MAPA JAKO ŹRÓDŁO INFORMACJI GEOGRAFICZNEJ

Co to jest mapa ?

Mapa jest obrazem powierzchni Ziemi wykonanym na

płaszczyźnie,

zmniejszeniu

określonym

przez

skalą,

uwzględnieniem krzywizny Ziemi. Dobrane – zgodnie ze skalą i
przeznaczeniem mapy – przed- mioty terenowe, zjawiska przyrodnicze
oraz zagadnienia gospodarcze i społeczne są przedstawione za pomocą
umownych znaków.

Cechy mapy



Wymierność

- wymierność, czyli możliwość odczytywania z mapy

rzeczywistych wymiarów przedmiotów i ich położenia na Ziemi
oraz względem siebie. Reguły matematyczne wymierności
odnoszą się do skali odwzorowania kartograficznego.



Czytelność

- o czytelności mapy decyduje sposób przedstawienia

treści mapy, a przede wszystkim zastosowanie odpowiednich
znaków

umownych

(symboli

kartograficznych)

oraz

odpowiednie uogólnienie

(generalizacja)

Typy i rodzaje

znaków kartograficznych

(

symboli

kartograficznych, sygnatur kartograficznych

)

Stosowane na mapach topograficznych symbole nazywa się

znakami

topograficznymi

lub

symbolami

kartograficznymi

. Wśród nich wymienia się znaki:





powierzchniowe,



 punktowe,



 liniowe.

Składniki mapy



osnowa (podstawa) matematyczna, na którą składają się:

•

odwzorowanie kartograficzne

Odwzorowanie kartograficzne

polega na przeniesieniu

położenia punktów z powierzchni kuli (elipsoidy) ziemskiej

na płaszczyznę mapy z zastosowaniem określonych metod

matematycznych, np. rzutowania geometrycznego. W

praktyce odwzorowanie kartograficzne polega na

matematycznym przeniesieniu na płaszczyznę mapy siatki

geograficznej. Siatkę geograficzną tworzą wybrane

południki i równoleżniki. Odwzorowana na mapie siatka

geograficzna staje się

siatką kartograficzną

•

skala mapy

0 wielkości zmniejszenia informuje

skala mapy

. Wyraża

ona stosunek między odległością. punktów na mapie a

rzeczywistą odległością między tymi punktami na

powierzchni odniesienia. Skala mapy jest ułamkiem;

zatem im większy jest mianownik ułamka, tym mniejsza

jest skala mapy.

Typy skal

skala liczbowa

, np. 1: 100 000 (czytaj: jeden do

stu tysięcy),

skala mianowana

, np. 1 cm – 1 km (czytaj: 1 cm

na mapie odpowiada 1 km w terenie),

skala liniowa

, czyli

podziałka

, w postaci odcinka

podzielonego na części, którym przypisane są wartości
odpowiadające określonym odległościom rzeczywistym.

•

osnowa geodezyjna

Jest to podstawa (baza, osnowa) wykreślania wszelkich

map, siatek wykonana na podstawie pomiarów
terenowych

przez

kartografów

geodetów.

Współcześnie coraz częściej do konstrukcji map
wykorzystuje się zdjęcia lotnicze, satelitarne oraz
pomiary metodą GPS

RODZAJE SIATEK KARTOGRAFICZNYCH

Ze względu na zastosowaną powierzchnię odwzorowania wyróżnia

się siatki:



płaszczyznowe

(azymutalne) – a)



 walcowe

– b)



 stożkowe

– c)

W zależności od rozmieszczenia na kuli ziemskiej punktów

styczności mapy wyróżnia się siatki w położeniu:

normalnym

tzn. osie stożka i walca są zgodne z osią biegunową

Ziemi, a płaszczyzną jest styczna do kuli na biegunie;

poprzecznym

– płaszczyzna jest styczna na równiku, a osie

stożka lub walca pokrywają się z jedną z osi równikowych;

- ukośnym

– punkt styczności płaszczyzny znajduje się pomiędzy

równikiem a biegunem, a osie pozostałych figur znajdują się w
położeniu

pośrednim

pomiędzy

osiami

równikowymi

biegunową.

W wyniku przedstawienia powierzchni kulistej na płaszczyźnie mapy

powstają

zniekształcenia kartograficzne

. Wiernie odwzorowują

się jedynie punkty i linie styczności. W pozostałych obszarach
mapy nie można jednocześnie zachować wierności kątów,
odległości i powierzchni.

Ze względu na charakter zniekształceń kartograficznych wyróżnia się

odwzorowania:



wiernoodległościowe

, w których uzyskano wierne

przedstawienie odległości wzdłuż pewnych kierunków



wiernokątne,

których

dzięki

jednakowym

zniekształceniom odległości we wszystkich kierunkach z
danego punktu mapy, kierunki wyznaczone na mapie
odpowiadają rzeczywistym



wiernopowierzchniowe

których

zmniejszenie

odległości w jednym kierunku jest równe zwiększeniu
odległości w kierunku prostopadłym i dzięki temu wiernie
są przedstawione pola powierzchni figur



dowolne

, w których nie są zachowane wierności ani kątów,

ani powierzchni, ani też odległości, ale ich zniekształcenia
są stosunkowo niewielkie.

RODZAJE MAP

Ze względu na skalę wyróżnia się mapy:



wielkoskalowe

– powyżej 1:200 000,



średnioskalowe

– poniżej 1:200 000 i powyżej 1:1000 000,



małoskalowe

– poniżej 1: 1 000 000.

Uwzględniając związaną ze skalą mapy generalizację, mapy wielkoskalowe

należą do map szczegółowych, a małoskalowe do przeglądowych.

Ze względu na treść mapy, wyróżnia się

mapy ogólnogeograficzne i

tematyczne

mapach ogólnogeograficznych

przedstawiony jest obraz powierzchni

w sposób ogólny, tj. ukształtowanie poziome, czyli zarysy lądów, rzeźba
terenu, sieć wodna, osiedla, drogi komunikacyjne itd (np: mapy w
atlasach).

Szczegółowymi mapami ogólnogeograficznymi są

mapy topograficzne

;

wykonane  w  dużych  skalach,  w  odwzorowaniach  wiernokątnych,  mają
minimalne  zniekształcenia  odległości  i  pól  powierzchni.  Rzeźbę  terenu
przedstawia  się  za  pomocą  poziomic.

Poziomice

(izohipsy)

są liniami

wyznaczającymi na mapie położenie punktów o jednakowej wysokości
bezwzględnej, tj. wysokości liczonej względem poziomu morza. Różnica
pomiędzy poziomicami to

cięcie poziomicowe

Ogólnogeograficzne mapy przeglądowe

są mapami

hipsometrycznymi

tzn. zamiast poziomic stosuje się barwy. Jeden przedział barwy nazywamy
warstwicą.

Mapy tematyczne

są to mapy przedstawiające wybrany element lub

elementy należące do treści mapy ogólnogeograficznej, np. roślinność, siec
wodną lub elementy przedstawiające różnorodne zjawiska przyrodnicze,
społeczne, gospodarcze.

Ze względu na treść wyróżnia się

mapy

przyrodnicze

, np. geologiczne, klimatyczne, glebowe, oraz

mapy

społeczno-gospodarcze

PRZEDSTAWIANIE CECH ILOŚCIOWYCH NA MAPACH

Ilościową

charakterystykę

zjawisk

przedstawiają

mapy

zwane

statystycznymi

, do których zalicza się

kartogramy, kartodiagramy, mapy

izarytmiczne i mapy kropkowe

. Jeżeli dane liczbowe przedstawimy w postaci

wykresu (

diagramu

), a diagram ten umieścimy na mapie, to otrzymamy

kartodiagram

. Diagramy są najczęściej

figurami geometrycznymi

których wielkość (wysokość, powierzchnia lub objętość) wyraża
przedstawioną wartość.

Kartogramy

są mapami, w których za pomocą

barw lub kreskowania

(szrafu)

przedstawiono ilościowe zróżnicowanie

zjawiska w odniesieniu do wyróżnionych na mapie jednostek terytorialnych.
Na mapach wykonanych

metodą kropkową

każda kropka (lub inny symbol)

przedstawia określoną wartość liczbową, czyli ma przypisany wagę. Kropki
rozmieszczone są w miejscach występowania zjawiska. Na

mapach

izarytmicznych

przedstawia się cechy ilościowe zjawisk występujących w

sposób ciągły.

Izarytmy

są to linie łączące punkty o jednakowych

wartościach liczbowych. Gdy wartości te odnoszą się do wysokości
bezwzględnych, są to

izohipsy

, ciśnienia –

izobary

, temperatury –

izotermy

sum opadów –

izohiety

itd.

Kartodiagramy kołowe: a)natężenie zjawiska otrzymane przez średnicę

okręgu, b)zróżnicowanie zjawisk przedstawione za pomocą figur

geometrycznych, których wielkość obrazuje natężenie zjawiska,

c)zawartość

procentowa

natężenia

zjawiska

c)zawartość

procentowa

natężenia

zjawiska

2. Diagramy ukazujące natężenie zjawiska poprzez natężenie i

zróżnicowanie

szrafu.

zróżnicowanie

szrafu.

W załączniku podaję godne polecenia strony „www” dotyczące

kartografii



http://www.avenza.com/products.examples.html

- przykłady w

formacie *.gif różnych typów map



http://dik-maps.ru/info/info.html

- strona rosyjska z

przykładami krain Federacji Rosyjskiej



http://www.kartografia.pl/carto/menu.htm

- szczególnie warta

polecenia !!!!



http://www.meridian.com.pl/szkola.htm#geografia

- strona

wydawnictwa z przykładami map Polski, Europy i świata

Document Outline