Różnice indywidualne a

Różnice indywidualne a

wybór zawodu i

wybór zawodu i

funkcjonowanie w pracy.

funkcjonowanie w pracy.

dr Magdalena Nowicka
Seminarium z psychologii różnic
indywidualnych

Definicja

Definicja



Temperamentem nazywamy

podstawowe, względnie stałe cechy

osobowości odnoszące się przede

wszystkim do formalnych

charakterystyk (energetycznych i

czasowych) reakcji i zachowań. Cechy

te ujawniają się już we wczesnym

dzieciństwie i mają swój odpowiednik

w świecie zwierząt. Temperament,

choć pierwotnie uwarunkowany

wrodzonymi mechanizmami

neurobiochemicznymi, podlega

powolnym zmianom, pod wpływem

dojrzewania i specyficznych dla

jednostki oddziaływań między

genotypem a środowiskiem.

Struktura temperamentu wg

Struktura temperamentu wg

RTT

RTT



Po wyodrębnieniu składników definicyjnych
CEZ i CCZ, wyodrębnieniu zachowań je
opisujących i dokonaniu analizy czynnikowej
wyodrębniono 6 następujących cech
temperamentu:

Cztery odnoszące się do charakterystyki

energetycznej:

◦

WRAŻLIWOŚĆ SENSORYCZNA

◦

REAKTYWNOŚĆ EMOCJONALNA

◦

WYTRZYMAŁOŚĆ

◦

AKTYWNOŚĆ

Dwie odnoszące się do charakterystyki

czasowej:

◦

ŻWAWOŚĆ

◦

PERSEWERATYWNOŚĆ

Charakterystyka

Charakterystyka

energetyczna

energetyczna



WRAŻLIWOŚĆ SENSORYCZNA

- zdolność reagowania na bodźce zmysłowe o

małej wartości stymulacyjnej.



REAKTYWNOŚĆ EMOCJONALNA

- tendencja do intensywnego reagowania na

bodźce wywołujące emocje, wyrażająca się w

dużej wrażliwości i niskiej odporności

emocjonalnej.



WYTRZYMAŁOŚĆ

- zdolność do adekwatnego reagowania w

sytuacjach wymagających długotrwałej lub

wysoko stymulującej aktywności lub w

warunkach silnej stymulacji zewnętrznej.



AKTYWNOŚĆ

- tendencja do podejmowania zachowań o dużej

wartości stymulacyjnej lub do zachowań

dostarczających silnej stymulacji zewnętrznej (z

otoczenia).

Charakterystyka czasowa

Charakterystyka czasowa



ŻWAWOŚĆ

– tendencja do szybkiego reagowania,

do utrzymywania wysokiego tempa
aktywności i do łatwej zmiany jednego
zachowania (reakcji) na inne,
odpowiednio do zmian otoczeniu.



PERSEWERATYWNOŚĆ

– tendencja do kontynuowania lub

powtarzania zachowań i
doświadczania stanów emocjonalnych
po zaprzestaniu działania bodźca
(sytuacji), który te zachowania (stany)
wywołał.

Temperament jako regulator związku

Temperament jako regulator związku

między bodźcem (sytuacją) a reakcją

między bodźcem (sytuacją) a reakcją

(zachowaniem)

(zachowaniem)

Wysoki poziom aktywowalności

(chronicznie podwyższone

pobudzenie)

Niski poziom aktywowalności

(chronicznie obniżone pobudzenie)

S

n

OUN

R

n+x

Wysoka RE

Mała WYT

Mała ŻW

Niska AKT

S

n

OUN

R

n-x

Niska RE

Duża WYT

Duża ŻW

Wysoka
AKT

Funkcjonalne znaczenie

Funkcjonalne znaczenie

temperamentu

temperamentu



Temperament współuczestniczy, razem z innymi
czynnikami, w kształtowaniu się takich
stylów działania, które zapewniają
dopasowanie stymulacyjne do
temperamentalnie wyznaczonego
zapotrzebowania na stymulację.



Styl działania rozumiany jest jako typowy dla
danej jednostki sposób wykonywania czynności.



Dla osób wysoko reaktywnych
charakterystyczny jest styl działania
wspomagający, wyrażający się przewagą
czynności pomocniczych nad zasadniczymi.



U osób nisko reaktywnych dominuje styl
działania prostolinijny, charakteryzujący się
przewagą czynności zasadniczych nad
wspomagającymi lub równowagą między nimi.

Funkcjonalne znaczenie

Funkcjonalne znaczenie

temperamentu

temperamentu

Sytuacja wysoko

Sytuacja nisko

stymulująca

stymulująca

Osoba wysoko

Osoba nisko

reaktywna

reaktywna

Spadek efektywności
działania

Temperament a wypalenie

Temperament a wypalenie

zawodowe

zawodowe

Koncepcja wypalenie
zawodowego Maslach
(2005):

-Wyczerpanie
emocjonalne

-Depersonalizacja

-Obniżone poczucie
dokonań

Temperament a wypalenie

Temperament a wypalenie

zawodowe

zawodowe

WYCZERPANIE

EM

POCZUCIE

OSIĄGNIĘĆ

DEPERSONALIZACJA

ŻWAWOŚĆ

-0,17*

0,23*

-0,14*

PERSEWERATYWNOŚ

Ć

0,26*

-0,11*

0,19*

WRAŻLIWOŚĆ SENS.

-0,07

0,11

-0,06

REAK . EM

0,37*

-0,25*

0,25*

WYTRZYMAŁOŚĆ

-0,36*

0,25*

-0,24*

AKTYWNOŚĆ

-0,21

0,23*

-0,16*

Współczynniki korelacji r-Pearsona pomiędzy objawami
wypalenia zawodowego a cechami temperamentu
pracowników służby więziennej (Korczyńska, 2001)