WYCHOWANIE SZKOLNE

METODY I FORMY

WYCHOWANIA

Wychowanie szkolne obejmuje

„wiek dorastania” posiadający trzy
fazy. Wiek 11do 15 lat jest młodszą
faza dorastania, 15 do 18 lat -
starszą fazą dorastania, a następny
okres to wiek młodzieńczy tj. lata 18
- 25.

Rozwój w okresie

szkolnym

Rozwój fizyczny

Polega na rozwoju struktury i funkcji organizmu, obejmuje

zmiany anatomiczne i fizjologiczne (zwiększenie wielkości i

ciężaru, różnice w proporcjach, kształt ciała, dojrzewanie

płciowe). Wiek dorastania charakteryzuje się

przyspieszeniem tempa rozwoju.

• Wysokość i ciężar ciała - Intensywny przyrost wysokości u

dziewcząt 11,6 – 14,6 lat potem gwałtownie spada, u

chłopców 13,6 – 15,6 lat. Ciężar ciała u dziewcząt wzrasta

najszybciej w wieku 14-15 lat a u chłopców 15-17 lat.

• Skok pokwitaniowy - Występuje wcześniej u dz. jak u ch.

natomiast później w zakresie podściółki tłuszczowej. Jej

przyrost jest jednak większy u dz. natomiast przyrost mięśni

większy i szybszy u ch. We wzroście różnych organów ,

tkanek czy części ciała występują różnice powodujące

dysproporcje w sylwetkach młodocianych.

• Dojrzewanie płciowe - Podczas pubertacji przysadka

wydziela hormon działający na jajniki kobiet i jądra

mężczyzn oraz na korę nadnerczy obu płci. W przypadku

mężczyzny możliwość prokreacji zależy od produkcji

męskich komórek rozrodczych, która rozpoczyna się

zazwyczaj między 12 i 15 r.ż. u kobiet pierwsza miesiączka

występująca zazwyczaj między 11 a 14 r. ż. świadczy o

uwalnianiu komórek jajowych.

• Rozwój organów wewnętrznych

< wzmaga się działalność gruczołów wydzielniczych skóry

(łojowych, potowych), powoduje: pocenie się, przetłuszczanie

włosów i łojotoki skóry
< układ kostny i mięśniowy rozwijają się w różnym tempie.

Pierwszy szybciej niż drugi. Powoduje to częste bóle mięśniowe i

wpływa na koordynację ruchową
< układ sercowo naczyniowy przeobraża się 12-16 r. ż. –

wzrasta ciężar i objętość serca. Pogłębiają się i zwalniają skurcze

co zwiększa ciśnienie w naczyniach krwionośnych. Pobudliwość

nerwowa – charakterystyczna w wieku dorastania – odbija się w

znacznym stopniu na akcji serca, powodując wahania w ciśnieniu.
< układ nerwowy
- zmiany anatomiczne dotyczą struktury mózgu polegają na

zwiększeniu się rozmiarów komórek mózgowych, różnicowaniu się

ich funkcji, wzroście rozgałęzień nerwowych dendrytów i

neurytów, na powstawaniu nowych włókien i coraz większej ich

specjalizacji.
- zmiany funkcjonalne objawiają się w większej wrażliwości i

pobudliwości oraz w zachowaniu równowagi podstawowych

procesów pobudzania i hamowania. Przeważa proces pobudzenia a

obniżeniu ulegają procesy hamowania. Dlatego młodociani są

nerwowi, szybko się męczą pracą, są wrażliwi, drażliwi,

nadpobudliwi, przeczuleni, rozdrażnieni, niespokojni. Organizm

bardziej podatni na choroby.

Rozwój struktur

poznawczych

Jednym z ważnych aspektów procesu dorastania jest

intensywny rozwój umysłowy, który wyraża się w

doskonaleniu wszystkich funkcji poznawczych, takich

jak spostrzeganie, pamięć, uwaga, wyobrażenia,

uczenie się, myślenie, rozumowanie, tworzenie pojęć.

W tym okresie wzrasta wrażliwość i czułość zmysłów,

co wpływa na jakość spostrzegania nastolatków.

Uwaga staje się bardziej pojemna, a pamięć z

mechanicznej przekształca się w strategiczną,

dowolną i logiczną. Wpływa to zasadniczo na proces

uczenia się, które staje się coraz bardziej

zorganizowane i skoncentrowane nie tyle na

mechanicznym zapamiętaniu treści lecz na logicznym

ich przyswojeniu ze zrozumieniem. W okresie

dorastania zasadniczo zmienia się sposób myślenia z

konkretnego na abstrakcyjne, dzięki któremu

młodzież dość dobrze potrafi wskazać zależności

przyczynowo-skutkowe i przewidzieć konsekwencje

swego działania.

Rozwój emocjonalno-

społeczny

W okresie dorastania obserwuje się wzmożoną

emocjonalność związaną głównie ze zmianami

fizjologicznymi organizmu i z coraz bardziej aktywnym

udziałem młodzieży w otaczającym życiu społecznym.
Jako najbardziej charakterystyczne cechy życia

emocjonalnego dorastających wymienia się następujące:
- duża intensywność i żywość przeżyć emocjonalnych i

uczuciowych,
- łatwość przechodzenia od smutku do radości, czyli tzw.

chwiejność emocjonalna,
- bezprzedmiotowość uczuć, polegająca na tym, że

młodzież często nie potrafi podać przyczyny swego

nastroju, czy przeżywanej emocji,
- ambiwalencja uczuć, polegająca na tym, że np. młodzież

raz pragnie przebywać w towarzystwie, innym razem

stroni od ludzi; raz jest litościwa i dobra, innym razem

okrutna.

Rozwój osobowości i

tożsamości

Około 12-13 roku życia obok zainteresowań światem

zewnętrznym pojawia się zaciekawienie przeżyciami

psychicznymi i światem dozna wewnętrznych. Dorastający

zaczynają interesować się cechami własnej osobowości,

porównywać siebie z rówieśnikami, co przyczynia się do

silniejszego wyodrębnienia własnej indywidualności na tle

środowiska społecznego, w którym na co dzień żyje. W

rozwoju tożsamości dużą rolę odgrywa obraz samego

siebie i ocena innych ludzi. Należy podkreślić, że w dużej

mierze, to co człowiek wie o sobie samym jest

uwarunkowane oceną innych ludzi: zwłaszcza rodziców i

innych osób dla niego znaczących. Człowiek zdobywając

wiedzę o sobie samym dokonuje porównań różnorodnych

cech fizycznych, psychicznych i własnych umiejętności z

innymi osobami. To, jak siebie młodzież określa i jakie ma

zdanie o sobie samej wpływa istotnie nie tylko na jej

samopoczucie, ale także stanowi podstawę samodzielnych

wyborów dotyczących ich przyszłego życia, np. dalszego

kształcenia, wyboru zawodu, czy drogi życiowej.

Szkoła

Jest to podstawowa instytucja oświatowo-

wychowawcza w systemie edukacji. Zajmuje

się „kształceniem i wychowaniem dzieci,

młodzieży i dorosłych, stosownie do przyjętych

w danym społeczeństwie celów i zadań oraz

koncepcji oświatowo-wychowawczych i

programów” (W. Okoń).
Nadrzędnym celem działań edukacyjnych

szkoły jest wszechstronny rozwój ucznia.

Edukacja szkolna polega na harmonijnej

realizacji przez nauczycieli zadań w zakresie

nauczania, kształcenia umiejętności

wychowania.

Zadania szkoły

1) nauka poprawnego swobodnego wypowiadania się, pisania

i czytania ze zrozumieniem,
2) poznawanie wymaganych pojęć i zdobywanie rzetelnej

wiedzy na poziomie umożliwiającym co najmniej kontynuację

nauki na następnym etapie kształcenia,
3) dochodzenie do rozumienia, a nie tylko do pamięciowego

opanowania przekazywanych treści,
4) rozwijanie zdolności dostrzegania różnego rodzaju

związków i zależności (przyczynowo-skutkowych,

funkcjonalnych, czasowych i przestrzennych itp.),
5) rozwijanie zdolności myślenia analitycznego i

syntetycznego,
6) przekazywanie wiadomości przedmiotowych w sposób

integralny, prowadzący do lepszego rozumienia świata, ludzi i

siebie,
7) poznawanie zasad rozwoju osobowego i życia społecznego,
8) poznawanie dziedzictwa kultury narodowej postrzeganej w

perspektywie kultury europejskiej.

Metody wychowania wg

Muszyńskiego

Metoda wychowania to sposób postępowania
wychowawcy, polegający na wywieraniu wpływu
na aktywność wychowanka, związany zawsze z
obszarem nagród i kar. Wychowanie poprzez
stosowanie tych metod dąży do obranego celu.

Podział metod wg

Muszyńskiego

WPŁYW OSOBISTY

• wyrażanie aprobaty i dezaprobaty (podoba - nie podoba mi

się)

• działanie – wpływu osobistego

• perswazja

• wysuwanie sugestii

• instruowanie

• Indywidualna relacja wychowawca-wychowanek, wg tych

oddziaływań będziemy poznawać świat.

WPŁYW SPOŁECZNY

• modyfikacja celów zespołu

• kształtowanie norm postępowania

• przekształcanie struktury zespołu

• nadawanie właściwego kierunku kontroli

• Pod wpływem otoczenia możemy zmienić swoje

zachowanie by dostosować się do ogółu, by pozyskać

akceptację

WPŁYW SYTUACYJNY

• nagradzanie

• karanie

• organizowanie doświadczenia

• Określona sytuacja może wpłynąć na nasze zachowanie

( strata bliskich)

KIEROWANIE SAMOWYCHOWANIEM

• ukazywanie samych sposobów

• przygotowanie do świadomego ćwiczenia

• ukazywanie do świadomego ćwiczenia

• To co zrobię sama dla siebie, kierowanie swoim

samorozwojem, to jakie wartości będą miały wpływ na mój

system wartości

Metoda harcerska

Aleksandra Kamińskiego

Metodę harcerską cechuje:

• pozytywność - gdyż harcerskie wychowanie polega na

budowaniu dobra, rozbudzaniu w człowieku jego zdolności,
odkrywaniu zalet, pozwala łatwiej akceptować świat, innych
ludzi, siebie samego, pokazuje, że nie należy poddawać się
złu i beznadziejności;

• indywidualność - ponieważ harcerskie wychowanie jest

ukierunkowane na jednostkę, na jej rozwój osobisty,
dostosowując stawiane przed każdym członkiem ruchu
oczekiwania do jego możliwości i umiejętności, budując jego
indywidualne cechy;

• wzajemność oddziaływań - czyli partnerstwo członków ruchu,

gdzie wszyscy są zarówno wychowawcami, jak i
wychowankami; instruktor pełni rolę "starszego brata"
będącego dla harcerza wzorem do naśladowania, a jego
autorytet opiera się przede wszystkim na postawie zgodnej z
Harcerskim Prawem;

• dobrowolność i świadomość celów - gdyż każdy członek

organizacji samodzielnie wyraża chęć kierowania się w

życiu harcerskimi zasadami i przynależności do naszej

organizacji; w harcerstwie skuteczność wychowania zależy

od chęci poddania się temu działaniu;

• pośredniość - ponieważ wszystkie podejmowane przez nasz

ruch działania służą realizacji celów wychowawczych,

atrakcyjne, społecznie pożyteczne zadania realizowane w

harcerstwie pobudzają do rozwoju wewnętrznego

człowieka;

• naturalność - polegająca na przystosowaniu wszystkich

podejmowanych działań do potrzeb i możliwości

harcerskiego zespołu i poszczególnych jego członków oraz

różnorodnych warunków działania: na wsi, w mieście, w

nowej drużynie, bądź takiej z tradycjami, w zastępie

chłopców lub dziewcząt, w drużynie koedukacyjnej itd.

Pedagogika Janusza

Korczaka

Techniki wychowawcze Korczaka to, m.in.: samokontrola,

samoocena.

Korczakowskie metody wychowawcze:

• sąd koleżeński z kodeksem przebaczenia. Kodeks stanowił

„kamień węgielny” wychowania Korczaka. Sąd miał

przezwyciężać negatywne sposoby zachowania dzieci oraz

dążyć do ich korekty, a także inspirować dzieci,

• rada samorządowa zajmowała się zaspokajaniem potrzeb

współmieszkańców w związku z zgłoszonymi prośbami,

petycjami, regulowała współpracę dzieci z dorosłymi,

• sejm dziecięcy - najważniejsza instytucja samorządu

dziecięcego, jego zadaniem było: potwierdzanie lub odrzucanie

praw ustanowionych przez radę samorządową, podejmowanie

decyzji w sprawie świąt i ważnych wydarzeń w domu,

• plebiscyt życzliwości i niechęci (+ oznaczał „lubię”, - oznaczał

„nie lubię”, 0 – „jest mi obojętny”) stosowany wśród

wychowanków,

• tablica do porozumiewania się z dziećmi, na której

umieszczano wszelkie zawiadomienia, ogłoszenia,

zarządzenia. Zmuszała wychowawcę do obmyślenia

każdego przedsięwzięcia, chroniła przed pochopnymi

ustnymi decyzjami, a dzieci uczyła cierpliwości w

oczekiwaniu na decyzje,

• gazetka dziecięca „Mały Przegląd” uczyła planowej pracy,

śmiałości w wypowiadaniu swych przekonań,

• system dyżurów dzieci obejmował: pracę nad utrzymaniem

czystości, pracę w kuchni, pomoc słabszym itp

• „szafa” znalezionych rzeczy, do której trafiały takie rzeczy

jak np. „książka znaleziona na stole”,

• sklepik wydający o określonej porze pewne przedmioty

bezpłatnie,

• skrzynka na listy, do której dzieci wrzucały listy z

pytaniami, prośbami, skargami.

Formy wychowania wg

Muszyńskiego

Forma wychowania to określony rodzaj działalności.

Każdy rodzaj działalności może być wykorzystany w

procesie wychowania. Każda forma przedmiotowa może

być realizowana w różnych formach organizacyjnych i

odwrotnie.
Muszyński wyróżnia dwie grupy działalności:

• formy przedmiotowe

• formy organizacyjne

Formy przedmiotowe

(co jednostka robi) można realizować

przez działalność:

• POZNAWCZĄ - zdobywanie, pogłębianie, utrwalanie wiedzy;

szukanie odpowiedzi na zadany problem; najlepiej gdy

wychowanek sam szuka informacji (wtedy mówimy o nauczaniu

wychowującym)

• WYTWÓRCZĄ I GOSPODARCZĄ wychowanie przez pracę,

umiejętność wytwarzania wartości użytkowych, opieka nad

dobrami materialnymi; poszanowanie pracy własnej i cudzej

• TWÓRCZĄ - wdrożenie do takich działań, żeby wychowanek

tworzył dzieła w których wyrażać się będzie jego osobowość, jest

czynnikiem kształtowania osobowości. (np. studiowanie)

• RECEPCYJNĄ - budzenie u wychowanka wrażliwości

emocjonalnej, stwarzanie sytuacji w których musi się do czegoś

ustosunkować emocjonalnie np. odbiór utworów artystycznych,

symboli, pamiątek narodowych itp.

• USŁUGOWO – OPIEKUŃCZĄ - (wychowanie społeczno –

moralne) wdrażanie do sytuacji, w których wychowanek pomaga

innym i świadczy im jakieś usługi, współodczuwanie. np. opieka

nad ptaszkiem, chorą babcią. (np. dzieci w przedszkolu)

• ZABAWOWO – ROZRYWKOWĄ - stwarzanie sytuacji w których

wychowanek sam sobie może wybrać, co będzie robił w wolnym

czasie.

• KONSUMPCYJNĄ - przygotowanie do udziału w życiu

społecznym, z uwzględnieniem i poszanowaniem dóbr innych ludzi,

nabywanie postaw, przekonań, korzystanie z przedmiotów

wspólnego użytku.

Formy organizacyjne

(w jakie relacje z innymi

jednostka wchodzi przez swoje działanie) przez
działalność:

• INDYWIDUALNĄ - wychowanek sam rozwiązuje problem,

podlega indywidualnej ocenie (np. sprawdzian, egzamin)

• ZASPOŁOWĄ - grupa podzielona jest na mniejsze zespoły,

każdy zespół pracuje dla całości i dla siebie
(współdziałanie)

• ZBIOROWĄ - współzawodnictwo
• SAMORZĄDOWĄ - demokracja, działanie dla osiągnięcia

wspólnego celu