Receptory dla układu dopełniacza
Na komórkach występuje wiele receptorów
dla poszczególnych składników dopełniacza
Pełnią one następujące funkcje:
ułatwiają fagocytozę przez komórki żerne
usuwają kompleksy immunologiczne
regulują aktywację dopełniacza
biorą udział w kilku typach odpowiedzi
immunologicznej
Rodzaje receptorów
komórkowych
dla dopełniacza:
CR1
CR2
CR3
CR5
C3a
C5a
DAF
MCP
HRF
CZYNNIK I
Receptor CR1:
Jeden z naważniejszych receptorów dla
składników dopełniacza
Występuje na erytrocytach (ok. 500-600),
neutrofilach (5-40 tys.), monocytach
(30tys.), limfocytach (40 tys.)
Czynniki aktywujące CR1:
Czynniki chemotaktyczne
Receptory FcR neutrofila przeciwciał IgG
opłaszczających daną cząsteczkę
Fibronektyna i laminina
Choć na jednym erytrocycie jest stosunkowo mało tych
receptorów, to zważywszy na liczbę erytrocytów,
stanowią one 85-90% wszystkich CR1 obecnych we
krwi
Usuwają z krwiobiegu kompleksy immunologiczne
zawierające dopełniacz, które mogłyby się odkładać
np. w nerkach i powodować ich uszkodzenie
Związane na erytrocytach kompleksy immunologiczne
są usuwane z ich powierzchni w trakcie przechodzenia
erytrocytów przez watrobę i śledzionę, po czym
erytrocyty wracają do krążenia
CR1 jest kofaktorem dla czynnika I, dzięki temu
kompleksy immunologiczne transportowane przez
erytrocyty już w drodze są rozkładane przez ten
czynnik
Może się stać potencjalnym czynnikiem
chroniącym przed uszkodzeniem tkanek w
reakcjach zapalnych i autoimmunizacyjnych, w
których dochodzi do aktywacji dopełniacza
CR1 podawany w formie rozpuszczalnej zmniejsza
np. rozmiary zawału serca o ok. 50%, hamuje
reakcję zapalną w oparzeniach, a także wydłuża
przeżycie przeszczepów ksenogenicznych
Przyleganie opłaszczonych przez
dopełniacz kompleksów immunologicznych
bakterii lub wirusów do erytrocytów
nazywamy adherencją immunologiczną
CR1 występuje również w podocytach
kłębuszków nerkowych, co może sprzyjać
inaktywacji i usuwaniu kompleksów
immunologicznych w nerce
Receptor CR2:
Występuje głównie na limfocytach B,
komórkach dendrytycznych i komórkach
nabłonkowych gardła
Bierze udział w odpowiedzi humoralnej
Chroni limfocyty przed apoptozą i wzmaga
ich aktywację
Aktywacja nie zachodzi w sposób
bezpośredni lecz za pośrednictwem
cząsteczek CD19 i CD81
CR2 na grudkowych komórkach
dendrytycznych utrzymują limfocyty B
pamięci
CR2 stanowi receptor dla wirusa
Epsteina-Barr umożliwiając zakażenie
tych komórek
Większość limfocytów B ma na swojej
powierzchni receptory CR1 i CR2, a
nieliczne limfocyty T jedynie CR1
Receptor CR3:
Bierze udział w fagocytozie cząsteczek
lub komórek wiążących składniki
dopełniacza, a także może bezpośrednio
wiązać bakterie poprzez
lipopolisacharyd znajdujący się w
ścianach bakterii
CR3 obecny jest w komórkach K
ułatwiając cytotoksyczność komórkową
zależną od przeciwciał (ADCC)
Niestety receptor CR3 jest
wykorzystywane przez niektóre
bakterie (np. Mycobacterium
tuberculosis), a także wirusy (np.
HIV, wirus Zachodniego Nilu) do
wnikania do makrofagów
Receptor CR4:
Występuje na neutrofilach, monocytach
i makrofagach
Prawdopodobnie bierze udział w
fagocytozie kompleksów
immunologicznych i mikroorganizmów,
ale nie jest to do końca potwierdzone
Jest integryną i spełnia funkcje
„dodatkowej” cząsteczki adhezyjnej na
komórkach żernych
Receptory C3a i C5a:
Wykazują właściwości chemotaktyczne
wobec monocytów i neutrofilów
C5a aktywuje komórki żerne zwiększając ich
właściwości fagocytarne i bakteriobójcze,
ponadto stymuluje uwalnianie z makrofagów
cytokin: interleukiny 1 i 2 i czynnika
martwicy nowotworu (TNF)
C3a hamuje wydzielanie przeciwciał i
indukuje wydzielanie enzymów
lizosomalnych przez neutrofile
DAF – czynnik przyspieszający
rozkład:
Wybitnie przyspiesza spontaniczny rozpad konwertaz C3 i
C5 obydwu dróg
Działa przeciwnie do properdyny
Występuje na krwinkach, komórkach śródbłonka naczyń i
chroni je przed działaniem dopełniacza
Zapobiega również powstawaniu konwertaz C3
DAF jest przymocowany do błony komórkowej za pomocą
łącznika z glikozylofosfatydyloinozytolu
Echowirusy, wirusy Coxsackie, a także niektóre szczepy
Eschericha coli wykorzystują DAF jako receptor podczas
wnikania do komórek
MCP – błonowy kofaktor białkowy:
Wiąże składniki C3b i C4b będące w
stanie wolnym lub obecne w konwertazie
Jest kofaktorem dla czynnika I
Podobnie jak DAF zapobiega formowaniu
na powierzchni błony konwertaz C3
MCP jest obecny prawie na wszystkich
komórkach jądrzastych
Jest receptorem dla wirusa odry
HRF – czynnik restrykcji
homologicznej:
Wiąże C8 i C9
Występuje na limfocytach T i B, neutrofilach i
monocytach
Hamuje on polimeryzacje C9, formowanie
kompleksu atakującego błonę i tworzenie się
kanałów
Podobnie ale bardziej efektywnie działa HRF20,
występujący w błonie komórkowej wszystkich
krwinek i plemników
Podobnie do DAF, HRF i HRF20 są umocowane
w błonie przez łącznik z
glikozylofosfatydyloinozytolu
Wspólna rola DAF i HRF:
Przykładem jak ważne są DAF i HRF dla obrony
komórek własnych organizmu przed atakiem
dopełniacza, jest napadowa nocna
hemglobinuria
W niektórych postaciach tej choroby, w wyniku
braku na komórkach DAF, HRF i HRF20 , dochodzi
do wywoływanego przez dopełniacz niszczenia
krwinek czerwonych, a nawet okresowej
niedokrwistości
Defekt w tym wypadku dotyczy łącznika
glikozylofosfatydyloinozytolowego
Czynnik I – inaktywator C3b/C4b:
Jest proteazą osoczową rozkładającą C3b i C4b zarówno
wolne, jaki i związane w konwertazach
Przecina on łańcuch C3b pozostawiając
cytoplazmatyczny nieaktywny fragment iC3b
Tnąc łańcuch α w obrębie iC3b pozostawia fragment
C3c
Trypsyna, plazmina i inne enzymy również są zdolne do
rozkładu iC3b
Kofaktorem dla czynnika I w błonach komórkowych są
CR1, CR2 i MCP, a płynach tkankowych czynnik H i
białko wiążące C4
Regulacja