dodatkowe koszty systemu opieki

zdrowotnej w czasie dodanych lat życia

Koszty niemierzalne:

• ból, cierpienie, rozłąka z rodziną,

frustracja, mniejsza zdolność do nauki,
życia

towarzyskiego,

wypełniania

rutynowych obowiązków domowych,
poczucie gorszej jakości życia, stres

Koszty:

• Koszt średni
• Koszt marginalny
• Koszt inkrementalny (różnica kosztów

między porównywanymi opcjami
działania)

Dyskontowanie kosztów:
• Określenie teraźniejszej wartości

przyszłych kosztów lub korzyści
finansowych

• Współczynnik dyskonta

1/(1+r) ª
a – liczba lat

• Stopa dyskonta - r

Efekty:
• Medyczne (finalny efekt leczenia –

pozytywny, negatywny) np. zmniejszenie
śmiertelności

- Kliniczne (możliwość samodzielnej

egzystencji, poczucie komfortu, przeżycie)

- Jakościowe (satysfakcja pacjenta/jakość

życia; postrzeganie efektów przez
pacjenta)

- Ekonomiczne (koszty, oszczędności,

uniknięte koszty)

Jednostki wartościowania efektów:

• Monetarne (PLN)
• Naturalne (o

bniżenie ciśnienia krwi o

mmHg, obniżenie poziomu glukozy o

mmol/ 1, podwyższenie przeżywalności

np. % pacjentów żyjących 2 lata dłużej,

skrócenie pobytu w szpitalu)

• Jakościowe (

QALY - lata życia ze

skorygowaną jakością; DALY - lata życia

ze skorygowaną niesprawnością; QoL -

jakość życia; HRQoL - jakość życia

zależna od stanu zdrowia; LYG - zyskane

lata życia)

Typ analizy

koszty

Efekty/korzy

ści

CBA

Jp

Jp

CEA

Jp

Jn (

MmHg,

mmol/1, dni,

lata)

CUA

Jp

Jj (

QALY, DALY,

QoL, LYG)

CMA

Jp

Przykłady (CEA)
• X zł/ dzień bez syptomów choroby
• Y zł/ uniknięty zgon
• Z zł/ dodany rok życia
• W zł/ liczba wyleczeń

Przykład (CEA):

• Lek A
Koszt dla 100 pacjentów= 10 000
Efekty 10 unikniętych udarów
• Lek B
Koszt dla 100 pacjentów= 60 000
Efekty 50 unikniętych udarów
• Koszt / 1 uniknięty udar
Lek A 1000
Lek B 1200

CBA

• Korzyści – koszty = korzyści netto lub koszty

netto

• Korzyści/koszty > 1
• Korzyści: bezpośrednie (uniknięte koszty

opieki zdrowotnej) , pośrednie (uniknieta
utrata zarobków, uniknięte straty
produktywności), niewymierne

Perspektywy analiz:

• Społeczeństwo
• Płatnik
• Szpital
• Pacjent
• Apteka szpitalna

Analiza wrażliwości:

• Symulacje parametrów analizy
• Różnicowanie prawdopodobieństwa od 0 do 1
• Obserwacja reakcji wyników

Wytyczne dobrej praktyki

farmakoekonomicznej:

1. Racjonalnie postawiony problem do rozwiązania
2. Opis porównywanych farmakoterapii
3. Identyfikacja kosztów i wyników porównywanych

farmakoterapii

4. Czy istnieją dowody na efektywność farmakoterapii
5. Czy zastosowano wiarygodne metody

wartościowania kosztów i wyników

6. Czy koszty i wyniki zmierzono w odpowiednich

jednostkach

7. Procedura dyskontowania
8. Analiza marginalna
9. Analiza wrażliwości
10. Interpretacja wyników

Farmakoekonomiczne bazy danych NHS

Economic Evaluation Database

www.york.ac.uk

• HEED Health Economic Evaluations Databases

www.ohe-heed.com

• EMBASE: Pharmacoeconomics & Disease

Management

http://www.rose-net.co.ir/products/PRODUCT

S1/SP/embasph.htm

• Health Economics

www.healtheconomics.com/database.cfm

• NHS R&D Health Technology Assessment

Programme

www.hta.nhsweb.nhs.uk/htapubs.htm

• National Institute of Clinical Excellence

www.nice.org.uk/cat.asp?c=61475

Medyczne bazy danych PubMED

(Medline)

www.pubmed.gov

•

HealthGate (Medline)

www.healthgate.com

•

Cochrane Collaboration

www.cochrane.org

•

CancerLit

www.cancer.gov/search/pubmed/

•

Clinical Trails

http://clinicaltrials.gov/

http://www.lilly.com.pl/strony/i/254.
php

• Uczelnie
• instytucje

Czasopisma polskie
• Farmakoekonomika

www.farmakoekonomika.edu.pl

• Służba zdrowia

www.sluzbazdrowia.com.pl

Lek w Polsce

www.medyk.com.pl

• Farmacja Polska

www.ptfarm.pl/wydawnictwa/farmacja/f

armacja.html

• Gazeta Farmaceutyczna

www.karnet.waw.pl/gazeta/wstep.htm

Czasopisma polskie
• Medical Science Monitor

www.msi.com.pl

• Medycyna Praktyczna

www.mp.pl

• Zdrowie i Zarządzanie

www.ziz.com.pl

Czasopisma zagraniczne

• Clinical Therapeutics

www.clinicaltherapeutics.com

• Pharmacoeconomics

www.adis.com

• Value in Health

www.ispor.org/publications/value/editorial.htm

• European Journal of Health Economics

www.springeronline.com/sgw/cda/frontpage/0

,10735,5-102-70-1151099-0,00.html?changeHe

ader=true

• Quality and safety in health care

http://qhc.bmjjournals.com/

• Journal of Health Economics

www.elsevier.com/homepage/sae/econworld/ec

onbase/jhe/frame.htm

• Health Economics

www.york.ac.uk/inst/che/he.htm

• Health Data Management

www.healthdatamanagement.com

• Health Policy, Economics and Management

www.elsevier.nl/inca/publications/store/5/0/6/0

/0/5/

• International Journal of Technology

Assessment in Health Care

http://titles.cambridge.org/journals/journal_

catalogue.asp?mnemonic=thc

• The Guide to Health Economics Medical and

Pharmacy resources

www.healtheconomics.com

• Journal of Medical Economics

http://www.pjbpubs.com/cms.asp?pageid=667

• Journal of Drug Assessment

http://www.pjbpubs.com/cms.asp?pageid=979

• Journal of Research in Pharmaceutical

Economics

http://www.haworthpressinc.com/store/product.

asp?sku=J063

• Medical Decision Making

http://www.sagepub.com/journal.aspx?pid=263

• The Office of Health Economics

http://195.200.28.182/ohe/ohehome.nsf

• Quality and safety in health care

http://qhc.bmjjournals.com/

• Journal of Outcomes Research

http://www.pjbpubs.com/cms.asp?pageid=876

Bezpośrednie koszty grypy i straty spowodowane

masowymi zachorowaniami są 2-4-krotnie wyższe

niż koszty szczepień ochronnych prowadzonych na

szeroką skalę. Z tego względu w niektórych krajach

koszty szczepień przeciw grypie są refundowane

przez ubezpieczenia zdrowotne.

Liczne badania farmakoekonomiczne, analizujące

korzyści ekonomiczne szczepień przeciw

grypie wykazują, że jest to postępowanie o

wysokim współczynniku koszt/efekt, szczególnie w

populacji osób starszych. Szczepienia dzieci oraz

osób czynnych zawodowo przeciwko grypie są

również związane ze znacznymi korzyściami

ekonomicznymi.

Koszty grypy są ponoszone nie tylko przez
ubezpieczycieli, w dużej mierze ponoszą je
również sami pacjenci. Bowiem na koszty
grypy składają się nie tylko koszty
bezpośrednie medyczne, czyli koszty leków,
wizyt lekarskich, ewentualnych hospitalizacji,
ale również bezpośrednie koszty niemedyczne,
czyli koszty ponoszone na dojazdy do lekarza,
oraz tzw. koszty pośrednie, czyli utrata
produktywności przez pacjenta spowodowana
absencją i negatywny wpływ choroby na
jakość życia pacjenta, a także na
funkcjonowanie jego rodziny.

Celem szczepień przeciwko grypie jest
nie tylko uniknięcie zachorowania, ale
przede wszystkim uniknięcie poważnych
powikłań pogrypowych takich jak:
zapalenie płuc, zapalenie mięśnia
sercowego, czy zapalenie mózgu, które
stanowią bezpośrednie zagrożenie życia
pacjenta. Poza aspektem klinicznym
istotne jest to, że powikłania generują
nieporównywalnie większe koszty w
porównaniu z kosztami szczepienia.

Celem badania była ocena kosztów związanych z

grypą oraz współczynnika koszty/ efektywność

(koszty netto w przeliczeniu na każdy zyskany

rok życia) szczepień przeciwko grypie w

Holandii.

Analiza ekonomiczna składała się z oceny

kosztów spowodowanych grypą oraz z analizy

współczynnika koszty/efektywność. W modelu

połączono aspekty epidemiologiczne grypy

(zachorowalność, śmiertelność, stracone lata

życia) z rozpowszechnieniem szczepień oraz

stopniem wykorzystania zasobów systemu opieki

zdrowotnej. Za korzystanie z systemu opieki

zdrowotnej uznawano hospitalizację, wizyty u

lekarza podstawowej

opieki zdrowotnej oraz

przyjmowane leki.

Interwencją ocenianą w analizie koszty/efektywność było

szczepienie przeciw grypie.

Straty spowodowane grypą w Holandii w sezonie 1995/96

oceniono na 31 mln EUR

W sezonie 1997/98, w grupie osób w wieku podeszłym,

współczynnik koszty/efektywność ustalono na poziomie

1820 EUR na każdy zyskany rok życia. W analizie

subpopulacji wykazano, że program szczepień miał

dużo  korzystniejszy wpływ na grupę przewlekle chorych

osób w wieku podeszłym (zaoszczędzone koszty) niż na

całą populację osób w wieku podeszłym (6900 EUR na

każdy zaoszczędzony rok życia).

Szczepienia przeciw grypie charakteryzują się lepszym lub

porównywalnym współczynnikiem koszty/efekt w stosunku
do innych programów zapobiegania chorobom zakaźnym.

Economic Evaluation of Influenza Vaccination.

Assessment for The Netherlands. Postma Maarten J., Bos

Jasper M., Gennep M. et al.

Pharmacoeconomics 1999; 16 Suppl. 1: 33-40

•

Głównym celem badania było oszacowanie

zależności pomiędzy grypą a straconymi dniami

roboczymi; celem drugorzędowym  - oszacowanie

oszczędności netto wynikających z wprowadzenia

szczepień przeciw grypie w miejscu pracy.

•

koszty związane ze spowodowaną grypą absencją

w pracy, porównanie z kosztami szczepień.

• Wspomaganie pracodawców w identyfikacji korzyści

wynikających ze szczepień pracowników oraz w

ocenie zakresu w jakim mogliby ponieść koszty

związane z wprowadzeniem nowego programu

szczepień.

Economic Costs of Influenza - Related Work Absenteeizm

Akazava M, Sindelar J, Paltiel D

Value in Health 2003:(6)2;107-115

Wyniki: osoby które cierpiały  z powodu grypy i

schorzeń grypopodobnych straciły 1,3 dni
roboczych więcej, niż te, które nie chorowały
na schorzenia grypopodobne, a średnie koszty
absencji spowodowanej grypą i chorobami

grypopodobnymi oszacowano na 137 USD na
osobę według wartości dolara z 1996 roku.
Grypa i schorzenia grypopodobne są źródłem
absencji chorobowej, a co za tym idzie kosztów,
których można by było uniknąć w przypadku
stosowania szczepień populacji z grupy czynnej
zawodowo, mimo braku zaleceń szczepień w
tej grupie.

http://www.gsk.com.pl/

Farmakoekonomika a decyzje
polityczne

• Decyzje cenowe, zwrot kosztów
• Decyzje co do wytycznych postępowania

w zakresie farmakoterapii

• Australia, Kanada, UK, Holandia
• Ocena produktów w kategoriach

cost/effective
(nie chodzi wyłącznie o koszty)

• Uwzględnienie skłonności do płacenia
• Negocjacje cen

Farmakoekonomika a decyzje

polityczne

• Decyzje cenowe
- wsparcie decyzji
- Określenie korzyści i kosztów przy

danym poziomie cen leków

- Kryterium dla płatnika/ przepisującego

leki

Opracowane wytyczne wciąż

nieformalne:

- Dania
- Belgia
- Niemcy
- Norwegia
- Hiszpania
- Szwajcaria
- Węgry
- Polska

Health Technology Assessment Reports

www.nice.org.uk

• Assessment report: The clinical and cost-

effectiveness of anakinra for the treatment of
rheumatoid arthritis in adults

• Assessment report: Coronary artery stents rapid

systematic review and economic evaluation

• The effectiveness and cost-effectiveness of

imatinib in chronic myeloid leukaemia: a
systematic review

• Clinical effectiveness and cost-utility of

photodynamic therapy for wet age-related macular
degeneration: a systematic review and economic
evaluation

• HTA Report: A rapid and systematic review of the

clinical and cost-effectiveness of newer drugs for

treatment of mania associated with bipolar affective

disorder

• The clinical effectiveness and cost effectiveness of

the use of human growth hormones in adults

• HTA report: The Clinical and Cost-effectiveness of

Pioglitazone and Rosiglitazone in the Treatment of

type 2 Diabetes

• HTA report: A rapid and systematic review of the

clinical effectiveness and cost-effectiveness of

capecitabine (Xeloda®) for locally advanced and/or

metastatic breast cancer

• HTA report: A review of the evidence for the clinical

and cost effectiveness of capecitabine and tegafur

with uracil for the treatment of metastatic colorectal

cancer

• The clinical and cost-effectiveness of patient education models

for diabetes: a systematic review and economic evaluation

• HTA report: Systematic review of the effectiveness and cost

effectiveness of the prevention and treatment of influenza A
and B

• HTA report: Clinical and cost effectiveness of continuous

subcutaneous insulin infusion for diabetes

• Systematic review of the clinical effectiveness and cost-

effectiveness of tension-free vaginal tape for treatment of
urinary stress incontinence

• HTA report: An update of a rapid and systematic review of the

effectiveness and cost-effectiveness of the taxanes used in the
treatment of ovarian cancer

• The clinical effectiveness and cost-effectiveness of vinorelbine

for breast cancer: a systematic review and economic evaluation

• HTA report: The clinical and cost effectiveness of long acting

insulin analogues for diabetes

• The clinical effectiveness and cost-effectiveness of computerised

cognitive behaviour therapy for depression and anxiety

• The effectiveness and cost-effectiveness of ultrasound locating

devices for central venous access: a systematic review and

economic evaluation

• Systematic review of the effectiveness and cost-effectiveness,

and economic evaluation, of home versus hospital or satellite unit

haemodialysis for people with end-stage renal failure

• HTA report: A systematic Review update of the Clinical

Effectiveness and Cost Effectiveness of Glycoprotein IIb/IIIa

Antagonists

• The clinical effectiveness and cost-effectiveness of surgery for

people with morbid obesity: a systematic review and economic

evaluation

• The clinical effectiveness and cost-effectiveness of pegylated

liposomal doxorubicin hydrochloride (caelyx) for ovarian cancer

• A systematic review of the effectiveness and cost-effectiveness

of metal-on-metal hip resurfacing arthroplasty for treatment of hip
disease

• Clinical effectiveness and cost-effectiveness of growth

hormone in children: a systematic review and economic
evaluation

• The clinical effectiveness and cost-effectiveness of routine

anti-D prophylaxis for rhesus negative women in pregnancy

• Systematic review and economic evaluation of the

effectiveness of infliximab for the treatment of Crohn's disease

• The clinical effectiveness and cost-effectiveness of bupropion

and nicotine replacement therapy for smoking cessation: a
systematic review and economic evaluation

• The clinical effectiveness and cost-effectiveness of inhaler

devices used in the routine management of chronic asthma in
older children: a systematic review and economic evaluation

• Combination therapy (interferon alfa and ribavirin) in the

treatment of chronic hepatitis C: a rapid and systematic
review

POLITYKA LEKOWA PAŃSTWA

•

Polityka lekowa jest dziedziną
interdyscyplinarną

•

Realizacja polityki lekowej zależna jest od
środowisk pozarządowych: od wytwórców,
dystrybutorów, farmaceutów, konsumentów,
przede wszystkim od lekarzy, którzy wybierając
terapię, decydują o tym, jaki lek zostanie
pacjentowi zaordynowany. Interesy tych grup
mogą być zróżnicowane, niekiedy sprzeczne.
Dlatego niezbędne jest wypracowanie
pomiędzy nimi porozumienia w sprawie
podstawowych zasad polityki lekowej państwa
w ramach szerokich konsultacji społecznych.

POLITYKA LEKOWA PAŃSTWA

•

Przy tworzeniu wykazów leków
refundowanych istotne jest
uwzględnianie, obok wartości
terapeutycznej leku, bezpieczeństwa
jego stosowania - także kosztu terapii

•

Opłacalność stosowania leku do
określonych wskazań winna być
oszacowana przed rozstrzygnięciem o
refundacji na podstawie wiarygodnej
analizy ekonomicznej

POLITYKA LEKOWA PAŃSTWA

•

analiza powinna zostać przeprowadzona

zgodnie ze standardami międzynarodowymi i w

oparciu o dostępne dane statystyczne

dotyczące systemu opieki zdrowotnej w Polsce

•

Zgodnie z rekomendacją Komitetu Ministrów

UE Rec(2001)13 nt. opracowania metodologii

tworzenia wytycznych najlepszej praktyki

medycznej i R(97)17 nt. opracowywania i

wdrażania systemów poprawy jakości w opiece

zdrowotnej oraz uchwały 91/C 304/05 Rady

Europy, instytucje podejmujące decyzje o

alokacji środków finansowych i odpowiedzialne

za zdrowie obywateli, powinny posiadać

narzędzie pozwalające na obiektywną ocenę

przydatności stosowanych procedur

medycznych.

POLITYKA LEKOWA PAŃSTWA

•

Wykazy powinny zawierać leki
umożliwiające leczenie skuteczne, w tym
zmniejszające śmiertelność i
poprawiające jakość życia z
uwzględnieniem efektywności kosztowej

•

Opracowanie nowych zasad refundacji
leków z uwzględnieniem podstawowych
kryteriów
(dostępności leków dla pacjentów,
bezpieczeństwa stosowania, skuteczności
klinicznej oraz bezpieczeństwa
finansowego ubezpieczeń zdrowotnych)

POLITYKA LEKOWA PAŃSTWA

Na wybór właściwej farmakoterapii mają wpływ
takie elementy jak:
• kształcenie w czasie studiów i kształcenie

podyplomowe,

• dostępność informacji naukowej o lekach,
• odpowiednie systemy organizacyjne i

ekonomiczne nadzoru nad ordynacja lekarską
Wszystkie one są niedostateczne.

• Lekarz nie dysponuje wystarczającymi

informacjami o wielkości kosztów związanych ze
stosowaną przez siebie farmakoterapią